Rachunek bieżący. Handel zagraniczny. Bieżąca struktura, główne komponenty oraz struktura. Mgr Łukasz Matuszczak

Transkrypt

1 Rachunek bieżący. Handel zagraniczny. Bieżąca struktura, główne komponenty oraz struktura. Mgr Łukasz Matuszczak

2 Plan prezentacji Wstęp do rachunku bieżącego Międzynarodowy handel towarami Międzynarodowy handel usługami Koncepcja TiVA Rachunek dochodów pierwotnych Rachunek dochodów wtórnych

3 Podstawowe pojęcia Rachunek bieżący rachunek bieżący pokazuje nam przepływ dóbr, usług, transferów oraz dochodów pomiędzy rezydentami, a nierezydentami. Gdzie możemy spotkać się z rachunkiem bieżącym? Kupując coś z zagranicy. Na lotnisku. Wchodzi w skład PKB. Jest jedną z miar otwartości gospodarki. Rozdział 1 Bilans płatniczy RP (

4 Rachunek bieżący Zawiera wszystkie transakcje obejmujące wymianę między rezydentem i nierezydentem w zakresie: towarów, usług, dochodów, pomocy rzeczowej itd..

5 Saldo rachunku bieżącego jako %PKB [w%] Niemcy Chiny Argentyna Polska -4 USA Wielka Brytania Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych World Bank

6 Saldo rachunku bieżącego jako %PKB [w%] Niemcy Chiny Argentyna Polska USA -6 0 Wielka Brytania Timor-Leste Macao (Chiny) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych World Bank

7 Podstawowe pojęcia Podział rachunku bieżącego: Towary Usługi Dochody pierwotne Dochody wtórne

8 Podstawowe pojęcia W bilansie płatniczym zarówno towar jak i usługę określa się mianem produktu -> wynik procesu produkcyjnego. Produkcja rozumiana jest jako aktywność, w której przedsiębiorstwo wykorzystuje nakłady, aby wytworzyć produkt, którym można zasilić inne jednostki.

9 Podstawowe pojęcia: Towary Towary są to: fizycznie wyprodukowane przedmioty, nad którymi można ustalić prawo własności ustalone ekonomiczne prawo własności, które może zostać przekazane nabywcy poprzez dokonaną transakcję Towary mogą zaspokoić potrzebę nabywcy, lub zostać wykorzystane do produkcji kolejnych towarów lub usług. Proces produkcji jest oddzielony od jego sprzedaży lub odsprzedaży W statystyce bilansu płatniczego istotna jest ekonomiczna zmiana praw własności

10 Mierzenie wartości towarów CIF (cargo insurance freight) - Zawiera w sobie koszty transportu i ubezpieczenia towaru na granicy. FOB (free on board) zdejmujemy powyższe wartości z handlu towarami i przenosimy do odpowiednich komponentów usługowych

11 Podział towarów Towary: Towary będące w powszechnym obrocie Złoto niemonetarne Merchanting

12 Towary będące w powszechnym obrocie Klasyfikacja towarowa Harmonized System (HS) Nomenklatura scalona (CN) Szczegołowość klasyfikacji pomaga w procesie nakładania ceł.

13 Towary będące w powszechnym obrocie System sprawozdawczy: Głównym źródłem danych są dane celne Sprawozdanie usługowe (merchanting) Intrastat Ekstrastat

14 Towary będące w powszechnym obrocie

15 Towary będące w powszechnym obrocie Co zaliczamy do towarów w obrocie powszechnym? Gaz, prąd, wodę Niezindywidualizowane oprogramowanie Towary produkowane przez porty Towary dostarczone/nabyte poza terytorium kraju Towary wyprodukowane nielegalnie Towary przemycone Prezenty Każdy inny przedmiot fizyczny, którego prawa własności zostały sprzedane/nabyte.

16 Towary będące w powszechnym obrocie Co nie zalicza się do towarów w obrocie powszechnym? Handel wewnętrzny oraz w obrębie wspólnot wolnego handlu Handel tranzytowy. Przedmioty posiadane przez migrantów Dobra zakupione przez ambasady, bazy wojskowe Towary wyeksportowane bez przekazania praw własności Towary przekazane do uszlachetniania Towary nie posiadające dodatniej wartości transakcyjne Próbki nie posiadające wartości komercyjnej

17 Złoto niemonetarne Złoto niemonetarne zawiera całe złoto nie będące złotem monetarnym -> nie będące w posiadaniu władz monetarnych i wykorzystywane jako aktywa rezerwowe. Złoto niemonetarne może być w formie monet, sztabek, proszku itp. Cała wartość złota zawarta jest w cenie.

18 Merchanting Merchanting Transakcje dotyczą pośrednictwa w międzynarodowym handlu towarami, które nie przekraczają granic gospodarki sprzedawcy. Cała transakcja zapisywana jest netto po stronie eksportu (możliwa ujemna wartość) Do niedawna kategoria zaliczona do usług.

19 Merchanting Źródło: Opracowanie własne

20 Mln PLN Mln PLN Międzynarodowy handel towarami Dane dla Polski Eksport (L) Import (L) Saldo (P) -100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP

21 Mld USD Mld USD Międzynarodowy handel towarami Saldo w handlu międzynarodowym Chiny (L) Niemcy (L) USA (L) Argentyna (P) Polska (P) -30 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych World Bank

22 eksport import eksport import eksport import eksport import eksport import eksport import eksport import Podział handlu towarami według głównych kategorii [w mld PLN] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP

23 Międzynarodowy handel towarami: Ropa Naftowa (mln PLN) Eksport (L) Import (L) Saldo (P) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP

24 Import ropy naftowej , , , , , , ,00 Wolumen (tys ton) (L) Wartosc (mln PLN) (L) Poziom cen (średniorocznie) (P) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP

25 Import ropy naftowej (mln PLN) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP Import (ceny zmienne) Import (ceny stałe 2004)

26 Podstawowe pojęcia: Usługa Jaka jest definicja usługi? Właściwości usług: Niematerialność Brak możliwości magazynowania Konsumpcja odbywa się najczęściej w momencie dostarczenia usługi

27 Podział usług Usługi (S): Uszlachetnianie (SA) Naprawy (SB) Usługi transportowe (SC) Podróże zagraniczne (SD) Usługi budowlane (SE) Usługi ubezpieczeniowe (SF) Usługi finansowe (SG) Opłaty z tytułu użytkowania własności intelektualnej (SH) Usługi telekomunikacyjne, informatyczne i informacyjne (SI) Pozostałe usługi gospodarcze (SJ) Usługi kulturalne i rekreacyjne oraz świadczone dla ludności (SK) Usługi rządowe (SL) Usługi niesklasyfikowane gdzie indziej (SN)

28 Import Eksport Międzynarodowy handel usługami I kw Uszlachetnianie 8,0% Podróże zagraniczne 20,6% Naprawy 2,5% [NAZWA KATEGORII] [PROCENTOWE] Usługi telekomunikacyjne, inf ormatyczne i informacyjne 11,0% Opłaty z tytułu uzytkowania własności intelektualnej 0,8% Pozostałe usługi gospodarcze 23,0% Usługi transportowe 27,7% Usługi ubezpieczeniowe 1,0% Usługi finansowe 1,7% Usługi budowlane 2,7% Usługi prywatne, kulturalne i rekreacyjne 1,0% Uszlachetnianie 1,3% Podróże zagraniczne 22,7% Usługi transportowe 22,2% Naprawy 2,4% [NAZWA KATEGORII] [PROCENTOWE] Usługi finansowe 3,4% Usługi ubezpieczeniowe 2,9% Usługi telekomunikacyjne, inform atyczne i informacyjne 9,3% Usługi budowlane 1,0% Opłaty z tytułu uzytkowania własności intelektualnej 7,5% Pozostałe usługi gospodarcze 24,6% Usługi prywatne, kulturalne i rekreacyjne 2,4% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP

29 Podział usług Usługi uszlachetniania (SA) - obejmują przetwarzanie, montaż, etykietowanie, pakowa nie świadczone przez podwykonawców nie będących właścicielem towarów. Usługi napraw (SB) - obejmują zarówno niewielkie naprawy i konserwacje towarów, które zapewniają bieżącą eksploatację towaru, jak również remonty kapitalne zwiększające sprawność i wydajność lub wydłużające okres eksploatacji towaru.

30 Podział usług Usługi transportowe (SC) - obejmują usługi związane z transportem towarów, przewozem pasażerów, usługi pocztowe i kurierskie oraz pozostałe usługi wspomagające usługi transportowe takie jak: załadunek i rozładunek kontenerów, naprawa i specjalistyczne czyszczenie sprzętu itp.. Polskie przewagi komparatywne

31 Podział usług: usługi transportowe Podział ze względu na rodzaj transportu: Transport morski Transport lotniczy Usługi transportu kosmicznego Usługi transportu kolejowego Usługi transportu samochodowego Usługi transportu wodnego Usługi transportu rurociągiem Usługi przesyłu energii elektrycznej Pozostałe usługi wspomagające i uzupełniające transport Podział ze względu na rodzaj ładunku: Usługi transportu pasażerskiego Usługi transportu towarowego (fracht) Pozostałe usługi transportowe

32 mln PLN Podział usług: usługi transportowe Transport morski Transport lotniczy Transport samochodowy Żegluga śródlądowa Usługi wspomagające transport Transport kolejowy 0 Przesył elektrycznosci oraz transport rurociągowy Usługi pocztowe i kurierskie Usługi transportowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP

33 Podział usług Podróże zagraniczne (SD) - obejmują wszystkie transakcje jakie miały miejsce (zakup towarów oraz usług) podczas prywatnej lub służbowej podróży zagranicznej. Polskie przewagi komparatywne

34 Podział usług (wydatki podróżnych w III kw. 2015). Chorwacja; 14,8% Grecja; 9,7% Reszta świata; 47,4% Włochy; 9,2% Niemcy; 8,2% Hiszpania; 5,1% Turcja; 5,6% Źródło: (NBP)

35 Podział usług Usługi budowlane (SE) - obejmują prace wykonane w ramach projektów budowlanych i instalacyjnych. Polskie przewagi komparatywne Usługi ubezpieczeniowe (SF) - obejmują usługi ubezpieczeń na życie, ubezpieczeń emerytalnych i rentowych, ubezpieczeń przewożonego ładunku, pozostałych ubezpieczeń bezpośrednich, usługi reasekuracyjne oraz usługi wspomagające ubezpieczenia.

36 Podział usług Usługi finansowe (SG) - obejmują usługi związane z pośrednictwem finansowym, usługi wspomagające (takie jak: doradztwo finansowe, zarządzanie aktywami finansowymi itp.) oraz usługi finansowe mierzone pośrednio (FISIM). Opłaty z tytułu użytkowania własności intelektualnej (SH) - obejmują opłaty z tytułu użytkowania znaków towarowych, umów franczyzy oraz wszelkie opłaty licencyjne

37 Podział usług Usługi telekomunikacyjne, informatyczne i informacyjne (SI) - obejmują transakcje usługowe dotyczące transmisji dźwięku, obrazu danych oraz innych informacji. Do tej kategorii zalicza się również wszelkie usługi związane z użytkowaniem i naprawą sprzętu komputerowego, usługi agencji informacyjnych oraz pozostałe usługi informacyjne. Pozostałe usługi gospodarcze (SJ) - obejmują największa grupę transakcji. W ich zakres wchodzą między innymi: usługi badawczo-rozwojowe, usługi świadczone przez profesjonalistów, konsultacyjne oraz w zakresie zarządzania (m.in. usługi prawnicze, księgowe, audytowe, konsultacji podatkowych, usługi marketingowe oraz w zakresie public relations), oraz usługi techniczne i związane z handlem (m. in. usługi architektoniczne, inżynierskie, w zakresie utylizacji odpadów itp.).

38 Podział usług Usługi kulturalne i rekreacyjne (SK) - obejmują usługi audiowizualne i powiązane z nimi opłaty takie jak: opłaty związane z produkcją filmów, programów radiowych i telewizyjnych, nagrań muzycznych. Zaliczane są tu również usługi edukacyjne, medyczne oraz pozostałe usługi świadczone dla ludności. Usługi rządowe (SL) - obejmują wszystkie transakcje usługowe oraz wydatki osobiste na usługi poniesione przez polskich dyplomatów i pracowników konsularnych, polski personel wojskowy oraz osoby pozostające na ich utrzymaniu w kraju, w którym są zatrudnieni. Usługi niezaklasyfikowane gdzie indziej (SN) - obejmują transakcje, które nie zostały sklasyfikowane do jednej z powyższych kategorii.

39 Saldo z międzynarodowego handlu usługami [mln PLN] Uszlachetnianie Naprawy Transport Usługi budowlane Usługi finansowe Usługi telekomunikacyjne, informatyczne i informacyjne Usługi kulturalne i rekreacyjne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP Podróże zagraniczne Usługi ubezpieczeniowe Opłaty z tytułu uzytkowania własności intelektualnej Pozostałe usługi gospodarcze

40 Mld USD Saldo w międzynarodowym handelu usługami , ,9-4,0-33, , Argentyna Chiny Niemcy Polska USA Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych World Bank

41 Wady tradycyjnej statystyki międzyanrodowej Tradycyjne statystyki handlu zagranicznego wielokrotnie uwzględniają handel towarami i usługami pośrednimi (wartość tej samej pracy, kapitału, dóbr i usług pośrednich, wliczana jest do statystyk, ilekroć przekroczy granicę w celu dalszego przetwarzania) Nie wiadomo kto tak naprawdę korzysta na wymianie międzynarodowej Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Trade in Value Added: Poland, OECD-WTO, 2015

42 Wady tradycyjnej statystyki międzynarodowej Koncepcja wartości dodanej jest użyteczna w zrozumieniu, które sektory gospodarki generują miejsca pracy, nie tylko w kontekście międzynarodowych łańcuchów dostaw, ale również w skali danego kraju, jako że każdy sektor eksportowy wykorzystuje towary i usługi pośrednie, zakupione od krajowych dostawców. Pomiar bilateralnych bilansów handlowych dokonywany na bazie brutto nie odzwierciedla rzeczywistych relacji. Nadwyżka krajów finalnych producentów dóbr jest przeszacowywana, ponieważ zawiera ona wartość zagranicznych wkładów.

43 Czym jest wartość dodana? Badanie Swedish National Board of Trade (2007) dotyczące rynku obuwniczego wykazało, że buty produkowane w Azji zawierają od 50 do 80% wartości dodanej generowanej w krajach UE UE Azja R&D, design, marketing, sprzedaż Produkcja Źródło: Opracowane A.Szaniec (NBP)

44 Przejście z danych bilateralnych na pomiar wartości dodanej Źródło: Trade in Value Added, Jobs and Investment; Nadim Ahmad and Jennifer Ribarsky, OECD

45 Przejście z danych bilateralnych na pomiar wartości dodanej Warto zauważyć, że analiza wartości dodanej nie zmienia bilansu handlowego danego kraju z resztą świata, ale bilateralne bilanse z poszczególnymi karajami Źródło: Trade in Value Added: concepts, methodologies and challenges (joint OECD-WTO note), 2012

46 Przepływ wartości dodanej według GVC Źródło: Trade in Value-Added and Global Value Chains profiles, explanatory notes, WTO

47 Źródła danych Tablice przepływów międzygałęziowych (input-output tables - IOTs), Tablice podaży i wykorzystania (supply and use tables - SUTs), Statystyki handlu zagranicznego (bilateral trade statistics) Międzynarodowe tablice przepływów międzygałęziowych (Intercountry input-output tables)

48 Główne założenia Założenie dotyczące produkcji (production assumption): wszystkie firmy należące do danego sektora używają tych samych towarów i usług w procesie produkcji/jedna technika produkcji dla wszystkich firm (i wszystkich produktów) z danego sektora Założenie proporcjonalności (proportionality assumption): - struktura geograficzna importu danego produktu jest taka sama we wszystkich sektorach w danym kraju, - udział importowanych dóbr pośrednich we wszystkich dobrach pośrednich (importowanych i krajowych) zużywanych w procesie produkcji danego dobra, jest taki sam we wszystkich sektorach

49 Uproszczona międzynarodowa tablica przepływów międzygałęziowych Źródło: Trade in Value Added, Jobs and Investment; Nadim Ahmad and Jennifer Ribarsky, OECD

50 Wnioski dla Polski Źródło: Trade in Value Added: Poland, OECD-WTO, 2015

51 Wnioski dla Polski Źródło: Trade in Value Added: Poland, OECD-WTO, 2015

52 Wnioski dla Polski Źródło: Trade in Value Added: Poland, OECD-WTO, 2015

53 Wnioski dla Polski Źródło: Trade in Value Added: Poland, OECD-WTO, 2015

54 Podstawowe pojęcia: dochody pierwotne Dochody pierwotne reprezentują zwrot należny jednostkom instytucjonalnym w zamian za ich zaangażowanie w proces produkcji, zapłatę za aktywa finansowe, wypożyczenie zasobów

55 Podział dochodów pierwotnych Dochody pierwotne: Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Pozostałe dochody z inwestycji Pozostałe dochody pierwotne

56 Wynagrodzenia pracowników Kategoria odpowiada wynagrodzeniu, które powinno zostać wypłacone w zamian za wykonaną pracę. Jest to relacja między jednostką instytucjonalną (firma) a osoba fizyczną (pracownik).

57 Wynagrodzenia pracowników Rodzaje wynagrodzeń za pracę: W gotówce W naturze zapłata za pracę polegająca na przekazaniu pracownikowi towarów, usług oraz udziałów. Mogą to być również kontrakty opcyjnie Benefity socjalne składki płacone przez pracodawcę do systemu socjalnego, lub do innego prywatnego funduszu ubezpieczeniowego.

58 Wynagrodzenia pracowników (badanie Ukraińców pracujących w Polsce na zlecenie NBP). Wyniki badań potwierdziły hipotezę o cyrkulacyjnym charakterze migracji zarobkowej do Polski. Obserwowany od 2014 r. gwałtowny wzrost liczby rejestrowanych oświadczeń wynika z pojawiania się w Polsce nowej grupy migrantów, którzy przyjechali do Polski po raz pierwszy po wybuchu konfliktu zbrojnego na wschodzie Ukrainy i pogorszeniu się sytuacji ekonomicznej w tym kraju (tj. w 2014 r. lub później).

59 Wynagrodzenia pracowników (badanie Ukraińców pracujących w Polsce na zlecenie NBP). Migranci według płci i struktury wiekowej w zależności od historii migracyjnej - doświadczeni migranci (wewnętrzny pierścień) i osoby nowoprzybyłe po 2014 r. (zewnętrzny pierścień) Źródło: (NBP)

60 Wynagrodzenia pracowników (badanie Ukraińców pracujących w Polsce na zlecenie NBP). Struktura zatrudnienia migrantów z Ukrainy Źródło: (NBP)

61 Wynagrodzenia pracowników (badanie Ukraińców pracujących w Polsce na zlecenie NBP). Najczęściej wykorzystywany przez migrantów sposób transferowania środków do kraju Źródło: (NBP)

62 Dochody z inwestycji bezpośrednich Dywidendy wypłata z zysku rozporządzalnego przeznaczona dla udziałowców lub właścicieli. Odsetki od instrumentów dłużnych jest formą dochodu z inwestycji przypisanym konkretnym aktywom. Odsetki od instrumentów dłużnych stanowią saldo naliczonych odsetek od kredytów i innych instrumentów dłużnych udzielonych i otrzymanych przez podmioty połączone relacją inwestycji bezpośrednich Reinwestowane zyski

63 Dochody z inwestycji bezpośrednich [w mln PLN] Dywidendy Reinwestowane zyski Odsetki od instrumentów dłużnych Dochody pierwotne ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP

64 Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z inwestycji portfelowych: Dochody z papierów udziałowych Dochody z papierów dłużnych

65 Pozostałe dochody z inwestycji Obejmują one dochody z pozostałych inwestycji rachunku finansowego oraz dochody z aktywów rezerwowych. Do tej kategorii zaliczane są również dochody przypisane posiadaczom polis ubezpieczeniowych. Dochody z pozostałych inwestycji rachunku finansowego obejmują: odsetki od kredytów udzielonych i otrzymanych, odsetki od lokat i depozytów łącznie z odsetkami od transakcji repo, a także inne płatności z tytułu dochodów z posiadanego majątku

66 Pozostałe dochody pierwotne Komponent ten zawiera podatki, subsydia do produktów i produkcji oraz renty (opłaty z tytułu dzierżawy). Transakcje w kategorii podatków i subsydiów do produktów i produkcji wiążą się z przynależnością Polski do Unii Europejskiej. Po stronie przychodów ujmowane są subsydia do produktów i produkcji (Wspólna Polityka Rolna). Po stronie rozchodów ujęta jest część składki płaconej przez Polskę do Unii Europejskiej wynikająca z TOR tradycyjnych zasobów własnych. Renty dotyczą dochodów z tytułu dzierżawy zasobów naturalnych.

67 Saldo dochodów pierwotnych [w mld PLN] Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji Pozostałe dochody pierwotne Dochody pierwotne ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP

68 Saldo dochodów pierwotnych [w mld PLN] , , , , ,0 0, , , Niemcy (L) Polska (P) USA (L) Brazylia (P)

69 Podstawowe pojęcia: dochody wtórne Rachunek dochodów wtórnych zawiera transfery bieżące pomiędzy rezydentami a nierezydentami. Transfery mogą być dokonane na rzecz instytucji rządowych lub na rzecz pozostałych sektorów w postaci pieniężnej, jak też w naturze. Transfery bieżące (takie jak darowizny, nieodpłatny eksport oraz import towarów i usług, dokonywany w ramach pomocy międzynarodowej) zostały ujęte w dochodach wtórnych, aby wskazać ich rolę w procesie dystrybucji dochodów pomiędzy gospodarkami.

70 Podstawowe pojęcia: dochody wtórne Dochody wtórne sektora rządowego to środki otrzymane oraz przekazane przez polski sektor rządowy, tj. jednostki rządu centralnego oraz samorządu terytorialnego takich jak pomoc humanitarna, leki, szkolenia. Są to również składki i opłaty członkowskie na rzecz Unii Europejskiej oraz organizacji międzynarodowych spoza Unii Europejskiej.

71 Podstawowe pojęcia: dochody wtórne Dochody wtórne pozostałych sektorów - w tej grupie transferów wyodrębnia się transfery osobiste oraz pozostałe transfery. Na transfery osobiste składają się wszystkie transfery bieżące w postaci pieniężnej oraz w naturze, otrzymane lub wykonane przez gospodarstwa domowe z nieprezydenckimi gospodarstwami domowymi. Najważniejszą pozycją w tej kategorii są przekazy zarobków. Przekazy zarobków obejmują transfery zarobków osób pracujących za granicą i uważanych za rezydentów kraju, w którym pracują.

72 Podstawowe pojęcia: dochody wtórne Do pozostałych transferów sektora pozarządowego zalicza się obroty z zagranicą z tytułu bieżących transferów, czyli: darowizny oraz pomoc otrzymywana z zagranicy, jak również świadczona na rzecz nie-rezydentów, związana z realizacją celów pozainwestycyjnych (np. pomoc humanitarna, żywność, odzież, leki, szkolenia), podatki i opłaty na rzecz obcych rządów, składki i opłaty członkowskie, renty i emerytury otrzymywane przez rezydentów z zagranicy, spadki, alimenty, kary i odszkodowania (np. za niewywiązywanie się z kontraktów, za podrabianie pro-duktów, znaków handlowych, patentów), wygrane na loterii i w konkursach, opłaty za transfery sportowców, premia netto z tytułu ubezpieczeń osobowo majątkowych, odszkodowania wypłacone z tytułu ubezpieczeń osobowo-majątkowych.

73 Saldo dochodów wtórnych [w mln PLN] Sektor rządowy Pozostałe sektory Saldo ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP

74 Saldo dochodów wtórnych [w mln USD] Niemcy (L) USA (L) Polska (P) Brazylia (P) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych IMF