Studia nad innowacyjnością. Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. wśród Liderów innowacji Raport. woj. podkarpackiego.

Transkrypt

1

2 Studia nad innowacyjnością woj. podkarpackiego Sierpień 2014 Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji 2014 Raport Elżbieta Inglot-Brzęk, Małgorzata Janiec, Anna Lewandowska i Mateusz Stopa

3 Publikacja przygotowana na potrzeby Koncepcji systemu monitorowania i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata została opracowana w ramach Zadania nr 4 projektu systemowego. Samorząd Województwa Podkarpackiego Realizuje projekt systemowy pn. Wzmocnienie instytucjonalnego systemu wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji w latach w województwie podkarpackim Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie w partnerstwie z Urzędem Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego realizuje Zadanie nr 4. Pn. Utworzenie i rozbudowa systemu monitorowania i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji Zadanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, budżetu państwa oraz budżetu Samorządu Województwa Podkarpackiego w ramach projektu systemowego pn. Wzmocnienie instytucjonalnego systemu wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji w latach w województwie podkarpackim ISBN Studia nad innowacyjnością woj. podkarpackiego ISBN Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji Raport 2014 Copyright by IG WSIiZ w Rzeszowie Wydawca: Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania ul. Sucharskiego 2; Rzeszów tel , fax instytut@wsiz.rzeszow.pl

4 Spis treści Streszczenie... 5 Najważniejsze ustalenia... 6 Wprowadzenie Przedmiot badań i dobór próby badawczej Metoda i narzędzie badawcze Arkusz oceny projektu Organizacja i przebieg badań Omówienie rezultatów badania IDI wśród Liderów innowacji Wstęp Determinanty i charakter projektów innowacyjnych Współpraca z innymi podmiotami Mechanizmy finansowania projektów innowacyjnych Ocena efektywności projektów innowacyjnych Plany na przyszłość Bariery i ograniczenia przy wdrażaniu innowacji Ocena spójności wybranych projektów z celami RSI Wnioski oraz dobre praktyki Aneks 1. Wzór kwestionariusza indywidualnego wywiadu pogłębionego wykorzystanego podczas badań IDI Aneks 2. Wzór kwestionariusza / arkusza oceny wpływu realizowanych projektów na realizację celów Regionalnej Strategii Innowacji Woj. Podkarpackiego Bibliografia O autorach Informacje wydawnicze Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie... 65

5 Streszczenie Głównym celem monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego jest bieżące dostarczanie niezbędnych informacji o trendach innowacyjności regionu oraz postępach wdrażania Strategii, które pozwolą głównym decydentom w województwie poprawić jakość i efektywność wdrażania strategii. Identyfikacja elementów Regionalnego Systemu Innowacji dała podstawy do stworzenia listy podmiotów, która dla celów realizacji monitoringu została zawężona do podmiotów będących przedmiotem badania. W rezultacie do realizacji podzadań, w zakresie prowadzonej działalności innowacyjnej i jej zgodności z celami RSI, związanych z monitoringiem Regionalnej Strategii Innowacji przyjęto następujące podmioty badawcze: przedsiębiorstwa, jednostki B+R, instytucje otoczenia biznesu, jednostki samorządu terytorialnego, jednostki edukacyjne. W monitoringu, jako uzupełnienie danych zastanych, przeprowadzone zostały także badania empiryczne obejmujące badania jakościowe IDI (wywiady z liderami innowacji, badanie opinii odbiorców projektów pilotażowych) oraz badania ilościowe CATI (wśród ośrodków B+R, Instytucji Otoczenia Biznesu, uczelni, przedsiębiorstw. Wywiady z liderami innowacji pozwalają na uzyskanie najpełniejszych informacji w zakresie transferu innowacji do firm, wdrażania innowacyjnych rozwiązań oraz barier z tym związanych przy jednoczesnej komparatywności uzyskanych danych. Ten etap badań umożliwia ukazanie problematyki z perspektywy podmiotów odnoszących największe sukcesy w rankingach innowacyjności, co umożliwia znacznie trafniejszą analizę ewaluowanej problematyki. Natomiast badanie opinii odbiorców projektów pilotażowych to stosunkowo najbardziej miarodajna metoda pomiaru wskaźników realizacji RSI Województwa Podkarpackiego, ponieważ odbiorcy projektów są z reguły zorientowani w zakresie RSI i mogą najpełniej zaświadczyć bądź też zanegować postępy jej realizacji. Wyniki obu etapów badań znajdują się w poniższym opracowaniu.

6 Najważniejsze ustalenia Z punktu widzenia przedsiębiorców następuje zmiana w paradygmacie rozumienia innowacji. Nie jest to już dowolna zmiana, ani też innowacją nie nazywają już zmian dokonujących się w skali przedsiębiorstwa. Badani przedsiębiorcy zaczynają definiować jako innowacyjność te procesy, w których są podmiotami, kreatorami, a nie wyłącznie odbiorcami nowszych rozwiązań. To wydaje się być jedną z poważniejszych zmian, jakie zauważono w toku monitoringu i ewaluacji innowacyjności w województwie podkarpackim. Pracodawcy patrzą na innowacje z punktu widzenia poprawy jakości, jak i z punktu widzenia biznesowego. Celem jest podniesienie pozycji na rynku, utrzymanie się na miejscu lidera i wyznaczanie nowych kierunków rozwoju, standardów. Innowacyjność jest postrzegana w sposób kompleksowy. Działalność innowacyjna nie jest przypadkowa i chaotyczna. Liderzy innowacji traktują innowacje w sposób zdecydowanie procesualny. W porównaniu do wyników badań w ubiegłych latach, obecnie dominują innowacje, które mają nierzadko charakter przełomowy dla branży, rynku, a co najmniej dla firmy. W ubiegłych latach innowacje bardzo często stanowiły niewielką modyfikację dotychczasowego rozwiązania, która jednak jakościowo zmieniała sytuację przedsiębiorstwa. Obecnie coraz częściej są to rozwiązania zgłaszane przez przedsiębiorców do EPO, czyli mające charakter innowacji na rynku nie tylko polskim, ale i europejskim. Wśród głównych impulsów do wprowadzenia innowacji jest z jednej strony aspekt rynkowy (ekonomiczny), gdzie innowacja traktowana jest przede wszystkim jako narzędzie do uzyskania przewagi konkurencyjnej. Z drugiej strony, impulsem do nowych, innowacyjnych przedsięwzięć jest pasja ludzi, szefów, pracowników. Nie byłoby innowacji, nie byłoby nowych wdrożeń, gdyby nie było ludzi. W opinii podkarpackich przedsiębiorców, absolwenci naszych uczelni mają szeroką wiedzę teoretyczną, ale brakuje im kreatywności, umiejętności analitycznych, pracy w zespole czy komunikacyjnych. Doświadczenia ostatniego okresu finansowania skłoniły część badanych w tym roku przedsiębiorstw do sformułowania nieco bardziej krytycznych uwag pod adresem samorządu terytorialnego. Lepiej postrzegana jest administracja centralna niż ta w regionie, której zarzuca się, że nie do końca spełnia oczekiwania przedsiębiorców. Porównując mechanizmy finansowania z różnych źródeł liderzy innowacji uznają, że środki ogólnopolskie są bardziej przyjazne i liberalne, jako takie, w którym wciąż powstają nowe ułatwienia. Zdecydowanie gorszą opinią cieszą się programy regionalne.

7 Innowatorzy Podkarpacia często kooperują z wieloma innymi podmiotami. Nierzadko przedsiębiorstwa współpracują z potencjalną konkurencją. Ma to na celu maksymalne dopasowanie się do gustów klienta. Badane firmy współpracowały z jednostkami B+R i uczelniami. Z roku na rok jej zakres i skala jest coraz większa, choć na pewno nie w pełni zaspokajająca potrzeby przedsiębiorstw. Konieczność efektywnego łączenia nauki z biznesem wskazywana jest wręcz jako główny element dla dalszego rozwoju innowacji. Znaczna część badanych firm musi polegać w dużej mierze na środkach własnych, które są jedynie wspomagane środkami zewnętrznymi. Jest to spowodowane długim czasem oczekiwania na rozstrzygnięcie konkursu na finansowanie innowacji ze środków publicznych, nieregularnością w ogłaszaniu konkursów oraz brakiem poręczeń dla innowacyjnych firm. Problem z finansowaniem innowacji mają przede wszystkim małe firmy. W większych firmach na ogół zewnętrzne finansowanie nie jest kluczowym problemem. Firmy dobrze oceniały zakończone projekty innowacyjne, co potwierdza fakt, że jest to za każdym razem efekt głębokich analiz dokonanych przed podjęciem decyzji o nowym wdrożeniu, czy zmianie. Stopa zwrotu z nakładów na innowacje jest często trudna do określenia. Jednak niejednokrotnie innowacje okazują się być bezcenne, świadczą bowiem o trwalszej przewadze konkurencyjnej firmy. Wśród czynników sukcesu firmy innowatorzy wymieniali ludzi i organizację pracy, a także nowoczesne technologie i kierowanie się jakością. Kolejnymi elementami jest elastyczność w stosunku do potrzeb klienta, ich zrozumienie i dostosowanie się. I wreszcie produkt, który trwale przyciąga klienta. Badane przedsiębiorstwa były zgodne co do tego, że w przyszłości będą w dalszym ciągu starać się wprowadzać innowacje. Na ich rodzaj i wielkość będą jednak wpływać wymogi rynku i wielkość posiadanych środków finansowych.

8 Wprowadzenie Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań wśród Liderów innowacji jest czwartym corocznym raportem będącym rezultatem badań służących diagnozie innowacyjności wśród przedsiębiorstw w województwie podkarpackim uznanych za liderów innowacji realizowanym w ramach systematycznego monitoringu i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego. Przeprowadzone badanie dotyczyło analizy wdrażania działań innowacyjnych w przedsiębiorstwach będących liderami innowacji na rynku, a przez to ich oddziaływania na pozycję na rynku i rozwój regionu. Przedsiębiorstwa są podstawowym elementem systemu innowacyjnego, gdzie szczególną rolę w tym systemie pełnią liderzy innowacji. Dlatego wysiłki badawcze skupiały się głównie na analizie działań innowacyjnych na potrzeby rozwoju badanych przedsiębiorstw. Uzupełnieniem wywiadów z liderami innowacji jest analiza wybranych projektów w zamierzeniu będących wsparciem Regionalnej Strategii Innowacji Woj. Podkarpackiego. Stąd też celem prowadzonej analizy jest ocena wpływu realizowanych projektów na realizację celów wspomnianej Strategii. Badanie zostało zrealizowane na przełomie czerwca i lipca 2014 roku i objęło dwadzieścia podmiotów zidentyfikowanych jako liderzy innowacji oraz sześć wybranych projektów będących wsparciem regionalnego systemu innowacji woj. podkarpackiego. W ramach zaproponowanej Koncepcji ewaluacji i monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata należy podkreślić dwa istotne fakty, tj.: - pozyskiwanie danych pierwotnych ma wyłącznie charakter uzupełniający względem całego systemu agregacji i analizy danych wtórnych, - wywiady pogłębione IDI z liderami innowacji w województwie podkarpackim stanowią uzupełnienie i pogłębienie dla analizy danych ilościowych zgromadzonych za pomocą badania CATI. Z tych właśnie powodów oba narzędzia są stosunkowo zwarte, a pytania w kwestionariuszu ustrukturyzowanego wywiadu pogłębionego dla liderów innowacji mają dodatkowo stosunkowo ogólny charakter. W założeniu bowiem, odpowiedzi na postawione pytania mają dostarczyć wiedzy dodatkowej, która służyć będzie zwiększeniu trafności analiz statystycznych na głównym materiale empirycznym w ramach badań pierwotnych. A w przypadku analizy projektów dodatkowo spójności z Regionalną Strategią Innowacji Woj. Podkarpackiego.

9 1. Przedmiot badań i dobór próby badawczej Na potrzeby realizowanych badań, przyjęto definicję liderów innowacji, podobną jak w Koncepcji monitoringu i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata Według tej definicji, liderzy innowacji to przedsiębiorstwa zajmujące czołowe lokaty w rankingach innowacyjności, które wprowadziły przynajmniej jedną innowację produktową (nowy lub istotnie ulepszony produkt) lub procesową (nowy lub istotnie ulepszony proces). Innowacje te winny być nowością przynajmniej dla przedsiębiorstwa je implementującego. Przedsiębiorstwa te zostały następnie sklasyfikowane ze względu na wielkość zatrudnienia, czyli liczbę pracowników zatrudnionych na pełnych etatach w obrębie jednego przedsiębiorstwa lub w jego imieniu w ciągu całego roku referencyjnego 1. Poszczególne elementy, jakie brane są pod uwagę w ramach klasyfikowania przedsiębiorstw, obejmują poza liczbą zatrudnionych pracowników także kwestie niezależności oraz skalę rocznych obrotów. Na potrzeby prowadzonych badań uwzględniona została jedynie liczna pracowników i tak: mikroprzedsiębiorstwo to podmiot zatrudniający do 10 pracowników, małe przedsiębiorstwo liczy do 50 pracowników, średnie do 250 pracowników, a duże powyżej 250 pracowników 2. W doborze próby uwzględnieni zostali laureaci konkursu Innowator Podkarpacia, organizowanego przez Rzeszowską Agencję Rozwoju Regionalnego SA w Rzeszowie, Centrum Transferu Technologii, Innowacji i Informatyzacji w Rzeszowie oraz Politechnikę Rzeszowską. Wśród podmiotów objętych badaniem znalazło się 8 przedsiębiorstw dużych, 5 przedsiębiorstw średnich, 5 przedsiębiorstw małych oraz 2 mikroprzedsiębiorstwa będące laureatami bądź liderami wspomnianego konkursu. Przestrzenną lokalizację podmiotów ilustruje poniższy wykres. 1 Wyciąg z zalecenia Komisji 2003/361/WE z dnia 6 maja 2003 r. dotyczącego definicji małych i średnich przedsiębiorstw Dz.U. L 124 z , str Rozporządzenie Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 r. Definicja małych i średnich przedsiębiorstw.

10 Wykres 1. Przestrzenna lokalizacja Liderów innowacji Mielec Rzeszów/Jasionka/Rogoźnica Grodzisko Dolne Boguchwała Źródło: Badania własne. Taki a nie inny rozkład przedsiębiorstw w badaniu nie wpływa na jakość tej próby, co wynika z dwóch przesłanek metodologicznych: po pierwsze, badanie jakościowe nie ma za zadanie generować reprezentatywnych wyników i wniosków (jest w głównej mierze pogłębieniem i uzupełnieniem badania CATI oraz badania na danych wtórnych), a po drugie sama specyfika populacji docelowej oraz zastosowanych metod i technik (metoda wywiadu, technika wywiadu pogłębionego ustrukturyzowanego) sprawia, że realizowana próba ma charakter celowy. Niemniej jednak uwzględnione zostały wszystkie typy podmiotów, co pozwala na prezentację wniosków z badania na temat wszystkich potencjalnych podmiotów, z których reprezentantami kwestionariusz wywiadu był realizowany.

11 1.1. Metoda i narzędzie badawcze Indywidualny wywiad pogłębiony ustrukturyzowany (ang. Individual in-depth Interview) jest techniką należącą do grupy metod wywiadu o charakterze jakościowym. Generalnie metody jakościowe w metodologii badań społecznych uważane są za bardziej trafne niż rzetelne 3. Oznacza to, że ich zastosowanie pozwala na pogłębione analizy problemu, dokładniejsze zarysowanie kontekstu, wgłębienie się w bardziej złożone struktury myślowe respondentów 4. Z drugiej jednak strony, każdy wywiad jakościowy przebiega we właściwy tylko sobie sposób i rezultaty mogą być zróżnicowane, mimo zastosowania tego samego narzędzia. Standaryzacja możliwych odpowiedzi nie jest tak dalece posunięta jak w przypadku ilościowych odmian wywiadu (ankiety, kwestionariusza wywiadu). Indywidualny wywiad pogłębiony to logicznie usystematyzowany zbiór pytań otwartych nie posiadających gotowych możliwych odpowiedzi. Respondent proszony jest o udzielenie odpowiedzi własnych bez jakichkolwiek podpowiedzi ze strony badacza. Pytania uzupełnione są o dodatkowe instrukcje, bądź pytania pomocnicze, które umożliwiają dokładniejsze pogłębienie pytania w konkretnych obszarach, ale tworzą one razem z zestawem pytań właściwych raczej elastyczne ramy do prowadzenia rozmowy z respondentem. Większa swoboda w udzielaniu odpowiedzi prowadzi do tego, że respondent koncentruje się na sprawach i wątkach dla niego właściwych i najważniejszych, dzięki czemu rzadko pojawia się ryzyko artefaktów czyli opinii wywołanych samym przebiegiem badania, wpływem narzędzia. Nie sugerując się zestawem gotowych odpowiedzi (którego nie ma), respondent nie może, domyślając się po zaproponowanych odpowiedziach czego od niego oczekuje badacz, takich właśnie odpowiedzi udzielać. Jeżeli natomiast respondent koncentruje się, jak to zostało wspomniane, na istotnych dla niego wątkach, to poza analizą właściwą treści wypowiedzi, sposobu formułowania tych odpowiedzi, można także analizować to, co zostało pominięte a zatem jest nieważne dla konkretnego respondenta. W praktyce ankieter jest wyposażony w kwestionariusz IDI wraz z instrukcjami oraz dyktafon. Podczas aranżacji sytuacji wywiadu powinien dążyć do minimalizacji wpływu czynników zewnętrznych, które mogłyby zakłócić przebieg wywiadu. Jak sama nazwa techniki mówi, jest to wywiad indywidualny, zatem obecność osób trzecich jest niewskazana, jednak od tej ogólnej zasady bywają uzasadnione metodologicznie wyjątki. Wywiad powinien przebiegać w miejscu umożliwiającym swobodną rozmowę, bez większych zakłóceń akustycznych, aby zapis audio umożliwiał odtworzenie przebiegu wywiadu. Powinno to być miejsce znane respondentowi i traktowane przez 3Rzetelność polega na tym, że dana technika, stosowana do tego samego przedmiotu, daje za każdym razem ten sam wynik. Zob. E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s Podczas gdy trafność odnosi się zakresu, w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla znaczenie danego pojęcia. Zob. tamże, s Szerokie omówienie zagadnień metod i technik jakościowych znajduje się w dwutomowym dziele pod redakcją N. K. Denzina oraz Y. S. Lincoln, Metody badań jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.

12 niego jako bezpieczne ma się on czuć swobodnie i na swoim terenie. Dzięki temu wypowiedzi respondenta są nieskrępowane, swobodne i tym samym o większej wartości poznawczej. Ankieter informuje respondenta w trakcie aranżacji sytuacji wywiadu, że całość rozmowy będzie rejestrowana. Z jednej strony jest to wymóg związany z koniecznością posiadania fizycznego zapisu przeprowadzenia konkretnego pomiaru, z drugiej, w sposób nieoceniony ułatwia późniejszą procedurę analizy. W przypadku znacznej liczby wywiadów zapis audio poddawany jest transkrypcji, która powinna uwzględniać w każdym szczególe charakterystykę prowadzonej rozmowy (błędy językowe, przerwy, reakcje niewerbalne respondenta czy ankietera) w przypadku pilotażu zabieg ten nie jest konieczny ze względu na liczbę przeprowadzonych wywiadów. W trakcie transkrypcji, także fragmentów, dokonywana jest równocześnie anonimizacja, aby spełniony był warunek anonimowości respondenta szczegóły pozwalające w sposób pełny identyfikować rozmówcę są znane wyłącznie badaczowi i nie są zamieszczane w analizie. Specyfika IDI sprawia, że mimo potencjalnie krępującej obecności dyktafonu i rozmowy z obcą osobą, jaką jest ankieter, respondenci dość szybko otwierają się na poruszane problemy i angażują się w rozmowę. Technika ta nie jest jednak pozbawiona wad, o czym warto wspomnieć raz jeszcze. Mimo struktury pytań, jest to wyłącznie rozmowa. Otwarty charakter pytań sprawia, że respondenci samodzielnie podejmują decyzję, jakie wątki poruszyć, a jakich unikać. Niski stopień standaryzacji sprawia, że każdy z wywiadów jest inny i ich analiza wymaga zastosowania zupełnie innych rozwiązań niż w przypadku analizy ilościowej. Przede wszystkim, trudno mówić o statystycznej reprezentatywności. Jeżeli już w ogóle mówić o reprezentatywności, to raczej merytorycznej. Wyniki takich analiz nie ilustrują bowiem badanych problemów w całej możliwej ich rozciągłości, ile raczej umożliwiają głębszą interpretację konkretnych przypadków, na podstawie czego można wnioskować o bardziej złożonych strukturach problemowych. W przypadku badań ewaluacyjnych, w których nacisk kładziony jest na analizę danych wtórnych, bez złożonego procesu agregacji danych pierwotnych, IDI traktowany może być wyłącznie jako wsparcie dla technik ilościowych. Dostarczać ma głębszego kontekstu dla ilościowych wniosków z badań ilościowych. Co nie umniejsza mocy poznawczej, ale tylko ustawia tę technikę w hierarchii przyjętych rozwiązań pomiarowych Arkusz oceny projektu Odrębnym narzędziem, które realizowane było w trakcie prowadzenia badań typu IDI w ramach systemu ewaluacji i monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego, był arkusz oceny wpływu realizowanych projektów na realizację celów nadmienionej Strategii. W trakcie monitoringu musiały być spełnione następujące warunki: obecność koordynatora danego projektu, udostępnienie dokumentacji projektowej (w obecności koordynatora projektu)

13 możliwość zapoznania się z produktami projektu (również w obecności koordynatora projektu). Każdy z objętych monitoringiem projektów realizowanych w ramach celów Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego był oceniany według poniższych kryteriów: zgodności realizacji projektu z zakładanymi w Strategii celami, adekwatności produktów końcowych do zakładanych celów, adekwatności uzyskanego efektu końcowego do założeń Strategii, wpływu projektu na wzrost innowacyjności w przedsiębiorstwach. W ramach tak przyjętych kryteriów oceny opracowane zostało narzędzie w postaci check-listy (załącznik nr 2.) zawierające następujące bloki pytań w formie wskazań dychotomicznych (tak/nie) wraz z możliwością naniesienia uwag i wykazaniem zakładanych oraz faktycznie uzyskanych rezultatów: cele projektu, wskaźniki produktu rezultatu, działania, termin (okres) realizacji projektu, rodzaj i liczba beneficjentów ostatecznych, lokalizacja miejsca realizacji projektu, źródła finansowania. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że proces monitorowania poszczególnych projektów z założenia odbywa się w formie kooperacji z koordynatorem danego projektu, co umożliwia uzyskanie dodatkowych informacji i danych pogłębiających wiedzę na temat monitorowanego projektu. Z jednej strony więc ma miejsce weryfikacja zakładanych i faktycznie osiągniętych rezultatów projektu, co więcej, w konfrontacji z celami Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego, z drugiej jednocześnie w formie wywiadu uzyskiwane są dodatkowe informacje od koordynatora właściwego projektu. Rezultaty zastosowanego rozwiązania prezentowane są w dalszej części raportu. Uzyskane dane posłużyły z jednej strony do weryfikacji danych uzyskanych w ramach wywiadów typu IDI wśród przedsiębiorców uznanych za liderów innowacji. Z drugiej, jako efekt monitoringu stanowią podstawę formułowania zestawu dobrych praktyk, również zawartego w tym raporcie Organizacja i przebieg badań Badanie poprzedził okres ustalania terminów dogodnych dla przedsiębiorstw wybranych do badania. Właściwe wywiady prowadzone były na przełomie czerwca i lipca 2014 roku. Ankieterzy wyposażeni byli w kwestionariusz wywiadu, dyktafon oraz list uwierzytelniający potwierdzający tożsamość ankieterów i przedstawiający zakres i cel badania. Wszystkie wywiady przeprowadzone zostały przez dwie osoby z Instytutu Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie.

14 2. Omówienie rezultatów badania IDI wśród Liderów innowacji 2.1. Wstęp Przeprowadzone badanie jakościowe miało charakter wywiadów indywidualnych w przedsiębiorstwach będącymi liderami innowacji, w których starano się dotrzeć do osób zajmujących w firmach jak najwyższą pozycję, aby móc uzyskać rzetelne informacje dotyczące przedsiębiorstw, którymi zarządzają. W wyniku tego zdecydowaną większość respondentów stanowili właściciele lub prezesi przedsiębiorstw, a także dyrektorzy ds. rozwoju lub dyrektorzy finansowi. Problematyka badawcza skupiona została wokół dwóch niezwykle ważnych zagadnień: współpracy badanego podmiotu z innymi przedsiębiorstwami, jednostkami badawczorozwojowymi, uczelniami, instytucjami okołobiznesowymi, w tym ze szczególnym uwzględnieniem jednostek samorządu terytorialnego; charakteru działań innowacyjnych zrealizowanych przez liderów innowacji jako elementu strategii rozwoju przedsiębiorstwa i wpływu na jego rozwój. Dokonano w ten sposób oceny zakresu i dostępności informacji o możliwościach podniesienia poziomu innowacyjności oraz analizy determinantów rozwoju przedsiębiorstw innowacyjnych i prowadzonej w tym zakresie przez przedsiębiorstwa polityki rozwoju firm. Ponadto na podstawie opinii przedsiębiorców dokonano oceny mechanizmów finansowania programów i projektów poświęconych innowacyjności, a także zidentyfikowano bariery, na jakie napotkali przedsiębiorcy ograniczające wdrażanie projektów innowacyjnych. Kolejnym problemem badawczym była ocena efektywności działań w zakresie wdrażania projektów innowacyjnych podjętych przez firmę. Ważnym aspektem rozpoznania były też plany przedsiębiorców dotyczące realizacji w przyszłości projektów innowacyjnych. Wśród badanych wyodrębniono kilka firm, które brały udział w badaniach w ubiegłych latach. Miało to na celu uchwycenie zmian w prowadzonej polityce inwestycyjnej o charakterze innowacyjnym i ich przyczyn. Badane przedsiębiorstwa pochodziły m.in. z sektora przemysłu elektromaszynowego (produkcja sprzętu AGD), farmaceutycznego (rozwój, produkcja i sprzedaż leków innowacyjnych i generycznych) oraz przetwórstwa przemysłowego (przetwórstwo tworzyw sztucznych; produkcja kabli światłowodowych; odzysk metali i energii głównie z odpadów elektrycznych i elektronicznych; produkcja systemów lokalizacji i monitorowania pojazdów, obiektów stałych i ruchomych; projektowanie, produkcja i sprzedaż wyrobów wojskowych; produkcja produktów ze szkła i systemów przeszkleń; produkcja systemów wentylacyjnych; produkcja dysz wysokociśnieniowych do czyszczenia sieci kanalizacyjnych; produkcja izolatorów porcelanowych; produkcja ceramiki technicznej; produkcja i wdrożenia zaawansowanych systemów informatycznych; wdrażanie innowacyjnych i zaawansowanych technologicznie rozwiązań w budownictwie w tym fotowoltaika), a także z sektora usług (ortofotomapy i modele przestrzenne (DSM); usługi i technologie internetowe; oprogramowanie komputerowe). Do identyfikacji podmiotów, z którymi zostały przeprowadzone wywiady wzięto pod uwagę wielkość przedsiębiorstwa oraz rok założenia. Mikroprzedsiębiorstwa

15 obejmują przedsiębiorstwa, które zatrudniają od 1 do 9 osób, małe przedsiębiorstwa od 10 do 49 zatrudnionych, średnie przedsiębiorstwa od 50 do 249 osób, duże przedsiębiorstwa zatrudniają ponad 249 osób. W związku z tym zastosowano następujący klucz do wywiadów, np. mikro_2001 oznacza przedsiębiorstwo mikro założone w 2001 roku Determinanty i charakter projektów innowacyjnych Według statystyki GUS, jak i ujęcia międzynarodowego innowacja to wprowadzenie na rynek nowego lub ulepszonego produktu, jak również zastosowanie w produkcji nowego lub ulepszonego procesu, przy czym ów produkt i proces są nowe przynajmniej z punktu widzenia wprowadzającego je przedsiębiorstwa 5. Dla badanych w tym roku przedsiębiorców definicja ta wydaje się być zbyt szeroka i przez to nie do końca praktyczna. Wprost artykułowane były pewne wątpliwości co do oceny co jest i może być rozumiane jako innowacyjne, a jakie z kolei działania choć spełniają formalnie definicję innowacyjności przyjętą przez Unię Europejską nie są nią od strony praktycznej. Najlepiej oddaje to jedna z wypowiedzi: Innowacja powinna dotyczyć tego, jaki jej zasięg będzie, czyli skutek. (...) Unia Europejska idzie tutaj, przynajmniej ja mam takie odczucie, troszeczkę za daleko, dlatego, że jesteśmy w pewien sposób przymuszani do poszukiwania rynków i innowacji globalnych. (...) Oddziaływanie innowacji na życie innych ludzi i jej zasięg oddziaływania, czy ona oddziałuje tylko miejscowo, czy posiada jednak wpływ na otoczenie jakieś, to definiuje moim zdaniem skuteczną innowację. [mała_1991] Z punktu widzenia przedsiębiorców następuje więc swoista zmiana w paradygmacie rozumienia innowacji. Nie jest to już dowolna zmiana, ani też innowacją nie nazywają już zmian dokonujących się w skali przedsiębiorstwa (np. zakup konkretnej maszyny, żeby produkować nieco ulepszony produkt). Badani przedsiębiorcy zaczynają definiować jako innowacyjność te procesy, w których są podmiotami, kreatorami, a nie wyłącznie odbiorcami nowszych rozwiązań. To wydaje się być jedną z poważniejszych zmian, jakie zauważono w toku monitoringu i ewaluacji innowacyjności w województwie podkarpackim. Na przykładzie tych ostatnich lat należałoby pojęcie innowacji redefiniować zupełnie. Bo jeżeli np. ktoś kupuje maszynę do swojego procesu technologicznego czy to jest innowacja? Ktoś na tej maszynie nie zrobi nic więcej, niż ktoś na tej maszynie to wymyślił. ( ) Korzystałem z takiej dotacji kupowałem piec i gdy zmieniła się dyrektywa, to czy ja mogę tę maszynę wykorzystać. Nie. To czy zakup maszyny jest innowacją? W zasadzie nie kupujemy żadnej innowacji, to jest tylko podnoszenie parametrów naszego procesu technologicznego, poprawianie tego procesu, bo nie robimy tego ręcznie tylko z wykorzystaniem urządzenia, może jakieś oszczędności, ale nic poza tym. ( ) Innowacją powinna być wiedza. ( ) Ja na tej maszynie nie mogłem nic nowego zrobić ponad to co 5 Oslo Manual, The Measurement of Scientific and Technological Activities, Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data oraz

16 było w niej zaprogramowane. ( ) Nie ma [zatem] miejsca na nowe pomysły. Technologia mnie zmusza do robienia urządzeń, będę musiał coś kupić, ale nie wszystko będę mógł kupić. Resztę trzeba będzie dorobić. [Zatem] jak coś wymyślę nowego, to ja jestem posiadaczem tej wiedzy, gdy kupiłem/kupię urządzenie będę tylko [w jakimś sensie] dysponentem tej wiedzy. [mała_2007] Jednocześnie, w związku z nabytymi doświadczeniami w korzystaniu ze środków unijnych jako formy pomocy publicznej, pojawia się krytyka zbyt dalekosiężnego traktowania innowacyjności. Zatem, podkarpaccy liderzy innowacji postrzegają innowacyjność jako te zmiany, które są kluczowe dla branży, ale niekoniecznie muszą one mieć zasięg globalny. Innowacyjność jest dla nich zanurzona w konkretnym kontekście danego rynku: Ta definicja z jednej strony ewoluowała w bardzo szeroką definicję, gdzie innowacją może być, tak jak powiedziałem, przestawienie biurka (...) z drugiej strony wymaga się od nas, to co wszyscy piszą, "Poland go global", prawda (...) ale to nie może być wg mnie samym z siebie celem, to jest zbyt ambitne. [mała_1991] Kolejną dość ciekawą zmianą, zaobserwowaną podczas tegorocznej edycji badań jakościowych wśród liderów innowacji w województwie podkarpackim, jest traktowanie innowacji jako procesu, a nie jednego konkretnego działania. Oczywiście, takie ujęcie pojawiało się już we wcześniejszych badaniach, ale wydaje się, że po tych kilku latach praktycznych doświadczeń, przedsiębiorcy sami z siebie podkreślają, że innowacyjność nie polega na jednostkowym czy jednorazowym działaniu, ale wyraźnie ma charakter procesu i to takiego procesu, którego finalnych efektów nie da się do końca przewidzieć. Najpełniej oddają to przekonanie wypowiedzi dwóch z badanych przedsiębiorców: Innowacyjna jest droga do innowacji. To znaczy, realizując jakąś innowację, rozwiązuje się bieżące problemy, nabywa technologię, a to kiedyś zaowocuje jakąś innowacją. Niekoniecznie trzeba dojechać, żeby był sens jechać, no bo po drodze jeszcze dzieją się różne rzeczy i to są pozytywne rzeczy. Bo samo dążenie do innowacji, przekonanie, żeby jakiś rozwój, jakieś badania - doświadczenie, które skutkuje kolejnymi tematami. [mała_1991] ( )Innowacje to efekt naszych długich prac. ( ) Wprowadzamy nowe produkty i rozwiązania oraz ulepszamy, nadajemy nowe funkcjonalności tym już istniejącym [mikro_2001] Innowacja, to starannie zaplanowany proces, obejmujący swoim zasięgiem czasowym horyzont co najmniej trzech do pięciu lat. Wdrażanie nowej technologii czy nowego produktu powiązane jest równocześnie ze zmianami w systemie zarządzania przedsiębiorstwem, w tym wykorzystaniu coraz to nowszych systemów informatycznych, skrojonych na potrzeby przedsiębiorstwa. W ujęciu badanych przedstawicieli przedsiębiorstw będących liderami innowacyjności, innowacyjność sama w sobie jest czymś zupełnie naturalnym i właściwie codziennością w funkcjonowaniu tych podmiotów (naturalny element procesu planowania rozwoju). My jesteśmy niby tym innowatorem, ale ja wcale nie mam z tego jakiegoś powiedzmy aplauzu, czy zaszczytu, nie poczuwam się do tego, bo po prostu robimy to, co każdy powinien robić. Nie powielać, nie importować, nie sprowadzać zza granicy, tylko zrobić coś

17 nowego, polskiego, czego się nie wstydzimy, które możemy pokazać nawet i za granicą i w Polsce [mała_1982] Zdarzają się oczywiście przypadki, że innowacja wymusza jakieś pośrednie działania, natomiast my od samego początku działalności firmy ( ) polityką było stworzenie czegoś, no dzisiaj popularne jest słowo innowacyjne, natomiast myśmy używali kiedyś słowa indywidualne, odróżniające się od konkurencji, czy od produktów na rynku. Ale to jest tak naprawdę dzisiaj definicja innowacyjności. [mała_2007] Zdarza się, że sposób postrzegania innowacji jest trochę inny z punktu widzenia branży w jakiej przedsiębiorstwo funkcjonuje. Badający mogli to odczuć podczas spotkania w firmie reprezentującej od wielu lat branżę producentów AGD, gdzie poszukuje się nowych funkcjonalności dla opracowywanych nowych produktów, ale sama technologia i rozwiązania w tym zakresie są już obecne w innych branżach od wielu lat. ( )Wiele firm myśli o innowacjach w kategoriach technologii, które nigdzie do tej pory nie występowały. (...)Dla nas jest to trochę pułapka myślowa [w naszej branży]. Dla nas [innowacja] to funkcjonalność, którą spełnia produkt - do tej pory, dotychczas przez dany produkt nie adresowany. Np. Funkcjonalność w postaci: krojenia, suszenia niekoniecznie technologia do tej pory nie istniejąca na świecie. ( ) Skupiamy się nowych funkcjonalnościach [nowych] naszych produktów. ( ) My nie robimy nowych technologii materiałowych, sięgamy po istniejące rozwiązania, ale istniejące w innych branżach od wielu lat. [duże_1973] Do najciekawszych przypadków przedsiębiorstw, jakie pojawiły się w tegorocznej edycji badań należy podmiot, który planuje przekształcenie z produkcyjnego w badawczo-rozwojowy: Po pewnym czasie będziemy się przebranżawiać, przechodzimy tylko i wyłącznie, będziemy przechodzić tylko i wyłącznie na działalność badawczo-rozwojową. Jako prywatny instytut. (...) Po stworzeniu produktu, a tym produktem będzie proces technologiczny, my go po prostu sprzedamy. Bo to jest piekielnie opłacalne. [mała_1992] Jest to przypadek szczególny, z całą pewnością wykraczający poza ramy objętych badaniem podmiotów, ale dobitnie ilustrujący ewolucję podejścia do innowacyjności. Dotychczas stanowiła ona raczej pewną odpowiedź na zachodzące na rynku zmiany, obecnie coraz częściej staje się celem samym w sobie. W przypadku zacytowanego podmiotu o wiele bardziej opłaca się przygotowanie nowego procesu technologicznego i odsprzedanie tego producentom, niż realizowanie samodzielnie produkcji. Mimo, że firma ta dotychczas właśnie w ten sposób działała, tzn. opracowywała nowy produkt w swojej branży i go produkowała. To jednak nastręcza kosztów logistycznych, nie wspominając już o kosztach pracy, więc postanowiono zawęzić działalność wyłącznie do badawczo-rozwojowej. Innowacyjność wiązana jest również z szansą utrzymania się na rynku. Jednak innowacji nie da robić się na siłę, bo jest to innowacyjne. Wokół samego pojęcia innowacji robiony jest zbędny szum, który jest jak bańka nadmuchana. Nikt nie będzie robił coś na siłę innowacyjnego, bo to jest bezsens, nie, żeby tylko powiedzmy zdobyć uznanie, czy żeby mu tam przydzielili kredyt, bo on innowacyjnie wymyślił coś tam. Bo jeżeli wymyśliłeś coś dobrego a dopiero zweryfikował cię rynek i z rynku

18 są pochlebne wiadomości, pochlebne opinie i w tym masz satysfakcję, że zrobiłeś coś dobrego, to jest dobre, to jest innowacyjne. [mała_1982] Rozmówcy wskazywali, że ich przedsiębiorstwa posiadają swoisty portfel projektów innowacyjnych, który uruchamiany jest w sprzyjających warunkach: bądź to znaczącej poprawy sytuacji finansowej, a tym samym zwiększonego bezpieczeństwa procesu wdrażania innowacji, bądź też pojawienia się technologii, które umożliwiają realizację planów lub też zmiany myślenia u odbiorców produktu, dzięki czemu projekty te gwarantują powodzenie komercyjne. Zazwyczaj te trzy elementy wymieniane są jednym tchem. Potwierdza to z jednej strony wielotorowe plany innowacyjne we wspomnianym horyzoncie czasowym pięciu lat, z drugiej strony wskazuje na istotny element śledzenia bieżącej sytuacji rynkowej i zapotrzebowania ze strony klientów. W tym układzie i funduszy unijnych i promocji, które się dzieją, pewne z naszych pomysłów i naszych opracowań, gdyby je dopracować i ustawić jako produkt, ale rzeczywiście te, które my postrzegamy jako innowacyjne, czyli takie, które trudno znaleźć na rynku i to czasem nawet globalnym (...) jak się ma pomysł, jest łatwiej znaleźć jego finansowanie, jest łatwiej znaleźć sposób na umieszczenie go na rynku (...). W związku z tym zaczęliśmy dłubać w obszarach, które uznawaliśmy kiedyś za nieopłacalne, a dzisiaj zastanawiamy się i inwestujemy w pewne rozwiązania, które mogą w ciągu najbliższego roku, dwóch, trzech zaowocować produktem. [mała_1991] Innowacja to jest bardzo długi proces, zanim to się przełoży na wymierne wyniki finansowe. Patrząc z punku widzenia naszego produktu, to pierwsze ruchy, pierwsze zgłoszenia patentowe, to już minęły dwa lata od tego momentu. I my dalej nie jesteśmy gotowi z wprowadzeniem tego, be jeszcze dalej to badamy, prawda. (...) Także to nie jest tak, że to klik - innowacja - i od razu za tym wymierne korzyści. To znacznie dłuższy proces jest. [średnia_2004] Innowacja, czy innowacje dla każdej z badanych firm są głównym, a niekiedy najważniejszym elementem pozwalającym się utrzymać na rynku i rozwijać. Oczywiście branża w której te przedsiębiorstwa funkcjonują, bardzo często determinuje optykę patrzenia na sposób definiowania innowacji oraz ich rolę i znaczenie w funkcjonowaniu tychże przedsiębiorstw na rynku. My tak jakby oswajaliśmy się z tym czym innowacja jest, a właściwie czym być powinna. ( ) Dla nas [innowacje] to nowe produkty, które mają coś innego niż konkurencja, przy okazji innowacje to rozwój parku maszynowego, który się różni od dotychczas stosowanego. Powstanie Centralnego Laboratorium Badawczego w ramach firmy dla realizacji badań, a nie zlecania ich na zewnątrz. [średnia_1991] Dla nas innowacja to funkcjonalność, którą spełnia produkt, dotychczas przez inny produkt nie adresowana i koniecznie z użyciem technologii, która jeszcze nie występowała na świecie. [duże_1973] [My] innowacje traktujemy, jako pewne nowe rozwiązania techniczne, produktowe. ( ) Rozwiązania w zakresie optymalizacji produkcji/zwiększania normy sprzedażowej czy też utrzymanie się w trendzie. [duże_1939]

19 W jednej z badanych firm zwrócono uwagę na zmianę nie tyle samej definicji innowacji (jak one są postrzegane) a usystematyzowanie procesów związanych z wdrażaniem rozwiązań innowacyjnych i jeżeli już to doprecyzowanie tej definicji. W ciągu ostatnich dwóch lat nie uległa zmianie definicja innowacji, ( ) dużo działań, które pierwotnie było wykonywanych przez osoby teraz rozliczane są w systemach informatycznych i poza tym pojęciem innowacyjności polegającym na wprowadzaniu nowych produktów czy technologii to rozszerzyliśmy to pojęcie o innowacje organizacyjne, ( ) pojawią się gdzieś innowacje w obszarze marketingu i sprzedaży. [duża_2001] Nierzadko zdarza się, że działająca firma znajduje na rynku niszę i stara się ją wypełnić kreując/tworząc produkt, produkty przy równoczesnym kreowaniu świadomości potencjalnych klientów, przy okazji kreowaniu świadomości rynku. Wówczas działalność tejże firmy siłą rzeczy oparta jest o innowacje. [Dla nas] innowacje to tworzenie czegoś nowego. Tworzymy innowacje: produktowe, procesowe i technologiczne w oparciu o swoje patenty. ( ) My tak naprawdę na nowe rzeczy musimy sobie stworzyć rynek. I tak się dzieje z fotowoltaiką. Czyli kreujemy, szkolimy, wysyłamy ( ) Nie mamy konkurencji. Na rynku nie ma rozwiązań równoważnych. ( ) Bez kreowania rynku nie byłoby sprzedaży. ( ) W Europie nie ma takiej firmy, [jak my]. [ mała_2007] Mamy o tyle lepszą sytuację, bo jesteśmy jedynymi producentami w Polsce tej rzeczy ( ) Każdy musi znaleźć jakąś furtkę, jakieś tam miejsce na mapie gospodarczej, żeby się tam umiejscowić, żeby coś robić. Niż tutaj powielać [mała_1982] Kształcimy klienta Łącznie z tym, że w tym roku na jesień planujemy po prostu otworzyć najnormalniejszą szkółkę dla klienta, bo to jest największe ograniczenie w tej chwili. [mikro_2012] Innymi słowy, respondenci nie podchodzą do innowacyjności jako do przełomowego i najczęściej jednorazowego wydarzenia w ich firmach, ale traktują innowacyjność w sposób zdecydowanie procesualny jako z jednej strony odpowiedź na warunki rynkowe, ale także stałe wyprzedzanie zmian w otoczeniu zewnętrznym i ich w pewnym sensie kreowanie. Trzeba niestety wykonać taki wysiłek zorganizowania spotkania. Stąd ten pomysł, żeby jechać na te największe targi i tam pozyskać jak najwięcej kontaktów, które później będziemy wykorzystywać przy organizowaniu jakichś spotkań, powiedzmy w regionach. [mikro_2012] Inna, przytaczana przez jedną z biorących udział w badaniu firm definicja innowacji, brzmi: Innowacje to takie przedsięwzięcia, produkty i takie inicjatywy, które dają wartość dodaną firmie, naszym partnerom i klientom. ( ) Przedsięwzięcia, które niosą ze sobą nie tylko nową myśl techniczną i ukierunkowują na nowe możliwości, ale odnoszą się do przyszłości dają możliwości rozwoju [średnia_2003]. Tego rodzaju postrzeganie innowacji pokazuje, iż firma decydując się na nowe, dotąd niestosowane rozwiązanie np. na nowy produkt czy usługę, traktuje ją jako krok do rozwiązań następnych, przyszłych możliwości rozwoju, ukierunkowanych na potrzeby rynku i klienta. To niejako świadoma droga ciągłego udoskonalania i ciągłego rozwoju. Strategia tworzenia nowych produktów, ale i rozwijanie oraz udoskonalanie produktów

20 istniejących, do tej pory oferowanych klientom. Bywa często, że tworzenie nowych potrzeb klientów, a za tym oferowanie nowych produktów, usług, czy rozwiązań. Można więc uznać, że Liderzy innowacji wprowadzają zarówno technologie usprawniające (polepszanie czegoś) lub/i przełomowe (zupełnie nowatorskie rozwiązania). Oba te elementy uznawane są za innowacje, bo zawsze jest to wymyślanie czegoś nowego. [duża_1937]. W porównaniu do wyników badań w ubiegłych latach, obecnie dominują innowacje, które mają nierzadko charakter przełomowy dla branży, rynku, a co najmniej dla firmy. W ubiegłych latach innowacje bardzo często stanowiły niewielką modyfikację dotychczasowego rozwiązania, która jednak jakościowo zmieniała sytuację przedsiębiorstwa. Obecnie coraz częściej są to rozwiązania zgłaszane przez przedsiębiorców do EPO, czyli mające charakter innowacji na rynku nie tylko polskim, ale i europejskim. Trend ten, zanotowany już w ubiegłorocznej edycji tych badań, utrzymuje się pomimo niekorzystnej sytuacji gospodarki polskiej i znacznego spowolnienia tempa rozwoju. I w związku z tym opracowaliśmy swoje rzeczy, i mamy tam chyba sześć patentów ( ) jak żeśmy zaczęli to robić, to nawet z czystej takiej satysfakcji, takiego powiedzmy swojego prestiżu chcieliśmy to sobie zastrzegać te wzory. [mała_1982] Podstawą wszelkiej innowacji dla niektórych podmiotów są ludzie w danej firmie. Ludzie kreatywni, pełni pomysłów, zaangażowania w to co robią - ludzie z pasją. Nie byłoby innowacji, nie byłoby nowych wdrożeń, gdyby nie było ludzi. Ich potencjał, kreatywność nadaje kierunek rozwoju firmie szczególnie w czasach, gdy stawia się na nowe rozwiązania, gdy nowe rozwiązania pozwalają firmie utrzymać pozycję rynkową, odeprzeć konkurencję, utrzymać a często i zwiększać poziom sprzedaży. Świadczą o tym poniższe wypowiedzi: Innowacje to wyzwanie, ale i konieczność. ( ) Innowacje to ludzie, każdą przecież firmę tworzą ludzie. [Ludzie] to czynnik najbardziej kosztowny, ale i najbardziej cenny. [średnia_2003] Współcześnie to głównym czynnikiem w innowacjach to są ludzie, to nie są maszyny. Maszyny można kupić ale jeśli nie ma kim obsługiwać albo ma się powiedzmy ludzi, którzy nie bardzo rozumieją sens pracy, to niewiele to daje. Kapitał ludzki to jest punkt nr 1 i tak w naszej firmie podchodzimy. [duża_1998] Pomysł czy pomysły na innowacje tworzą [bardzo często] wizjonerzy, osoby znające znakomicie branżę, posiadające niezbędną wiedzę i doświadczenie, posiadające umiejętność przewidywania w jakim kierunku potrzeby klientów będą się zmieniać i umiejętność podejmowania ryzyka. Wizję rozwoju firmy tworzą wizjonerzy. ( ) Nie ma rzeczy niewykonalnych. Trzeba posiadać tylko umiejętność dostrzegania ryzyka i wagi tego ryzyka. Ocenić realnie to ryzyko, odpowiednio się zabezpieczyć. ( ) Nie ma sukcesu [wcześniej] bez ryzyka [średnia_2003] Trzeba mieć równy szacunek dla ludzi, którzy wymyślają nowe rzeczy, bo to są najczęściej ludzie, którym, jak my to mówimy, chce się chcieć. [duża_1937]

21 Wymogiem powstawania innowacji wydają się prywatne zainteresowania oraz śledzenie na bieżąco nowinek technicznych [mała_2007; mikro_2012, mała_1982]. To jest tak, że jeżeli kogoś coś interesuje to z przyjemnością śledzi to co dzieje się na rynku, to co się dzieje u konkurencji, to co się dzieje w ogóle wśród wszystkich małych, garażowych składaczy dronów, widzi jak rozwija się technologia, wyciąga wnioski dla siebie, jest tym zainspirowany i chce stworzyć coś nowego, pójść o krok dalej. [mikro_2012] Siłę napędową powstawania nowych produktów wciąż stanowią utylitarne i pragmatyczne sygnały płynące z rynku. To niejednokrotnie klienci i ich potrzeby wymuszają prace nad powstawaniem nowych rozwiązań. Większość naszych produktów nie powstaje, bo nie wiem coś mi się tam wyśniło i wstanę i stwierdzę, że będziemy to robić, ale jako odpowiedź na potrzeby. Niektóre problemy były wprost zdefiniowane jako potrzeba. Czyli pojawił się klient, który stwierdził (.), czyli nastąpiło zdefiniowanie problemu, który należało rozwiązać. I my poprzez badania, które prowadzimy, poprzez próby, testy, demonstracyjne instalacje, doszliśmy do takiego rozwiązania, które można aplikować ( ) Czyli to oczywiści klient kreuje. [mała_2007] Dopingiem mona powiedzieć do naszej działalności są potrzeby i wymogi rynku wodnokanalizacyjnego, no i powiedzmy nowoczesności która wchodzi na ten rynek. [mała_1982] Rozwiązania innowacyjne są również wynikiem wprowadzanych przez UE dyrektyw. Szczególną uwagę na ten aspekt zwrócił przedstawiciel branży motoryzacyjnej [duża_1998]. Wprowadzenie dyrektywy o emisji CO 2, czy dotyczących bezpieczeństwa kierowcy i pasażerów, wymusiło na producentach badania nad poszukiwaniem nowych, lżejszych i bardziej wytrzymałych materiałów Współpraca z innymi podmiotami W tegorocznej edycji badań wśród przedsiębiorstw, liderów innowacji ich przeważająca większość wskazywała, iż kluczową rolę na ich działania innowacyjne mają klienci. To klienci i ich potrzeby są tym jednym z głównych czynników uaktywniających na polu tworzenia nowych rozwiązań innowacyjnych i ich wdrażania. Świadczą o tym chociażby poniższe opinie: ( )To nasi klienci i ich sprecyzowane oczekiwania, które zmieniają się z biegiem czasu [sprawiają, że] musimy wybiegać z propozycją gotową, która by te oczekiwania spełniała. Oczywiście to inaczej trochę wygląda wśród klientów reprezentujących różne branże, nie mniej jednak jest taki trend, aby produkt, system na klienta czekał ( ). [duża_2001] [W naszym przypadku] celem jest bycie najlepszym w grupie zakładów. Żeby być najlepszym staramy się rozwijać nasze produkty i cały czas je odnawiać, modernizować pod potrzeby naszych klientów. I to stanowi o naszych innowacjach. ( ) Z kolei, aby zaspokajać w sposób jak najlepszy potrzeby naszych klientów, cały czas skupiamy nasze wysiłki na podnoszeniu wydajności i optymalizacji procesu produkcji, a co za tym idzie koncentrujemy nasze działania na podnoszeniu efektywności. [duża_1996]

22 Też byśmy to rzucili, gdyby nie było pozytywnego odzewu z rynku. A teraz okazuje się, że możemy swobodnie konkurować z zagranicą i nawet niektórzy mówią, że nasze wyroby są, powiedzmy, lepsze, niż niemieckie czy inne [mała_1982] Wiele spośród badanych firm liderów innowacji podnosiło konieczność czy też rolę współpracy, sektora przedsiębiorstw (odniesienie/doświadczenie praktyczne) z sektorem uczelni, jednostek naukowo-badawczych (odniesienie/doświadczenie teoretyczne). Współpraca w zakresie realizacji wspólnych projektów, realizacji wdrożeń innowacyjnych rozwiązań jest wydaje się naturalnym mechanizmem wymiany myśli i doświadczeń, ale i skuteczności wdrażanych zastosowań, ich efektywności. Platforma współpracy jednostek nauki i biznesu podnosi szansę skuteczności i efektywności wdrażanych rozwiązań. (...) Współpraca z jednostkami naukowo-badawczymi determinuje, wpływa na poziom wdrażanych innowacji. ( ) Obserwujemy oddziaływanie ze strony JNB np. wychodzą one z propozycjami uczestnictwa w projektach, w różnej mierze są one zbieżne z oczekiwaniami rynku, są to pewne prace doświadczalne, pewne propozycje uczestnictwa w projektach, które potem w różnym stopniu mają odzwierciedlenie w potrzebach klientów. Jest to rosnąca grupa podmiotów, która ma wpływ na wdrożenia, na poziom tych wdrożeń. ( ) W branży IT liderem, inicjatorem [innowacji] jest przedsiębiorstwo, które zna potencjał rynku i potrzeby rynku to ono nadaje kierunek innowacjom. Przedsiębiorstwo mając pewne oczekiwania, kierując się do jednostek naukowych, uzyskuje nowy sposób patrzenia na wdrażane rozwiązania, np. uzyskują nowy sposób patrzenia na rozwiązanie problemu technicznego w systemach informatycznych, czy ew. zadawany jest [JNB] konkretny temat badawczy, obszar badawczy, w ramach którego realizowane są prace badawcze, które w przyszłości mogą być tym przyczynkiem do kolejnych wspólnych działań, projektów. ( ) Inicjatorem tych projektów jest przedsiębiorstwo, dlatego, że to raczej przedsiębiorstwo ma wyczucie rynku i posiada informacje o potrzebach rynku. W JNB te potrzeby nie są tak istotne, istotny jest poziom badań teoretycznych nie mających praktycznego zastosowania. ( ) JNB czy uczelnie wyższe mogą być dobrym zapleczem kadrowym, zapleczem wspierającym dla przedsiębiorstwa, natomiast z punktu widzenia wiedzy na temat rozwoju produktów, gdzie JNB tej wiedzy mieć nie mogą główną, wiodącą rolę pełni przedsiębiorstwo. Tak jest w branży IT. [duża_2001] Badane przedsiębiorstwa współpracują z innymi podmiotami, również konkurencyjnymi. Kooperacja odbywa się w ramach klastrów przedsiębiorczości. Liderzy Innowacji wyrazili jednak sceptyczne opinie dotyczące efektywności takiego współdziałania. Ja osobiście nie odczułam tutaj, poprzez kooperację z innymi przedsiębiorstwami, też uczelniami, bo to zależy oczywiście od klastra, żeby faktycznie kooperacja dała szanse poprawy świadomości i szkolenia. Absolutnie. My może tak przekornie podchodzimy, ale nie ma czasu tak naprawdę na ta całą administrację, zastanawianie się a co, a dlaczego?(...) Niekoniecznie znajdujemy tutaj wspólny język jeśli chodzi o kooperacje z klastra, bo każdy w klastrze tak naprawdę liczy, że ten klaster coś mu przyniesie takiego wymiernego tak naprawdę. Czyli przedsiębiorcę interesują zyski. ( ) Sama kooperacja z klastrem to uważam, że dzisiaj jest nietrafiona. Może się coś poprawi ( ) Ja uważam, ze w klastrach jest zbyt duża kooperacja, zbyt wiele składowych. Tak naprawdę

23 mimo wszystko o różnych profilach firm, i rozjeżdża się tak naprawdę tutaj kwestia wspólnego interesu. Z drugiej strony też analizujemy jakby każdy ruch związany właśnie z taką kooperacją, czy to nie jest wyedukowanie sobie konkurencji, która patrzy ( ) [mała_2007] Przedsiębiorstwa organizują staże, przede wszystkim dla studentów. Jeżeli zatrudniają nową osobę to zazwyczaj wyznaczają kierunek jego rozwoju. Generalnie jednak pracodawcy od kilku lata narzekają na jakość kształcenia w regionie, a zwłaszcza niedostosowanie do ich oczekiwań: Trochę to szkolnictwo nasze się pogorszyło, kiedyś było łatwiej znaleźć pracowników. (...) Najlepiej na czwartym piątym roku jakieś praktyki zlecać i zobaczyć, że ten pracownik się stara i ma jakiś potencjał. [średnia_1993] Dobieramy młodych ludzi, którzy kończą studia i z tym jest trochę problem, bo uczelnie wypuszczają coraz słabszych absolwentów pod kątem technicznym coraz słabszych. Mniej więcej inżynier teraz to jest troszkę może lepiej niż 20 lat temu technik był. ( ) To świadczy o powierzchowności wiedzy jaką w tej chwili uczelnie wypuszczają [duża_1998] Liderzy innowacji biorący udział w badaniach podkreślili, że wśród absolwentów uczelni widoczny jest wyraźny postęp w dziedzinie IT. Sytuacja ta ma oczywiście swoje zalety, jednak wywołuje też pewne zagrożenia. Wszyscy zachłysnęli się komputerami. Wszystkim się wydaje, ze w przemyśle to komputer będzie pracował i wszystko zrobi. Komputer jest tyko narzędziem i jak ja czasem obserwuję u niektórych młodych ludzi, że no przecież komputer tak pokazywał. Nie, nie komputer!. [duża_1998] Natomiast pod względem technicznym trzeba nowych pracowników, w tym głównie absolwentów, doszkalać. Proces szkoleń jest długotrwały (w jednej z dużych firm trwa nawet 8-12 miesięcy) a jednocześnie ryzykowny, gdyż młodzi ludzie, często już po przeszkoleniu, wyjeżdżają do pracy za granicę. Dlatego, że tu nikt nie ma złudzeń, że jak przychodzi nowy pracownik, to on wie. On co najwyżej jest nauczony tego, żeby pogłębiać wiedzę albo jest zainteresowany tematem ( ) przez pierwsze miesiące jest więcej nauki niż pracy. [mikro_2012] Nowych jak przyjmuję, to można powiedzie, że sam ich sobie w jakiś sposób wychowuje. [mała_1982] Absolwentom brakuje nie tylko wiedzy i umiejętności technicznych. Liderzy Innowacji zauważają luki w chęci angażowania się, umiejętnościach pracy w zespole, aktywności społeczno-zawodowej, samodzielności, chęci pogłębiania wiedzy, kreatywnego myślenia. Na studiach wyższych za mało jest takich przedmiotów, które kreowałyby w nas myślenie szersze, jakąś taką kreatywność też w nas wzbudzały, że na szczęście to już się zmienia. Trzeba tylko po prostu chcieć. [mikro_2012] Nie chodzi jednak o to, że szkolnictwo jest zupełnie oderwane od potrzeb rynku pracy, że nie zachodzą w nim pożądane przez pracodawców zmiany, jednak szybkość tych zmian jest wolniejsza niż rosnące potrzeby biznesu. [duża_1937]

24 W opiniach Liderów Innowacji w ostatnich latach znacznie poprawiła się infrastruktura uczelni, gdyż są na to pieniądze i środki unijne. Problem stanowi jednak to, że w znacznie wolniejszym tempie poprawia się jakość kadr. Jeden mankament jest. 99% naukowców przemysłu nie widziało. W Niemczech jest odwrotnie. U nas większość naukowców pracuje na zasadzie, że z katedry nosa nie wychylił a jeżeli był, widział zakład to na zasadzie wycieczki, przyszedł na godzinę. To jest żadne doświadczenie. W związku z tym jak ktoś, kto praktycznie nie dotknął przemysłu może coś dla przemysłu zrobić?. [duża_1998] Byli tutaj panowie, których profesorowie kierowali do nas, żeby zrobili doktorat z tego. Jak zaczęliśmy rozmawiać, rozmawialiśmy ja wiem przez półtorej godziny przez telefon, i facet w końcu powiedział: Wie Pan co, to jest zbyt obszerny temat i zbyt dużo jest warunków wpływających na pracę dyszy. Ja się za to nie biorę. Ja powiem Panu Profesorowi, że ja chcę coś innego, że ja z tej dyszy nie chcę pracy robić. [mała_1982] Aby tą sytuację poprawić należałoby zastosować kompleksowe rozwiązania. Po pierwsze należy zaktualizować programy nauczania połączyć nauczanie zawodowe z przemysłem. Po drugie w badaniach prowadzonych przez uczelnie należałoby położyć nacisk na badania wdrożeniowe, a nie jak do tej pory badania podstawowe. Po trzecie trzeba zachęcić nauczycieli do poszerzania swojej wiedzy, przez wprowadzenie odpowiednich bodźców. W opinii Liderów Innowacji szkolnictwo techniczne w chwili obecnej w Polsce może więcej skorzystać na współpracy z przedsiębiorcami, niż odwrotnie. Uczelnie są na niższym poziomie, jeżeli chodzi od strony technicznej, dużo niższym niż przedsiębiorstwa, więc bardziej w tej chwili uczelnie korzystają z naszych doświadczeń, niż odwrotnie. Owszem jakieś tam drobne badania laboratoryjne to w tej chwili już uczelnie mają dość dobrze wyposażone laboratoria, czasem korzystamy. Ale pod katem rozwiązań technicznych to uczelnie są jeszcze daleko, jeszcze im trochę brakuje. [duża_1998] Inny problem stanowi samo podejście do pracy ludzi młodych. Niewielu jest tzw. pasjonatów, którzy przychodzą już do firmy pisać prace magisterskie, przyjmują drobne zlecenia, pracują na wakacjach, itp. Nie chodzi o to, żeby pracowali jedynie w określonej branży, ale żeby robili cokolwiek, byli w stanie znaleźć pracę. Tacy ludzie są pożądanymi pracownikami. Tacy ludzie gwarantują zaangażowanie, podejście do pracy, umiejętność współpracy w zespole. Bo jeżeli ktoś nie potrafił sobie sam znaleźć pracy gdzieś tam na wakacje i tylko czekał i on nie ma pracy, to znaczy tak, ze jest on mało aktywny [duża_1998]. Takich osób jest jednak niewiele. Przedsiębiorcy wymienili wiele problemów, z którymi muszą się borykać przy rekrutacji absolwentów. Ciężko jest nam znaleźć inżynierów, którzy zainwestowali bardzo dużo w swoją edukację, wytrwali na tych inżynierskich i magisterskich studiach 5 czy 6 lat, i zachęcić ich do tego, żeby swoja karierę zaczęli u nas, ponieważ oni mają też bardzo wysokie oczekiwania od razu finansowe, a także jakieś takie powiedzmy okołozatrudnieniowe. [mikro_2012] Ludzie są przywiązani do wizji siebie pracujących w korporacji, od 9 do 17. I ewentualnie może zlecenie w weekend. [mikro_2012]

25 Ludzie się też boją, nie czują się pewni swoich umiejętności. A jak są pewni swoich umiejętności to mają swoją ideę fix i nic innego nie chcą realizować. [mikro_2012] Bariery pomiędzy uczelniami i przemysłem nie stanowią jednak zapory w podejmowaniu wspólnych przedsięwzięć. Podkarpackie przedsiębiorstwa coraz śmielej (ale trzeba też podkreślić, że i podkarpackie uczelnie coraz chętniej) wchodzą we współpracę z jednostkami naukowo-badawczymi i kształcenia wyższego. Przedsiębiorcy uczestniczą na zasadzie partnerstwa w programach prowadzonych przez uczelnie, finansowanych przez NCBiR. Współpracują z Politechniką Rzeszowską, czy instytutami z Krakowa, Warszawy, Wrocławia, Katowic i Gliwic. Drugą taką sferą, gdzie są problemy nierozwiązane, to są uczelnie wyższe. Są uczelnie, które mają swój pomysł na swoje funkcjonowanie, ale nie ma takiej uczelni, chyba w Polsce się nie znajdzie, takiej, jak wspomniane przeze mnie Yale, gdzie ich 10% budżetu to jest czesne. 90% to są badania, patenty, wdrożenia, to jest to, co robią z przemysłem. [mała_1991] Współpraca ta nie przebiega jednak bezproblemowo. Przede wszystkim przedsiębiorcy wymieniają brak otwartości ze strony uczelni oraz ograniczenia, jakie wynikają z charakteru prowadzonych inwestycji w bazę laboratoryjną. Otóż, korzystanie ze środków unijnych uniemożliwia przez pewien czas komercyjne wykorzystanie tej bazy, a jednocześnie uczelnie nie są zainteresowane udostępnianiem swoich zasobów na innych zasadach. Inny problem stanowi to, że projekty prowadzone przez uczelnie są określane jako projekty długiego trwania, np. projekty finansowane przez NCBiR mają najczęściej perspektywę trzyletnią. Dla przedsiębiorców to zdecydowanie zbyt długi okres. Liderzy podkreślają, że na stworzenie produktu i jego wdrożenie mają czas od kilku miesięcy do maksymalnie półtora roku. Inny problem z tego typu projektami wynika stad, że sama ścieżka projektu jest zbyt długa: czas składania, rozpatrywania, od wołań, decyzji, itd. Dlatego nigdy nie wiadomo kiedy ten projekt może wystartować [duża_1998]. Współpraca w ramach projektów NCBiR nie daje wiec możliwości pracy nad konkretnym rozwiązaniem, stwarza natomiast szansę na tworzenie zupełnie nowych rozwiązań, umacnia grunt współpracy pomiędzy przemysłem i uczelniami, zapewnia rozwój intelektualny oraz buduje bazę szkoleniowo-doświadczalną. Projekty, które są z NCBiR powiedzmy sobie no to tak są na takiej zasadzie, że możemy się razem pobawić, może coś w przyszłości się uda bo widzimy tam szanse jakieś. [duża_1998] Współpraca zarówno z instytucjami okołobiznesowymi jak i jednostkami administracji publicznej wynika bądź to z konieczności wynikającej z finansowania inwestycji ze środków unijnych bądź z faktu funkcjonowania w Specjalnych Strefach Ekonomicznych (SSE), czy Parkach Naukowo-Technologicznych. Jednak doświadczenia ostatniego okresu finansowania skłoniły część badanych w tym roku przedsiębiorstw do sformułowania nieco bardziej krytycznych uwag pod adresem samorządu terytorialnego. Niektóre traktowały administrację wręcz jako czynnik opóźniający czy utrudniający realizację innowacyjnych przedsięwzięć. Warto w tym miejscu przytoczyć charakterystyczne dla ogółu wypowiedzi:

26 Wzrost liczby urzędników powoduje, że starzy urzędnicy, których ja znam, z którymi kiedyś zaczynałem jakąś robotę, są przesuwani, odsuwani albo zaczynają mieć dość, czyli ci, którzy się na SAPARDach nauczyli, którzy przedakcesyjnie jeździli na szkolenia do Brukseli. Teraz wchodzi nowe pokolenie, to jest pokolenie ludzi, którzy nie wiedzą co to biznes, ludzi którzy nie pracowali w fabryce, nie jeździli na te szkolenia, uczą się tu, jak gdyby, na bieżąco, od kogoś, i obawiam się, że kompetencje są przez to coraz mniejsze. [mała_1991] Lepiej nam się współpracuje z centralą. Z Warszawą niż tutaj z władzami lokalnymi. Znaczy, z RARR-em, Rzeszowską Agencją, to tutaj bardzo dobrze, tam są osoby odpowiedzialne, dłużej tam pracują, mają doświadczenie i no... chcą pomóc przedsiębiorcy. Urząd Marszałkowski nie do końca spełnia oczekiwania przedsiębiorców. Na pewno nie tylko ja to potwierdzę. [średnia_1993] Poziom urzędników marszałkowskich jest dużo niższy niż tych tam centralnych. Kredyt technologiczny ostatnio zrealizowaliśmy i dużo lepiej się ta współpraca układała między jednostką nadzorującą a nami, ponieważ tam siedzieli naprawdę eksperci, którzy - no nie wiem - byli bardzo dobrzy w tej branży. Natomiast często jest tak, że tutaj ciężko dojść do jakiegoś porozumienia, kiedy pewne rzeczy dla nas są oczywiste, a dla ekspertów no nie do końca. [średnia_2004] Administracyjnie jest to bardzo skomplikowane, bardzo trudne. Urząd Marszałkowski, śmiem twierdzić, jako jedyny ma zdecydowanie zbyt rozbudowaną administrację i potrzebę kontrolowania dokumentów, których inne instytucje w ogóle nie wymagają. [mała_2007] Generalnie rzecz biorąc, przedsiębiorcy, uwzględniając skalę i ryzyko przedsięwzięć innowacyjnych, uważają, że nie otrzymują wystarczającego wsparcia ze strony administracji publicznej i JST. Ogólnie pojęta administracja siedzi w pułapce prawa zamówień publicznych i swoich miałkich pomysłów. (...) Jeżeli mamy pieniądze, mamy dziesiątki czy tam setki milionów złotych na jakiś system informatyczny, który ma powstać i ma pracować dla Podkarpacia, no to przecież aż się prosi, żeby to zrobiły firmy z Podkarpacia. (...) Administracja zajmuje się w tej chwili sobą, natomiast niekoniecznie widzeniem swojego otoczenia i sensownym na to reagowaniem. Bardziej się boi niż robi - sensowna administracja powinna przełamywać bariery, a nie bać się otoczenia. [mała_1991] W tegorocznych badaniach Liderzy innowacji zwrócili natomiast uwagę na korzyści wynikające z uczestnictwa w dużych projektach, realizowanych często na poziomie europejskim. Przedstawiciele dużych przedsiębiorstw [duża_1937; duża_1998] uczestniczą w nich jako partnerzy. Tego typu współpraca daje im dodatkowe doświadczenia, pozwala na szerszą promocję firmy, buduje nowe sieci wzajemnych relacji, a co najważniejsze kształtuje apetyt na to, by w przyszłości zostać liderem takich projektów. Przedsiębiorstwa, które działają w ramach konsorcjów [duża_1998] korzystają również z rozwiązań innowacyjnych opracowanych przez partnerów.

27 2.4. Mechanizmy finansowania projektów innowacyjnych Głównym sposobem finansowania innowacji są środki własne. Natomiast koszty związane z nakładami na innowacje przerzucane są na cenę danego rozwiązania lub klient (inne przedsiębiorstwo) partycypuje w kosztach. Rynkowe podejście do innowacji prowadzi w efekcie do odrzucenia strategii dostosowywania się do ogólnikowych założeń poszczególnych programów finansowania ze źródeł unijnych. Przedstawiciele badanych podmiotów mieli zazwyczaj styczność z funduszami unijnymi i poza nielicznymi przypadkami ewidentnych korzyści płynących z zakupu sprzętu (głównie firmy produkcyjne) postawa względem środków unijnych przeznaczanych na rozwój innowacji jest raczej ambiwalentna. Z jednej strony trudno badanym przedsiębiorcom i ich przedstawicielom zaprzeczyć, że są to realne pieniądze a skoro są, to przecież warto z nich korzystać. Jednak obwarowane są one takimi warunkami głównie natury formalnej, że z perspektywy przedsiębiorstwa i sytuacji na rynku, często nie opłaca się po prostu z nich korzystać. Zachowawcze finansowanie innowacji - to jest problem, o którym mówię wszędzie. Zdarzyło mi się nawet posłów przekonywać, żeby zaczęli pukać - tak, rozmawiałem z kilkoma posłami, powstał taki parlamentarny zespół ds. polityki klastrowej. (...) Problem w innowacji to jest po prostu ryzyko. Taki kształt funduszy dzisiejszy powoduje, że przedsiębiorca jeżeli pisze projekt, który miałby skądkolwiek być finansowany, to pisze nie na rzeczy, które są naprawdę innowacyjne, tylko na pewną część tej innowacji. Czyli już nie bardzo innowację. (...) Nie mamy ani jednego konkursu w przeszłości, który dopuściłby ryzyko niezrealizowania wskaźników, w którym można by było powiedzieć, że "robię zajefajną innowację i dzielę się ryzykiem". [mała_1991] To jest przewrotna rzecz: po to powinny być pieniądze z dofinansowania, żeby ryzyko minimalizować, podczas gdy tak naprawdę projekty z dofinansowania nie przyjmują ryzyka. Jeżeli ryzyko jest, należy zidentyfikować czynniki ryzyka i przedsięwziąć takie działania, które zapewnią wyeliminowanie tych czynników i zrealizowanie zakładanych wskaźników w 100%. (...) Innowacyjność niesie z gruntu rzeczy ze sobą niepewność i pewne niebezpieczeństwo, że czegoś się nie uda zrobić. Od razu zakładając, że wchodzimy w technologie innowacyjne, nagle może się okazać, że w pół drogi jesteśmy i nie da się dojść do końca. Na szczęście takich projektów jeszcze nie mieliśmy, ale może to wynikać z tego, że nie porywaliśmy się na zupełnie szalone pomysły. Natomiast, gdyby gdzieś w regułach gry były zapisane możliwości ponoszenia ryzyka, zresztą one w niektórych programach są (...) natomiast te zasady są bardzo ścisłe i trudno jest brać na siebie całe ryzyko tej innowacyjności. [średnia_1995] Powyższy fragment wypowiedzi zdaje się zawierać w sobie niczym w soczewce esencję postrzegania publicznego wsparcia dla innowacyjności w ramach funduszy europejskich przez przedsiębiorstwa, które zostały zakwalifikowane do badania jako Liderzy innowacji. Otóż, innowacyjność jako swoista codzienność funkcjonowania tych podmiotów jest po prostu rozumiana pragmatycznie. Plątanina skomplikowanych projektów unijnych, złożone procedury starania się o dofinansowanie, a właściwie chybione ramy środków finansowych sprawiają, że te firmy zazwyczaj nie są takimi pieniędzmi zainteresowane.

28 Wyobrażam sobie, że są takie przedsiębiorstwa, które mogłyby - jeśli nie takie, to równie dobre projekty zrealizować - tylko nie mają tego własnego wkładu, nie. Nie mają np. zdolności kredytowej i sprawa załatwiona, nic z tego nie będzie. Mimo świetnego pomysłu - po prostu nie będzie realizowany, bo firma po prostu nie jest w stanie wyłożyć 4 milionów. Owszem, dostanie wtedy jeszcze 8, ale 4 musi wyłożyć. Dlatego mówię, że na niektóre projekty powinno być 100% dofinansowanie. [mała_1992] Sięgnęliśmy dwa razy do funduszy PARPowskich związanych z rozwojem i innowacją i tam trzeba było udowodnić, że technologie [produkcji] do tej pory nie istniały, krótko mówiąc to były projekty wysokiego ryzyka, że coś się na czas nie uda. I jakby mówiąc o tych dwóch projektach dofinansowania plus inne moje doświadczenia z innej pracy jakie miałem to never again [nigdy więcej]. ( )Mieliśmy obsuwę czasową, ze względu na to, że nie spełniły się nasze techniczne oczekiwania i trzeba było od nowa robić. ( ) Tłumaczenie się z tego to jest po prostu droga przez mękę. Te projekty unijne powinny z góry mieć [przewidzianą] pewną elastyczność czasową do projektów badawczych. No bo, ( ) jak wyniki badań prowadzonych w niezależnym laboratorium pokazują, że pokładana nadzieja w tej technologii nie sprawdziła się i trzeba jeszcze pół roku popracować to powinna być prosta decyzja, a nie jakieś kary. Z obu [projektów] żeśmy zrezygnowali [duża_1973] W Polsce te mechanizmy [finansowania projektów innowacyjnych] są zniechęcające, anty innowacyjne. Dlaczego? Dlatego, że innowacje to 100% ryzyka. ( ) Mam pomysł, ale nigdy nie wiem czy on wejdzie w życie, czy on się uda, czy się powiedzie. Nie można wyliczyć na papierze prawdopodobieństwa efektu i osiągnięcia celu. Na tym polega idea innowacji i w ogóle zjawisko innowacji, że jest to obarczone ogromnym ryzykiem. [mikro_2001] ( ) Musi istnieć system inwestowania w innowacje, że bank na tym nie zarobi np. tak jak to jest w USA. ( ) Tam innowacje finansują budżety rządowe. Mimo, że często innowacje biznesowo nie zwracają się w krótkim czasie ( ), ale wiedza zostaje i z tego zacznie pączkować gdzie indziej i kiedy indziej (i ma to wpływ na zakres i skalę innowacji w przyszłości). [mikro_2001] W ocenach funkcjonowania mechanizmów finansowania rozwiązań innowacyjnych z funduszy unijnych podkreślane są dwa słabe punkty: 1. Wymogi stawiane we wnioskach projektowych; 2. Zbiurokratyzowanie. Oba te problemy dotyczą szczególnie małych przedsiębiorstw, takich w których nie ma pracowników/komórek organizacyjnych, przeznaczonych specjalnie do pisania projektów. W takich przypadkach przygotowanie wniosków projektowych zlecane jest firmom consultingowym. Przygotowanie projektu, to jest osobne zagadnienie. To jest nic innego tylko dobry zbiornik pieniędzy dla firm consultingowych ( ) Napisanie projektu to jest takie wodolejstwo, które już trzeba wiedzieć w jakiej formie to pisać, żeby to się dało już później wkleić tam na stronę internetową NCBIR czy Ministerstwa Gospodarki wcześniej. Tak, że to taki jest gimnastyka intelektualna. Trzeba mieć dobrych wodolejców, żeby ten projekt napisali. [duża_1998]

29 Współpraca z firmami consultingowymi jest raczej źle oceniana. Projekty pisane na zamówienie nie zawsze odpowiadają potrzebom przedsiębiorcy. Zamawiający, ze względu na rozbudowane formularze, nie jest w stanie wychwycić błędów i niejasności, stąd pojawiają się problemy z realizacją projektów. Zbiurokratyzowanie dotyczy zarówno mechanizmów aplikowania, jak również prowadzenia i rozliczania projektu. Dla nas minusem jest papierologia, że my jako firma mamy na przykład ustaloną listę dostawców, których audytujemy i dla mnie największym problemem to jest, jeżeli ja chce kupić powiedzmy dla projektu badawczego kawałek stali to ja nie mogę pójść i uciąć go z narzędziowni, który u nas leży bo podobnych do narzędzi używamy, tylko ja musze go kupić i mieć dokumenty typu dwie oferty, czy trzy oferty, protokół wyboru oferty, itd. Taka kostka materiału kosztuje 1000 zł a trzech ludzi spędza, żeby to wszystko zebrać, powiedzmy ileś ta. Poza tym nikt nie chce wysyłać oferty na kawałek stali o wartości 1000 zł. Tylko po to, żeby wysłać ofertę. I to jest wielkie oszustwo( ) Dla przemysłu ten system papierologii jest nieefektywny, sztuczny. [duża_1998] Obsługa projektu wymaga wiec zorganizowania wydzielonej komórki, sztabu wyspecjalizowanych pracowników. Liderzy Innowacyjności dokonali porównania mechanizmów finansowania z różnych źródeł. Jeśli chodzi o mechanizmy finansowania to ja nie mam tutaj jakichś przeciwskazań. Oczywiście są instytucje, które przyjaźniej realizują projekt, z którymi się lepiej współpracuje i są instytucje, z którymi się gorzej współpracuje. [mała_2007] Dofinansowanie ze środków ogólnopolskich zostało określone jako bardziej liberalne, jako takie, w którym wciąż powstają nowe ułatwienia. Zdecydowanie gorszą opinią cieszą się programy regionalne, szczególnie te finansowane przez Urząd Marszałkowski. Dokonując porównania pomiędzy finansowaniem z UM a NCBiR, uznano, że w tej drugiej instytucji, gdzie pieniądze są o wiele większe, są zdecydowanie mniejsze wymogi. W NCBiR są zaliczki, w RPO trzeba samodzielnie finansować projekt i dopiero po skończeniu składa się wniosek o płatność. Rozliczenia w NCBiR to 1,5 miesiąca w RPO kilka miesięcy, pomimo iż wymaga się raportowania co kwartał. UM wymaga dużo więcej dokumentów: W NCBiR mamy wniosek o płatność, który składa się z 5 stron, w UM wniosek o płatność jest to cały segregator [mała_2007]. W NCBiR też łatwiej nanieść zmiany w harmonogramie. Wystarczy napisać krótkie pismo. W RPO trzeba aneksować umowę, co zajmuje 4 miesiące. Biorący udział w badaniach stwierdzili jednocześnie, że To nie jest tak, że ci ludzie (urzędnicy UM) chcą źle, ale oni sami sobie robią krzywdę, tak uważam [mała_2007]. Powstałe problemy są pochodną błędów w określaniu zasad konkursów. Nie oznacza to, że z nich nie korzystają, to byłoby nielogiczne korzystają raczej gdzieś na początku swojego funkcjonowania, traktując jako istotny element wzmacniania swojej pozycji na rynku. W momencie, kiedy ulega ona stabilizacji, przyrasta doświadczenie i sieci kontaktów, a portfolio pomysłów innowacyjnych puchnie, fundusze unijne stają się zbyt sztywne i ciasne w swojej formule. Firmy są już zazwyczaj na tym etapie na tyle silne, że albo są gotowe czekać lepszych czasów z wdrożeniem planowanych inwestycji (nie wdrażanie nie zagraża ich pozycji

30 rynkowej) lub też dysponują własnymi środkami do tego, aby robić to według własnych zasad. Innymi słowy, fundusze unijne dla tych najprężniejszych przedsiębiorstw nie są zbyt kuszącą alternatywą, zwłaszcza że dotyczą zazwyczaj obszarów miękkich, związanych z rozwojem personelu, a nie produktów jako takich. Dla podmiotów, które podejmują się współpracy w celu kształcenia swojego przyszłego personelu, które posiadają plany rozwojowe często wyprzedzające możliwości techniczne obecne na rynku, takie rozwiązanie jest, jak to już zostało nazwane, zbyt ciasne i sztywne. Zauważono też coraz większe utrudnienia w związku z finansowaniem przedsięwzięć innowacyjnych z pomocy publicznej. Krytyka może wynikać zarówno z coraz większych obostrzeń prawno-administracyjnych, ale także ze zmiany specyfiki innowacyjności jako takiej i nieprzystawalności programów wsparcia. Trend jest jeden i kierunek na innowacyjność, natomiast jeżeli chodzi o działania i szczegóły, no to tu niestety aż tak różowo nie jest, bo nagle się okazało, że nasze plany, konkretnie związane z działaniem 1.1 schemat b inwestycyjny właśnie związany z innowacyjnością, którą chcieliśmy wprowadzić, czyli wprowadzić nową linię produktową, nową linię produkcyjną wytwarzania oprogramowania, no okazało się, że zmiana sposobu interpretacji pomocy publiczne w części de minimis spowodowała, że w zasadzie ten projekt należy spisać na straty. Także, robimy to samo, ale w znacznie mniejszym zakresie i własnym sumptem. [średnia_1995] Proponowane są nawet konkretne rozwiązania: Wszystkie te instytucje finansujące robią przede wszystkim jeden podstawowy błąd, który jest bardzo łatwy do naprawienia (...), otóż wszyscy boimy się jednego, tego, że coś zrobimy nie tak, że ktoś zinterpretuje nie tak, tego, że ktoś zmieni przepisy, albo coś źle zrobimy, nawet nie celowo. I dostają gminy zwroty jakieś, uniwersytet się gdzieś tam procesuje z urzędami, MŚP-a to się niemalże rozstrzeliwuje. Przecież każda instytucja finansująca powinna sobie po prostu wynająć dobrą firmę prawniczą i zrobić osłonę dla swoich beneficjentów. Po prostu podpisać umowę, że jak ja realizuję projekt z urzędem, to ja mam podpisać trójstronną umowę z jakąś kancelarią i ta kancelaria ma obowiązek wszystkie te kwity, przed tym, jak ja je przedłożę Unii, u mnie sprawdzić. I mam się ubezpieczyć (...). [mała_1991] Oczywiście, pieniądze te gdzieś pośrednio funkcjonują w przedsiębiorstwie. Jeżeli podmiot jest zlokalizowany w specjalnej strefie ekonomicznej, to z założenia korzysta z pomocy publicznej. Podobnie też ma się sprawa w przypadku współpracy w ramach klastrów. W optyce badanych podmiotów nie są to jednak pieniądze i wsparcie bezpośrednie. Jest to właściwie element otoczenia, w którym przyszło im funkcjonować w tym przypadku otoczenia przyjaznego. Brak jednak unijnych projektów nastawionych na ten wyjątkowo bezpośredni, praktyczny aspekt wdrażania innowacji Ocena efektywności projektów innowacyjnych

31 Wprowadzanie projektów innowacyjnych w firmach określone zostało jako bardzo efektywne. To był strzał w 10 [duża_1998] Efektywne na pewno, bo mamy sukcesy we wdrożeniu, czyli w wyniku pozyskanego dofinansowania na badania nastąpiło opracowanie technologii. I w wyniku tej technologii i zakup urządzeń fizycznie jest dzisiaj produkt. Więc jak najbardziej efektywne są. [mała_2007] Stopa zwrotu z nakładów na innowacje jest często trudna do określenia. Jednak niejednokrotnie innowacje okazują się być bezcenne, świadczą bowiem o trwalszej przewadze konkurencyjnej firmy. W tegorocznej edycji badań wyrażona została opinia, iż efektywność innowacji powinna być mierzona nie tylko poprzez rozwój przedsiębiorstwa, które wdraża rozwiązanie, ale także poprzez to, w jaki sposób dane rozwiązanie przyczynia się do rozwoju kraju, regionu, do wzrostu, zakładanych celów, itp. Innowacje o szerokim wpływie, wpisujące się w strategie rozwoju regionu i kraju powinny stać się priorytetowe. Każda innowacja jest tej samej jakości. Jest tylko pytanie w jaki sposób dany rodzaj innowacji jest spójny z pewną strategią rozwoju gałęzi gospodarki, strategią rozwoju kraju. I jeżeli pewnego rodzaju innowacja ma większy wpływ, bo tutaj się innowacje różnią, nie?, a innego rodzaju innowacja nie ma takiego dużego wpływu, to wtedy należy, i to jest gradacja, to my wspieramy bardziej innowację taką, bo chcemy, żeby Polska rozwijała się bardziej w tym kierunku. [duża_1937] Wśród efektów wprowadzania innowacyjnych rozwiązań wymieniona została również optymalizacja zatrudnienia. Nie chodzi jednak o zwalnianie pracowników, a możliwość przesunięcia specjalistów na inne stanowiska, gdzie ich potencjał zostanie w pełni wykorzystany i tym samym przyczyni się do dalszego rozwoju firmy. Ważnym elementem wprowadzania rozwiązań innowacyjnych jest utrzymanie równowagi pomiędzy ceną i jakością oferowanych produktów. W naszym przypadku główne determinanty to jest tak: cena i jakość. Cena, żeby wygrać w ogóle, żeby się znaleźć dostawcą tych dużych koncernów, ponieważ konkurencja jest olbrzymia. I jakość jakość jest rozumiana przez terminy dostaw i odpowiednia jakość techniczna. [duża_1998] Innowatorzy wskazują, że niełatwo jest przekonać klienta, że cena nie jest głównym wyznacznikiem oceny produktu. Liczy się przede wszystkim jego jakość i konkurencyjność Plany na przyszłość Prezentowane przez Liderów plany na przyszłość sięgały 3-5 letniej perspektywy czasowej. Firmy małe, wykonujące produkty pod indywidualnego klienta, poruszają się w perspektywie bieżących potrzeb i pomysłów. Taką właściwie jakąkolwiek perspektywę rozwojową, taką w miarę sensowną, to można wydać na następny sezon. [mikro_2012]

32 Firmy duże działają w ramach długoletnich strategii (w trakcie wywiadów powtarzało się pojęcie: Strategia 2020), wytyczonych celi i wskaźników. Wśród planów na przyszłość warto wymienić te odnoszące się do aplikowania o kolejne środki dofinansowania. W tegorocznych badaniach kilkakrotnie Liderzy wspominali o przygotowywanych wnioskach do programów na poziomie europejskim, szczególnie do programu Horyzont Podkreślają jednocześnie, że aplikowanie do nich jest znacznie utrudnione. Aktualnie przygotowujemy wniosek wstępny do Horyzontu Próbowaliśmy w ramowym, 7 ramowym ale nie udało nam się ( ) W tych brukselskich projektach musi być już faktycznie kooperacja szersza. [mikro_2012] Do najciekawszych przypadków zdecydowanie należy firma, w której podjęta została decyzja o pełnym przebranżowieniu się na innowacyjność. Dotychczasowe doświadczenia związane z wdrażaniem nowych produktów i linii produkcyjnych sprawiły, że postanowiono o zaniechaniu produkcji jako takiej i skupieniu się wyłącznie na opracowywaniu linii produkcyjnych na zamówienia klientów. To zdecydowanie ewenement w skali badanych w tym roku podmiotów, a właściwie wyjątek wśród wszystkich podmiotów objętych jakościowymi badaniami w zakresie monitoringu i ewaluacji Regionalnej Strategii Innowacji. Stanowi jednak dobitny dowód na to, że dla podkarpackich Liderów Innowacji innowacyjność jest naturalnym sposobem rozwoju i kontynuacji działalności gospodarczej. Wracając jeszcze do wyżej wspomnianego horyzontu czasowego, to jest to element niezmienny w dotychczasowych ustaleniach budowanie planów na więcej niż pięć lat w ocenie podkarpackich innowatorów po prostu nie ma sensu ze względu na niezwykle zmienną sytuację gospodarczą w kraju, Europie i na świecie. Oznacza to też większą elastyczność i otwartość na pojawiające się nowe możliwości, a nie wyłącznie skupienie na realizacji dalekosiężnych planów, co w konsekwencji jest strategią adaptacyjną wzmacniającą innowacyjność jako taką Bariery i ograniczenia przy wdrażaniu innowacji Bardzo często na drodze wprowadzanych przez firmy innowacji mogą i często pojawiają się bariery czy ograniczenia, które w dużej mierze hamują czy wręcz uniemożliwiają podjęcie się w szerszej skali i wymiarze wdrożenia nowych rozwiązań. Wymienić tu można chociażby: trudności w pozyskaniu środków zewnętrznych/unijnych poprzez pozyskanie zgody na realizację projektów. Na pewno jest trudniej jeżeli chodzi o możliwości pozyskania projektów. Jest większy tłok. ( ) Zmusili uczelnie do pisania projektów i teraz wszystkie projekty zgarniają uczelnie. Politechnika Warszawska i AGH w Krakowie zgarniają połowę grantów nie dlatego, że są najlepsze tylko prawdopodobnie się wzajemnie popierają. ( ) Nie ma widoku na lepsze. Istnieje lobbing za projektami [mała_1972] Te podmioty, które już są silne jeszcze bardziej zwiększają ten dystans [względem tych mniejszych] [mała_1972]

33 Były korzystne (konkursy, które pojawiły się ostatnio) dla MŚP, dla dużych przedsiębiorstw niestety te konkursy raz, ze jest ich mało, druga sprawa tak jak już jest konkurs to trudno się na niego załapać. [duża_1998] problemy wkładu własnego Warunki są dzisiaj takie, że ja śmiem twierdzić, że jesteśmy w stanie pozyskać każdą niemal dotacje, oczywiście myślę o pomysłach, myślę o szansach wdrożenia. Natomiast nie aplikujemy o więcej, bo mamy ograniczenia finansowe. Wkład własny musi być pokryty, plus VAT, musi być pokryty tak naprawdę z zasobów przedsiębiorcy i tylko i wyłącznie tutaj jesteśmy ograniczeni. [mała_2007] kryteria oceny wniosku innowacyjnego, rozumiane, jako zasady, procedury definiowania innowacji i oceny tej innowacji na etapie składania wniosku aplikacyjnego, a później na etapie realizacji i kontroli zakładanych efektów i celów projektu projektów o tak specyficznym charakterze. ( ) Teraz kryteria oceny wniosku [są] takie same dlatego co kupuje maszynę i dlatego co tworzy nową technologię. (Jak to pogodzić?) [mała_2007] Nikt z nami nie konsultuje [obowiązujących] zasad i procedur w zakresie kryteriów oceny wniosków tzw. innowacyjnych [mała_1972] Jednym z poważniejszych utrudnień, zasygnalizowanych wcześniej w przytaczanych cytatach, jest konstrukcja programów wsparcia unijnego dla projektów innowacyjnych, w którą wpisana jest konieczność realizacji zakładanych efektów. W praktyce oznacza to, że podejmując się zupełnie nowych wyzwań, nie znając końcowych rozwiązań i ryzyka, należy tak oszacować zakładane efekty, aby możliwe było ostatecznie pozytywne rozliczenie projektu. Zadanie to jest właściwie niewykonalne, o ile nie założy się raczej błahych i banalnych efektów (z góry właściwie znanych), niejako po cichu realizując ambitniejsze (ale obarczone ryzykiem) przedsięwzięcia. W tym sensie pomoc publiczna w ramach środków z Unii Europejskiej finansuje innowacyjność w dość pośredni sposób. ograniczanie ryzyka. Jednym z aspektów podnoszonych przez większość przedsiębiorców jest konieczność zmian po stronie instytucji zarządzających w zakresie partycypowania czy działania na rzecz ograniczania ryzyka (które w 100%, w całości jest tylko po stronie przedsiębiorcy, jako pomysłodawcy nowego rozwiązania, innowacji) z racji obiektywnych trudności w przewidzeniu zakładanych efektów i celów wprowadzenia na rynek nowego rozwiązania (produktu, usługi czy systemu). Potwierdzają to wybrane opinie: ( )Niewątpliwie barierą są dla nas nowe, nie do przewidzenia zjawiska w ramach procesów technologicznych. Zmierzenie przewidywanych efektów jest nie jako wróżeniem z fusów taka jest prawda. ( ) Powinien być margines, podstawa i możliwość korekty do ewentualnie zaistniałych zmian. Projekty badawczo- rozwojowe traktowane są jak inwestycje [a przecież mają inny charakter]. [mała_2007] Ograniczać [te] bariery należałoby wykorzystując doświadczenie osób [z tych firm], które już mają w tym względzie coś do powiedzenia [doświadczenie], np. jakie etapy realizacji projektu innowacyjnego wymagają [szczególnego skupienia i] wiedzy, [często narażone są na korekty]. [mała_2007]

34 ( )Rozdzielenie tego ryzyka, żeby nie było w całości po stronie przedsiębiorcy, po stronie tego, który ma pomysł. [mikro_2001] W rezultacie, będąc w pełni obarczonymi odpowiedzialnością za niepowodzenie projektu przedsiębiorcy minimalizują ewentualne straty wynikające z tego tytułu. Projekty są mniej ambitne, czy mniej innowacyjne, niż wynika to z potencjału podkarpackich przedsiębiorstw. Innego typu ryzykiem jest kalkulacja bilansu zysków i strat. Bariery są zawsze, w zakresie powiedzmy percepcji ludzkiej, czyli znaleźć optymalne rozwiązanie, takie, które z jednej strony byłoby niezbyt drogie, żeby dało się później skompensować w koczach sprzedaży czy zyskach, a z drugiej strony, żeby dawało pozytywny efekt. ( ) Więc dlatego zawsze jest ta bariera to myślenie o tym, czy jest możliwość popełnienia błędu. [duża_1998] trudności w pozyskaniu kredytu na nowe innowacyjne przedsięwzięcie (czyli trudności z jakimi często spotykają się przedsiębiorstwa stojąc przed dylematem czy realizować przedsięwzięcie innowacyjne - trudności o charakterze finansowym). ( )Ja jestem sfrustrowany, ja tego bezpośrednio dotykam. Jak ja chcę coś zrobić to przede wszystkim mnie prześwietlają czy ja zabezpieczę kilkadziesiąt razy te pieniądze [które chcę pożyczyć] i najlepiej by było jakbym w ogóle swój prywatny majątek i majątek rodziny pod to podłożył i wcześniej wpłacił. To wcześniej oni mi dadzą ten kredyt. Najlepiej jakbym wcześniej spłacił ten kredyt z odsetkami na konto do banku i oni wtedy mi dadzą kredyt. Tak to wygląda, taka w Polsce jest filozofia. ( ) Na świecie tak nie ma. W Stanach Zjednoczonych, w Wielkiej Brytanii, w Niemczech tam jest normalnie. Tam pomysł się liczy. [mikro_2001] Ja nie oczekuję cudów. Ja myślę, że przede wszystkim to czego potrzebujemy to wsparcie finansowe, żebyśmy mogli dalej realizować w takim zakresie w jakim do tej pory realizowaliśmy, no nie, no większym, większym, bo ten potencjał się rodził, a dzisiaj jesteśmy gotowi do kolejnych wdrożeń i potrzebne jest tak naprawdę dofinansowanie. [mała_2007] cena oferowanego produktu lub usługi odbiorcy produktu muszą wiedzieć do czego dany produkt/usługa im się przyda, muszą widzieć korzyści, zwrot inwestycji. Wiele przetargów opiera swoje wymogi jedynie na wyznaczonej cenie. Nikt natomiast nie weryfikuje potencjału firm, które przystępują do przetargów [mała_1982]. Barierę dla rozwoju innowacyjnych technologii stanowią także wyobrażenia klienta o danym produkcie. Dlatego liderzy innowacji promują produkty, prowadzą szkolenia, kreują rynek. Najgorszy problem jest z tymi (klientami), którzy nie wiedzą czego się mają spodziewać, bo w ogóle nie wiedzą co mają z tym (produktem) zrobić ( ) [mikro_2012] Klienci interesują się nowinkami, ale mają taki obraz bardzo naukowy póki co, albo bardzo taki efekciarski, taki w stylu, ze można tym dronem zrobić jakiś filmik, jakieś przekazywanie obrazu w czasie rzeczywistym ( ) okazuje się, że on (klient) ma jakieś swoje wyobrażenia, które przy zderzeniu z rzeczywistością okazują się nie takie same. [mikro_2012]

35 Ograniczenia wynikają również z deficytu kapitału ludzkiego. Innowacje to jest raz, ale te innowacje wykonują ludzie. [duża_1937] Głównie jakość kapitału ludzkiego. To jest jedyna rzecz, która może spowolnić rozwój. [duża_1937] ( ) jedynym ograniczeniem to jest moja głowa, że czasem się zatnie i nie może nic wymyślić. [mała_1982] W tej edycji badań liderzy innowacji zdecydowanie krytykowali jakość absolwentów szkół wyższych, którzy do nich trafiają. Jest to faktycznie jedno z najpoważniejszych ograniczeń, jakie było w tym roku sygnalizowane. Nie tylko pogarszająca się jakość kandydatów do pracy, ale także coraz mniejsza ich chęć do podejmowania nowych wyzwań, dokształcania się, generalnie rzecz biorąc bierność. Z jednej strony może to być efektem postępującego jednak drenażu mózgów, który jest zjawiskiem typowym dla regionów peryferyjnych, skąd najzdolniejsi i najambitniejsi odpływają do większych ośrodków centralnych. Nie znaczy to jednak, że podkarpackie uczelnie wyższe jakoś szczególnie odstają pod względem dydaktycznym i naukowym od poziomu ogólnokrajowego, na co zresztą dowody znaleźć można w publikowanych co roku rankingach uczelni wyższych. Wynika to raczej z wyższych oczekiwań uczniów i studentów wybitnych, którzy poza jakością kształcenia poszukują także większych możliwości samorozwoju, a te znajdują w większych ośrodkach akademickich. Po drugie, uwzględniając stosunkowo krótki horyzont czasowy, jaki prezentują niezmiennie pracodawcy w swoich planach rozwojowych niezwykle trudno podjąć decyzję co do kierunku studiów, która byłaby trafna pod względem przyszłych realiów regionalnego rynku. Studia trwają bowiem dokładnie tyle, ile wynosi horyzont planów na przyszłość. Zatem, dziś poszukiwani pilnie specjaliści mogą być już zupełnie niepotrzebni po pięciu latach, kiedy firma będzie modyfikowała i aktualizowała swoje plany. To z kolei przeczy oczekiwaniom pracodawców, którzy chcą pracowników dobrze wykształconych, posiadających konkretne umiejętności praktyczne, a jednocześnie na tyle elastycznych, że potrafią w każdej chwili dostosować się do zmieniających realiów, a więc wykazują się też pewnym poziomem ogólności swojego wykształcenia. Ten dylemat wydaje się być nierozstrzygalny, niemniej jednak warto poświęcić nieco więcej uwagi współpracy na linii przedsiębiorstwa uczelni wyższe. Innym istotnym ograniczeniem z jakim często spotykają się firmy to brak prac badawczych o odniesieniu praktycznym. Brak współpracy uczelnie-firmy. Oddają ten aspekt fragmenty wypowiedzi: Owszem współpracujemy z uczelniami, ale to my zlecamy im, a nie oni nam. My najczęściej szukamy i bierzemy do projektów uczelnie, a nie oni nas. [mała_1972] Uczelnie, które powinny być tymi ośrodkami innowacji, powinny te innowacje wymyślać i je dawać [przedsiębiorcom] do zastosowania, one nie są zainteresowane [współpracą z przedsiębiorstwami]. Jak dostają granty to chcą żeby jak najdłużej one trwały. Nie reprezentują podejścia, żeby coś zrobić i żeby to miało jakiś efekt [praktyczny efekt]. ( ) Ale to jest efekt naszego systemu kształcenia. ( ) Ten system jest zły, nie jest nakierowany na to, żeby pełnić tę twórczą rolę względem innowacji. [mikro_2001]

36 Konieczność efektywnego łączenia nauki z biznesem wskazywana jest wręcz jako główny element dla dalszego rozwoju innowacji. Przy czym mówimy o poziomie uniwersyteckim ale nie tylko mówimy o studentach ale i także o pracownikach naukowych, którzy pełnią nie tylko tą funkcję dydaktyczną, ale pełnią też funkcje wparcia jeżeli chodzi o zaplecze laboratoryjne, które uczelnie mają i udostępnią biznesowi ( ) Jeżeli tego nie będzie to innowacyjność się zatrzyma. Więc jakość kształcenia, to jest w zasadzie taki można powiedzieć klucz obecnie. [duża_1937] Barierę stanowi również coraz większa konkurencja na rynku oraz sytuacja na rynku globalnym. Wielka konkurencja, to jest jedna rzecz, bardzo duża, i druga rzecz to są takie cykliczne zachwiania koniunktury, powiedzmy typu kryzysy. [duża_1998] Uwarunkowania prawne Tego typu ograniczeniach wymieniła jedna z badanych firm: Nie mamy ustawodawstwa uregulowanego, czyli nie ma ustawy OZE, które regulowałby po jakich stawkach tak naprawdę klient, czyli nasz końcowy klient, czy przedsiębiorca, czy administracja publiczna, mogłaby tak naprawdę jakby oddawać tą energię kompensując sobie rachunek. Są też inne aspekty, np. związane z poprawieniem efektywności energetycznej. [mała_2007] Projekty muszą być więc tak wykonywane, żeby klient konsumował energię, żeby nie miał problemu z jej oddawaniem. Problem z ustawodawstwem powoduje wiec to, że nie możemy tak bardzo się rozwijać, tylko jesteśmy zamknięci w takich małych instalacjach, mikromałych. [mała_2007] Miano horroru zyskało oparcie rozwiązań projektowych na ustawie o zamówieniach publicznych. W wyniku tego, zdaniem badanych, wszystko kupowane jest o wiele drożej [duża_1998]. Dotyczy to przede wszystkim spółek skarbu państwa, czy szerzej, sektora publicznego. W sektorze tym liczą się nieformalne powiazania i układy, narasta korupcja i łapówkarstwo. Ten proceder (łapówkarstwo), jeśli się nie zakończy, to zabije nasza przedsiębiorczość, naszą polską przedsiębiorczość. [mała_1982] W kontekście barier prawnych warto również dodać ograniczenie wynikające z tzw. podwójnego zastosowania produktów zastosowania cywilnego i wojskowego [mikro_2012]. Odrębną kwestią, ale podnoszoną przez reprezentantów niemal wszystkich podmiotów objętych badaniem, jest postępujący rozrost biurokracji okołoprojektowej na poziomie województwa. Kilkakrotnie to już zasygnalizowano w niniejszym raporcie, o ile przedsiębiorcy coraz sprawniej współpracują z instytucjami na poziomie centralnym czy ponadnarodowym, o tyle urzędnicy Urzędu Marszałkowskiego oceniani są gorzej. Wskazuje się przede wszystkim na zbyt daleko posuniętą ostrożność i zapobiegliwość w procedurach przyznawania pomocy publicznej i wspierania działalności innowacyjnej. Efekt ten wzmacnia dodatkowo fakt, że dotychczasowi

37 doświadczeni urzędnicy zastępowani są sukcesywnie przez młodszych, mniej doświadczonych i przez to znacznie bardziej ostrożnych. Z perspektywy niektórych liderów innowacji oznacza to w praktyce wręcz wrażenie, że Urząd Marszałkowski nie jest zainteresowany wspieraniem innowacyjności podkarpackich podmiotów, ile bardziej ostrożnym rozdysponowaniem centralnych środków tak, aby nie było w tym względzie żadnych zastrzeżeń. W tej perspektywie Urząd Marszałkowski nie jest więc partnerem w budowaniu potencjału podkarpackich podmiotów, ile raczej surowym kontrolerem, działającym niejako z zewnątrz. To wnioski płynące z tegorocznych wywiadów, ale stanowią one dość niepokojący sygnał, że zaproponowane przez Urząd Marszałkowski formy współpracy z najbardziej innowacyjnymi przedsiębiorstwami w regionie nie do końca realizują oczekiwania tych ostatnich i zaczynają stanowić barierę w podejmowanych przez nich działaniach.

38 3. Ocena spójności wybranych projektów z celami RSI Każdy z objętych analizą projektów w zamierzeniu będących wsparciem Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego był oceniany według: zgodności realizacji projektu z zakładanymi w Strategii celami, adekwatności produktów końcowych do zakładanych celów, adekwatności uzyskanego efektu końcowego do założeń Strategii, wpływu projektu na wzrost innowacyjności w przedsiębiorstwach. Projekt: Centrum Zaawansowanych Technologii AERONET - Dolina Lotnicza w Rzeszowie (współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ZPORR oraz PO IG Działanie ) Projektodawca: Politechnika Rzeszowska Typ projektu: Badania naukowe i prace rozwojowe / Platforma nauki z przemysłem Termin realizacji: Centrum Zaawansowanych Technologii "AERONET - Dolina Lotnicza" jest konsorcjum składającym się z jednostek naukowych prowadzących badania o uznanym poziomie światowym oraz innych podmiotów na rzecz badań naukowych i prac rozwojowych, innowacji i wdrożeń w zakresie szeroko rozumianej techniki lotniczej. Prowadząc działalność o charakterze interdyscyplinarnym, służy opracowywaniu, wdrażaniu i komercjalizacji nowych technologii związanych z lotnictwem, zgodnie z założeniami polityki naukowej i innowacyjnej Polski. Wnioski i ocena: Realizacja projektu jest zgodna z zakładanymi w Regionalnej Strategii Innowacji celami strategicznymi, tj. zwiększenie wykorzystania potencjału badawczo-rozwojowego dla wzrostu innowacyjności gospodarki woj. podkarpackiego. W szczególności celu operacyjnego promowanie współpracy nauki z przedsiębiorstwami utworzenie struktur, zwiększenie korzyści. Główne cele projektu obejmowały: Podejmowanie, inspirowanie i wspomaganie inicjatyw i działań w zakresie specjalistycznego kształcenia i podwyższania kwalifikacji kadr naukowych, inżynierskich i technicznych dla potrzeb lotnictwa; Działanie na rzecz postępu w wyposażeniu edukacyjnym i naukowo-badawczym jednostek szkół wyższych i przedsiębiorstw lotniczych;

39 Organizowanie i rozwijanie współpracy edukacyjnej w specjalizacjach związanych z lotnictwem pomiędzy szkołami wyższymi, jednostkami badawczymi i przedsiębiorstwami w kraju i zagranicą, szczególnie w obszarze Europy; Prace naukowo - badawcze na rzecz przemysłu lotniczego oraz branż związanych z przemysłem lotniczym; Analiza zagadnień związanych z transportem lotniczym oraz z organizacją ruchu lotniczego; Rozwiązywanie bieżących problemów związanych z unowocześnianiem i optymalizacją technologii stosowanych w przemyśle lotniczym - wdrażanie nowych produktów i technologii. Osiągnięte efekty końcowe są adekwatne do założeń RSI. Realizacja projektu przyczyniła się do stworzenia warunków do rozwoju gospodarki opartego na wiedzy i sprzyjającego podnoszeniu konkurencyjności przedsiębiorstw sektora związanego z lotnictwem. Rezultatem projektu było: Zapewnienie stałego podnoszenia kwalifikacji kadr naukowych, inżynierskich i technicznych w ośrodkach naukowo - badawczych i przemysłowych związanych z lotnictwem; Stworzenie oferty naukowo - badawczej i wdrożeniowej dla części podmiotów gospodarczych związanych z przemysłem i transportem lotniczym; Stwarzanie korzystnych warunków do rozwoju istniejących i powstawania nowych podmiotów gospodarczych związanych z szeroko rozumianą produkcją lotniczą; Umożliwienie wykorzystywania opracowywanych rozwiązań w innych działach gospodarki narodowej; Rozwój współpracy międzynarodowej w zakresie badań i wdrożeń nowoczesnych technologii lotniczych. Realizację projektu wyróżnia jakość podejmowanych działań (np. oryginalność, różnorodność, kompleksowość, wysoki poziom produktów końcowych). Strategiczne osie działania obejmowały: modernizację bazy naukowej; badania, wdrażanie i komercjalizację nowych technologii związanych z lotnictwem; współpracę z partnerami przemysłowymi bezpośrednio i pośrednio zaangażowanymi w produkcję związaną z lotnictwem; rozwój współpracy międzynarodowej w zakresie badań naukowych, edukacji i współpracy w sektorze przemysłowym. Dokonując oceny powyższego projektu można powiedzieć, że jest to doskonały przykład dobrej praktyki jako sposób osiągania celów. Dzięki wykorzystywaniu potencjału badawczego i intelektualnego określonych środowisk twórczych w budowie i doskonaleniu efektów działań w obszarze związanym z lotnictwem doprowadzi do poszerzenia i wzmocnienia współpracy uczelni z przemysłem (badania, wdrożenia itp.) oraz współpracy międzynarodowej.

40 Projekt: Kompleks Naukowo-Dydaktyczny Centrum Mikroelektroniki i Nanotechnologii Uniwersytet Rzeszowski (współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego PO IS wyższego). Projektodawca: Uniwersytet Rzeszowski Typ projektu: Infrastruktura naukowo-badawcza Termin realizacji: Działanie XIII.1. Infrastruktura szkolnictwa Projekt obejmował stworzenie nowej infrastruktury Uniwersytetu Rzeszowskiego, która miała na celu uzupełnić istniejącą lukę infrastrukturalną w Regionie Podkarpackim, dotyczącą najnowszych technologii i metod badań. Powstała infrastruktura będzie służyć jako baza naukowo-dydaktyczna dla nowych specjalności: Nanoelektronika na kierunku Fizyka techniczna; Nanotechnologia i Nowe Materiały dla Lotnictwa na makrokierunku Mechatronika i Nanotechnologie przewidzianym do uruchomienia w roku akademickim 2009/2010; Bioinżynieria medyczna, Bioinformatyka, Biotechnologia analityczna oraz Biomateriały na międzywydziałowym kierunku Biotechnologia. Wnioski i ocena: Realizacja projektu jest zgodna z zakładanymi w Regionalnej Strategii Innowacji celami strategicznymi, tj. zwiększenie wykorzystania potencjału badawczo-rozwojowego dla wzrostu innowacyjności gospodarki woj. podkarpackiego. W szczególności celów operacyjnych wspieranie powstawania nowych specjalizacji sektora B+R oraz kształcenie nowoczesnych innowacyjnych kadr. W ramach Projektu zostały stworzone pokoje czyste o łącznej powierzchni 200 metrów kwadratowych, w których zostały rozmieszczone instalacje MBE podstawowa technologia wytwarzania nanostruktur, skaningowy mikroskop elektronowy o wysokiej klasie dla kontroli topologii wytwarzanych nanostruktur, instalacja SIMS dla kontroli profilu składu struktur, technologia fotolitografii i litografii elektronowej wytwarzania układów scalonych i elementów obwodów kwantowych, współczesna aparatura badawcza dla kontroli magneto-transportu przy niskich temperaturach w wytworzonych elementach obwodów kwantowych, własności optycznych nanostruktur, co jest niezbędne dla wykonania prac magisterskich i doktorskich na odpowiednim poziomie, oraz stanowiska w pracowniach studenckich, gdzie studenci będą przygotowywani do prowadzenia pomiarów nanostruktur. W tym celu jest tworzona odpowiednia infrastruktura niskich temperatur. Zakończenie realizacji Projektu w roku 2012 pozwoliło rozpocząć kształcenie studentów w zakresie najnowszych technologii i metod badań naukowych.

41 Osiągnięte efekty końcowe są adekwatne do założeń RSI. Zakładane wskaźniki zostały osiągnięte w 100%. Utworzenie Centrum Mikroelektroniki i Nanotechnologii pozwala na zwiększenie wykorzystania potencjału badawczo-rozwojowego dla wzrostu innowacyjności gospodarki woj. podkarpackiego, a także wzmocnienie i rozwój podkarpackiego systemu innowacji. Realizacja projektu nie tylko umożliwi pełne wykorzystanie posiadanego potencjału kadrowego oraz technicznego Uniwersytetu Rzeszowskiego, ale również wygeneruje następujące korzyści dla regionu: stworzenie na Podkarpaciu 1 z 3 placówek w kraju, w której wytwarza się nanowarstwy półprzewodnikowe, rozwój Doliny Lotniczej poprzez uruchomienie i wykształcenie nowych technologów w zakresie MBE, rozwój nowych technologii i najbardziej współczesnych metod badania i kontroli w materiałoznawstwie, wykształcenie specjalistów w zakresie wysokich technologii. Ww. korzyści będą przyczyniać się do zwiększenia innowacyjności gospodarki woj. oraz trwałego zwiększenia konkurencyjności regionu i przyczynia się do stworzenia podstaw do długofalowego przyspieszonego rozwoju gospodarczego. Realizację projektu wyróżnia jakość podejmowanych działań. Kluczowe działania projektu realizowane są na rzecz najbardziej zaawansowanej technologii i stanowić może jako inspiracja do uzyskania nowych nieosiąganych dotychczas możliwości tej technologii w zakresie wytwarzania warstw związków o wąskiej przerwie wzbronionej. Dokonując oceny powyższego projektu można powiedzieć, że jest to doskonały przykład dobrej praktyki jako sposób osiągania celów. Przedmiotowy projekt, poprzez stworzenie warunków do prowadzenia badan podstawowych umożliwi rozwój innowacyjnych technologii w regionie i wykształcenia specjalistów, co stanowi warunek niezbędny dla tworzenia warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i gospodarki opartej na wiedzy. Projekt: SPINAKER WIEDZY - Regionalny program wsparcia przedsiębiorczości akademickiej (współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego PO KL Działanie Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw) Projektodawca: Politechnika Rzeszowska Typ projektu: szkoleniowo - doradczy Termin realizacji: Celem Projektu pt. SPINAKER WIEDZY regionalny program wsparcia przedsiębiorczości akademickiej jest intensyfikacja procesów transferu wiedzy do

42 gospodarki poprzez promocję i tworzenie warunków dla przedsiębiorczości akademickiej oraz zainicjowanie i rozwój wsparcia szkolno-doradczego dla przedstawicieli środowiska akademickiego Podkarpacia w zakresie tworzenia firm odpryskowych (spin off/out) w strategicznych branżach gospodarczych. Wnioski i ocena: Realizacja projektu jest zgodna w sposób pośredni z zakładanymi w Regionalnej Strategii Innowacji celami strategicznymi, tj. zwiększenie wykorzystania potencjału badawczo-rozwojowego dla wzrostu innowacyjności gospodarki woj. podkarpackiego, w szczególności celu operacyjnego kształcenie nowoczesnych innowacyjnych kadr. A także celu strategicznego stworzenie dobrego klimatu i warunków wspierania powstawania nowych firm innowacyjnych i rozwoju istniejących, w szczególności celu operacyjnego wspieranie rozwoju firm typu spin-off i start-up. Projekt będzie skierowany do zamieszkałych na Podkarpaciu pracowników naukowodydaktycznych uczelni wyższych, pracowników naukowych jednostek naukowych, doktorantów, absolwentów uczelni, studentów IV, V roku jednolitych studiów magisterskich, studentów I i II roku studiów drugiego stopnia, studentów ostatniego roku studiów pierwszego stopnia licencjackich lub inżynierskich zainteresowanych podniesieniem/zdobyciem wiedzy w zakresie PA, PWIiP, założeniem firmy typu spin off/out. Osiągnięte efekty końcowe są adekwatne do założeń RSI. Oczekiwanym efektem realizacji projektu jest przyspieszenie procesu transferu wiedzy do gospodarki, poprzez budowanie świadomości, możliwości i sposobów (np. firmy typu spin off/out) skutecznego działania w partnerstwie. Realizację projektu wyróżnia jakość podejmowanych działań (np. oryginalność, różnorodność, kompleksowość, wysoka jakość). Kluczowe działania projektu realizowane są na rzecz intensyfikacji procesów transferu wiedzy do gospodarki poprzez m.in. organizację kursów obejmujących: SPINAKERstart pasjonujący świat innowacyjnej przedsiębiorczości; SPINAKERskill osobowość przedsiębiorcza; SPINAKERplan profesjonalny biznesplan; SPINAKERform prawne i finansowe formy prowadzenia działalności; SPINAKERfund gdzie szukać kapitału i wsparcia; SPINAKERmarket jak zaistnieć na rynku; SPINAKERpatent chroń swój biznes. Dokonując oceny powyższego projektu można powiedzieć, że jest to przykład dobrej praktyki jako sposób osiągania celów. A wypracowane metody, formy i materiały służą upowszechnianiu efektów projektu co pozwala na wykorzystanie osiągnięć w celu ich implementacji na inne działania. Wśród spodziewanych efektów realizacji projektu należy wymienić przede wszystkim zainicjowanie i rozwój wsparcia szkolnodoradczego dla przedstawicieli środowiska akademickiego Podkarpacia w zakresie tworzenia firm odpryskowych (spin off/out). Warto zaznaczyć, iż tematyka firm spin off/out jest zagadnieniem nowym, którym zajmuje się bardzo wąskie grono specjalistów. W świetle trudnego wyzwania, zapewniona została profesjonalna kadra prowadząca spotkania. Trenerzy posiadali nie tylko obszerną wiedzę (zarówno teoretyczną, jak i praktyczną), ale potrafili ją w sposób zrozumiały przekazać uczestnikom szkolenia.

43 Projekt: Budowa, rozbudowa i modernizacja bazy naukowo-badawczej Politechniki Rzeszowskiej (współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego, Oś priorytetowa I Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka, Działanie 1.3 Regionalny system innowacji) Projektodawca: Politechnika Rzeszowska Typ projektu: inwestycje w infrastrukturę naukowo-badawczą Termin realizacji: Celem głównym projektu było wzmocnienie konkurencyjności gospodarki i podniesienie poziomu innowacyjności Uczelni. Cel ten był realizowany poprzez cele szczegółowe: podniesienie jakości prac badawczo naukowych; ukierunkowanie badań na wdrożenie w przemyśle; intensyfikacja przepływu wiedzy miedzy sferą nauki, a gospodarką; popularyzacja wyników prowadzonych badań naukowych; powstanie nowoczesnych laboratoriów naukowo badawczych. Projekt obejmował budowę Laboratorium Kompatybilności Elektromagnetycznej, rozbudowę Laboratorium Procesów Spawalniczych oraz zakup aparatury naukowo badawczej, wyposażenia laboratoryjnego i oprogramowania, w ramach następujących Wydziałów: Budownictwa i Inżynierii Środowiska; Budowy Maszyn i Lotnictwa; Chemicznego; Elektrotechniki i Informatyki; Matematyki i Fizyki Stosowanej. Wnioski i ocena: Realizacja projektu jest zgodna z zakładanymi w Regionalnej Strategii Innowacji celami strategicznymi, tj. zwiększenie wykorzystania potencjału badawczo-rozwojowego dla wzrostu innowacyjności gospodarki woj. podkarpackiego. W szczególności celów operacyjnych promowanie współpracy nauki z przedsiębiorstwami utworzenie struktur, zwiększenie korzyści, wspieranie powstawania nowych specjalizacji sektora B+R oraz kształcenie nowoczesnych innowacyjnych kadr. Dzięki inwestycji zmodernizowane zostały 33 zespoły laboratoriów Wydziału Budowy Maszyn i Lotnictwa, Wydziału Chemicznego, Wydziału Elektrotechniki i Informatyki oraz Wydziału Matematyki i Fizyki Stosowanej.