Studia nad innowacyjnością. Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. wśród Liderów innowacji Raport. woj. podkarpackiego.

Transkrypt

1

2

3 Studia nad innowacyjnością woj. podkarpackiego Sierpień 2012 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji 2012 Raport mgr Małgorzata Janiec, dr Anna Lewandowska, dr Robert Pater, dr Maciej Piotrowski i dr Mateusz Stopa

4 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji Raport 2012 Autorzy: mgr Małgorzata Janiec dr Anna Lewandowska dr Robert Pater dr Maciej Piotrowski dr Mateusz Stopa Samorząd Województwa Podkarpackiego Realizuje projekt systemowy pn. Wzmocnienie instytucjonalnego systemu wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji w latach w województwie podkarpackim Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie w partnerstwie z Urzędem Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego realizuje Zadanie nr 4. Utworzenie i rozbudowa systemu monitorowania i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji ISBN Studia nad innowacyjnością woj. podkarpackiego ISBN Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji Copyright by IG WSIiZ w Rzeszowie Wydawca: Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania ul. Sucharskiego 2; Rzeszów tel , fax instytut@wsiz.rzeszow.pl Zadanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, budżetu państwa oraz budżetu Samorządu Województwa Podkarpackiego w ramach projektu systemowego pn. Wzmocnienie instytucjonalnego systemu wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji w latach w województwie podkarpackim

5 Spis treści Streszczenie... 1 Najważniejsze ustalenia... 2 Wprowadzenie Przedmiot badań i dobór próby badawczej Metoda i narzędzie badawcze Arkusz oceny projektu Organizacja i przebieg badań Omówienie rezultatów badania IDI wśród Liderów innowacji Wstęp Determinanty i charakter projektów innowacyjnych Współpraca z innymi podmiotami Mechanizmy finansowania projektów innowacyjnych Ocena efektywności projektów innowacyjnych Plany na przyszłość Ocena spójności wybranych projektów z celami RSI Wnioski oraz dobre praktyki Aneks 1. Wzór kwestionariusza indywidualnego wywiadu pogłębionego wykorzystanego podczas badań IDI Aneks 2. Wzór kwestionariusza / arkusza oceny wpływu realizowanych projektów na realizację celów Regionalnej Strategii Innowacji Woj. Podkarpackiego Bibliografia O autorach Informacje wydawnicze Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie... 83

6

7 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport / 1 Streszczenie Głównym celem monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego jest bieżące dostarczanie niezbędnych informacji o trendach innowacyjności regionu oraz postępach wdrażania Strategii, które pozwolą głównym decydentom w województwie poprawić jakość i efektywność wdrażania strategii. Identyfikacja elementów Regionalnego Systemu Innowacji dała podstawy do stworzenia listy podmiotów, która dla celów realizacji monitoringu została zawężona do podmiotów będących przedmiotem badania. W rezultacie do realizacji podzadań, w zakresie prowadzonej działalności innowacyjnej i jej zgodności z celami RSI, związanych z monitoringiem Regionalnej Strategii Innowacji przyjęto następujące podmioty badawcze: przedsiębiorstwa, jednostki B+R, instytucje otoczenia biznesu, jednostki samorządu terytorialnego, jednostki edukacyjne. W monitoringu, jako uzupełnienie danych zastanych, przeprowadzone zostały także badania empiryczne obejmujące badania jakościowe IDI (wywiady z liderami innowacji, badanie opinii odbiorców projektów pilotażowych) oraz badania ilościowe CATI (wśród ośrodków B+R, Instytucji Otoczenia Biznesu, uczelni, przedsiębiorstw. Wywiady z liderami innowacji pozwalają na uzyskanie najpełniejszych informacji w zakresie transferu innowacji do firm, wdrażania innowacyjnych rozwiązań oraz barier z tym związanych przy jednoczesnej komparatywności uzyskanych danych. Ten etap badań umożliwia ukazanie problematyki z perspektywy podmiotów odnoszących największe sukcesy w rankingach innowacyjności, co umożliwia znacznie trafniejszą analizę ewaluowanej problematyki. Natomiast badanie opinii odbiorców projektów pilotażowych to stosunkowo najbardziej miarodajna metoda pomiaru wskaźników realizacji RSI Województwa Podkarpackiego, ponieważ odbiorcy projektów są z reguły zorientowani w zakresie RSI i mogą najpełniej zaświadczyć bądź też zanegować postępy jej realizacji. Wyniki obu etapów badań znajdują się w poniższym opracowaniu.

8 2 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport Najważniejsze ustalenia Przedsiębiorcy rozumieją innowację bardzo praktycznie, jako nawet niewielką zmianę dotychczasowej metody wytwarzania, która spowoduje uzyskanie w chwili obecnej przewagi nad konkurencją lub lepszego zadowolenia klienta. Bycie innowacyjnym to nie ideologia czy wizja, ale pragmatyka i praktyczne realizowanie średniookresowych planów. I jest to podejście odmienne od podejścia naukowców, których badania nie są ukierunkowane na natychmiastowe wdrożenie w sektorze przedsiębiorstw. Innowacyjność jest postrzegana w sposób kompleksowy. Działalność innowacyjna nie jest przypadkowa i chaotyczna. To starannie zaplanowany proces, obejmujący swoim zasięgiem czasowym horyzont co najmniej trzech do pięciu lat. Badane podmioty najczęściej wprowadzały innowacje procesowe polegające na stworzeniu nowej metody produkcji, nieco rzadziej, te trudniejsze produktowe. W porównaniu do badań w ubiegłych latach obecnie dominują innowacje, które mają nierzadko charakter przełomowy dla branży, rynku, a co najmniej dla firmy. Wśród głównych impulsów do wprowadzenia innowacji jest z jednej strony aspekt rynkowy (ekonomiczny), gdzie innowacja traktowana jest przede wszystkim jako narzędzie do generowania zysków. Z drugiej strony, dla znacznej część badanych przedsiębiorców, innowacja jako taka w ogóle wysuwa się na plan pierwszy i jest w centrum uwagi w strategii rozwoju firmy. Bardzo często powodem, dla którego firma wdraża nowatorskie rozwiązania i technologie są: klient (rynek) oraz konkurencja krajowa i zagraniczna. Pierwszą przeszkodą wprowadzania innowacji są wymogi rynku, czyli klienta. Innowacje wymagają nakładów na badania, które są praco- i czasochłonne. To powoduje, że od początku procesu tworzenia innowacji, do jej wdrożenia należy przebyć długą drogę, przy jednoczesnym braku informacji o dokładnych właściwościach technicznych rezultatu. Gospodarka Podkarpacia, ze względu na niższe od przeciętnej dla Polski dochody, ma również naturalne ograniczenia absorpcji innowacji. W efekcie wiele firm produkuje na eksport lub świadomie rezygnuje z badań i produkcji. Innowatorzy Podkarpacia często kooperują z wieloma innymi podmiotami. Nierzadko przedsiębiorstwa współpracują z potencjalną konkurencją. Ma to na celu maksymalne dopasowanie się do gustów klienta.

9 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 3 Badane firmy współpracowały z jednostkami B+R i uczelniami. Z roku na rok jej zakres i skala jest coraz większa, choć na pewno nie w pełni zaspokajająca potrzeby przedsiębiorstw. Firmy współpracują z jednostkami administracji publicznej i jednostkami okołobiznesowymi. W głównej mierze wynika to z chęci zdobycia finansowania na badania lub wdrożenie już powstałej innowacji. Samorząd traktowany jest także jako partner w działaniach, które można określić mianem CSR (ang. Corporate Social Responsibility), czyli praktyki wizerunkowej w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu. Znaczna część badanych firm musi polegać w dużej mierze na środkach własnych, które są jedynie wspomagane środkami zewnętrznymi. Jest to spowodowane długim czasem oczekiwania na rozstrzygnięcie konkursu na finansowanie innowacji ze środków publicznych, nieregularnością w ogłaszaniu konkursów oraz brakiem poręczeń dla innowacyjnych firm. Problem z finansowaniem innowacji mają przede wszystkim małe firmy. W większych firmach na ogół zewnętrzne finansowanie nie jest kluczowym problemem. Firmy dobrze oceniały zakończone projekty innowacyjne, co potwierdza fakt, że jest to za każdym razem efekt głębokich analiz dokonanych przed podjęciem decyzji o nowym wdrożeniu, czy zmianie. W większości przypadków pozwoliło to na wypracowanie przez przedsiębiorstwa trwałej (średniookresowej) przewagi konkurencyjnej na rynku. Wśród czynników sukcesu firmy innowatorzy wymieniali ludzi i organizację pracy, a także nowoczesne technologie i kierowanie się jakością. Kolejnymi elementami jest elastyczność w stosunku do potrzeb klienta, ich zrozumienie i dostosowanie się. I wreszcie produkt, który trwale przyciąga klienta. Badane przedsiębiorstwa były zgodne co do tego, że w przyszłości będą w dalszym ciągu starać się wprowadzać innowacje. Na ich rodzaj i wielkość będą jednak wpływać wymogi rynku i wielkość posiadanych środków finansowych.

10 4 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport Wprowadzenie Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji jest trzecim corocznym raportem będącym rezultatem badań służących diagnozie innowacyjności wśród przedsiębiorstw w województwie podkarpackim uznanych za Liderów innowacji realizowanym w ramach systematycznego monitoringu i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego. Przeprowadzone badanie dotyczyło analizy wdrażania działań innowacyjnych w przedsiębiorstwach będących Liderami innowacji na rynku, a przez to ich oddziaływania na pozycję na rynku i rozwój regionu. Przedsiębiorstwa są podstawowym elementem systemu innowacyjnego, gdzie szczególną rolę w tym systemie pełnią Liderzy innowacji. Dlatego wysiłki badawcze skupiały się głównie na analizie działań innowacyjnych na potrzeby rozwoju badanych przedsiębiorstw. Uzupełnieniem wywiadów z Liderami innowacji jest analiza wybranych projektów w zamierzeniu będących wsparciem Regionalnej Strategii Innowacji Woj. Podkarpackiego. Stąd też celem prowadzonej analizy jest ocena wpływu realizowanych projektów na realizację celów wspomnianej Strategii. Badanie zostało zrealizowane na przełomie maja i czerwca 2012 roku i objęło dwadzieścia dwa podmioty zidentyfikowane jako Liderzy innowacji oraz siedem wybranych projektów wskazanych w Regionalnej Strategii Innowacji Woj. Podkarpackiego jako wsparcie systemu innowacji woj. podkarpackiego. W ramach zaproponowanej Koncepcji ewaluacji i monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata należy podkreślić dwa istotne fakty, tj.: - pozyskiwanie danych pierwotnych ma wyłącznie charakter uzupełniający względem całego systemu agregacji i analizy danych wtórnych, - wywiady pogłębione IDI z Liderami innowacji w województwie podkarpackim stanowią uzupełnienie i pogłębienie dla analizy danych ilościowych zgromadzonych za pomocą badania CATI. Z tych właśnie powodów oba narzędzia są stosunkowo zwarte, a pytania w kwestionariuszu ustrukturyzowanego wywiadu pogłębionego dla Liderów innowacji mają dodatkowo stosunkowo ogólny charakter. W założeniu bowiem, odpowiedzi na postawione pytania mają dostarczyć wiedzy dodatkowej, która służyć będzie zwiększeniu trafności analiz statystycznych na głównym materiale empirycznym w ramach badań pierwotnych. A w przypadku analizy projektów dodatkowo spójności z Regionalną Strategią Innowacji Woj. Podkarpackiego.

11 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 5 1. Przedmiot badań i dobór próby badawczej Na potrzeby realizowanych badań, przyjęto definicję Liderów innowacji, podobną jak w Koncepcji monitoringu i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata Według tej definicji, Liderzy innowacji to przedsiębiorstwa zajmujące czołowe lokaty w rankingach innowacyjności, które wprowadziły przynajmniej jedną innowację produktową (nowy lub istotnie ulepszony produkt) lub procesową (nowy lub istotnie ulepszony proces). Innowacje te winny być nowością przynajmniej dla przedsiębiorstwa je implementującego. Przedsiębiorstwa te zostały następnie sklasyfikowane ze względu na wielkość zatrudnienia, czyli liczbę pracowników zatrudnionych na pełnych etatach w obrębie jednego przedsiębiorstwa lub w jego imieniu w ciągu całego roku referencyjnego 1. Poszczególne elementy, jakie brane są pod uwagę w ramach klasyfikowania przedsiębiorstw, obejmują poza liczbą zatrudnionych pracowników także kwestie niezależności oraz skalę rocznych obrotów. Na potrzeby prowadzonych badań uwzględniona została jedynie liczna pracowników i tak: mikroprzedsiębiorstwo to podmiot zatrudniający do 10 pracowników, małe przedsiębiorstwo liczy do 50 pracowników, średnie do 250 pracowników, a duże powyżej 250 pracowników 2. W doborze próby uwzględnieni zostali laureaci konkursu Innowator Podkarpacia, organizowanego przez Rzeszowską Agencję Rozwoju Regionalnego SA w Rzeszowie, Centrum Transferu Technologii, Innowacji i Informatyzacji w Rzeszowie oraz Politechnikę Rzeszowską. Wśród podmiotów objętych pilotażem znalazło się 8 przedsiębiorstwa duże, 7 przedsiębiorstw średnich, 5 przedsiębiorstw małych oraz 2 mikroprzedsiębiorstwa wszystkie będące laureatami bądź liderami wspomnianego konkursu. Przestrzenną lokalizację podmiotów ilustruje poniższy wykres. Nie były to tylko przedsiębiorstwa zlokalizowane w najbliższym sąsiedztwie stolicy województwa podkarpackiego. Są to przedsiębiorstwa z centralnej, północnozachodniej oraz południowej części województwa, bowiem te najczęściej zajmują wysokie lokaty we wspomnianym konkursie. 1 Wyciąg z zalecenia Komisji 2003/361/WE z dnia 6 maja 2003 r. dotyczącego definicji małych i średnich przedsiębiorstw Dz.U. L 124 z , str Rozporządzenie Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 r. Definicja małych i średnich przedsiębiorstw.

12 6 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport Wykres 1. Przestrzenna lokalizacja Liderów innowacji Nowa Sarzyna 1 przedsiębiorstwo Rogoźnica 2 przedsiębiorstwa Rzeszów 12 przedsiębiorstw Jasionka 1 przedsiębiorstwo Dębica 1 przedsiębiorstwo Ropczyce 1 przedsiębiorstwo Boguchwała 1 przedsiębiorstwo Jasło 1 przedsiębiorstwo Krosno 2 przedsiębiorstwa Źródło: Badania własne. Taki a nie inny rozkład przedsiębiorstw w badaniu nie wpływa na jakość tej próby, co wynika z dwóch przesłanek metodologicznych: po pierwsze, badanie jakościowe nie ma za zadanie generować reprezentatywnych wyników i wniosków (jest w głównej mierze pogłębieniem i uzupełnieniem badania CATI oraz badania na danych wtórnych), a po drugie sama specyfika populacji docelowej oraz zastosowanych metod i technik (metoda wywiadu, technika wywiadu pogłębionego ustrukturyzowanego) sprawia, że realizowana próba ma charakter celowy. Niemniej jednak uwzględnione zostały wszystkie typy podmiotów, co pozwala na prezentację

13 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 7 wniosków z badania na temat wszystkich potencjalnych podmiotów, z których reprezentantami kwestionariusz wywiadu był realizowany Metoda i narzędzie badawcze Indywidualny wywiad pogłębiony ustrukturyzowany (ang. Individual in-depth Interview) jest techniką należącą do grupy metod wywiadu o charakterze jakościowym. Generalnie metody jakościowe w metodologii badań społecznych uważane są za bardziej trafne niż rzetelne 3. Oznacza to, że ich zastosowanie pozwala na pogłębione analizy problemu, dokładniejsze zarysowanie kontekstu, wgłębienie się w bardziej złożone struktury myślowe respondentów 4. Z drugiej jednak strony, każdy wywiad jakościowy przebiega we właściwy tylko sobie sposób i rezultaty mogą być zróżnicowane, mimo zastosowania tego samego narzędzia. Standaryzacja możliwych odpowiedzi nie jest tak dalece posunięta jak w przypadku ilościowych odmian wywiadu (ankiety, kwestionariusza wywiadu). Indywidualny wywiad pogłębiony to logicznie usystematyzowany zbiór pytań otwartych nie posiadających gotowych możliwych odpowiedzi. Respondent proszony jest o udzielenie odpowiedzi własnych bez jakichkolwiek podpowiedzi ze strony badacza. Pytania uzupełnione są o dodatkowe instrukcje, bądź pytania pomocnicze, które umożliwiają dokładniejsze pogłębienie pytania w konkretnych obszarach, ale tworzą one razem z zestawem pytań właściwych raczej elastyczne ramy do prowadzenia rozmowy z respondentem. Większa swoboda w udzielaniu odpowiedzi prowadzi do tego, że respondent koncentruje się na sprawach i wątkach dla niego właściwych i najważniejszych, dzięki czemu rzadko pojawia się ryzyko artefaktów czyli opinii wywołanych samym przebiegiem badania, wpływem narzędzia. Nie sugerując się zestawem gotowych odpowiedzi (którego nie ma), respondent nie może, domyślając się po zaproponowanych odpowiedziach czego od niego oczekuje badacz, takich właśnie odpowiedzi udzielać. Jeżeli natomiast respondent koncentruje się, jak to zostało 3 Rzetelność polega na tym, że dana technika, stosowana do tego samego przedmiotu, daje za każdym razem ten sam wynik. Zob. E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s Podczas gdy trafność odnosi się zakresu, w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla znaczenie danego pojęcia. Zob. tamże, s Szerokie omówienie zagadnień metod i technik jakościowych znajduje się w dwutomowym dziele pod redakcją N. K. Denzina oraz Y. S. Lincoln, Metody badań jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009

14 8 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport wspomniane, na istotnych dla niego wątkach, to poza analizą właściwą treści wypowiedzi, sposobu formułowania tych odpowiedzi, można także analizować to, co zostało pominięte a zatem jest nieważne dla konkretnego respondenta. W praktyce ankieter jest wyposażony w kwestionariusz IDI wraz z instrukcjami oraz dyktafon. Podczas aranżacji sytuacji wywiadu powinien dążyć do minimalizacji wpływu czynników zewnętrznych, które mogłyby zakłócić przebieg wywiadu. Jak sama nazwa techniki mówi, jest to wywiad indywidualny, zatem obecność osób trzecich jest niewskazana, jednak od tej ogólnej zasady bywają uzasadnione metodologicznie wyjątki. Wywiad powinien przebiegać w miejscu umożliwiającym swobodną rozmowę, bez większych zakłóceń akustycznych, aby zapis audio umożliwiał odtworzenie przebiegu wywiadu. Powinno to być miejsce znane respondentowi i traktowane przez niego jako bezpieczne ma się on czuć swobodnie i na swoim terenie. Dzięki temu wypowiedzi respondenta są nieskrępowane, swobodne i tym samym o większej wartości poznawczej. Ankieter informuje respondenta w trakcie aranżacji sytuacji wywiadu, że całość rozmowy będzie rejestrowana. Z jednej strony jest to wymóg związany z koniecznością posiadania fizycznego zapisu przeprowadzenia konkretnego pomiaru, z drugiej, w sposób nieoceniony ułatwia późniejszą procedurę analizy. W przypadku znacznej liczby wywiadów zapis audio poddawany jest transkrypcji, która powinna uwzględniać w każdym szczególe charakterystykę prowadzonej rozmowy (błędy językowe, przerwy, reakcje niewerbalne respondenta czy ankietera) w przypadku pilotażu zabieg ten nie jest konieczny ze względu na liczbę przeprowadzonych wywiadów. W trakcie transkrypcji, także fragmentów, dokonywana jest równocześnie anonimizacja, aby spełniony był warunek anonimowości respondenta szczegóły pozwalające w sposób pełny identyfikować rozmówcę są znane wyłącznie badaczowi i nie są zamieszczane w analizie. Specyfika IDI sprawia, że mimo potencjalnie krępującej obecności dyktafonu i rozmowy z obcą osobą, jaką jest ankieter, respondenci dość szybko otwierają się na poruszane problemy i angażują się w rozmowę. Technika ta nie jest jednak pozbawiona wad, o czym warto wspomnieć raz jeszcze. Mimo struktury pytań, jest to wyłącznie rozmowa. Otwarty charakter pytań sprawia, że respondenci samodzielnie podejmują decyzję, jakie wątki poruszyć, a jakich unikać. Niski stopień standaryzacji sprawia, że każdy z wywiadów jest inny i ich analiza wymaga zastosowania zupełnie innych rozwiązań niż w przypadku analizy ilościowej. Przede wszystkim, trudno mówić o statystycznej reprezentatywności. Jeżeli już w ogóle mówić o reprezentatywności, to

15 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 9 raczej merytorycznej. Wyniki takich analiz nie ilustrują bowiem badanych problemów w całej możliwej ich rozciągłości, ile raczej umożliwiają głębszą interpretację konkretnych przypadków, na podstawie czego można wnioskować o bardziej złożonych strukturach problemowych. W przypadku badań ewaluacyjnych, w których nacisk kładziony jest na analizę danych wtórnych, bez złożonego procesu agregacji danych pierwotnych, IDI traktowany może być wyłącznie jako wsparcie dla technik ilościowych. Dostarczać ma głębszego kontekstu dla ilościowych wniosków z badań ilościowych. Co nie umniejsza mocy poznawczej, ale tylko ustawia tę technikę w hierarchii przyjętych rozwiązań pomiarowych Arkusz oceny projektu Odrębnym narzędziem, które realizowane było w trakcie prowadzenia badań typu IDI w ramach systemu ewaluacji i monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego, był arkusz oceny wpływu realizowanych projektów na realizację celów nadmienionej Strategii. W trakcie monitoringu musiały być spełnione następujące warunki: obecność koordynatora danego projektu, udostępnienie dokumentacji projektowej (w obecności koordynatora projektu) możliwość zapoznania się z produktami projektu (również w obecności koordynatora projektu). Każdy z objętych monitoringiem projektów realizowanych w ramach celów Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego był oceniany według poniższych kryteriów: zgodności realizacji projektu z zakładanymi w Strategii celami, adekwatności produktów końcowych do zakładanych celów, adekwatności uzyskanego efektu końcowego do założeń Strategii, wpływu projektu na wzrost innowacyjności w przedsiębiorstwach. W ramach tak przyjętych kryteriów oceny opracowane zostało narzędzie w postaci check-listy (załącznik nr 2.) zawierające następujące bloki pytań w formie wskazań dychotomicznych (tak/nie) wraz z możliwością naniesienia uwag i wykazaniem zakładanych oraz faktycznie uzyskanych rezultatów: cele projektu, wskaźniki produktu rezultatu,

16 10 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport działania, termin (okres) realizacji projektu, rodzaj i liczba beneficjentów ostatecznych, lokalizacja miejsca realizacji projektu, źródła finansowania. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że proces monitorowania poszczególnych projektów z założenia odbywa się w formie kooperacji z koordynatorem danego projektu, co umożliwia uzyskanie dodatkowych informacji i danych pogłębiających wiedzę na temat monitorowanego projektu. Z jednej strony więc ma miejsce weryfikacja zakładanych i faktycznie osiągniętych rezultatów projektu, co więcej, w konfrontacji z celami Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego, z drugiej jednocześnie w formie wywiadu uzyskiwane są dodatkowe informacje od koordynatora właściwego projektu. Rezultaty zastosowanego rozwiązania prezentowane są w dalszej części raportu. Uzyskane dane posłużyły z jednej strony do weryfikacji danych uzyskanych w ramach wywiadów typu IDI wśród przedsiębiorców uznanych za Liderów Innowacji. Z drugiej, jako efekt monitoringu stanowią podstawę formułowania zestawu dobrych praktyk, również zawartego w tym raporcie Organizacja i przebieg badań Badanie poprzedził okres ustalania terminów dogodnych dla przedsiębiorstw wybranych do badania. Właściwe wywiady prowadzone były na przełomie maja i czerwca 2012 roku. Ankieterzy wyposażeni byli w kwestionariusz wywiadu, dyktafon oraz list uwierzytelniający potwierdzający tożsamość ankieterów i przedstawiający zakres i cel badania. Wszystkie wywiady przeprowadzone zostały przez dwie osoby z Instytutu Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie.

17 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / Omówienie rezultatów badania IDI wśród Liderów innowacji 2.1. Wstęp Przeprowadzone badanie jakościowe miało charakter wywiadów indywidualnych w przedsiębiorstwach będącymi Liderami innowacji, w których starano się dotrzeć do osób zajmujących w firmach jak najwyższą pozycję, aby móc uzyskać rzetelne informacje dotyczące przedsiębiorstw, którymi zarządzają. W wyniku tego zdecydowaną większość respondentów stanowili właściciele lub prezesi przedsiębiorstw, a także dyrektorzy ds. rozwoju lub dyrektorzy finansowi. Problematyka badawcza skupiona została wokół dwóch niezwykle ważnych zagadnień: współpracy badanego podmiotu z innymi przedsiębiorstwami, jednostkami badawczorozwojowymi, uczelniami, instytucjami okołobiznesowymi, w tym ze szczególnym uwzględnieniem jednostek samorządu terytorialnego; charakteru działań innowacyjnych zrealizowanych przez Liderów innowacji jako elementu strategii rozwoju przedsiębiorstwa i wpływu na jego rozwój. Dokonano w ten sposób oceny zakresu i dostępności informacji o możliwościach podniesienia poziomu innowacyjności oraz analizy determinantów rozwoju przedsiębiorstw innowacyjnych i prowadzonej w tym zakresie przez przedsiębiorstwa polityki rozwoju firm. Ponadto na podstawie opinii przedsiębiorców dokonano oceny mechanizmów finansowania programów i projektów poświęconych innowacyjności, a także zidentyfikowano bariery, na jakie napotkali przedsiębiorcy ograniczające wdrażanie projektów innowacyjnych. Kolejnym problemem badawczym była ocena efektywności działań w zakresie wdrażania projektów innowacyjnych podjętych przez firmę. Ważnym aspektem rozpoznania były też plany przedsiębiorców dotyczące realizacji w przyszłości projektów innowacyjnych. Wśród badanych wyodrębniono kilka firm, które brały udział w badaniach w ubiegłych latach. Miało to na celu uchwycenie zmian w prowadzonej polityce inwestycyjnej o charakterze innowacyjnym i ich przyczyn. Badane przedsiębiorstwa w większości pochodziły z sektora przemysłu, sekcji przetwórstwo przemysłowe (produkcja farmaceutyków, komponentów dla przemysłu lotniczego i samochodowego; produkcja i dystrybucja urządzeń elektronicznych; produkcja systemów lokalizacji i monitorowania pojazdów, obiektów stałych i ruchomych; produkcja wyrobów ortopedycznych; projektowanie i produkcja podzespołów elektronowych i systemów elektronicznych; produkcja sprzętu medycznego; produkcja elektrycznego sprzętu oświetleniowego wykorzystującego diody elektroluminescencyjne (LED); produkcja systemów kształtk kanalizacyjnych

18 12 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport w poliporpylenu; produkcja chemii budowlanej; producent opakowań tekturowych i metalowych; produkcja w obszarze chemicznego przetwórstwa szkła; projektowanie oraz wykonawstwo instalacji technologicznych, sanitarnych, wentylacyjnych i klimatyzacyjnych; produkcja obrzeży meblowych; produkcja krzeseł i mebli biurowych; produkcja środków ochrony roślin, żywic epoksydowych, żywic poliestrowych; produkcja ceramicznych materiałów ogniotrwałych; produkcja opon do samochodów osobowych i dostawczych; produkcja izolatorów porcelanowych; produkcja asortymentów folii ogrodniczych i budowlanych oraz opakowań dla przemysłu chemicznego i szklarskiego. Do identyfikacji podmiotów, z którymi zostały przeprowadzone wywiady wzięto pod uwagę wielkość przedsiębiorstwa oraz rok założenia. Mikroprzedsiębiorstwa obejmują przedsiębiorstwa, które zatrudniają od 1 do 9 osób, małe przedsiębiorstwa od 10 do 49 zatrudnionych, średnie przedsiębiorstwa od 50 do 249 osób, duże przedsiębiorstwa zatrudniają ponad 249 osób. W związku z tym zastosowano następujący klucz do wywiadów, np. mikro_2001 oznacza przedsiębiorstwo mikro założone w 2001 roku Determinanty i charakter projektów innowacyjnych Według statystyki GUS, jak i ujęcia międzynarodowego innowacja to wprowadzenie na rynek nowego lub ulepszonego produktu, jak również zastosowanie w produkcji nowego lub ulepszonego procesu, przy czym ów produkt i proces są nowe przynajmniej z punktu widzenia wprowadzającego je przedsiębiorstwa 5. Definicja ta jest na tyle szeroka, że obejmuje prezentowane podczas wywiadów rozumienie innowacji. Jednak ze względu na działanie wśród silnej i ekspansywnej konkurencji, przedsiębiorcy rozumieją innowację bardzo szeroko, ze szczególnym podkreśleniem wykorzystania jej efektów w praktyce. Definiują innowację jako wdrożenie nowych technologii najczęściej wskazywana odpowiedź, czy też doskonalenie produktu ale również innowacje procesowe usprawniające proces zarządzania i innowacje marketingowe. Inaczej mówiąc innowacja to wszystko co zwiększa i/lub poprawia poziom technologii i procesów wykorzystywanych w przedsiębiorstwie. Jednak to, co szczególnie zwraca uwagę w odpowiedziach udzielanych na pytanie o rozumienie 5 Oslo Manual, The Measurement of Scientific and Technological Activities, Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data oraz

19 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 13 innowacyjności, to jej kompleksowe pojmowanie. Działalność innowacyjna nie jest przypadkowa i chaotyczna. To starannie zaplanowany proces, obejmujący swoim zasięgiem czasowym horyzont co najmniej trzech do pięciu lat. Wdrażanie nowej technologii czy nowego produktu powiązane jest równocześnie ze zmianami w systemie zarządzania przedsiębiorstwem, w tym wykorzystaniu coraz to nowszych systemów informatycznych, skrojonych na potrzeby przedsiębiorstwa. W ujęciu badanych przedstawicieli przedsiębiorstw będących liderami innowacyjności, innowacyjność sama w sobie jest czymś zupełnie naturalnym i właściwie codziennością w funkcjonowaniu tych podmiotów (naturalny element procesu planowania rozwoju). Innymi słowy, respondenci nie podchodzą do innowacyjności jako do przełomowego i najczęściej jednorazowego wydarzenia w ich firmach, ale traktują innowacyjność w sposób zdecydowanie procesualny jako z jednej strony odpowiedź na warunki rynkowe, ale także stałe wyprzedzanie zmian w otoczeniu zewnętrznym i ich w pewnym sensie kreowanie. W porównaniu do wyników badań w ubiegłych latach, obecnie dominują innowacje, które mają nierzadko charakter przełomowy dla branży, rynku, a co najmniej dla firmy. W ubiegłych latach innowacje bardzo często stanowiły niewielką modyfikację dotychczasowego rozwiązania, która jednak jakościowo zmieniała sytuację przedsiębiorstwa. Obecnie coraz częściej są to rozwiązania zgłaszane przez przedsiębiorców do EPO, czyli mające charakter innowacji na rynku nie tylko polskim, ale i europejskim. Badani menedżerowie przez innowacje rozumieją zarówno nieodzowną część działalności firmy, jak i czynnik przyczyniający się do powstania konkretnych korzyści dla przedsiębiorstwa. Innowacja jest to nieodzowny element, w tej chwili, biznesu i, generalnie rzecz biorąc, firma, która nie jest innowacyjna, albo się nie mieni innowacyjną, to po pierwsze traci na image u, natomiast również są konkretne korzyści ze stosowania innowacji, czyli wszelkie innowacyjne projekty, rozwiązania przyczyniają się do wzrostu konkurencyjności, poprawi sytuacji finansowej, lepszej sprzedaży itd. [duże_1992] ( ) Rozumiemy innowacje, jako coś nowego, nowe podejście, nowy sposób wytwarzania, nowy sposób zdobywania rynku, czyli cały czas nie tylko to, co jest w teorii, ale też uważamy, że coś, co jest innowacją to zostało już przetworzone i z czego można osiągnąć korzyść, czy to będzie finansowa, organizacyjna, sprzedażowa, czyli kompletnie nowe podejście czy to do produktu, czy do metody wytwarzania czy metody sprzedaży, czy również organizacji. [duże_1971]

20 14 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport Oczywiście nie przeszkadza to, by termin innowacja był przez przedsiębiorców, silnie wartościowany i ujmowany w kategoriach poprawy ogólnej sytuacji przedsiębiorstwa. To stwierdzenie ma o tyle znaczenie, że narzuca ogólną wizję innowacji, która w wyobrażeniu przedsiębiorców musi prowadzić co najmniej do większych zysków ekonomicznych w przypadku opóźnienia w czasie tych zysków, bądź przy wzroście ryzyka związanego z wdrażaniem innowacji, jest ona porzucana. Innymi słowy, o charakterze i kierunku innowacyjności, ale także źródłach merytorycznych i finansowych tego typu zmian, decydują wyłącznie względy praktyczne, a ujmując rzecz dosłownie rachunek ekonomiczny. Bycie innowacyjnym to nie ideologia, ale jak najbardziej praktyczny aspekt funkcjonowania przedsiębiorstwa. Bycie innowacyjnym to nie ideologia czy wizja, ale pragmatyka i praktyczne realizowanie średniookresowych planów. Jeśli chodzi o maszyny, jest to nowszy park maszynowy. Ale także innowacje w produkcie. Są też innowacje w zarządzaniu wprowadza się procesy, które usprawniają wiele aspektów działania w firmie, w tym kwestie związane z bezpieczeństwem dla pracownika. ( ) To jest szerokie pojęcie i w różnych aspektach brane pod uwagę. Firma jest innowacyjna, bo wprowadza takie innowacje, które na rynku są rzadkością. [duże_1937] Dla mnie innowacje to są zmiany, przy czym zmiany nie dal samych zmian, ale w konkretnym celu. Zmiany mają prowadzić do poprawy parametrów, ale nie tylko ekonomicznych, bo tego nie uważam za innowację. Obok tych parametrów ekonomicznych wprowadzenie parametrów (jeszcze ważniejszych), czy to jakościowych, użytkowych, funkcjonalnych czy dla klientów. [średnie_1997] Pod pojęciem innowacji rozumiem coś nowego, coś niespotykanego na rynku, coś czym można się wyróżnić. [małe_2004] Pod pojęciem innowacji rozumiem całkowicie nowe rozwiązania, które ułatwiają życie naszym klientom lub zwiększają uniwersalność rozwiązań. [mikro_1980] ( ) Dla nas innowacje to wyprodukowanie produktów lepszych od konkurencji w lepszej cenie z lepszych materiałów takich, których nikt nie ma. Przede wszystkim słuchanie sugestii klientów, pacjentów. [małe_2004] Innowacyjny produkt jest często przez badanych rozumiany jako produkt o wysokim stopniu uniwersalności lub, przeciwnie, dokładnie dopasowany do potrzeb

21 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 15 konkretnego klienta. Również walory estetyczne mogą prowadzić do innowacyjności produktu. W praktyce innowacyjny produkt może pojawić się w rezultacie zwiększenia liczby funkcji danego, już znanego urządzenia. Innowacją jest również zbiór zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa. Innowacyjność przejawia się przede wszystkim w konstrukcjach wyrobów. Są to wyroby, które mają jakieś atuty brakujące na rynku, ulepszone, estetyczne, lżejsze, lepiej dopasowane do ciała pacjenta. [mikro_2006] Mam przewagę. Jeżeli (urządzenie) jest jednofunkcyjne, to ja wskoczyłem z funkcją dodatkową ( ) uczyniło to urządzenie uniwersalne, wielofunkcyjne. [mikro_1980] Przedsiębiorcy wypowiadali się również na temat tego, jakie rodzaje innowacji wprowadzają podkarpackie przedsiębiorstwa. Badane firmy dotychczas wprowadzały zarówno innowacje procesowe, jak i produktowe 6. W przypadku innowacji produktowych wprowadzenia nowych lub technologicznie ulepszonych produktów często były to produkty nowe, nierzadko nowe w skali kraju, Europy, a nawet świata. Jest to zmiana obserwowana od dwóch lat, gdzie uprzednio dominowały produkty ulepszone lub zmodyfikowane do potrzeb klienta. Obecnie najczęściej wspominano o innowacjach procesowych (technologicznych) w postaci nowej metody produkcji polegających na dostosowaniu technologii do nowych kierunków rozwoju danego przedsiębiorstwa. Trend ten w wielu przedsiębiorstwach staje się już pewną tradycją wynikającą z przyjętej przez firmy misji i filozofii rozwoju. Mają one charakter skali mikro (tutaj w firmie) jak choćby zmiana spoiwa na inne spoiwo używanego do produkcji, bardziej ekologiczne, które odpowiada nowym wyzwaniom. Bądź też zmiany w sensie naśladownictwa, wprowadzania produktów nowych dla nas do asortymentu. Nowych dla nas, choć już może istniejących na rynku jeśli nie polskim, to na pewno europejskim czy światowym. No i zmiany polegające na wprowadzeniu zupełnie nowych rzeczy. ( ) Teraz jesteśmy na takim etapie, gdzie kreujemy nowe produkty. Obecnie 90% całej naszej produkcji, to produkty wymyślone 6 Innowacja procesowa to wdrożenie nowych lub istotnie ulepszonych metod produkcji, dystrybucji i wspierania działalności w zakresie wyrobów i usług, zob. Nowy produkt to wyrób lub usługa, który różni się znacząco swoimi cechami lub przeznaczeniem od produktów dotychczas wytwarzanych przez przedsiębiorstwo, zob. Produkt istotnie ulepszony to produkt już istniejący, który został znacząco udoskonalony poprzez zastosowanie nowych materiałów, komponentów oraz innych cech zapewniających lepsze działanie tego produktu, zob.

22 16 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport w naszych laboratoriach. A zaledwie 10% stanowią pozostałe, znane na rynku i opracowane przez innych. [średnie_1997] W sferze technologii, jest to np. przejście z ręcznej produkcji do zautomatyzowanej. Stosowanie przez nas jednej z najnowocześniejszych linii produkcyjnych tego typu w Polsce. I to jest zmiana w jakości produkcji, gdzie pracownicy nie muszą wkładać aż tak wiele siły. Ale przekłada się to również na rynek, na powtarzalność produkcji, powtarzalność jakości. Te aspekty widoczne dla klienta końcowego, to jest ta zmiana technologiczna. [średnie_1997] Głównie są to innowacje w nowe produkty, jeszcze których nie było do tej pory na rynku. Produkujemy systemy do kanalizacji, do wentylacji, to staramy się stworzyć takie kształtki, których nie ma na rynku, żeby być bardziej konkurencyjnym. By nie konkurować tylko ceną, ale czymś nowym. ( ) Jeżeli chodzi o innowacyjne produkty, wszystko jest opracowywane przez nas. Staramy się by był to zawsze nowy wzór przemysłowy, czy produkt chroniony prawem. Musi to być nowoczesne, nie może to być kopia jakiegoś innego produktu. [małe_2004] [To co opracowaliśmy i wdrożyliśmy u siebie] to jest plazmowa technologia odzysku surowców i energii z odpadów. Myśmy się teraz nastawili na odzysk surowców pierwotnych i energii [elektrycznej i cieplnej] z poużytkowych odpadów elektrycznych i elektronicznych. Natomiast teraz będziemy prowadzić prace [badawcze], by tą samą technologią odzyskiwać energię i to co się da z innych odpadów: z oczyszczalni ścieków, z komunalnych, z katalizatorów. ( ) I teraz będziemy uczestniczyć w dalszych programach, badaniach, żeby te instalację można było rozszerzyć na inne odpady, np. baterie, eternit. ( ) Ale wszystko [nasze prace] zmierza do tego by poprawić bilans energetyczny w kraju. [małe_2007] W tej chwili pracujemy [już dwa lata] nad zupełnie nowym urządzeniem. To jest opracowanie urządzenia do przygotowywania czekolady w płynie na zasadzie podobnej jak w kawiarce [express do kawy w kapsułkach]. W takim urządzeniu musi być odpowiednia temperatura, ciśnienie, odpowiednia ilość pary i jest to ustabilizowane. I jest to powtarzalne. I do tej pory w Europie i na świecie nie ma takiej maszyny żeby czekolada była też w kapsułce. [małe_1988] [Traktujemy] innowacje, jako coś, czego nie produkuje jeszcze ktoś inny. Jakieś ulepszenie, dzięki, któremu produkt jest lepszy. Tworzymy innowacje i procesowe, i produktowe, i organizacyjne określiłem innowację z punktu widzenia laboratoryjnego no, ale oczywiście może być innowacja na przykład procesowa; produkujemy coś, co już

23 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 17 jest na rynku, ale taniej to też jest dobre, dzięki temu samochody są dostępne dla każdego. [średnie_1989] [Dla nas] innowacje to najnowsza technologia, jeśli chodzi o produkcję oświetlenia ledowego, jest to technologia mało znana w Europie pochodząca z Tajwanu. Czym się wyróżnia? Wyróżnia się małym zużyciem prądu, dużą żywotnością i w zasadzie jest bardzo mało znana w Europie. Znana i stosowana jest tylko na Tajwanie. [małe_2008] Z punktu widzenia [naszej] firmy innowacje są to z pewnością albo nowe produkty, czyli w przypadku budownictwa jakieś nowe rozwiązania techniczne, konstrukcyjne bądź wprowadzenie tradycyjnego wykonawstwa, ale w jakiś nowy sposób. I tak to rozumiemy. [średnie_2007] ( ) Z jednej strony mówimy o innowacjach produktowych, a z drugiej strony z innowacjami będzie nam się kojarzyło na pewno nasze nowe laboratorium technologii budowlanej oraz system do zarządzania firmą, który jest wprowadzony. [średnie_2007] Wprowadzamy innowacje technologiczne. ( )Nowe produkty generalnie. Innowacji nie wprowadzamy do starych produktów, jest to technologicznie, technicznie i ekonomicznie nieuzasadnione. Już niejednokrotnie to sprawdzaliśmy wszystkie innowacje, jakie są wprowadzane są wprowadzane do nowych produktów. Na skalę światową. Pokażę produkt, którego nikt na świecie nie ma. To jest urządzenie dla dzieci niepełnosprawnych, które łączy trzy funkcje. Można w nim dziecko położyć, żeby sobie odpoczywało po procesie rehabilitacji, może z tego urządzenia powstać krzesełko rehabilitacyjne do spożywania posiłku, jakiś zabaw albo pionizator. To urządzenie zalecane dla osób sparaliżowanych, po wylewach, mózgowym zapaleniu dziecięcym, które leżą cały czas. [małe_2004] Innowacyjność często polega na dostosowywaniu się do potrzeb klienta. W przypadku firm nie innowacyjnych takie dopasowanie byłoby niezwykle kosztochłonne. Innowatorzy potrafią sobie z tym problemem poradzić. Tworzą zarówno produkty dedykowane, jak i do szerokiego odbiorcy, w zależności od potrzeb odbiorców. Coraz częstszym zjawiskiem, które można zaobserwować wśród badanych jest nie tylko analiza potrzeb klienta, ale w pewnym sensie próba przewidzenia tych potrzeb w przyszłości, co jest bardzo charakterystyczne dla wdrażania innowacji przez przedsiębiorstwa w wysoko rozwiniętych krajach (por. Trusko, 2012). W tej chwili [w wyniku wprowadzenia nowych linii technologicznych] jesteśmy w stanie sprostać zwiększonym potrzebom, zarówno pod względem zwiększonych mas produkcji

24 18 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport ale także pod względem nietypowych [oczekiwań] [średnie_1997] zamówień ze strony klientów. W przypadku impulsów do podejmowania działań innowacyjnych ujawnia się podział na dwa typy, które wyznaczają filozofię podejścia do innowacji jako takiej, które determinują postrzeganie głównych przeszkód we wdrażaniu innowacji, czy korzyści płynących z wdrażania innowacji. Obie filozofie zawierają w sobie aspekt rynkowy (ekonomiczny), ale kluczowe aspekty rozkładają się różnie. Aspekt rentowności ekonomicznej podejmowanych działań zawsze znajduje się w centrum uwagi każdego z przedstawicieli badanych przedsiębiorstw, który jest typowy dla funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Pomimo tego na jednym biegunie zlokalizować można przedsiębiorstwo z obszaru chemicznego przetwórstwa szkła, gdzie firmę charakteryzuje szybkie tempo rozwoju, niezależnie od koniunktury gospodarczej i dla której innowacja jako taka w ogóle wysuwa się na plan pierwszy, jest w centrum uwagi. Innymi słowy, stanowi zarówno narzędzie do generowania zysków, ale także cel sam w sobie. Na drugim biegunie znajdują się przedsiębiorstwa z branży usług i produkcji, których przedstawiciele innowację traktują przede wszystkim jako narzędzie do generowania zysków. Głównym powodem jest konkurencja, chcieliśmy się czymś wyróżnić. Żeby klient kojarzył naszą firmę, że kupi coś nietypowego. I dzięki temu że kupi coś nietypowego, może później kupi też typowy produkt. Żeby to produkty innowacyjne były takim punktem zaczepienia dla klientów. [małe_2004] Wprowadzenie zmian technologicznych [nowej linii technologicznej] wymusiło wprowadzenie w firmie kolejnych zmian o charakterze organizacyjnym, choćby w strukturze i powołanie działu B+R i oddzielenie go od działu kontroli jakości. A co ważne połączenie tego ze zmianą mentalności wśród pracowników i wyraźne ukierunkowanie działań wewnątrz w firmie. Kolejne zmiany organizacyjne dotyczyły systemu dystrybucji, wyodrębnienia działu doradztwa technicznego, który skupia się by stosować zupełnie nowe technologie. [średnie_1997] Jeśli mamy w ofercie innowacyjne produkty nie musimy aż tak bardzo konkurować z ceną i w ogóle zawężamy krąg konkurentów. ( ) Jeśli robimy powłoki antyrefleksyjne to mamy kilku konkurentów na świecie. Możemy mówić o konkurencji w skali europejskiej czy światowej. W regionie i w kraju nie mamy konkurencji. [średnie_1989] Jednym z ważniejszych i najczęściej wskazywanym impulsem do nowych, innowacyjnych przedsięwzięć jest pasja ludzi, szefów, pracowników. Nierzadko jest to

25 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 19 przemyślana polityka wykształcenia u siebie doświadczonej i wysoko wykwalifikowanej kadry zdolnej do kreowania nowych rozwiązań. Mamy bardzo młodą kadrę, która nie może jeszcze teraz kreować takich rzeczy jak byśmy chcieli. Ale uważam, że w perspektywie 3-5 lat, to będą osoby w pełni świadome na czym zależy firmie i co może firma wprowadzić na rynek. Warto zatrzymać te kadry, szkolić w zagranicznych laboratoriach, inwestować w nie, tak by w perspektywie dłuższej przyniesie to firmie nie tylko te zmiany małe, asortymentowe, ale dodatkowe efekty rynkowe. [średnie_1997] Pomysły na takie działania innowacyjne najczęściej powstają w firmie. Jest to efekt pracy naszej kadry i istniejącego laboratorium. [średnie_1997] Przykład idzie z góry. To wynika też z faktu wyznaczenia sobie celu, dla nas ważna jest jakość. My nie walczymy na rynku ceną, ale właśnie jakością. [średnie_1997] Przedsiębiorstwa małe mają tę przewagę we wprowadzaniu projektów innowacyjnych, że nie muszą czekać na opinie poszczególnych dyrektorów. Ja błyskawicznie przenoszę myśl na papier. I tu pomijam tą całą machinę biurokratyczną od projektu do efektu. [mikro_1980] Bardzo często klient i rynek jest powodem dla którego firma wdraża nowe rozwiązania/innowacje. To przede wszystkim klient i zmiana czasów ( ) Inne są wymogi i rozwiązania technologiczne i nasz produkt musi być dostosowany do potrzeb jakie są na rynku, np. zmiany na rynku samochodowym wymusiły zmiany w parametrach, które powinny spełniać opony, jak choćby indeks prędkości. [duże_1937] Jeszcze kilka lat temu nie mieliśmy tak silnej konkurencji, teraz jest naprawdę mnóstwo firm, które naśladuje produkty istniejące na rynku. Do pewnego poziomu kosztów produkty są porównywalne, dlatego staraliśmy się szukać rozwiązań pozakosztowych, które mogą odróżnić nasz produkt od produktów konkurencji. [małe_2001] Zmieniamy się cały czas. Coraz większy nacisk kładzie się w tym kierunku. Powołaliśmy Centrum Nowych Technologii. [duże_1992] Działamy w bardzo specyficznej branży. Z czego wynika innowacja? Z potrzeby pacjenta czy też klienta do zdobycia produktu, jaki on chce. Nie wszyscy producenci odpowiadają na wołania klienta w naszej branży istnieje przekonanie, że należy zrobić jak najtańszy produkt i sprzedać go jak najdrożej. Natomiast pacjent niekoniecznie dla wszystkich firm

26 20 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2012 Raport się liczy. Tutaj inaczej działamy. Mamy wprowadzony system ISO od 2005 roku i jedna z procedur mówi o informacji zwrotnej z rynku, którą zbieramy bądź bezpośrednio od użytkowników naszego sprzętu bądź od firm, z którymi współpracujemy, naszych dystrybutorów na podstawie tych zbieranych informacji wprowadzamy zmiany do produktów. Czasem są to zmiany innowacyjne, czasem są to zwykłe zmiany, które wprowadzają jakieś normalne użytkowalności/funkcje dla produktu. [małe_2004] Konkurencja krajowa i zagraniczna wymusza wręcz działania innowacyjne. Jest to stały proces widoczny szczególnie wśród firm biorących udział w badaniu po raz kolejny. Konkurencja wymusiła na nas, by być krok przed nią. Badamy rynek co jest dostępne, dla rynku budowlanego jest to rynek niemiecki i myśli co zrobić lepie, by być przed nią. Konkurencja w kraju jest niewielka i większy nacisk czujemy w związku z tym ze strony konkurencji z zagranicy. Jest to o wiele trudniejsze z uwagi na obecność dużych koncernów i o wiele większego potencjału i kapitału. [średnie_1997] Chcieliśmy zyskać przewagę nad konkurencją. Opracować pewne rozwiązanie, którego jeszcze nikt na rynku polskim nie ma. Jest to efekt obserwacji rynków zagranicznych i obecności na targach zagranicznych. W efekcie decyzja wprowadzenia podobnych rozwiązań u siebie. [małe_2001] Konkurencja się umacnia. I jeśli my zainwestujemy w coś nowego, jak np. w laser do cięcia rur i blach, którego na Podkarpaciu nikt nie ma, to automatycznie stajemy się bardziej elastyczni i bardziej konkurencyjni cenowo. Nie musimy wówczas zlecać na zewnątrz. ( ) To jest ciągła walka o istnienie na rynku. To, że mamy pozycję na rynku, to jest tylko w tym momencie. Stale trzeba myśleć w jaki sposób jej nie stracić. ( ) W przypadku konkurencji zagranicznej, mekką krzeseł są Włosi. Jedna z dużych firm upadła i teraz staramy się tę niszę wypełnić. [duże_1992] Rola innowacji jest bardzo jasna dla innowatorów Podkarpacia. Innowacje są według mnie potrzebne po to by utrzymać się na rynku, ale także by wyprzedzać ten rynek [rozwiązania, które są obecne na rynku] i konkurencję o krok Jest to konieczność. Jeżeli zaprzestaniemy odnawiać park maszynowy i produkty, to najpierw staniemy, a następnie nastąpi krok do tyłu w stosunku do rynku i konkurencji. [duże_1937] Dla firm wprowadzających innowacje są one nierozerwalnie związane z rozwojem firmy.

27 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 21 Innowacje to element rozwoju naszej firmy. Zdobycie znaczącej i wyróżniającej się pozycji na rynku względem konkurencji opiera się na tworzeniu unikatowych produktów, których nie ma na rynku. [małe_2004] Na niektórych rynkach innowacyjność nie zależy jednak od stopnia rozwoju firmy, jest nieodłącznym elementem jej istnienia i przetrwania. Gdybyśmy byli słabi, upadlibyśmy jak wiele polskich firm. [duże_1992] Warto w tym miejscu skoncentrować się bardziej na innowacyjności jako celu samym w sobie. Wśród głównych przeszkód we wdrażaniu innowacji jest w tym przypadku wskazywany właśnie rynek. [W przypadku dotacji unijnej] jeśli się podpisuje umowę, to opóźnienia w dokonywaniu płatności przez instytucję wdrażającą dany program mogą poważnie zachwiać płynnością firmy, abstrahując w tym momencie od strony formalno-prawnej. [średnie_1997] Ujawnia się tutaj specyfika branży informatycznej, gdzie niejednokrotnie rozwiązania innowacyjne, czy to w zakresie oprogramowania czy usług wyprzedzają znacząco zapotrzebowanie klientów, czy wręcz je kreują. Niemniej jednak u przedstawiciela tej właśnie branży odnaleźć można gotowość do podjęcia ryzyka związanego z przekonaniem obecnych i potencjalnych klientów do nowych rozwiązań, do innowacji. Typ ten stanowi także przypomnienie, że innowacja nie rodzi się w próżni, że istotną rolę odgrywa otoczenie podmiotu wdrażającego innowację. W tym przypadku przynajmniej deklarowana niechęć klientów do prezentowanych im rozwiązań może potencjalnie skutkować rezygnacją z wdrażania innowacji. Tak się jednak właściwie nie dzieje. Tego typu podejście determinowane jest przez szczególny typ inspiracji. Otóż, w procesie opracowywania nowych rozwiązań reprezentowane przedsiębiorstwo wsłuchuje się w potrzeby klientów, nawet te, z których klienci do końca nie zdają sobie sami sprawy. Jak ujmuje to cytowany rozmówca: To oznacza, że właściwie w centrum uwagi znajduje się właśnie sama innowacja jako taka. Kalkulacja ekonomiczna jest ważna i podczas rozmowy trudno odnieść wrażenie, że nowe rozwiązania wdrażane są mimo kosztów, niemniej jednak wyraźnie optyka koncentruje się na byciu innowacyjnym. Podkarpaccy Liderzy innowacji wprowadzają ich coraz więcej i na większą skalę. Progres w nakładach na inwestycje wynosi nawet % w skali roku. Dla tych firm, które są liderem jest to oczywiste.