Marek Belka Prezes Narodowego Banku Polskiego. Polska a strefa euro: doświadczenia i wyzwania

Transkrypt

1 Marek Belka Prezes Narodowego Banku Polskiego Polska a strefa euro: doświadczenia i wyzwania

2 2 Plan prezentacji 1 Okres transformacji. 2 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 3 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 4 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro.

3 1 Okres transformacji.

4 Okres transformacji. 4 Transformacja polskiej gospodarki była silnie powiązana z procesem integracji z Unią Europejską 4 czerwca 1989 r. pierwsze po wojnie wolne wybory Terapia szokowa Shock Therapy 1989 liberalizacja cen usztywnienie kursu USD/PLN (jako kotwica antyinflacyjna) dewaluacja złotego, następnie wprowadzenie pełzającej dewaluacji (sprzyjającej konkurencyjności eksportu oraz dezinflacji) umowa w sprawie handlu oraz współpracy handlowej i gospodarczej z Europejską Wspólnotą Gospodarczą Stabilizacja Redukcja zadłużenia zagranicznego: 1991 Klub Paryski, 1994 Klub Londyński wprowadzenie pełzającego pasma dla kursu złotego oraz zewnętrznej wymienialności złotego podpisanie Układu Europejskiego wniosek o członkostwo w UE Przed akcesją do UE 1996 przystąpienie do OECD przyjęcie przez NBP strategii bezpośredniego celu inflacyjnego wprowadzenie płynnego kursu złotego stały cel inflacyjny na poziomie 2,5% (+/- 1 pkt proc.). 1 maja 2004 r. przystąpienie do UE 1998 początek negocjacji akcesyjnych z UE zakończenie negocjacji.

5 sty 91 sty 93 sty 95 sty 97 sty 99 sty 01 sty 03 sty 05 r/r, w % Okres transformacji. 5 i można ją ocenić jako sukces Między 1988 r. a 2004 r: Udział sektora publicznego w całkowitym zatrudnieniu zmniejszył się z 75% do 30%. Roczna stopa inflacji obniżyła się z 58% do 4,4%. Eksport dóbr w relacji do PKB wzrósł z 20% do 29,2%. Udział UE-15 w eksporcie dóbr zwiększył się z 41% do 67% Zmiany poziomu cen w Polsce Inflacja (CPI) Stopa referencyjna NBP 10 W 2003 r. 77% Polaków zagłosowało w narodowym referendum za przystąpieniem Polski do UE. 0 Źródło: NBP.

6 Estonia Polska Słowenia Węgry Rumunia Bułgaria Czechy Słowacja Okres transformacji. 6 ponieważ doprowadziła do poprawy standardu życia w tempie rzadko spotykanym w innych gospodarkach. PKB per capita wybranych gospodarkach (w USD wg parytetu siły nabywczej, 1990=100) USD USD Źródło: Penn World Tables.

7 2 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską.

8 Reszta strefy euro Reszta strefy euro Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 8 Polska gospodarka jest silnie powiązana z gospodarką UE pod względem handlu zagranicznego Udziały w eksporcie Polski (2014) Udziały w imporcie Polski (2014) reszta świata 23% DE 26% reszta świata 31% DE 27% EU z wyłączeniem strefy euro 22% SK ES BE AT NL IT FR EU z wyłączenie m strefy euro 13% ES AT SK BE FR IT NL Źródło: Eurostat, obliczenia NBP.

9 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 9 czemu sprzyja znaczący napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych o zdywersyfikowanej strukturze Skumulowany napływ BIZ w mld USD Ponad 90% zasobu BIZ pochodzi z UE. 250 Czechy Ankieta UNCTAD wskazuje, że Polska jest na 14. miejscu spośród potencjalnych odbiorców BIZ w latach i zajmuje najwyższe miejsce wśród nowych krajów członkowskich Węgry Polska Słowacja członkostwo w UE

10 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 10 co poprawiło konkurencyjność polskiego sektora wytwórczego i zmieniło strukturę eksportu. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Struktura polskiego eksportu towarów 16% 16% 25% 24% 44% 23% 41% Udział w światowym eksporcie dóbr i usług (1995=100) 30% 20% 10% 0% 17% 15% 38% 23% 20% High-skill Dobra wysokich and technology-intensive technologii manufactures Medium-skill Dobra średnich and technologii technology-intensive manufactures Low-skill Dobra niskich and technologii technology-intensive manufactures Labour-intensive Dobra praco i surowcochłonne and resource-intensive manufactures Niemcy Germany France Francja United Wielka Kingdom Brytania Włochy Italy Spain Hiszpania Ireland Irlandia Polska Poland Portugalia Greece Grecja Źródło: dane UNCTAD, obliczenia NBP. Źródło: Eurostat.

11 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 11 Polska jest również silnie powiązana z UE poprzez sektor bankowy. Polski system bankowy jest głównie w rękach podmiotów zagranicznych. Należności zagraniczne banków w Polsce uwzględnionych w statystyce Banku Rozliczeń Międzynarodowych są równe 54% polskiego PKB: 83% tych należności to aktywa filii banków z innych krajów Europy oraz finansowanie transgraniczne od banków europejskich, na tle pozostałych krajów EŚW, polski sektor jest relatywnie dobrze zdywersyfikowany pod względem własności geograficznej. Struktura własnościowa polskiego sektora bankowego w 2014 r. (% aktywów) US 5,3 ES 9,1 FR 7,6 DE 10,3 PT 4,0 AT 3,5 Inne 2,4 IT 13,0 Źródło: KNF. NL 6,4 Krajowe 38,6

12 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 12 Ponadto, znacząca skala napływu funduszy unijnych przyczyniła się do zwiększenia inwestycji prywatnych i publicznych mld EUR Napływ funduszy unijnych Cohesion Fundusz Fund Spójności European Europejski Regional Fundusz Development Rozwoju Regionalnego Fund Common Wspólna Agricultural Polityka Rolna Development Fund European Europejski Social Fundusz FundSpołeczny EU Saldo transfers transferów balance unijnych Inwestycje w polskiej gospodarce Nakłady brutto na śr. trwałe mieszkaniowe Nakłady brutto na śr. trwałe publiczne Nakłady brutto na śr. trwałe przedsiębiorstw Źródło: NBP. Źródło: dane GUS, szacunki NBP na podstawie modelu NECMOD.

13 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 13 oraz rozwoju Polski i tworzenia kapitału ludzkiego. W latach niemal 60% funduszy unijnych zostało przeznaczone na budowę i modernizację podstawowej infrastruktury: oczyszczalni ścieków oraz sieci dróg (zbudowano lub zmodernizowano ponad 10 tys. km dróg). Unijna polityka spójności sprzyjała też zwiększeniu innowacyjności, nakładów na badania i rozwój oraz przedsiębiorczości. Wpływ netto funduszy spójności na poziom PKB w ramach perspektywy finansowej na lata szacuje się na poziomie 4-5% na koniec okresu wydatkowania. IDEA!

14 Integracja polskiej gospodarki z Unią Europejską. 14 Czy pozytywne efekty integracji z UE czynią z polskiej gospodarki dobrego kandydata do unii walutowej? Trzy kamienie milowe polskiej gospodarki: - transformacja, - integracja w strukturach UE, - unifikacja walutowa - przyjęcie euro Doświadczenia strefy euro sugerują, że europejska unia walutowa nie musi być optymalnym sposobem zapewnienia stabilności wzrostu gospodarczego dla krajów będących w procesie doganiania, a funkcjonowanie na obrzeżach unii walutowej z własnym pieniądzem również może sprzyjać stabilności makroekonomicznej i zrównoważonemu wzrostowi.

15 3 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro.

16 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 16 Tworząc strefę euro, oczekiwano, że wprowadzenie wspólnej waluty przyniesie więcej korzyści niż kosztów Przewidywano, że wprowadzenie euro przyspieszy wzrost gospodarczy i będzie skutkować wzrostem społecznego dobrobytu, ponieważ: Wspólna waluta zintensyfikuje wymianę handlową. Wzrost konkurencji na wspólnym rynku oraz brak swobody w zakresie polityki pieniężnej i kursowej wymuszą reformy strukturalne w krajach członkowskich strefy euro. Nadwyżki kapitału w bardziej rozwiniętych gospodarkach posłużą finansowaniu inwestycji w gospodarkach biedniejszych. Silniejsza integracja, wiarygodna polityka pieniężna i reguły dla polityki fiskalnej przełożą się na wzrost stabilności makroekonomicznej gospodarek przyjmujących euro.

17 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 17 Jednakże wprowadzenie euro nie przyniosło oczekiwanych efektów zarówno w zakresie kreacji handlu W wymianie handlowej strefy euro znaczenie krajów spoza unii walutowej wyraźnie wzrosło kosztem krajów należących do ugrupowania Udział eksportu do krajów strefy euro w eksporcie poszczególnych grup krajów strefy euro (2000=100) Badania wskazują, że tzw. efekt kreacji handlu o ile w ogóle wystąpił był stosunkowo słaby (5-15%) Kraje "core" Kraje peryferyjne Źródło: Eurostat, UnctadStat.

18 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 18 jak i w przypadku wzmocnienia bodźców do przeprowadzania reform. Bodźce do wprowadzania reform były słabe (brak efektywnej dyscypliny rynkowej). Słabości instytucjonalne i regulacyjne negatywnie wpłynęły na potencjał wzrostu części krajów i ich zdolność do radzenia sobie z kryzysami. Regulacje sprzyjające wysokiej konkurencji 0,3 Regulacje rynku produktów 0,2 0,1 0,0-0,1-0,2-0,3-0,4-0, Kraje "core" Kraje peryferyjne Regulacje ograniczające konkurencję Źródło: OECD PMR, IMF WEO, Eurostat, OECD EPL. 0,2 0,1 0,0-0,1-0,2-0,3-0, Kraje "core" Regulacje rynku pracy Kraje peryferyjne Większa elastyczność Mniejsza elastyczność Indeks obejmuje prawną ochronę pracowników stałych i na czas określony, udział pracowników czasowych w ogóle siły roboczej, klin podatkowy i stopień uzwiązkowienia (dane z 2012 r.).

19 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 19 Kapitał nie płynął do najbardziej produktywnych zastosowań Ceny nieruchomości w krajach strefy euro (2000=100) Kraje "core" Kraje peryferyjne Kapitał napływający do gospodarek peryferyjnych finansował boomy konsumpcyjne i na rynku nieruchomości. Znaczna część inwestycji zagranicznych w krajach peryferyjnych była lokowana w sektorach charakteryzujących się niską produktywnością. Źródło: Eurostat.

20 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 20 m.in. ze względu na charakter integracji finansowej między krajami strefy euro. Rynek akcji oraz detaliczny rynek bankowy pozostały słabo zintegrowane. Silna integracja na rynku międzybankowym i na rynku obligacji skarbowych okazała się nietrwała. W warunkach kryzysowych obydwa rynki stały się silnymi kanałami zarażania Rachunek finansowy krjów peryferyjnych strefy euro (mld EUR) Inwestycje bezpośrednie Pozostałe inwestycje Inwestycje portfelowe Saldo rachunku finansowego Źródło: BIS consolidated banking statistics, Eurostat, IMF BOPS.

21 % potencjalnego PKB Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 21 Zamiast wzrostu stabilności makroekonomicznej między krajami strefy euro narosły wyraźne różnice w zakresie wyników gospodarczych Wzrost realnego PKB na tle trendów przedkryzysowych (2007=100) 3,5 3,0 Odchylenie standardowe luki popytowej w krajach strefy euro ,5 2,0 1,5 90 1, ,5 0,0 Kraje "core" Kraje peryferyjne USA Przedkryzysowy trend krajów "core" Przedkryzysowy trend krajów peryferyjnych Przedkryzysowy trend USA Źródło: Eurostat, IMF WEO, October 2015.

22 Irlandia Grecja Belgia Cypr Hiszpania Słowenia Portugalia Luksemburg Niemcy Holandia Austria Łotwa Francja Włochy Finlandia Dług SFP (% PKB), 2014 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 22 przestrzeni do prowadzenia prowzrostowej polityki gospodarczej... Finanse publiczne w krajach peryferyjnych zostały silnie obciążone kosztami pomocy dla sektora bankowego. Podczas gdy w części gospodarek istnieje przestrzeń do prowadzenia prowzrostowej polityki gospodarczej, w innych odbudowa przestrzeni fiskalnej zajmie lata. 40% Pomoc publiczna dla instytucji finansowych (% PKB) 180 Grecja 3% PKB % 140 Portugalia Włochy 20% 10% 0% Irlandia Belgia Hiszpania Francja Finlandia Austria Holandia 60% PKB Niemcy 20 Luksemburg Saldo SFP (% PKB), 2014 Źródło : Komisja Europejska, Eurostat.

23 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 23 oraz dobrobytu społecznego. 20 Stopa bezrobocia w krajach strefy euro (%) Członkostwo w strefie euro nie doprowadziło do trwałego rozwiązania problemu bezrobocia w krajach peryferyjnych Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub społecznym wykluczeniem znacznie wzrosła w następstwie bolesnych dostosowań pokryzysowych Kraje "core" Kraje peryferyjne Nowe państwa członkowskie Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym w krajach strefy euro (2005=100) Źródło : IMF WEO, October 2015, Eurostat Strefa euro Kraje "core" Kraje peryferyjne

24 Zmiana w poziomie PKB per capita pomiędzy 1999 a 2014 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 24 Podsumowując, wprowadzenie euro nie przyspieszyło realnej konwergencji w najsłabiej rozwiniętych krajach członkowskich 10 PKB per capita (PPP), EA12=100 Niemcy Irlandia 5 0 Hiszpania Finlandia Francja Belgia Austria Kraje core Holandia -5 Portugalia Kraje peryferyjne -10 Grecja Włochy PKB per capita w 1999

25 ponieważ instytucjonalna architektura strefy euro bazowała na zbyt optymistycznych założeniach. 25 Co wiedziano? Co zakładano? Co się okazało? Kraje członkowskie strefy euro bardzo się od siebie różnią (ryzyko destabilizującego oddziaływania polityki pieniężnej) Niektóre kraje członkowskie mają niekonkurencyjne struktury gospodarcze i nieefektywne regulacje i instytucje Między krajami członkowskimi nie ma unii fiskalnej (konieczna jest odpowiednia przestrzeń fiskalna na poziomie krajowym) Reguły fiskalne będą przestrzegane, rynki będą dyscyplinować kraje członkowskie Kraje będą się reformować Kapitał płynący do mniej rozwiniętych krajów będzie wzmacniał ich potencjał Zintegrowane rynki finansowe będą ograniczać wpływ negatywnych zjawisk koniunkturalnych na kraje strefy euro Strefa euro nie będzie podatna na kryzysy finansowe Część gospodarek krajów członkowskich została zdestabilizowana przez zbyt niski poziom stóp procentowych i silne przepływy kapitału W strefie euro mogą występować kryzysy (istnieje potrzeba mechanizmów finansowania kryzysowego, lepszego zarządzania kryzysowego)

26 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 26 Pokryzysowe reformy wzmocniły strefę euro Reformy instytucjonalne UGW: Stworzenie unii bankowej Wzmocnienie mandatu EBC Ustanowienie ESM* Wzmocnienie zarządzania fiskalnego i gospodarczego Reformy strukturalne w krajach członkowskich: Regulacje rynku pracy Regulacje rynku produktów Reformy systemu sądowniczego, administracji * ESM (ang. European Stability Mechanism) - Europejski Mechanizm Stabilności

27 Oczekiwania i rzeczywistość w strefie euro. 27 ale nie rozwiązały wszystkich problemów. Nowe ramy zarządzania fiskalnego i gospodarczego bardzo złożone, nieprzejrzyste, wątpliwa egzekwowalność. Fakt, że trzecia co do wielkości gospodarka światowa jest zarządzana w sposób zdecentralizowany, jest jej dużą słabością. Zróżnicowanie cykliczne, instytucjonalne, strukturalne pomiędzy krajami członkowskimi pozostaje wysokie ryzyko destabilizacyjnego działania polityki pieniężnej jest nadal wysokie. Ograniczona skala solidarności finansowej osłabia społeczną i polityczną spójność strefy euro. Rozwiązanie: pogłębianie integracji fiskalnej i politycznej (unia fiskalna, harmonizacja regulacji)

28 4 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro.

29 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 29 Pod wpływem kryzysu zmieniły się poglądy dotyczące wprowadzenia euro Przed kryzysem: Po kryzysie: Przyjęcie euro oznacza: spadek stóp procentowych, redukcję ryzyka kursowego, zmniejszenie kosztów transakcyjnych, wzrost stabilności makroekonomicznej. Reformy otoczenia instytucjonalnego strefy euro stanowią dodatkowy aspekt analiz dotyczących przyjęcia euro. Doświadczenia niektórych państw wskazują, że akcesja do strefy euro może prowadzić do akumulacji istotnych nierównowag makroekonomicznych. Wniosek: wprowadzenie euro przełoży się na przyspieszenie tempa wzrostu i podniesienie poziomu rozwoju gospodarczego. Wniosek: wprowadzenie euro jest szansą na przyspieszenie tempa wzrostu i podniesienie poziomu rozwoju gospodarczego.

30 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 30 a krytyczna ocena funkcjonowania strefy euro i dobre wyniki polskiej gospodarki zmniejszyły społeczne poparcie dla przystąpienia Polski do unii walutowej. 80% 70% 60% 50% 40% 30% Czy popierasz wprowadzenie euro w Polsce? 20% 10% 0% Yes Tak NoNie Kryzys zadłużenia w strefie euro Źródło: CBOS.

31 PL MT SK SE UK DE BE EE AT FR LT BG IR EU CZ RO HU EA NL LV DK FI ES PT SI IT CY CR GR Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 18 Polska gospodarka dobrze poradziła sobie ze światowym kryzysem dzięki czterem głównym czynnikom ,1 Skumulowany wzrost PKB w wybranych krajach UE, , ,6 6,4 4,4 3,9 2,9 2,6 2,5 2,1 1,4 0,7 0,4 0, ,3-0,4-0,7-1,4-2,1-2,2-2, ,8-6,1-6,5-7,1-8,0-10,1-12, ,4 Źródło: Eurostat.

32 Zmienność inflacji (odch. stand. CPI, 2004m1-2015m2) Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 19 Po pierwsze, polityka makroekonomiczna sprzyjała stabilności inflacji i luki popytowej PL Odchylenie standardowe luki popytowej ( ) Źródło: dane OECD, obliczenia NBP.

33 Dług sektora prywatnego w krajach UE w 2014 r. (w % PKB) Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 20 Po drugie, właściwe regulacje zapobiegały nadmiernemu wzrostowi akcji kredytowej. 400 próg 60% (fiskalne kryterium z Maastricht) PL próg 133% (procedura dotycząca zakłóceń równowagi makroekonomicznej, Macroeconomic Imbalance Procedure 2015) Źródło: Eurostat. Dług publiczny w krajach UE w 2014 r. (w % PKB)

34 2003q1 2004q1 2005q1 2006q1 2007q1 2008q1 2009q1 2010q1 2011q1 2012q1 2013q1 2014q1 2015q1 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 21 Po trzecie, kurs walutowy zamortyzował niekorzystny zewnętrzny wstrząs pkt proc. EUR/PLN 5,00 4,75 4,50 4,25 4,00 3,75 3,50 3,25 3,00 wkład eksportu netto do wzrostu PKB (lewa oś) kurs EUR/PLN (prawa oś) Źródło: GUS, NBP.

35 EUR/PLN Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 22 zwiększając zarówno cenową konkurencyjność, jak i rentowność polskich eksporterów. 5,0 4,5 4,0 3,5 3, średni kurs progowy opłacalności eksportu przedział ufności dla kursu progowego rzeczywisty kurs Źródło: NBP. * Kurs graniczny opłacalności eksportu ustalany jest jako średnia z odpowiedzi na pytanie ankiety skierowanej do przedsiębiorstw w ramach badań koniunktury NBP (Szybki Monitoring NBP).

36 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 36 Po czwarte, polski sektor bankowy jest dobrze dokapitalizowany i ma wysoką płynność Polski sektor bankowy jest dobrze dokapitalizowany i rentowny oraz ma wysoką płynność. Główne ryzyko dla stabilności finansowej, tj. szybki wzrost kredytów denominowanych w walutach obcych, zostało wyeliminowane. 16% 15% 14% 13% 12% 11% 10% Warto wskazać, że zyski polskich filii 8% stanowią obecnie istotną część 7% skonsolidowanych zysków niektórych europejskich grup bankowych. 6% 9% Wybrane wskaźniki sektora bankowego Return on equity (ROE) Regulatory capital to risk-weighted assets (CAR) Źródło: KNF.

37 Wpływ na wzrost Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 37 a sektor finansowy w Polsce ma optymalne rozmiary z punktu widzenia wpływu na wzrost gospodarczy. Badanie MFW wskazuje Polskę jako kraj z optymalnym poziomem rozwoju finansowego, który sprzyja wzrostowi gospodarczemu i przyczynia. się do stabilności makroekonomicznej (optymalny wpływ na średnie tempo i zmienność stóp wzrostu PKB). Badacze MFW (Sahay i in., 2015) skonstruowali nowy wskaźnik rozwoju finansowego, uwzględniający (i) głębokość rynków finansowych, (ii) dostęp do finansowania oraz (iii) efektywność instytucji i rynków finansowych. Badanie wskazuje na istnienie nieliniowej relacji między poziomem rozwoju finansowego a wzrostem gospodarczym: zbyt duży sektor finansowy zwiększa ryzyko boomów kredytowych i kryzysów. Wpływ rozwoju sektora finansowego na wzrost Maroko Polska Irlandia USA Ekwador Japonia Gambia Wskaźnik rozwoju finansowego Źródło: Sahay i in. (2015).

38 GR CY HU RO HR PL BG PT SI IT ES UK MT LT EA IE LV SK FR BE SE AT FI DK NL CZ DE LU MT AT SE PT CZ LV BE UK DK RO DE NL FI FR IT EE EA EU IE LU HR HU SK SI LT ES PL BG CY GR Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 38 Polska spełnia obecnie trzy z czterech kryteriów konwergencji nominalnej (kryteriów z Maastricht) Stabilność cen Wartość referencyjna we wrześniu 2015 r: 0,8%, średnia dla Polski: - 0,7%*. Sytuacja finansów publicznych W czerwcu 2015 r. zakończono procedurę nadmiernego deficytu wobec Polski (deficyt i dług SFP w 2014 r.: odpowiednio 3,2% i 50,1%). Stabilność kursu walutowego Złoty nie uczestniczy w ERM II. Konwergencja stóp procentowych Wartość referencyjna we wrześniu 2015 r: 4,3%, średnia dla Polski: 2,7%*. * Szacunki Ministerstwa Finansów miesięczna średnia inflacja 12-miesięczna średnia długoterminowa stopa procentowa Źródło: Eurostat, szacunki NBP.

39 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 39 jednak stan konwergencji realnej wskazuje na ryzyko niestabilnych boomów w przypadku zbyt wczesnego wprowadzenia euro. PKB per capita w 2014 r. (wg PSN, strefa euro = 100) Poziom cen w 2014 r. (strefa euro = 100) BG RO HR LV PL HU GR LT EE SK PT SI CZ CY MT ES IT FR UK FI BE DK DE SE AT NL IE 0 BG RO HU PL LT HR CZ SK LV EE PT SI MTGR CY ES IT DE NL FR AT BE IE UK FI SE DK Źródło: Eurostat.

40 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 27 Naturalna stopa procentowa jest w Polsce wyższa niż w strefie euro, poziom stóp procentowych EBC może być więc zbyt niski dla Polski. Trójkąt niemożności dla gospodarek doganiających, będących w unii monetarnej: konwergencja cen (aprecjacja realnego kursu walutowego), konwergencja realna (wyższa naturalna stopa procentowa), unia monetarna (wspólny poziom nominalnych stóp procentowych i sztywny kurs walutowy). Wyższa naturalna stopa procentowa Trójkąt niemożności Unia monetarna Aprecjacja realnego kursu

41 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 41 Źródłem wyzwań po przystąpieniu do strefy euro może być też asymetryczna względem strefy euro struktura polskiej gospodarki. Niski stopień rozwoju prywatnego rynku najmu Wysoki stopień dualizmu rynku pracy

42 Zmieniająca się perspektywa wprowadzenia euro w Polsce. 42 Wysoki stopień dualizmu polskiego rynku pracy może prowadzić do znacznie większych wahań zatrudnienia w cyklu koniunkturalnym Udział samozatrudnienia i pracowników na umowach czasowych w zatrudnieniu ogółem (%, 2014 r.) Źródło: Eurostat.

43 Zmieniająca się perspektywa wprowadzenia euro w Polsce. 43 a niedorozwinięty prywatny rynek najmu może przekładać się na nadmierną reakcję cen nieruchomości, aktywności w sektorze budowlanym, PKB i inflacji na zmiany warunków finansowania. Struktura właścicielska mieszkań w krajach strefy euro i w Polsce (2013 r.) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% DE AT FR EA NL IE BE IT LU FI CY PT GR SL ES MT EE LV PL SK LT Owner Właściciel without posiadający Właściciel bez kredytu mortgage Owner with mortgage Tenant, Wynajmujący below market poniżej price Tenant, Wynajmujący market price po kredyt hipoteczny hipotecznego ceny rynkowej cenie rynkowej Źródło: Eurostat.

44 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 31 Pomimo, że udział Polski w światowym handlu zwiększył się w ciągu ostatnich dwudziestu lat 120 Udział eksportu dóbr i usług w światowym handlu (1999=100, UE 15) 300 Udział eksportu dóbr i usług w światowym handlu (1999=100, UE 10) DE FR IT ES NL AT FI PT SE UK PL HU CZ SK SL RO BG EE LV LT Źródło: Eurostat.

45 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 32 wyzwaniem pozostaje umiarkowany poziom innowacyjności. 0,8 Europejski Ranking Innowacyjności (Innovation Union Scoreboard) 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 BG LV RO PL LT MT SK HU EL PT ES CZ IT CY EE SI EU FR AT IE UK BE NL LU FI DE DK SE skromni innowatorzy umiarkowani innowatorzy naśladowcy innowacji liderzy innowacji Źródło: Komisja Europejska.

46 Odporność polskiej gospodarki na kryzys a członkostwo w strefie euro. 46 Wnioski: Polska dobrze radzi sobie poza strefą euro, a zbyt wczesne wprowadzenie wspólnej waluty wiązałoby się z ryzykiem. Polska ma silne powiązania handlowe i finansowe ze strefą euro. Strefa euro została wzmocniona poprzez szereg reform. Pozostaje jednak najważniejsza słabość: strefa euro nie jest unią fiskalną ani polityczną. Zbyt szybkie wprowadzenie euro wiązałoby się z wyzwaniami: Niski stopień zaawansowania konwergencji realnej stwarza ryzyko niestabilnych boomów. Asymetrie strukturalne mogłyby prowadzić do silniejszych wahań makroekonomicznych. Niska konkurencyjność strukturalna niekorzystnie wpływałaby na tempo konwergencji realnej.

47