UKŁAD SZKIELETOWY CZŁOWIEKA

Transkrypt

1 1. PODZIAŁ I BUDOWA KOŚCI UKŁAD SZKIELETOWY CZŁOWIEKA Szkielet dorosłego człowieka składa się z 206 kości. Ze względu na kształt dzielimy je na cztery rodzaje: - długie kość ramieniowa albo udowa - krótkie kości nadgarstka - płaskie niektóre kości czaszki, łopatki - różnokształtne kręgi, żebra Kości długie zbudowane są z trzonu znajdującego się pośrodku i nasad na obydwu końcach. Wewnątrz trzonu znajduje się jama szpikowa wypełniona szpikiem. Kości, z wyjątkiem powierzchni stawowych, otoczone są mocną łącznotkankową błoną okostną. Znajdują się w niej licznie naczynia krwionośnie i nerwy. Jej rolą jest zaopatrywanie kości w tlen i składniki odżywcze, bierze też udział w procesach regeneracyjnych. 2. TKANKI BUDUJĄCE SZKILET CZŁOWIEKA Szkielet człowieka zbudowany jest z dwóch rodzajów tkanki łącznej tkani kostnej i chrzęstnej Tkankę kostną tworzą: a) komórki kostne (osteocyty) stanowią one 5 % masy tkanki. Komórki kostne to także osteoblasty (komórki kościotwórcze) oraz osteoklasty (komórki kościogubne) b) substancja międzykomórkowa (osseina) to organiczna substancja zawierająca włókna kolagenowe nadające sprężystość kościom ( stanowi 25% masy tkanki) Substancję nieorganiczną tworzą głównie fosforany i węglany wapnia nadające kością twardości. Stanowią 60%- 70% masy tkanki. 1

2 3. ELEMENTY SZKIELETU Osiowy: -czaszka - kręgosłup - klatka piersiowa Obwodowy utworzony przez szkielet kończyn górnych i dolnych wraz z obręczami: barkową i miedniczą 4. CZASZKA Czaszka dzieli się na dwie części: 1. Mózgoczaszkę jej rolą jest ochrona mózgu. W skład mózgoczaszki wchodzą kości: - czołowa, - dwie ciemieniowe, - potyliczna, dwie skroniowe, - oraz kości sitowa i klinowa, które tworzą jej wewnętrzną podstawę. U płodu i małych dzieci kości mózgoczaszki są połączone łącznotkankowymi błonami tworzącymi tzw. ciemiączka. Umożliwiają one wzrost czaszki. Największe ciemiączko występuje miedzy kością czołową i kośćmi ciemieniowymi. 2

3 Wewnątrz kości czołowej znajdują się puste przestrzenie zwane zatokami czołowymi. Są one połączone z jamą nosową. Kości czołowa jest więc kością pneumatyczną. U podstawy kości potylicznej znajduje się otwór potyliczny wielki umożliwiający połączenie mózgowia z rdzeniem kręgowym. Po obydwu jego stronach znajdują się kłykcie potyliczne. Są to wyrostki łączące czaszkę z kręgosłupem (dokładnie z pierwszym kręgiem szyjnym). W kościach skroniowych znajdują się najważniejsze elementy narządu słuch i równowagi. 2. Trzewioczaszkę stanowi ona szkielet twarzy, ochrania niektóre narządy zmysłu i jest miejscem usytuowania narządu żucia. Zbudowana jest z kości: - parzystych szczękowych, - podniebiennych, - jarzmowych i nosowych - oraz pojedynczej żuchwy. Żuchwa jest jednocześnie jedynym ruchomym elementem czaszki. 5. KRĘGOSŁUP Stanowi główna podporę ciała, ponadto jego funkcja jest ochrona rdzenia kręgowego. Zbudowany jest z kręgów. Typowy kręg składa się z trzonu i przyrośniętego do niego od strony grzbietowej pierścienia tworzącego łuk kręgowy. Otacza on znajdujący się wewnątrz rdzeń kręgowy. Od łuku kręgowego odchodzą wyrostki. Pomiędzy sąsiednimi kręgami znajdują się elastyczne krążki zbudowane z tkanki chrzęstnej tzw. dyski. Poszczególne kręgi różnią się miedzy sobą wielkością. Te, które znajdują się niżej są większe i masywniejsze od znajdujących się wyżej. 3

4 Kręgosłup dzieli się na pięć odcinków: Szyjny - 7 kręgów. Pierwszy kręg szyjny dźwigacz (atlas) jest połączony stawowo z kłykciami potylicznymi czaszki. W swojej budowie różni się od innych kręgów tym, że nie posiada trzonu. Z kolei drugi kręg obrotnik (axis) posiada na trzonie ząb wychodzący w wolną przestrzeń w miejscu trzonu dźwigacza. Taka budowa pozwala na wykonywanie obrotowych ruchów głową. Piersiowy 12 kręgów Lędźwiowy 5 kręgów Krzyżowy 5 kręgów zrośniętych w kość krzyżową Guziczny (ogonowy) 4-5 kręgów zrośniętych w kość guziczną Kręgosłup posiada naturalne krzywizny, jest esowato wygięty. Odcinki szyjny i lędźwiowy wygięte są do przodu, odcinki piersiowy i krzyżowy wygięte są ku tyłowi. Wygięcie kręgosłupa do przodu nazywane jest lordozą a do tyłu kifozą. Wygięcia boczne kręgosłupa są niedopuszczalne. Takie wady postawy nazywane są skoliozą. 6. KLATKA PIERSIOWA Stanowi ochronę dla płuc i serca, umożliwiając jednocześnie wykonywanie ruchów oddechowych. W jej skład wchodzą: odcinek piersiowy kręgosłupa 4

5 12 par żeber, z czego: - 7 par to żebra prawdziwe, połączone bezpośrednio z mostkiem, - 3 pary to żebra rzekome, zrośnięte z para żeber położonych powyżej. - 2 pary to żebra wolne nie zrośnięte z mostkiem: przednia część żeber zbudowana jest z chrząstki, co nadaje im elastyczność i umożliwia ruchy klatki piersiowej mostek Mostek zbudowany jest z trzech części: rękojeść, trzon mostka i wyrostek mieczykowaty. 7. SZKIELET OBRĘCZY I KOŃCZYNY GÓRNEJ Obręcz górna (barkowa) to łopatka i obojczyk. Stanowią one połączenie kończyny górnej ze szkieletem osiowym. Szkielet kończyny górnej to: - kość ramienna - kość przedramienia: promieniowa i łokciowa. Jeśli wewnętrzna cześć dłoni zwrócona jest ku przodowi, kości przedramienia ułożone są równolegle do siebie. Po wewnętrznej stronie znajduje się kość łokciowa, a po zewnętrznej promieniowa. W odwrotnej pozycji dłoni kości te krzyżują się. -kości dłoni: kości nadgarstka, śródręcza i palców (paliczki) 5

6 8. SZKIELET OBRĘCZY I KOŃCZYNY DOLNE Obręcz dolna(miednicza) zbudowana jest z kości miedniczej, która powstaje przez zrośnięcie się ze sobą kości biodrowej, kulszowej i łonowej. Dwie kości miednicze zrośnięte z kością krzyżową kręgosłupa tworzą miednice. Budowa miednicy u człowieka pozwala na utrzymanie pionowej postawy. Szkielet kończyny dolnej to: - kość udowa - kość podudzia: kość piszczelowa(grubsza, położona od wewnętrznej strony, nazywana potocznie golenią) i strzałkowa (cienka na zewnątrz) - kości stopy: stępu, śródstopia i palców (paliczki) Na wysokości stawu kolanowego od przodu znajduje się rzepka. 6

7 9. POŁĄCZENIA KOŚCI Ścisłe - ograniczają a czasami uniemożliwiają poruszenie się kości względem siebie: - więzozrosty - połączenia za pomocą tkanki łącznej zbitej. Przykładem mogą być szwy łączące kości czaszki. - chrząstkozrosty - połączenia za pomocą tkanki chrzęstnej, np. połączenie żeber z mostkiem - kościozrosty - pojawiają się stopniowo wraz z wiekiem w wyniku kostnienia więzozrostów i chrząstkozrostów Stawy - to ruchome połączenia kości. 10. BUDOWA STAWU Od zewnątrz staw otoczony jest torebką stawową. Składa się ona z dwóch warstw: - zewnętrznej - włóknistej, ochraniającej staw i tworzącej więzadła stawowe, zabezpieczające całą konstrukcje przed rozerwaniem; - wewnętrznej - tworzącej błonę maziową. Jej rolą jest wydzielanie do wnętrza jamy stawowej mazi, zmniejszającej tarcie. Powierzchnie stawowe kości pokryte są odporna na ścieranie chrząstką szklistą. 7

8 Podział stawów: ze względu na kształt powierzchni stawowej stawy dzielimy na: - kuliste (panewkowe), które umożliwiają wykonywanie ruchów w różnych płaszczyznach(są stawami wieloosiowymi) np. staw biodrowy lub ramieniowy - siodełkowate, pozwalające na wykonywanie ruchów w dwóch płaszczyznach (dwuosiowe) np. staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka - zawiasowe, pozwalają na ruch tylko w jednej płaszczyźnie (jednoosiowe) np. staw kolanowy lub łokciowy - eliptyczne, np. staw promieniowo nadgarstkowy 11. FUNKCJE SZKIELETU Jest podporą dla całego organizmu Jest miejscem przyczepu mięśni, a także przenosi ich siłę pozwalając na wykonywanie ruchów. Stąd szkielet określany jest jako bierny aparat ruchu. Ochrania narządy przed urazami mechanicznymi (czaszka, klatka piersiowa) Jest narządem krwiotwórczym (czerwony szpik kostny) Kości są magazynem wapnia dla organizmu. 12. URAZY UKŁADU KOSTNEGO I STAWOWEGO. Podwichnięcie - to niezupełne zwichnięcie polegające tylko na przesunięciu powierzchni stawowych względem siebie, bez całkowitej utraty kontaktu ze sobą. Zwichnięcie - uszkodzenie, w którym dochodzi do chwilowej bądź trwałej utraty kontaktu powierzchni stawowych, przemieszczenie kości w torebce stawowej lub całkowite wyciągnięcie z niej kości. Zwichnięciu może towarzyszyć uszkodzenie struktur wewnątrzstawowych (więzadeł, chrząstki, łąkotek) oraz naciągnięcie bądź rozerwanie 8

9 torebki stawowej. Staw jest niestabilny, a dodatkowo może dojść do uciskania tętnic lub nerwów. Skręcenie, dystorsja uraz polegający na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w stawie. Na skutek skręcenia może dojść do uszkodzenia torebki stawowej, więzadeł, chrząstki stawowej, a niekiedy także uszkodzenia fragmentów kostnych. Złamanie kości - całkowite przerwanie ciągłości kości (gdy dochodzi do przerwania niecałkowitego określa się je jako nadłamanie, łac. infractio). Ze względu na przebieg szczeliny złamania wyróżnia się: złamanie skośne, złamanie poprzeczne, złamanie spiralne, złamania wieloodłamowe. 9

10 Złamanie otwarte - złamanie, w którym dochodzi do przebicia przez odłamy kostne tkanek miękkich. Złamanie zamknięte - złamanie, w którym nie dochodzi do przebicia przez odłamy kostne tkanek miękkich. 10

11 Schemat postępowania w przypadku podejrzenia złamania kończyny. 11