Osteologia SZKIELET OSIOWY

Transkrypt

1 Osteologia SZKIELET OSIOWY

2 SZKIELET LUDZKI szkielet osiowy skeleton axiale szkielet kończyn skeleton appendiculare

3 SZKIELET OSIOWY szkielet klatki piersiowej ossa thoracis kręgosłup columna vertebralis czaszka cranium

4 SZKIELET KLATKI PIERSIOWEJ OSSA THORACIS odcinek piersiowy kręgosłupa vertebrae thoracicae mostek sternum żebra costae

5 MOSTEK STERNUM rękojeść mostka manubrium sterni trzon mostka corpus sterni wyrostek mieczykowaty processus xiphoideus

6 MOSTEK STERNUM a. rękojeść mostka manubrium sterni b. trzon mostka corpus sterni c. wcięcie szyjne incisura jugularis d. wcięcie obojczykowe incisura clavicularis e. wyrostek mieczykowaty processus xiphoideus c d a b e

7 MOSTEK STERNUM a. wcięcia żebrowe incisurae costales a

8 MOSTEK STERNUM określanie strony: nie dotyczy pomyłki: fragmenty mostka mogą być pomylone z fragmentami miednicy lub kręgami dziecięcymi

9 MOSTEK STERNUM wzrost: mostek zrasta się z 4 punktów kostnienia (rękojeść i segmenty 2-4 trzonu mostka), które pojawiają się w okresie płodowym. Zrastanie się segmentów jest często nieregularne, ale zrost dolnych segmentów [4-5] ma miejsce wkrótce po pokwitaniu. Segmenty 2-4 zrastają się we wczesnym wieku dorosłym a rękojeść z trzonem czasem pozostaje nie zrośnięta do śmierci

10 ŻEBRA COSTAE żebra prawdziwe I-VII costae verae żebra rzekome costae spuriae VIII-X połączone z mostkiem chrząstką żebra VII XI-XII żebra wolne costae fluitantes

11 ŻEBRA COSTAE I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

12 ŻEBRO PRAWDZIWE COSTA VERA głowa żebra caput costae guzek żebra tuberculum costae bruzda żebra sulcus costae brzeg dolny brzeg górny koniec mostkowy/przedni kąt żebra angulum costae b a g a c d e f

13 ŻEBRO PRAWDZIWE COSTA VERA a. b. c. d. głowa żebra caput costae guzek żebra tuberculum costae szyjka żebra collum costae trzon żebra corpus costae a c b d

14 ŻEBRO NIETYPOWE Pierwsze żebro jest najbardziej niezwykłe i stąd łatwe do identyfikacji: szerokie, spłaszczone górno-dolnie, krótkie, mocno wygięte, z jedną tylko powierzchnią stawową na małej okrągłej głowie Drugie żebro ma formę przejściową Dziesiąte zebro przypomina żebra III-IX ale ma tylko jedną powierzchnię stawową na głowie. Jedenaste żebro ma tylko jedną powierzchnię stawową na głowie i nie posiada guzka żebra. Koniec mostkowy jest często wąski i zaostrzony. Trzon żebra charakteryzuje się niewielkim kątem i płytką bruzdą. Dwunaste żebro jest krótsze od XI, i może być krótsze o d pierwszego. Przypomina morfologię żebra jedenastego I II X XI XII

15 ŻEBRO I I II a. bruzda żyły podobojczykowej sulcus venae subclaviae b. bruzda tętnicy podobojczykowej sulcus arteriae subclaviae c. guzek mięśnia pochyłego przedniego tuberculum musculi scaleni anterioris d. guzowatość mięśnia zębatego przedniego tuberositas musculi serrati anterioris d b c a

16 ŻEBRA COSTAE określanie strony: głowa żebra położona jest tylnie, koniec mostkowy przednio, brzeg dolny jest bardziej ostry (nad nim znajduje się bruzda żebra), również guzek żebra znajduje się na stronie dolnej pomyłki: mogą zostać pomylone z dolną krawędzią miednicy, głowa wraz z szyjką mogą być pomylone z fragmentami k. sródręcza lub śródstopia, a w przypadku pierwszego żebra także z wyrostkiem poprzecznym kręgu piersiowego. Sama głowa może być pomylona ze złamaną k. łokciową dziecka

17 ŻEBRA COSTAE wzrost: żebra poza żebrami wolnymi kostnieją z 4 punktów kostnienia. Nasady na stawowych i nie stawowych częściach guzka żebra pojawiają się u nastolatków, przyrastają zaś we wczesnym wieku dorosłym

18 KRĘGOSŁUP COLUMNA VERTEBRALIS odcinek szyjny vertebrae cervicales [C] (7) odcinek piersiowy vertebrae thoracicae [T] (12) odcinek lędźwiowy vertebrae lumbales [L] (5) odcinek krzyżowy os sacrum/vertebrae sacrales [S] (5) kość guziczna coccyx/os coccygis (4-5) a b c d e

19 KOŚCI KRĘGOSŁUPA - ODC. SZYJNY vertebrae cervicales kręg szczytowy atlas (C1) kręg obrotowy axis (C2) pozostałe kręgi

20 Kręgi szyjne a. otwór kręgowy foramen vertebrale b. trzon kręgu corpus vertebrae/vertebrale c. łuk kręgu/kręgowy arcus vertebrae/vertebralis d b a d. nasada łuku kręgu/kręgowego pediculus arcus vertebrae/vertebralis e. blaszka łuku kręgu/kręgowego lamina arcus vertebrae/vertebralis b e c

21 Kręgi szyjne g f. wyrostek kolczysty processus spinosus k h g. wyrostek poprzeczny processus transversus h. wyrostek stawowy górny processus articularis superior f wyrostek stawowy dolny processus articularis interior k. otwór wyrostka poprzecznego foramen processus transversi i

22 Odcinek szyjny: kręg szczytowy atlas C1 leży między czaszką a kręgiem obrotowym. Wyrostki stawowe C1 są wklęsłe i wydłużone i kontaktują się z kłykciami k. potylicznej czaszki. C1 nie ma trzonu oraz górnego lub dolnego krążka stawowego. Na powierzchni tylnej przedniego łuku tego kręgu (przedniej krawędzi otworu kręgowego) znajduje się owalna powierzchnia stawowa łącząca się z zębem C2

23 Odcinek szyjny: kręg obrotowy axis C2 także nie posiada typowego trzonu, lecz wystający wyrostek, który tworzy oś obrotu C1, zwany zębem dens. W ten sposób kiwanie głową powoduje ruch pomiędzy wyrostkami stawowymi górnymi C1 i kłykciami k. potylicznej czaszki, a zaprzeczanie powoduje obrót C1 wokół osi zęba C2

24 Odcinek szyjny: C1 i C2

25 Odcinek szyjny Rozpoznawanie: trzony kręgów szyjnych są łukowato wygięte w kierunku dolno-górnym i mniejsze niż w innych kręgach w nasadzie łuku kręgu znajdują się otwory wyrostka poprzecznego foramen processus tranversi. łuki są stosunkowo duże i szerokie w porównaniu do trzonów wyrostek kolczysty wystaje poziomo za trzonem kręgu, głównie tylnie, nieco dolnie. W. k. jest zwykle dwudzielny i często asymetryczny na końcu, krótszy niż piersiowy i nie tak masywny jak lędźwiowy wyrostki poprzeczne są niewielkimi pojedynczymi, lub sparowanymi guzkami wystającymi bocznie za otworami wyrostka poprzecznego górne i dolne wyrostki stawowe są ukształtowane płasko lub lekko wklęśle. Leżą równolegle, skierowane są górnoprzednio w kierunku dolnotylnim. Wyrostek dolny jest położony nieco bardziej tylnie od górnego

26 Odcinek szyjny: powierzchnia górna

27 Odcinek szyjny: kręg C7 jest przejściowy między odcinkiem szyjnym a piersiowym. Ma największy trzon ze wszystkich kręgów szyjnych i ma płaską powierzchnie stawową dolną. Jego wyrostek kolczysty do złudzenia przypomina wyrostki kolczyste k. piersiowych.

28 KOŚCI KRĘGOSŁUPA - ODC. SZYJNY vertebrae cervicales Określanie strony: oś długa wyrostka kolczystego kręgu jest ustawiona tylnodolnie górne wyrostki stawowe są skierowane tylnogórnie, dolne odwrotnie podniesione krawędzie powierzchni stawowej trzonu znajdują się na powierzchni górnej

29 KOŚCI KRĘGOSŁUPA - ODC. PIERSIOWY vertebrae thoracicae Dołki żebrowe foveae costale

30 Kręgi szyjne a. otwór kręgowy foramen vertebrale b b. trzon kręgu corpus vertebrae/vertebrale a c. łuk kręgu/kręgowy arcus vertebrae/vertebralis d c e c d. nasada łuku kręgu/kręgowego pediculus arcus vertebrae/vertebralis e. blaszka łuku kręgu/kręgowego lamina arcus vertebrae/vertebralis d b

31 Kręgi szyjne h f. wyrostek kolczysty processus spinosus g. wyrostek poprzeczny processus transversus h. wyrostek stawowy górny processus articularis superior g f i. wyrostek stawowy dolny processus articularis interior f i

32 Kręgi szyjne j1 j. dołki żebrowe foveae costale j1. górny superior j2. dolny interior j3 j3. wyrostka poprzecznego processus transversi j1 j2 j3

33 Odcinek piersiowy: T1-T12 Rozpoznawanie: trzony kręgów piersiowych górnych są mniej więcej trójkątne w kształcie patrząc na powierzchnię górną, podczas gdy dolne są bardziej okrągłe. K. piersiowe są pośrednie w wielkości między k. szyjnymi a k. lędźwiowymi. trzony k. piersiowych na częściach bocznych posiadają powierzchnie stawowe (dołki stawowe) stanowiące oparcie dla żeber. Każde typowe żebro ma dwa połączenia z kręgiem: jedno na trzonie, drugie na końcu wyrostka poprzecznego. Trzony od T2 do T9 posiadają dolną i górną połówkę powierzchni stawowej (dołek stawowy górny i dolny). Pozostałe kręgi piersiowe posiadają jeden dołek stawowy. otwór kręgowy jest mniejszy w stosunku do trzonu i jest bardziej okrągły niż w przypadku k. szyjnych. K. piersiowe nie mają otworowi wyrostka poprzecznego wyrostek kolczysty jest długi, prosty i wąski w stosunku do krótkiego, dwudzielnego wyrostka kolczystego k. szyjnych, czy haczykowatych wyrostków k. lędźwiowych. Kąt między w. kolczystymi a trzonami kręgów staje się coraz bardziej ostry i skierowany w dół w kręgach od T2 do T8 wyrostki poprzeczne są elementami odstającymi wyraźnie od łuków. Znajdują się na nich dołki żebrowe wyrostków poprzecznych fovea costalis processus transversi łączące się z guzkami żebra górne i dolne wyrostki stawowe są płaskie i ustawione pionowo, skierowane dokładnie do przodu (wyrostek dolny) lub do tyłu (wyrostek górny)

34 Odcinek piersiowy: T1, T10-T12 T1: posiada całą powierzchnię stawową żebrową od góry i połówkę od dołu. Najbardziej przypomina kręgi szyjne T10: zwykle posiada całą powierzchnię stawową żebrową od góry i dołki żebrowe wyrostków poprzecznych T11: posiada całą powierzchnię stawową żebrową od góry lecz nie ma dołków żebrowych wyrostków poprzecznych T12: przypomina T11 ale dolna powierzchnia stawowa trzonu wygląda tak, jak w odcinku lędźwiowym

35 Odcinek piersiowy: T1-T12

36 Odcinek piersiowy Określanie strony: oś długa wyrostka kolczystego kręgu jest ustawiona tylnie i skierowana ostro w dół, szczególnie w środkowej części odcinka piersiowego górne wyrostki stawowe są skierowane tylnie, dolne odwrotnie dołki żebrowe wyrostków poprzecznych skierowane są przedniobocznie w rzucie bocznym dolne wyrostki stawowe są wyraźnie oddzielone od trzonu kręgu wymiar górny trzonu kręgu jest mniejszy niż dolny

37 KOŚCI KRĘGOSŁUPA - ODC. LĘDŹWIOWY vertebrae lumbales największy rozmiar

38 Kręgi lędźwiowe a. otwór kręgowy foramen vertebrale c a e b. trzon kręgu corpus vertebrae/vertebrale c. łuk kręgu/kręgowy arcus vertebrae/vertebralis d b d. nasada łuku kręgu/kręgowego pediculus arcus vertebrae/vertebralis e. blaszka łuku kręgu/kręgowego lamina arcus vertebrae/vertebralis d b

39 Kręgi lędźwiowe f h f. wyrostek kolczysty processus spinosus g. wyrostek poprzeczny processus transversus / wyrostek żebrowy processus costalis g h. wyrostek stawowy górny processus articularis superior i. wyrostek stawowy dolny processus articularis interior g f i

40 Odcinek lędźwiowy Rozpoznawanie: trzony kręgów lędźwiowych nie posiadają dołków żebrowych i otworów wyrostków poprzecznych łuk kręgu jest bardzo mały w stosunku do trzonu wyrostek kolczysty przypomina ostrze siekiery, jest duży i tępo zakończony, bardziej poziomo ułożony niż wyrostki kolczyste innych kręgów (są prostopadłe do płaszczyzny czołowej) wyrostki poprzeczne są stosunkowo mniejsze i cieńsze niż w odcinku piersiowym, bez żadnych powierzchni stawowych. L1 praktycznie jest ich pozbawiony, zwiększają się w kolejnych kręgach górne i dolne wyrostki stawowe nie są równoległe. Górne wyrostki stawowe są wklęsłe i skierowane tylno-przyśrodkowo, dolne są wypukłe i skierowane przednio-bocznie

41 Odcinek lędźwiowy: L1-L5 L2: wyrostki stawowe górne i dolne tworzą kształt wydłużonego pionowo prostokąta L1: jest najmniejszy. wyrostki stawowe górne i dolne tworzą kształt wydłużonego pionowo prostokąta L3: wyrostki stawowe górne i dolne tworzą kształt kwadratu L3: wyrostki stawowe górne i dolne tworzą kształt kwadratu L5: wyrostki stawowe górne i dolne tworzą kształt wydłużonego poziomo prostokąta

42 Odcinek lędźwiowy: L1-L5

43 Odcinek lędźwiowy Określanie strony: oś długa wyrostka kolczystego kręgu jest skierowana od trzonu i blaszki łuku kręgu górno-bocznie górne wyrostki stawowe są wklęsłe i skierowane tylno-przyśrodkowo, dolne są wypukłe i skierowane przednio-bocznie zwróć uwagę na przerwę między dolnymi wyrostkami stawowymi i tylną ścianą trzonu kręgu w rzucie bocznym. Łuk kręgu zaczyna się w górnej połowie trzonu kręgu

44 KOŚĆ KRZYŻOWA OS SACRUM/SACRALE a. skrzydła k. krzyżowej alae sacralis b. otwory krzyżowe miedniczne (brzuszne) foramina sacralia pelvina (ventralia) c. kresy poprzeczne lineae transversae a a c b

45 KOŚĆ KRZYŻOWA OS SACRUM/SACRALE a. wyrostek stawowy górny processus articularis superior b. powierzchnia grzbietowa facies dorsalis c. grzebień krzyżowy pośrodkowy crista sacralis mediana d. rozwór krzyżowy hiatus sacralis a b c d

46 KOŚĆ KRZYŻOWA OS SACRUM/SACRALE a. wzgórek promontorium b. powierzchnia uchowata facies auricularis a c

47 KOŚĆ KRZYŻOWA OS SACRUM/SACRALE a. podstawa k. krzyżowej basis ossis sacri a

48 KOŚĆ KRZYŻOWA OS SACRUM/SACRALE określanie strony: nie dotyczy pomyłki: podstawa k. krzyżowej może być pomylona z dolnymi kręgami lędźwiowymi

49 K. GUZICZNA OS COCCYGIS/COCCYX a. rożek guziczny cornu coccygeum/coccygeale a