Studia nad innowacyjnością. Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. wśród Liderów innowacji Raport. woj. podkarpackiego.

Transkrypt

1

2

3 Studia nad innowacyjnością woj. podkarpackiego Wrzesień 2011 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji 2011 Raport mgr Małgorzata Janiec, dr Anna Lewandowska, dr Robert Pater i dr Mateusz Stopa

4 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji Raport 2011 Autorzy: mgr Małgorzata Janiec dr Anna Lewandowska dr Robert Pater dr Mateusz Stopa Samorząd Województwa Podkarpackiego Realizuje projekt systemowy pn. Wzmocnienie instytucjonalnego systemu wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji w latach w województwie podkarpackim Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie w partnerstwie z Urzędem Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego realizuje Zadanie nr 4. Utworzenie i rozbudowa systemu monitorowania i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji ISBN Studia nad innowacyjnością woj. podkarpackiego ISBN Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji Raport Copyright by IG WSIiZ w Rzeszowie Wydawca: Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania ul. Sucharskiego 2; Rzeszów tel , fax instytut@wsiz.rzeszow.pl Zadanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, budżetu państwa oraz budżetu Samorządu Województwa Podkarpackiego w ramach projektu systemowego pn. Wzmocnienie instytucjonalnego systemu wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji w latach w województwie podkarpackim

5 Spis treści Streszczenie... 1 Najważniejsze ustalenia... 2 Wprowadzenie Przedmiot badań i dobór próby badawczej Metoda i narzędzie badawcze Arkusz oceny projektu Organizacja i przebieg badań Omówienie rezultatów badania IDI wśród Liderów innowacji Wstęp Determinanty i charakter projektów innowacyjnych Współpraca z innymi podmiotami Mechanizmy finansowania projektów innowacyjnych Ocena efektywności projektów innowacyjnych Plany na przyszłość Ocena spójności wybranych projektów z celami RSI Wnioski oraz dobre praktyki Aneks 1. Wzór kwestionariusza indywidualnego wywiadu pogłębionego wykorzystanego podczas badań IDI Aneks 2. Wzór kwestionariusza / arkusza oceny wpływu realizowanych projektów na realizację celów Regionalnej Strategii Innowacji Woj. Podkarpackiego Bibliografia O autorach Informacje wydawnicze Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie... 94

6

7 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 1 Streszczenie Głównym celem monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego jest bieżące dostarczanie niezbędnych informacji o trendach innowacyjności regionu oraz postępach wdrażania Strategii, które pozwolą głównym decydentom w województwie poprawić jakość i efektywność wdrażania strategii. Identyfikacja elementów Regionalnego Systemu Innowacji dała podstawy do stworzenia listy podmiotów, która dla celów realizacji monitoringu została zawężona do podmiotów będących przedmiotem badania. W rezultacie do realizacji podzadań, w zakresie prowadzonej działalności innowacyjnej i jej zgodności z celami RSI, związanych z monitoringiem Regionalnej Strategii Innowacji przyjęto następujące podmioty badawcze: przedsiębiorstwa, jednostki B+R, instytucje otoczenia biznesu, jednostki samorządu terytorialnego, jednostki edukacyjne. W monitoringu, jako uzupełnienie danych zastanych, przeprowadzone zostały także badania empiryczne obejmujące badania jakościowe IDI (wywiady z liderami innowacji, badanie opinii odbiorców projektów pilotażowych) oraz badania ilościowe CATI (wśród ośrodków B+R, Instytucji Otoczenia Biznesu, uczelni, przedsiębiorstw. Wywiady z liderami innowacji pozwalają na uzyskanie najpełniejszych informacji w zakresie transferu innowacji do firm, wdrażania innowacyjnych rozwiązań oraz barier z tym związanych przy jednoczesnej komparatywności uzyskanych danych. Ten etap badań umożliwia ukazanie problematyki z perspektywy podmiotów odnoszących największe sukcesy w rankingach innowacyjności, co umożliwia znacznie trafniejszą analizę ewaluowanej problematyki. Natomiast badanie opinii odbiorców projektów pilotażowych to stosunkowo najbardziej miarodajna metoda pomiaru wskaźników realizacji RSI Województwa Podkarpackiego, ponieważ odbiorcy projektów są z reguły zorientowani w zakresie RSI i mogą najpełniej zaświadczyć bądź też zanegować postępy jej realizacji. Wyniki obu etapów badań znajdują się w poniższym opracowaniu.

8 2 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport Najważniejsze ustalenia Przedsiębiorcy rozumieją innowację bardzo praktycznie, jako nawet niewielką zmianę dotychczasowej metody wytwarzania, która spowoduje uzyskanie w chwili obecnej przewagi nad konkurencją lub lepszego zadowolenia klienta. I jest to podejście odmienne od podejścia naukowców, których badania nie są ukierunkowane na natychmiastowe wdrożenie w sektorze przedsiębiorstw. Badane podmioty najczęściej wprowadzały innowacje procesowe polegające na stworzeniu nowej metody produkcji, nieco rzadziej, te trudniejsze produktowe. Pomimo, że głównym motywem wprowadzenia innowacji jest zysk, to nie jest to motyw jedyny. Znaczna część badanych przedsiębiorców kierowała się również pasją, jako źródłem potrzeby wprowadzania innowacji. Innowacyjność musi pojawić się w każdej firmie na pewnym etapie jej rozwoju, po etapie ekspansji rynku przychodzi bowiem czas na racjonalizację produkcji, obniżanie kosztów, optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów i wprowadzanie nowych rozwiązań wobec zmieniających się potrzeb rynku. Pierwszą przeszkodą wprowadzania innowacji są potrzeby lub raczej wymogi rynku, czyli klienta. Innowacje wymagają nakładów na badania, są pracoi czasochłonne. To powoduje, że od początku procesu tworzenia innowacji, do jej wdrożenia należy przebyć długą drogę, a nie ma informacji o dokładnych właściwościach technicznych rezultatu. Gospodarka Podkarpacia, ze względu na niższe od przeciętnej dla Polski dochody, ma również naturalne ograniczenia absorpcji innowacji. W rezultacie konieczna jest produkcja na eksport lub zaniechanie badań i produkcji. Innowatorzy Podkarpacia często kooperują z wieloma innymi podmiotami. Nierzadko przedsiębiorstwa współpracują z konkurencją, wszystko po to, żeby maksymalnie dopasować się do gustów klienta. Badane firmy współpracowały z jednostkami B+R, jednak częściej były one zlokalizowane na terenie uczelni niż były to samodzielne przedsiębiorstwa. Nadal jednak współpraca ta jest relatywnie słaba, z powodu, wspomnianych na początku, różnic w podejściu do zastosowania wynalazków. / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

9 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 3 Firmy współpracują z jednostkami administracji publicznej i jednostkami okołobiznesowymi. W głównej mierze wynika to z chęci zdobycia finansowania na badania lub wdrożenie już powstałej innowacji. Na ogół duże firmy nie miały znacznych problemów z dostępem do finansowania innowacji za pomocą środków unijnych, obecnie posiadają już bowiem odpowiednie doświadczenia w tym zakresie. Większe problemy mają firmy działające krócej oraz małe. Znaczna część firm musi polegać w dużej mierze na środkach własnych, które są jedynie wspomagane środkami zewnętrznymi. Wymaga tego czas oczekiwania na rozstrzygnięcie konkursu na finansowanie innowacji ze środków publicznych, nieregularność ogłaszanych konkursów oraz brak poręczeń dla innowacyjnych firm. W przypadku finansowania z funduszy UE Pojawiają się zarzuty, że podkarpaccy urzędnicy są zbyt rygorystyczni w ocenie wniosków, co hamuje rozwój województwa. Firmy dobrze oceniały zakończone projekty innowacyjne. Wszystkie lub niemal wszystkie z nich, w opinii przedsiębiorców, odniosły sukces i świadczyły o wypracowaniu trwalszej przewagi konkurencyjnej na rynku. Warto podkreślić, że podjęcie decyzji o rozpoczęciu projektu innowacyjnego jest poprzedzone głębokimi analizami. Innowacyjne pomysły są weryfikowane już na etapie projektu. Kluczem do konkurencyjności, nie idącej w parze z niskimi płacami jest wydajność pracy i innowacje. Dzięki temu można konkurować z tanimi produktami pochodzenia azjatyckiego. Nawet jeżeli jednak istnieje silna konkurencja, to innowatorzy są na nią przygotowani. Wśród czynników sukcesu firmy innowatorzy wymieniali ludzi i organizację pracy oraz zarządzenie jakością. Stanowiło to również bardzo ważny składnik procesu tworzenia innowacji. Kolejnymi elementami jest elastyczność w stosunku do potrzeb klienta, ich zrozumienie i dostosowanie się. I wreszcie produkt, który trwale przyciąga klienta. Bardzo ważną cechą przeprowadzanych badań była wysoka świadomość innowatorów Podkarpacia dotycząca ochrony środowiska. Innowacyjne rozwiązania mogą iść w parze z ekologią, co można nazwać przemysłem przyszłości.

10 4 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport Wielu firmom ukierunkowanie na innowacje pozwoliło przetrwać kryzys gospodarczo-finansowy lat w relatywnie dobrej kondycji. Dla badanych firm planowanie działalności gospodarczej jest fundamentalne. Plany najczęściej dotyczą najbliższych 3-5 lat, czasem dłuższej perspektywy. Przedsiębiorstwa starają się przewidzieć pewne zmiany i zawczasu podejmować działania zmierzające w kierunku dostosowania się lub nawet wykorzystania tych zmian. Badane przedsiębiorstwa były zgodne co do tego, że w przyszłości będą się starać wprowadzać innowacje. Na ich rodzaj i wielkość będą jednak wpływać wymogi rynku i wielkość posiadanych środków finansowych. / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

11 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 5 Wprowadzenie Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji jest drugim corocznym raportem będącym rezultatem badań służących diagnozie innowacyjności wśród przedsiębiorstw w województwie podkarpackim uznanych za Liderów innowacji realizowanym w ramach systematycznego monitoringu i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego. Przeprowadzone badanie dotyczyło analizy wdrażania działań innowacyjnych w przedsiębiorstwach będących Liderami innowacji na rynku, a przez to ich oddziaływania na pozycję na rynku i rozwój regionu. Przedsiębiorstwa są podstawowym elementem systemu innowacyjnego, gdzie szczególną rolę w tym systemie pełnią Liderzy innowacji. Dlatego wysiłki badawcze skupiały się głównie na analizie działań innowacyjnych na potrzeby rozwoju badanych przedsiębiorstw. Uzupełnieniem wywiadów z Liderami innowacji jest analiza wybranych projektów w zamierzeniu będących wsparciem Regionalnej Strategii Innowacji Woj. Podkarpackiego. Stąd też celem prowadzonej analizy jest ocena wpływu realizowanych projektów na realizację celów wspomnianej Strategii. Badanie zostało zrealizowane w dniach od 1 do 30 czerwca 2011 roku i objęło dwadzieścia podmiotów zidentyfikowanych jako Liderzy innowacji oraz siedem wybranych projektów wskazanych w Regionalnej Strategii Innowacji Woj. Podkarpackiego jako wsparcie systemu innowacji woj. podkarpackiego. W ramach zaproponowanej Koncepcji ewaluacji i monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata należy podkreślić dwa istotne fakty, tj.: - pozyskiwanie danych pierwotnych ma wyłącznie charakter uzupełniający względem całego systemu agregacji i analizy danych wtórnych, - wywiady pogłębione IDI z Liderami innowacji w województwie podkarpackim stanowią uzupełnienie i pogłębienie dla analizy danych ilościowych zgromadzonych za pomocą badania CATI. Z tych właśnie powodów oba narzędzia są stosunkowo zwarte, a pytania w kwestionariuszu ustrukturyzowanego wywiadu pogłębionego dla Liderów innowacji mają dodatkowo stosunkowo ogólny charakter. W założeniu bowiem, odpowiedzi na postawione pytania mają dostarczyć wiedzy dodatkowej, która służyć będzie zwiększeniu trafności analiz statystycznych na głównym materiale

12 6 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport empirycznym w ramach badań pierwotnych. A w przypadku analizy projektów dodatkowo spójności z Regionalną Strategią Innowacji Woj. Podkarpackiego. / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

13 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 7 1. Przedmiot badań i dobór próby badawczej Na potrzeby realizowanych badań, przyjęto definicję Liderów innowacji, podobną jak w Koncepcji monitoringu i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata Według tej definicji, Liderzy innowacji to przedsiębiorstwa zajmujące czołowe lokaty w rankingach innowacyjności, które wprowadziły przynajmniej jedną innowację produktową (nowy lub istotnie ulepszony produkt) lub procesową (nowy lub istotnie ulepszony proces). Innowacje te winny być nowością przynajmniej dla przedsiębiorstwa je implementującego. Przedsiębiorstwa te zostały następnie sklasyfikowane ze względu na wielkość zatrudnienia, czyli liczbę pracowników zatrudnionych na pełnych etatach w obrębie jednego przedsiębiorstwa lub w jego imieniu w ciągu całego roku referencyjnego 1. Poszczególne elementy, jakie brane są pod uwagę w ramach klasyfikowania przedsiębiorstw, obejmują poza liczbą zatrudnionych pracowników także kwestie niezależności oraz skalę rocznych obrotów. Na potrzeby prowadzonych badań uwzględniona została jedynie liczna pracowników i tak: mikroprzedsiębiorstwo to podmiot zatrudniający do 10 pracowników, małe przedsiębiorstwo liczy do 50 pracowników, średnie do 250 pracowników, a duże powyżej 250 pracowników 2. W doborze próby uwzględnieni zostali laureaci konkursu Innowator Podkarpacia, organizowanego przez Rzeszowską Agencję Rozwoju Regionalnego SA w Rzeszowie, Centrum Transferu Technologii, Innowacji i Informatyzacji w Rzeszowie oraz Politechnikę Rzeszowską. Wśród podmiotów objętych pilotażem znalazło się 3 przedsiębiorstwa duże, 9 przedsiębiorstw średnich, 7 przedsiębiorstw małych oraz 2 mikroprzedsiębiorstwa wszystkie będące laureatami bądź liderami wspomnianego konkursu. Przestrzenną lokalizację podmiotów ilustruje poniższy wykres. Nie były to tylko przedsiębiorstwa zlokalizowane w najbliższym sąsiedztwie stolicy województwa podkarpackiego. Są to przedsiębiorstwa z centralnej, północnozachodniej oraz południowej części województwa, bowiem te najczęściej zajmują wysokie lokaty we wspomnianym konkursie. 1 Wyciąg z zalecenia Komisji 2003/361/WE z dnia 6 maja 2003 r. dotyczącego definicji małych i średnich przedsiębiorstw Dz.U. L 124 z , str Rozporządzenie Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 r. Definicja małych i średnich przedsiębiorstw.

14 8 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport Wykres 1. Przestrzenna lokalizacja Liderów innowacji Mielec 1 przedsiębiorstwa Rogoźnica 1 przedsiębiorstwo Rzeszów 11 przedsiębiorstw Wola Dalsza 1 przedsiębiorstwo Rudna Mała 1 przedsiębiorstwo Grodzisko Dolne 1 przedsiębiorstwo Boguchwała 1 przedsiębiorstwo Wola Rafałowska 1 przedsiębiorstwo Jasło 1 przedsiębiorstwo Sanok 2 przedsiębiorstwa Źródło: Badania własne. Taki a nie inny rozkład przedsiębiorstw w badaniu nie wpływa na jakość tej próby, co wynika z dwóch przesłanek metodologicznych: po pierwsze, badanie jakościowe nie ma za zadanie generować reprezentatywnych wyników i wniosków (jest w głównej mierze pogłębieniem i uzupełnieniem badania CATI oraz badania na danych wtórnych), a po drugie sama specyfika populacji docelowej oraz zastosowanych metod i technik (metoda wywiadu, technika wywiadu pogłębionego ustrukturyzowanego) sprawia, że realizowana próba ma charakter celowy. Niemniej jednak uwzględnione zostały wszystkie typy podmiotów, co pozwala na prezentację / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

15 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 9 wniosków z badania na temat wszystkich potencjalnych podmiotów, z których reprezentantami kwestionariusz wywiadu był realizowany Metoda i narzędzie badawcze Indywidualny wywiad pogłębiony ustrukturyzowany (ang. Individual in-depth Interview) jest techniką należącą do grupy metod wywiadu o charakterze jakościowym. Generalnie metody jakościowe w metodologii badań społecznych uważane są za bardziej trafne niż rzetelne 3. Oznacza to, że ich zastosowanie pozwala na pogłębione analizy problemu, dokładniejsze zarysowanie kontekstu, wgłębienie się w bardziej złożone struktury myślowe respondentów 4. Z drugiej jednak strony, każdy wywiad jakościowy przebiega we właściwy tylko sobie sposób i rezultaty mogą być zróżnicowane, mimo zastosowania tego samego narzędzia. Standaryzacja możliwych odpowiedzi nie jest tak dalece posunięta jak w przypadku ilościowych odmian wywiadu (ankiety, kwestionariusza wywiadu). Indywidualny wywiad pogłębiony to logicznie usystematyzowany zbiór pytań otwartych nie posiadających gotowych możliwych odpowiedzi. Respondent proszony jest o udzielenie odpowiedzi własnych bez jakichkolwiek podpowiedzi ze strony badacza. Pytania uzupełnione są o dodatkowe instrukcje, bądź pytania pomocnicze, które umożliwiają dokładniejsze pogłębienie pytania w konkretnych obszarach, ale tworzą one razem z zestawem pytań właściwych raczej elastyczne ramy do prowadzenia rozmowy z respondentem. Większa swoboda w udzielaniu odpowiedzi prowadzi do tego, że respondent koncentruje się na sprawach i wątkach dla niego właściwych i najważniejszych, dzięki czemu rzadko pojawia się ryzyko artefaktów czyli opinii wywołanych samym przebiegiem badania, wpływem narzędzia. Nie sugerując się zestawem gotowych odpowiedzi (którego nie ma), respondent nie może, domyślając się po zaproponowanych odpowiedziach czego od niego oczekuje badacz, takich właśnie odpowiedzi udzielać. Jeżeli natomiast respondent koncentruje się, jak to zostało 3 Rzetelność polega na tym, że dana technika, stosowana do tego samego przedmiotu, daje za każdym razem ten sam wynik. Zob. E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s Podczas gdy trafność odnosi się zakresu, w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla znaczenie danego pojęcia. Zob. tamże, s Szerokie omówienie zagadnień metod i technik jakościowych znajduje się w dwutomowym dziele pod redakcją N. K. Denzina oraz Y. S. Lincoln, Metody badań jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009

16 10 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport wspomniane, na istotnych dla niego wątkach, to poza analizą właściwą treści wypowiedzi, sposobu formułowania tych odpowiedzi, można także analizować to, co zostało pominięte a zatem jest nieważne dla konkretnego respondenta. W praktyce ankieter jest wyposażony w kwestionariusz IDI wraz z instrukcjami oraz dyktafon. Podczas aranżacji sytuacji wywiadu powinien dążyć do minimalizacji wpływu czynników zewnętrznych, które mogłyby zakłócić przebieg wywiadu. Jak sama nazwa techniki mówi, jest to wywiad indywidualny, zatem obecność osób trzecich jest niewskazana, jednak od tej ogólnej zasady bywają uzasadnione metodologicznie wyjątki. Wywiad powinien przebiegać w miejscu umożliwiającym swobodną rozmowę, bez większych zakłóceń akustycznych, aby zapis audio umożliwiał odtworzenie przebiegu wywiadu. Powinno to być miejsce znane respondentowi i traktowane przez niego jako bezpieczne ma się on czuć swobodnie i na swoim terenie. Dzięki temu wypowiedzi respondenta są nieskrępowane, swobodne i tym samym o większej wartości poznawczej. Ankieter informuje respondenta w trakcie aranżacji sytuacji wywiadu, że całość rozmowy będzie rejestrowana. Z jednej strony jest to wymóg związany z koniecznością posiadania fizycznego zapisu przeprowadzenia konkretnego pomiaru, z drugiej, w sposób nieoceniony ułatwia późniejszą procedurę analizy. W przypadku znacznej liczby wywiadów zapis audio poddawany jest transkrypcji, która powinna uwzględniać w każdym szczególe charakterystykę prowadzonej rozmowy (błędy językowe, przerwy, reakcje niewerbalne respondenta czy ankietera) w przypadku pilotażu zabieg ten nie jest konieczny ze względu na liczbę przeprowadzonych wywiadów. W trakcie transkrypcji, także fragmentów, dokonywana jest równocześnie anonimizacja, aby spełniony był warunek anonimowości respondenta szczegóły pozwalające w sposób pełny identyfikować rozmówcę są znane wyłącznie badaczowi i nie są zamieszczane w analizie. Specyfika IDI sprawia, że mimo potencjalnie krępującej obecności dyktafonu i rozmowy z obcą osobą, jaką jest ankieter, respondenci dość szybko otwierają się na poruszane problemy i angażują się w rozmowę. Technika ta nie jest jednak pozbawiona wad, o czym warto wspomnieć raz jeszcze. Mimo struktury pytań, jest to wyłącznie rozmowa. Otwarty charakter pytań sprawia, że respondenci samodzielnie podejmują decyzję, jakie wątki poruszyć, a jakich unikać. Niski stopień standaryzacji sprawia, że każdy z wywiadów jest inny i ich analiza wymaga zastosowania zupełnie innych rozwiązań niż w przypadku analizy ilościowej. Przede wszystkim, trudno mówić o statystycznej reprezentatywności. Jeżeli już w ogóle mówić o reprezentatywności, to / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

17 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 11 raczej merytorycznej. Wyniki takich analiz nie ilustrują bowiem badanych problemów w całej możliwej ich rozciągłości, ile raczej umożliwiają głębszą interpretację konkretnych przypadków, na podstawie czego można wnioskować o bardziej złożonych strukturach problemowych. W przypadku badań ewaluacyjnych, w których nacisk kładziony jest na analizę danych wtórnych, bez złożonego procesu agregacji danych pierwotnych, IDI traktowany może być wyłącznie jako wsparcie dla technik ilościowych. Dostarczać ma głębszego kontekstu dla ilościowych wniosków z badań ilościowych. Co nie umniejsza mocy poznawczej, ale tylko ustawia tę technikę w hierarchii przyjętych rozwiązań pomiarowych Arkusz oceny projektu Odrębnym narzędziem, które realizowane było w trakcie prowadzenia badań typu IDI w ramach systemu ewaluacji i monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego, był arkusz oceny wpływu realizowanych projektów na realizację celów nadmienionej Strategii. W trakcie monitoringu musiały być spełnione następujące warunki: obecność koordynatora danego projektu, udostępnienie dokumentacji projektowej (w obecności koordynatora projektu) możliwość zapoznania się z produktami projektu (również w obecności koordynatora projektu). Każdy z objętych monitoringiem projektów realizowanych w ramach celów Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego był oceniany według poniższych kryteriów: zgodności realizacji projektu z zakładanymi w Strategii celami, adekwatności produktów końcowych do zakładanych celów, adekwatności uzyskanego efektu końcowego do założeń Strategii, wpływu projektu na wzrost innowacyjności w przedsiębiorstwach. W ramach tak przyjętych kryteriów oceny opracowane zostało narzędzie w postaci check-listy (załącznik nr 2.) zawierające następujące bloki pytań w formie wskazań dychotomicznych (tak/nie) wraz z możliwością naniesienia uwag i wykazaniem zakładanych oraz faktycznie uzyskanych rezultatów: cele projektu,

18 12 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport wskaźniki produktu rezultatu, działania, termin (okres) realizacji projektu, rodzaj i liczba beneficjentów ostatecznych, lokalizacja miejsca realizacji projektu, źródła finansowania. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że proces monitorowania poszczególnych projektów z założenia odbywa się w formie kooperacji z koordynatorem danego projektu, co umożliwia uzyskanie dodatkowych informacji i danych pogłębiających wiedzę na temat monitorowanego projektu. Z jednej strony więc ma miejsce weryfikacja zakładanych i faktycznie osiągniętych rezultatów projektu, co więcej, w konfrontacji z celami Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego, z drugiej jednocześnie w formie wywiadu uzyskiwane są dodatkowe informacje od koordynatora właściwego projektu. Rezultaty zastosowanego rozwiązania prezentowane są w dalszej części raportu. Uzyskane dane posłużyły z jednej strony do weryfikacji danych uzyskanych w ramach wywiadów typu IDI wśród przedsiębiorców uznanych za Liderów Innowacji. Z drugiej, jako efekt monitoringu stanowią podstawę formułowania zestawu dobrych praktyk, również zawartego w tym raporcie Organizacja i przebieg badań Badanie poprzedził okres ustalania terminów dogodnych dla przedsiębiorstw wybranych do badania. Właściwe wywiady prowadzone były w okresie od 1 do 30 czerwca 2011 roku. Ankieterzy wyposażeni byli w kwestionariusz wywiadu, dyktafon oraz list uwierzytelniający potwierdzający tożsamość ankieterów i przedstawiający zakres i cel badania. Wszystkie wywiady przeprowadzone zostały przez dwie osoby z Instytutu Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

19 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / Omówienie rezultatów badania IDI wśród Liderów innowacji 2.1. Wstęp Przeprowadzone badanie jakościowe miało charakter wywiadów indywidualnych w przedsiębiorstwach będącymi Liderami innowacji, w których starano się dotrzeć do osób zajmujących w firmach jak najwyższą pozycję, aby móc uzyskać rzetelne informacje dotyczące przedsiębiorstw, którymi zarządzają. W wyniku tego zdecydowaną większość respondentów stanowili właściciele lub prezesi przedsiębiorstw, a także dyrektorzy ds. rozwoju lub dyrektorzy finansowi. Problematyka badawcza skupiona została wokół dwóch niezwykle ważnych zagadnień: współpracy badanego podmiotu z innymi przedsiębiorstwami, jednostkami badawczorozwojowymi, uczelniami, instytucjami okołobiznesowymi, w tym ze szczególnym uwzględnieniem jednostek samorządu terytorialnego; charakteru działań innowacyjnych zrealizowanych przez Liderów innowacji jako elementu strategii rozwoju przedsiębiorstwa i wpływu na jego rozwój. Dokonano w ten sposób oceny zakresu i dostępności informacji o możliwościach podniesienia poziomu innowacyjności oraz analizy determinantów rozwoju przedsiębiorstw innowacyjnych i prowadzonej w tym zakresie przez przedsiębiorstwa polityki rozwoju firm. Ponadto na podstawie opinii przedsiębiorców dokonano oceny mechanizmów finansowania programów i projektów poświęconych innowacyjności, a także zidentyfikowano bariery, na jakie napotkali przedsiębiorcy ograniczające wdrażanie projektów innowacyjnych. Kolejnym problemem badawczym była ocena efektywności działań w zakresie wdrażania projektów innowacyjnych podjętych przez firmę. Ważnym aspektem rozpoznania były też plany przedsiębiorców dotyczące realizacji w przyszłości projektów innowacyjnych. Badane przedsiębiorstwa w większości pochodziły z sektora przemysłu, sekcji przetwórstwo przemysłowe (produkcja sprzętu AGD, produkcja i montaż systemów transportu technologicznego, podzespołów dla producentów pojazdów mechanicznych, komponentów dla przemysłu lotniczego i samochodowego, produkcja i dystrybucja urządzeń elektronicznych; producent systemów lokalizacji i monitorowania pojazdów, obiektów stałych i ruchomych; producent ceramiki technicznej; producent pilotów uniwersalnych i zamiennych; konstrukcje z kompozytów polimerowych, w tym samoloty bezpilotowe; produkcja i wdrożenia zaawansowanych systemów informatycznych, producent modułów elektronicznych na

20 14 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport podłożach ceramicznych, metalowych, laminatach oraz foliach) oraz usług rynkowych (wdrażanie kompleksowych rozwiązań informatycznych). Do identyfikacji podmiotów, z którymi zostały przeprowadzone wywiady wzięto pod uwagę wielkość przedsiębiorstwa oraz rok założenia. Mikroprzedsiębiorstwa obejmują przedsiębiorstwa, które zatrudniają od 1 do 9 osób, małe przedsiębiorstwa od 10 do 49 zatrudnionych, średnie przedsiębiorstwa od 50 do 249 osób, duże przedsiębiorstwa zatrudniają ponad 249 osób. W związku z tym zastosowano następujący klucz do wywiadów, np. mikro_2001 oznacza przedsiębiorstwo mikro założone w 2001 roku Determinanty i charakter projektów innowacyjnych Według statystyki GUS, jak i ujęcia międzynarodowego innowacja to wprowadzenie na rynek nowego lub ulepszonego produktu, jak również zastosowanie w produkcji nowego lub ulepszonego procesu, przy czym ów produkt i proces są nowe przynajmniej z punktu widzenia wprowadzającego je przedsiębiorstwa 5. Definicja ta jest na tyle szeroka, że obejmuje prezentowane podczas wywiadów rozumienie innowacji. Często jednak ze względu na fakt, że firmy działają wśród silnej i ekspansywnej konkurencji, przedsiębiorcy rozumieją innowację bardzo praktycznie. Definiują innowację jako wdrożenie nowych technologii najczęściej wskazywana odpowiedź, ale również wykorzystanie nowych maszyn czy wreszcie doskonalenie produktu. Inaczej mówiąc innowacja to wszystko co zwiększa, pod jakimkolwiek względem poziom technologii wykorzystywanej w zakładzie. Bynajmniej w takim ujęciu nie oznacza ona zmiany przełomowej, bardzo często wręcz będąc niewielką modyfikacją dotychczasowego rozwiązania, która jednak jakościowo zmienia sytuację przedsiębiorstwa. Generalnie rzecz ujmując w trakcie definiowania innowacji jako takiej następuje połączenie pojęcia nowe z lepsze, przy czym owo lepsze najczęściej oznacza po prostu z perspektywy przedsiębiorcy - wydajniejsze czy zyskowniejsze. Termin innowacja jest więc silnie wartościowany i ujmowany w kategoriach wyłącznie poprawy ogólnej sytuacji przedsiębiorstwa. To stwierdzenie ma 5 Oslo Manual, The Measurement of Scientific and Technological Activities, Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data oraz / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

21 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 15 niebagatelne znaczenie, bowiem narzuca ogólną wizję innowacji, która w optyce przedsiębiorców musi prowadzić do większych zysków ekonomicznych w przypadku opóźnienia w czasie tych zysków, bądź przy wzroście ryzyka związanego z wdrażaniem innowacji, bez wahania jest ona po prostu porzucana. Dla jednego to, że on miał tokarkę zwykłą, a kupił tokarkę sterowaną numerycznie to już jest innowacja. [małe_1988] Wprowadzanie nowych technologii, wprowadzanie nowych wyrobów, które dają nam przewagę nad konkurencją, które wyprzedzają jakieś trendy, patrząc w przyszłość, które się pojawią na rynku. Są różne innowacje ( ), ale ogólnie można powiedzieć, że jest to zespół działań zmierzających do podniesienia konkurencyjności firmy. [duże_1992] Jesteśmy zawsze na konferencjach, tam gdzie są nasi konkurenci. [małe_1995] Dla nas innowacją jest wprowadzenie jakichś rzeczy nowych, które przyczyniają się do zadowolenia klienta, tzn. wprowadzając nowe rozwiązania w dotychczasowych wyrobach staramy się jak najbardziej zadowolić klienta i pod względem funkcjonalności, bezpieczeństwa i ochrony środowiska, również wprowadzając nowe funkcje wizualne wyrobu [średnie_1986] ( ) innowacje, jakie wdrażamy są poprzez dobór nowych maszyn, narzędzi, ew. nowa technologia. [średnie_2000] Dla nas innowacje to wprowadzanie nowej technologii, sprzętu. Usprawnianie zadań, które firma realizuje w skali branży. ( ) W naszym przypadku w czterech branżach. [średnie_1989] [Innowacje] to opracowanie takich technik, technologii produkcyjnych czy wdrożeń, które są nowe, unikalne w skali przemysłu ( ) światowego. [duże_1937] Dla nas jest to wejście na nowe rozwiązania techniczne czy organizacyjne, które w krótko- czy długofalowym okresie przyczynią się do rozwoju firmy lub ewentualnie powodują, że firma może konkurować na innych rynkach czy może produkować produkty, które będą czy są wprowadzane dopiero do obrotu w kraju czy za granicą. [duże _1993] Innowacja to jest nowe rozwiązanie w danym miejscu. Nie koniecznie nowe, tak w ogóle na świecie. Tylko często to ludzie tak rozumieją, że to ma być coś nowoczesnego dla danej firmy, dla danego regionu. A być może w innym kraju, w innym regionie to już istnieje. I ja myślę, że tak to właśnie postrzegamy. Innowacyjne, kojarzy mi się z czymś postępowym, rozwojowym, lepszym. Rozwiązanie jakiegoś problemu w jakiś inny sposób,

22 16 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport od tego który dotychczas rozwiązywaliśmy, który na dzisiaj już jest przestarzały. [małe_1990] To jest dosyć skomplikowane hasło, po pierwsze innowacją jest usprawnianie znanych rozwiązań znanych problemów tzw. innowacja technologiczna, potem mamy znajdowanie i wdrażanie nieznanych dotychczas rozwiązań znanych dotychczas problemów, potem jest najtrudniejsze co może być - znajdowanie nieznanych dotychczas rozwiązań nieznanych dotychczas problemów. ( ) Nasze przedsiębiorstwo realizuje wszystkie trzy typy innowacji. My prowadzimy badania od założeń ogólnych. [małe_2006] Przedsiębiorcy wypowiadali się również na temat tego, jakie rodzaje innowacji wprowadzają podkarpackie przedsiębiorstwa. Badane firmy dotychczas wprowadzały zarówno innowacje procesowe, jak i produktowe 6. W przypadku innowacji produktowych wprowadzenia nowych lub technologicznie ulepszonych produktów nierzadko były to produkty nowe. Oznacza to zmianę w stosunku do wyników badań prowadzonych rok wcześniej, gdzie dominowały produkty ulepszone lub zmodyfikowane do potrzeb klienta. Obecnie najczęściej wspominano o innowacjach procesowych (technologicznych) w postaci nowej metody produkcji polegających na dostosowaniu technologii do nowych kierunków rozwoju danego przedsiębiorstwa. Trend ten w wielu przedsiębiorstwach staje się już pewną tradycją. Osiągnąć innowację produktową, w naszym przypadku ( ) jest naprawdę bardzo bardzo trudno. Łatwiej jest osiągnąć innowację technologiczną, która prowadzi to wytworzenia produktu, który wygląda praktycznie tak samo albo jest bardzo zbliżony [do tego produkowanego bez innowacji technologicznej], natomiast niekoniecznie jest wykonywany w ten sam sposób. [średnie _2002] [Wprowadzamy] wszelkiego rodzaju innowacje ( ), produktowe, procesowe, nowe technologie. [duże_1992] 6 Innowacja procesowa to wdrożenie nowych lub istotnie ulepszonych metod produkcji, dystrybucji i wspierania działalności w zakresie wyrobów i usług, zob. Nowy produkt to wyrób lub usługa, który różni się znacząco swoimi cechami lub przeznaczeniem od produktów dotychczas wytwarzanych przez przedsiębiorstwo, zob. Produkt istotnie ulepszony to produkt już istniejący, który został znacząco udoskonalony poprzez zastosowanie nowych materiałów, komponentów oraz innych cech zapewniających lepsze działanie tego produktu, zob. / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

23 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 17 Są to przede wszystkim pewne innowacje produktowe. Powstają nowe wyroby, jeżeli chodzi o stronę techniczną. Są też w obszarze badań nad ogniwami paliwowymi, przegrodami tlenowym, - szukamy w tej chwili zastosowań do różnych procesów związanych z energetyką, energią. [małe_1972] W naszym przypadku przede wszystkim innowacja produktowa. Koncentrujemy się na produkcji pilotów. I przede wszystkim zadajemy sobie pytania, jakie urządzenia będą za kilka lat w sprzedaży i musimy już myśleć o pilotach do tych urządzeń, a nie tylko wstecz. I jakie nowe funkcje taki pilot powinien posiadać, a także za jakie klient byłby w stanie zapłacić. Bo nie jest to problem oparty na nowej technologii, to ma charakter produktowy. [małe_1990] W pewnym sensie poruszamy się w takim taranie technologicznym, gdzie krok naprzód jeszcze nic nie ma. My prowadzimy badania od założeń ogólnych, w którym kierunku to popchnąć, to najdrobniejszych szczegółów. Problem polega na tym (produkcja samolotu bezpilotowego do tworzenia map), że nie ma gotowych rozwiązań, to nie jest stary przemysł. U nas np. w momencie gdybyśmy zaprzestali R+D, to jesteśmy w stanie prowadzić produkcję przez 3 do 6 miesięcy, bo taki jest mniej więcej okres pomiędzy poważnymi zmianami w produkcie, na skutek, że coś wyszło w produkcie, jakiś komponent się zmienił. Tak więc jeśli nie jesteśmy przygotowani na zmiany na rok do przodu, to 3 do 6 miesięcy jest po nas, bo np. wyszedł jakiś element z produkcji., zmianie uległ automechanizm, etc.. [małe_2006] To jest innowacja technologiczna i to bardzo wysoki poziom. Opracowanie i wdrożenie innowacyjnej technologii umożliwia w jednym ciągu technologicznym odzysk z odpadów elektrycznych i elektronicznych czystych surowców oraz energii. Oczywiście są też innowacje produktowe. [małe_1988] Jeżeli chodzi o nasze innowacje produktowe to są to zupełnie nowe wzory [wyrobów] i linie wzornicze, które odbiegają od dotychczasowych modeli. ( ) w tym momencie wprowadzamy też energooszczędne silniki. [średnie_1986] Wdrażamy coraz to nowe certyfikaty, ( ) musimy sprostać klientom zagranicznym. ( ) Wdrażanie jednego certyfikatu trwa roku lub dwa, zależy jaki certyfikat. [średnie_2000] Przede wszystkim [wprowadzamy] innowacje technologiczne i sprzętowe. [średnie_1989] [Innowacje] dotyczą technologii organizacji produkcji, technologii logistyki materiału. Najczęściej ( ) dotyczą zaawansowanych technologii. [duże_1937]

24 18 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport ( ) innowacje produktowe, czyli wprowadzanie nowych produktów, nowych rozwiązań, nowych technologii wytwarzania. ( ) ale i innowacje poprzez wprowadzanie nowych maszyn czy urządzeń, które to umożliwią ich wytworzenie [wykonanie nowych produktów]. [duże _1993] Innowacyjność często polega na maksymalnym dopasowaniu do wymogów klienta. W przypadku firm nie innowacyjnych takie dopasowanie byłoby niezwykle kosztochłonne. Innowatorzy potrafią poradzić sobie z tym problemem. Tworzą zarówno produkty dedykowane, jak i do szerokiego odbiorcy, w zależności od potrzeb odbiorców. [W naszej branży] w tej chwili się nie produkuje seryjnie ( ). My mamy system internetowy. To jest też nasze dziecko. Te zamówienia indywidualne spływają do nas, my niczego nie trzymamy na magazynie. My trzymamy półprodukty ( ). Natomiast składamy je dokładnie zgodnie z zamówieniem. Niczego nie robimy na magazyn. [średnie_2002] W naszej branży moda się tak szybko zmienia. Projekty innowatorskie robi się na dwa, pięć, sześć lat. ( ) taka specyfika firmy, że to się tak szybko zmienia. Rynek się nakręca, moda się zmienia, ( ) trzeba za tym wszystkim nadążać. [średnie_1986] W naszym przypadku (przemysł lotniczy) budżet R+D jest często na poziomie 50-60% wartości projektu, dlatego dla nas są to przede wszystkim ograniczenia finansowe. Druga rzecz, to dostępność komponentów z jednej strony jest niewystarczający przy małych seriach, z drugiej zamawianie bezpośrednio u producenta wymusza olbrzymie serie. [małe_2006] W przypadku impulsów do podejmowania działań innowacyjnych ujawnia się podział na dwa typy idealne, które wyznaczają ramy podejścia do innowacji jako takiej, ale także w konsekwencji, które determinują postrzeganie głównych przeszkód we wdrażaniu innowacji, czy korzyści płynących z wdrażania innowacji. Oba wspomniane ujęcia zawierają w sobie aspekt rynkowy (ekonomiczny), ale wyraźnie akcenty rozkładają się różnie. Kwestia rentowności ekonomicznej podejmowanych działań zawsze znajduje się w centrum uwagi każdego z przedstawicieli badanych przedsiębiorstw jest to sektor przedsiębiorstw i trudno spodziewać się tutaj innego podejścia. Niemniej jednak na jednym biegunie zlokalizować można przedsiębiorstwo z branży informatycznej, gdzie wyraźnie innowacja jako taka w ogóle wysuwa się na plan pierwszy, jest samym centrum uwagi. Innymi słowy, stanowi zarówno narzędzie do generowania zysków, ale także cel sam w sobie. Na drugim biegunie znajdują się / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

25 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 19 przedsiębiorstwa z branży usług i produkcji, których przedstawiciele innowację traktują przede wszystkim jako narzędzie do generowania zysków. Raczej wszystko co wymyślamy, co wdrażamy do produktów, to są to nasze przemyślenia, jest to nasza analiza rynku i patrzymy jakie jest zapotrzebowanie na rynku lub z czym jest największy problem, czego brakuje i wtedy wychodzi nam co tak naprawdę rynek potrzebuje od danego producenta i staramy się to gdzieś tam realizować. [średnie _1993] Bazujemy często na naszych własnych spostrzeżeniach, a także na tym jakie potrzeby zgłaszają klienci. Kiedy też ktoś zgłasza problem ( ) Spotykamy się, także ze sprzedawcami w marketach, co klienci często zgłaszają. No i my to bierzemy pod uwagę lub nie, zależy to także z analizy finansowej. [małe_1990] Jednym z ważniejszych i najczęściej wskazywanym impulsem do nowych, innowacyjnych przedsięwzięć jest pasja ludzi, szefów, pracowników. Każda firma oprócz tego, że jest nastawiona na zysk, jest do tego jeszcze zbiorem ludzi, którzy chcą czegoś więcej od życia. Nasza firma jest zbiorem ludzi, którzy ciągle poszukują czegoś nowego. Więc to jest pierwszy i najważniejsze popychadło, żeby robić coś nowego. Bo to nie jest praca od 7.00 do Druga, to jest firma nastawiona na zysk. [małe_2006] Nie da się, nie można dzisiaj w gospodarce działać, jeżeli nie będzie się wprowadzać innowacji. Ale dla nas gdzie konkurencja jest bardzo duża, to innowacje technologiczne. Innowacje w produkty tak, przy czym innowacje te mają bardzo krótki żywot w tej chwili. [małe_1988] Pomysły na takie działania innowacyjne najczęściej powstają w firmie. Raczej wszystko co wymyślamy, co wdrażamy do produktów, to są to nasze przemyślenia, jest to nasza analiza rynku i patrzymy jakie jest zapotrzebowanie na rynku lub z czym jest największy problem, czego brakuje i wtedy wychodzi nam co tak naprawdę rynek potrzebuje od danego producenta i staramy się to gdzieś tam realizować. [średnie _1993] Wiele projektów jest jednak z zasady innowacyjnych, ponieważ nie da się ich inaczej wykonać. Profil firmy wraz ze zmieniającymi się potrzebami klientów wymuszają wprowadzenie nowego urządzenia, jako połączenia kilku mniej lub bardziej znanych rozwiązań. Często bowiem istniejące urządzenia nie są w pełni dopasowane do potrzeb firmy. Tak więc kreatywność innowacyjna wynika z tego, że dla stworzenia nowego produktu trzeba skonstruować nowe urządzenie.

26 20 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport To nie jest tak, że ja idę do sklepu, do firmy i na półce stoi urządzenie, biorę jedno, drugie, ( ) oferty zbieram, wybieram najlepszą według mnie i kupuję. To się robi, od początku, od podstaw. Ja jadę do pani, pani jakąś tam reprezentuje firmę, ( ) żeby mi Pani zrobiła to, co ja chcę. Pani robi coś podobnego, ale nie takie jak ja chcę. Potem jadę do pani, żeby mi pani coś zrobiła i dopiero to łączę i dopiero powstają nowe urządzenia, które też będą przedmiotem patentów. [małe_1988] Nie wszystkie projekty innowacyjne były jednak od początku do końca planowane. Zaczęło się bardzo niewinnie. ( ) Sam byłem zaskoczony, że to tak wyszło. [małe_1988] Nierzadko również prawo unijne, wymogi Unii Europejskiej są czynnikiem determinującym wprowadzanie rozwiązań innowacyjnych w firmie. Jesteśmy krok do przodu, bo dyrektywy które wchodzą będą prawdopodobnie obowiązywać od 2014, 2015 roku, my to już wyprzedzamy i próbujemy wdrożyć dużo wcześniej [mowa o energooszczędnych silnikach]. [średnie_1986] Również przepisy unijne narzucają nam dość dużo innowacji. Zmuszają nas do modernizowania systemu produkcji, choćby w zakresie ochrony środowiska. [średnie _2002] Bardzo często klient i rynek jest powodem dla którego firma wdraża nowe rozwiązania/innowacje. To przede wszystkim klient i oczekiwania klienta ( ). Jesteśmy firmą, która produkuje pod klienta, dostosowuje się pod klienta.[średnie_1986] Od firm zaprzyjaźnionych kupujemy maszyny i narzędzia, oni wiadomo też muszą się rozwijać więc od nich dostajemy różne nowinki (katalogi elektroniczne). Na bieżąco otrzymujemy strasznie dużo takich informacji. Musimy nie ma wyjścia, trzeba się tym interesować. Konstruktorzy, technolodzy muszą się tym interesować. [średnie_2000] [Pomysły na innowacje] czerpiemy z analizy rynku. Mamy kontakt z dostawcami ( ), oni też robią prezentacje( ). [średnie_1989] Jest na rynku taki trend każdy szuka rozwiązań energooszczędnych ( ) też rozwiązania dedykowane na poszczególne rynki zbytu [czyli popyt na nowe rozwiązania].( ) Potrzeby klientów, specyfika i zachowanie rynku. To niektóre powody dla których wdrażamy innowacje. [duże _1993] / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

27 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 21 Często też pomysły na innowacje to nasz rozwiązania, żeby dany trend, kierunek w firmie zachować. [duże _1993] Konkurencja krajowa i zagraniczna wymusza wręcz działania innowacyjne. Musimy podglądać trendy, ( ) światowe, też europejskie i na tym się wzorować. A wiadomo, że takie trendy zmieniają się średnio co trzy, co pięć lat. [średnie_1986] [Sytuacja jest taka] Jak się chce walczyć doborowym towarzystwie to trzeba dotrzymać kroku [wdrażać innowacje]. [średnie_2000] Chęć rozwoju firmy (poprzez wzrost zatrudnienia, poprzez wzrost przychodów finansowych) również jest powodem dla którego sięga się po innowacje. Generalnie tak. Tak to było ponieważ korzystaliśmy z programów offsetowych. Czyli współpracowaliśmy z Ministerstwem Gospodarki ( )na szerszą skalę i jednym z warunków otrzymania takiego projektu jest [coś takiego], że mamy przedstawić co dobrego nas spotkało po otrzymaniu takiego projektu. Podczas projektu [u nas] kilka osób się zatrudnia, (...) u kooperantów też wzrasta zatrudnienie. [średnie_2000] Chęć przede wszystkim finansowa dla firmy. Wiadomo, że poprzez wdrażanie i dotrzymywanie tempa organizacjom o podobnym charakterze, jak my musimy się rozwijać nie ma szans żeby stać w miejscu. [średnie_2000] Celem każdego biznesu jest podnoszenie jego wartości. A podnosi się wartość biznesu, jeśli się sprzedaje bardziej złożone produkty - wyprodukowane lepiej. Często jest tak, że produkcja z wykorzystaniem lepszych technologii jest tańsza. [duże_1937] ( ) mamy 800 inżynierów [w firmie], z czego 200 konstruktorów i to oni generują pomysły, nowe pomysły na innowacje. [duże_1937] Rola innowacji jest bardzo jasna dla innowatorów Podkarpacia. Innowacje z zakresu technologii pozwalają nam przeżyć, ponieważ każdy w tej chwili wprowadza jakieś innowacyjne rzeczy, co roku zmienia się technologia produkcji ( ), pojawiają się jakieś nowości. To jest konieczność. ( ) Te firmy, które nie inwestują [w nowe technologie], to wypadają z rynku ( ) Nie można być nie innowacyjnym. [średnie _2002] Najczęściej innowacyjność wymuszają dynamicznie zmieniające się gusta klientów. Zachodzi również konieczność permanentnego monitorowania ich potrzeb. Gwałtowny wzrost wymogów estetycznych naszych nabywców. W tej chwili klient naprawdę najdrobniejszej wady nie jest w stanie już zaakceptować. Podejrzewam, że

28 22 / Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport wymagania klientów polskich niewiele czym się różnią od wymagań najostrzejszych w Europie, czyli wymagań niemieckich. Także nasze produkty nie odbiegają niczym jeżeli chodzi o jakość wykonania od produktów niemieckich. A wynika to z tego, że stosujemy praktycznie te same maszyny, jakie stosują również i zakłady produkujące na rynek niemiecki, czy wręcz zakłady niemieckie. I tutaj jest pole do popisu do innowacji. [średnie _2002] Dział nasz handlowy jeździ dużo i pyta się klientów, czego potrzebują i jakie ew. nowości by chcieli. [średnie_1993] Wraz z rozwojem firmy idzie specjalizacja i ukierunkowanie. Wyłonienie tych ludzi najbardziej doświadczonych ( ), którzy nic nie mają na głowie tylko myśleć i wyszukiwać nowe rozwiązania. Pion ( ) został przeorganizowany w kierunku zwiększenia konkurencyjności firmy, a konkurencyjność i innowacja to są dwie ściśle zazębiające się rzeczy. [duże_1992] Zasadność prowadzenia innowacyjnej działalności gospodarczej jest olbrzymia. W pierwszej fazie rozwoju firmy menedżerowie powinni skupić się na rozwoju podstawowych działów przedsiębiorstwa dziale produkcji, handlu itp. Na pewnym etapie rozwoju innowacja staje się niemal niezbędna do prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Każda firma ma różne etapy. Jest etap wystartowania. Potem jest etap gwałtownego rozwoju. Jeżeli się firma prawidłowo rozwija, a nie bankrutuje. Po tym okresie firma przechodzi okres stabilizacji, czyli kiedy po rozwoju zdobywa rynek, ale z reguły ma niedostatki technologiczne w zakresie maszyn, niedostatki właśnie w około produkcyjnych problemach, czyli z utylizacją, ze sprawami socjalnymi, to w tym okresie stabilizacji firma stara się uporządkować te wszystkie rzeczy, doprowadzić do tego, aby dogonić technologicznie rozwój, który przeżyła, ponieważ dalszy rozwój mógłby być niebezpieczny dla naszej firmy. Dopiero jak zrobimy porządek w tym zakresie, możemy myśleć o dalszym, może gwałtowniejszym nawet rozwoju. Oczywiście tutaj rynek jest decydujący [średnie _2002] Dla firm wprowadzających innowacje są one nierozerwalnie związane z rozwojem firmy. Innowacje to jedna z głównych, tutaj, sił sprawczych, bo jeżeli nie patrzymy w przyszłość, to cofamy się. Musimy być cały czas przed konkurencją ten krok do przodu, musimy uruchamiać jakieś nowe wyroby, musimy wdrażać rozwiązania, które nam pozwolą, nie wiem, obtanić wyrób, czy zwiększyć skuteczność wytwarzania, żeby on jakościowo on / Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie

29 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji : 2011 Raport / 23 szedł również nie w dół, a do góry, bo tego rynek też wymaga i bardzo szybko polski rynek przejął jak gdyby nawyki rynków niemieckich i zachodnioeuropejskich i bardzo dobrze, bo to również bardzo ogranicza nieuczciwą konkurencję, szczególnie takich bardzo małych firm, które produkują ( ) bez żadnych certyfikatów, bez żadnych badań, pomimo że normy nie są obowiązkowe na dzień dzisiejszy. [duże_1992] Na niektórych rynkach innowacyjność nie zależy jednak od stopnia rozwoju firmy, jest nieodłącznym elementem jej istnienia i przetrwania. Mamy bardzo niestabilny rynek. ( ) My musimy cały czas generować nowe źródło przychodów, poprzez nowe produkty, nowe moduły, nowe usługi i innowacyjność w tym wszystkim. Żeby mówić o płynności finansowej no to musimy cały czas z tymi naszymi klientami, współpracować, dawać im cały czas wartość dodaną i opracowywać nowe funkcje, których nie mają. [małe_1995] Warto w tym miejscu skoncentrować się bardziej na innowacyjności jako celu samym w sobie. Wśród głównych przeszkód we wdrażaniu innowacji jest w tym przypadku wskazywany właśnie rynek: Czasem jesteśmy chyba za bardzo innowacyjni. Może to źle zabrzmi, ale na przykład nasi klienci nie do końca nadążają za tym. Czyli potrzeba troszkę czasu, żeby ich do tego przekonać, że to nowe rozwiązanie, które im dostarczamy, jest rzeczywiście dla nich dobre, żeby oni zobaczyli, jakie korzyści mogą z tego osiągnąć. I zdarza się, że jest takie spojrzenie no jest to fajne, ale to jest nie dla mnie, to jest za trudne, to jest za duże, albo nie widać właśnie tych korzyści, jakie można z tego wyciągnąć [średnie_1995] Właściwie w tym miejscu ujawnia się specyfika branży informatycznej, gdzie niejednokrotnie rozwiązania innowacyjne, czy to w zakresie oprogramowania czy usług wyprzedzają znacząco zapotrzebowanie klientów, czy wręcz je kreują. Niemniej jednak u przedstawiciela tej właśnie branży odnaleźć można gotowość do podjęcia ryzyka związanego z przekonaniem obecnych i potencjalnych klientów do nowych rozwiązań, do innowacji. Typ ten stanowi także przypomnienie, że innowacja nie rodzi się w próżni, że istotną rolę odgrywa otoczenie podmiotu wdrażającego innowację. W tym przypadku przynajmniej deklarowana niechęć klientów do prezentowanych im rozwiązań może potencjalnie skutkować w rezygnacji z wdrażania innowacji. Tak się jednak właściwie nie dzieje. Tego typu podejście determinowane jest przez szczególny typ inspiracji. Otóż, w procesie opracowywania nowych rozwiązań reprezentowane przedsiębiorstwo wsłuchuje się w potrzeby klientów, nawet te, z których klienci do końca nie zdają sobie sami sprawy. Jak ujmuje to cytowany rozmówca: