Strukturalne źródła kryzysu strefy euro

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Strukturalne źródła kryzysu strefy euro"

Błażej Świderski
5 lat temu
Przeglądów:

1 Strukturalne źródła kryzysu strefy euro dr hab. prof. UW Mieczysław Socha dr Leszek Wincenciak Konferencja Niedoskonała globalizacja. Czy światowy system gospodarczy wymaga gruntownych reform? WNE UW,

2 Agenda Teoria OCA a jej realizacja w strefie euro Dywergencja zamiast konwergencji realnej w okresie kryzysu Strukturalne źródła kryzysu Wnioski

3 Teoria OCA: postulaty Mundell (1961): mechanizmy automatycznego równoważenia i stabilizacji poziomów cen, zatrudnienia, bezrobocia i nierównowagi płatniczej bez konieczności dokonywania interwencji przy pomocy polityki fiskalnej lub monetarnej. Kluczowy element: mobilność czynników produkcji, których przepływy wewnątrz ugrupowania integracyjnego doprowadzą do eliminacji ekonomicznych nierównowag

4 Teoria OCA: postulaty McKinnon (1963): optymalny obszar walutowy powinny tworzyć kraje o dużej otwartości zewnętrznej, mierzonej wysokim udziałem handlu w PKB Kennen (1970): warunkiem uniknięcia nadmiernych napięć w ramach unii walutowej jest odpowiednio wysoka dywersyfikacja struktury gospodarczej

5 Teoria OCA: postulaty Fleming (1971): unia monetarna powinna, ponad wszystko, charakteryzować się podobieństwem stóp inflacji krajów członkowskich w celu zachowania równowagi bilansów obrotów bieżących. W przeciwnym razie z biegiem czasu będzie narastał problem dywergencji w zakresie konkurencyjności, zaś kraje o wyższych stopach inflacji będą doświadczać permanentnych deficytów

6 Teoria OCA: wnioski Czynniki charakterystyczne optymalnego obszaru walutowego: wysoki stopień integracji gospodarczej niewielkie ryzyko tzw. szoków asymetrycznych wysoka elastyczność rynku pracy (mobilność zasobów i elastyczność płac) swoboda przepływów kapitału dywersyfikacja struktury gospodarczej (produkcji i eksportu) podobieństwo mechanizmów transmisji polityki pieniężnej

7 Czy strefa euro jest optymalnym obszarem walutowym Od samego początku brak jednoznacznych dowodów Niejednorodność mechanizmów transmisji polityki pieniężnej w krajach unii (Angeloni, Ehrmann 2003) Zwiększenie homogeniczności skutków impulsów monetarnych po przyjęciu euro (Boivin et al. 2008) Trwałość zróżnicowania stóp inflacji (Angeloni, Ehrman 2007) Brak istotnej konwergencji w zakresie synchronizacji cykli koniunkturalnych (Willett et al. 2010) Wysoka otwartość zewnętrzna i rosnące wewnętrzne przepływy FDI (Mongelli 2008, KE 2008) Integracja handlowa zmniejszyła różnice cenowe i cenową dyskryminację (Fontagne et al. 2009)

8 Czy strefa euro jest optymalnym obszarem walutowym Dość duża sztywność rynków pracy (Bertola 2008) Tendencja do tworzenia się dualnego rynku pracy (Alesina et al. 2010) Geograficzna mobilność zasobów pracy bardzo niska (OECD 2007) Sztywność rynków pracy przyczyną zwiększonego bezrobocia i inflacji (KE 2008; Campolmi i Faia 2011) Sztywność przyczyną niskiego tempa wzrostu a przez to wyższego bezrobocia (Blanchard 2007)

9 Czy strefa euro jest optymalnym obszarem walutowym Początkowy optymizm: nawet jeśli kraje kandydujące ex ante nie w pełni odpowiadają wszystkim wymogom kryteriów OCA, to zgodnie z hipotezą endogenizacji kryteriów konwergencji Frankela i Rose a (1998) będą je spełniać ex post

10 EU-27 Luxembourg Cyprus Malta Belgium Austria Ireland Sweden Spain Greece Denmark United Slovenia Italy Germany Finland Lithuania France Latvia Estonia Czech Croatia Portugal Slovakia Switzerland Liechtenstein Norway Iceland Mobilność Imigranci (na mieszkańców), Źródło: Eurostat (online: migr_imm1ctz, migr_pop1ctz).

11 EU-27 Luxembourg Cyprus Latvia Estonia Spain Austria Belgium Ireland Germany Greece Italy United Kingdom Sweden Denmark France Malta Netherlands Portugal Slovenia Czech Republic Finland Hungary Slovakia Lithuania Bulgaria Croatia Romania Poland Liechtenstein Switzerland Norway Iceland Mobilność EU foreigners Non-EU foreigners Udział obcokrajowców w populacji, 1 stycznia Źródło: Eurostat (online: migr_pop1ctz).

12 Otwartość zewnętrzna Średni udział handlu w PKB, Źródło: Opracowanie własne, dane Eurostat.

13 Struktura produkcji i handlu (a) Produkcja (b) Eksport Zróżnicowanie struktury produkcji i handlu względem UE27, Źródło: Opracowanie własne, dane Eurostat.

14 Zróżnicowanie stóp wzrostu 3 2,5 2 1, Odchylenie standardowe stopy wzrostu realnego PKB krajów należących do strefy euro, Źródło: Opracowanie własne, dane Eurostat.

15 Cykl koniunkturalny 10,0 5,0 0,0-5,0-10,0 Niemcy Hiszpania Grecja Irlandia Portugalia -15, Luka produktowa w wybranych krajach względem strefy euro, Źródło: Opracowanie własne, dane OECD Economic Outlook 92 database. Wartości dla lat prognozowane.

16 Konwergencja PKB per capita (26,3 35,6)

Zróżnicowanie stóp bezrobocia 26,0 24,0 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 6 5 4 3 2 1 0 SD

17 Zróżnicowanie stóp bezrobocia 26,0 24,0 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2, SD (prawa oś) Niemcy Grecja Irlandia Portugalia Hiszpania Stopy bezrobocia w wybranych krajach strefy euro, Źródło: Opracowanie własne, dane OECD Economic Outlook 92 database.

18 Inflacja (przed 1999) Stopa inflacji w wybranych krajach UE, Źródło: Opracowanie własne, dane Eurostat.

19 Inflacja (po 1999) 4,0 3,0 2,0 1,0 0, , ,0 Irlandia Grecja Hiszpania Portugalia -3,0-4,0 Stopa inflacji w wybranych krajach względem średniej dla strefy euro, Źródło: Opracowanie własne, dane Eurostat.

20 Zróżnicowanie stóp inflacji 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1, ,400 1,200 1,000 0,800 0,600 0,400 0,200 0,000 max-min (lewa oś) sd (prawa oś) Zróżnicowanie i odchylenie standardowe stóp inflacji krajów strefy euro, Źródło: Opracowanie własne, dane Eurostat.

21 Konkurencyjność i nierównowagi płatnicze (ULC) 120,0 115,0 110,0 105,0 100,0 95,0 90,0 85,0 80,0 75, Niemcy Grecja Irlandia Portugalia Hiszpania Względne jednostkowe koszty pracy (ważone strukturą handlu), Źródło: Opracowanie własne, dane OECD Economic Outlook 92 database.

22 Konkurencyjność i nierównowagi płatnicze (REER) Malta Niemcy Słowacja Cypr Austria Francja Słowenia Finlandia Holandia Włochy Belgia Portugalia Luksemburg Hiszpania Grecja Irlandia -5,0 0,0 5,0 10,0 15,0 Zmiany realnych efektywnych kursów walutowych krajów strefy euro względem 36 głównych partnerów handlowych, %. Źródło: Opracowanie własne, dane Eurostat.

23 Konkurencyjność i nierównowagi płatnicze (CA) 10,0 5,0 0,0-5,0-10,0-15,0 Niemcy Grecja Irlandia Portugalia Hiszpania -20, Saldo bilansu obrotów bieżących, % PKB Źródło: Opracowanie własne, dane OECD Economic Outlook 92 database.

24 Dyscyplina fiskalna: deficyt budżetowy, % PKB UE Euro Belgia Niemcy Estonia Irlandia Grecja Hiszpania Francja Włochy Cypr Luxemburg Malta Holandia Austria Portugalia Słowenia Słowacja Finlandia Źródło: Opracowanie własne, dane Eurostat.

25 Dyscyplina fiskalna: dług publiczny, % PKB UE Euro Belgia Niemcy Estonia Irlandia Grecja Hiszpania Francja Włochy Cypr Luxemburg Malta Holandia Austria Portugalia Słowenia Słowacja Finlandia Źródło: Opracowanie własne, dane Eurostat.

26 Stopy procentowe Oprocentowanie 10-letnich obligacji skarbowych w wybranych krajach strefy euro, Źródło: Opracowanie własne, dane Eurostat.

27 Strukturalne źródła kryzysu Wzrost dywergencji inflacyjnych Asynchroniczność cyklu koniunkturalnego - wyzwanie dla polityki monetarnej Stosunkowo niska mobilność siły roboczej - znaczący wzrost zróżnicowania sytuacji na rynkach pracy krajów członkowskich ujawniający się od 2008 r. W okresie nastąpiło przynajmniej w niektórych krajach zwiększenie zróżnicowania struktury eksportu wzrost ryzyka szoków asymetrycznych

28 Strukturalne źródła kryzysu Silne zróżnicowanie zmian pozycji konkurencyjnej i dywergencje w zakresie bilansów obrotów bieżących Brak odpowiedniej dyscypliny fiskalnej przed kryzysem zapisy Paktu Stabilności i Wzrostu pozostawały w praktyce martwe Znaczący wzrost zadłużenia poszczególnych krajów przy silnym zróżnicowaniu wyceny ryzyka - dramatyczny wzrost kosztów obsługi długu w krajach najbardziej zadłużonych euroobligacje? błędne koło oszczędności

29 Wnioski Kryzys 2009 r. odwrócił lub wyraźnie spowolnił trendy konwergencji w ważnych obszarach, tzn. stóp wzrostu, inflacji, stóp bezrobocia, oprocentowania obligacji skarbowych Coraz wyraźniej zaznacza się zróżnicowanie na tzw. kraje twardego jądra Północ (Niemcy) i peryferyjne Południe (Hiszpania, Grecja, Włochy, Irlandia, Portugalia) Optymiści względem endogenizacji kryteriów OCA raczej ponieśli porażkę nie przewidzieli kryzysu o takiej sile Co dalej z procesem konwergencji? Co dalej z rozszerzaniem strefy euro? (Łotwa , 62% mieszkańców przeciw) Zmiany instytucjonalne?

Podobne dokumenty

Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 14 Unia monetarna: teoria optymalnych obszarów walutowych

Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 14 Unia monetarna: teoria optymalnych obszarów walutowych Leszek Wincenciak Wydział Nauk Ekonomicznych UW 2/36 Plan wykładu: Teoria optymalnych obszarów walutowych