Anatomia prawidłowa człowieka Układ szkieletowy, szkielet osiowy, kończyna górna, kończyna dolna

Transkrypt

1 Anatomia prawidłowa człowieka Układ szkieletowy, szkielet osiowy, kończyna górna, kończyna dolna Kręgosłup (columna vertebralis) Stanowi ruchomą oś tułowia i szyi, połoŝoną pośrodkowo po stronie grzbietowej ciała, biegnącą od podstawy czaszki po dolny odcinek tułowia. Podstawowe funkcje kręgosłupa - narząd ochrony rdzenia kręgowego, - narząd podporowy ciała, - narząd ruchu: ruchy zgięcia i prostowania, ruchy boczne zgięcia, ruchy obrotowe, ruchy obwodzenia. Kręgosłup składa się z kręgów, ułoŝonych jeden na drugim w pięciu odcinkach: - Szyjnym (pars Cervicalis) - 7 kręgów, - Piersiowym (pars Thoracalis, Dorsalis) - 12 kręgów, - Lędźwiowym (pars Lumbalis) - 5 kręgów, - KrzyŜowym (pars Sacralis) - 5 kręgów - Guzicznym, ogonowym (pars Coccygis) - 4 lub 5 kręgów Kręgi trzech pierwszych odcinków to tzw. kręgi prawdziwe (vertebrae verae), natomiast kręgi odcinka krzyŝowego i guzicznego to tzw. kręgi rzekome (vertebrae spuriae). Charakterystyka budowy kręgu Kręg (vertebrae) składa się z: - Trzonu (corpus) - dźwiga cięŝar ciała, - Łuku kręgu (arcus vertebrae) - ochrania rdzeń kręgowy, - Otworu kręgowego (foramen vertebrae) - zawiera rdzeń kręgowy wraz z oponami, - Wyrostków (processus), które naleŝą do łuku kręgu: - 1 wyrostek kolczysty (processus spinosus), - 2 wyrostki stawowe dolne (processus articulares inferiores), - 2 wyrostki stawowe górne (processus articulares superiores), - 2 wyrostki poprzeczne (processus transversi) Łuk kręgu, który obejmuje z boków i z tyłu otwór kręgowy, składa się z dwóch nasad łuku, prawej i lewej (pediculus arcus vertebrae) i płytki łuku (lamina arcus vertebrae). KaŜda nasada ma dwa wcięcia kręgowe: - wcięcie kręgowe górne (incisura vertebralis superior) - wcięcie kręgowe dolne (incisura vertebralis inferior) JTB

2 Oba wcięcia sąsiadujących kręgów obejmują otwór międzykręgowy (foramen vertebrale), stąd pomiędzy parą przylegających kręgów mamy dwa takie otwory, lewy i prawy. Kręgi szyjne ogólne cechy budowy - niskie trzony, łuki cienkie i pochylone ku dołowi, - wyrostek kolczysty rozdzielony - wyrostki poprzeczne krótkie, składają się z dwóch listewek otaczających otwór wyrostka poprzecznego (foramen transversarium), przez który w odcinku C 6 -C 2 przebiega tętnica kręgowa. Kręg szczytowy C 1 (atlas) - brak trzonu - łuk przedni (arcus anterior), na którym pośrodkowo od przodu jest guzek przedni (tuberculum anterius),a na tylnej powierzchni łuku powierzchnia dla połączenia stawowego z zębem obrotnika (C 2 ) zwana dołkiem zębowym (fovea dentis) - masy boczne (massa laterales) leŝą symetrycznie między łukami i od góry mają powierzchnię stawową dla połączenia z kłykciami kości potylicznej - dołki stawowe górne (foveae articulares superior), zaś od dołu na dolnej powierzchni stawowej - dołki stawowe dolne (foveae articulares inferior) dla połączenia z kręgiem obrotowym. Pomiędzy przyśrodkowymi częściami mas bocznych przyczepia się więzadło poprzeczne kręgu szczytowego (ligamentum transversum atlantis). - łuk tylny (arcus posterior), który na górnej powierzchni ma guzek tylny (tuberculum posterius) oraz bruzdę tętnicy kręgowej (sulcus arteriae vertebralis). wyrostki poprzeczne kręgu szczytowego (processus transversus) odchodzą od jego części bocznych. Kręg obrotowy, obrotnik C 2 (axis) JTB - nadmiernie rozwinięty trzon, którego górna część zwana zębem kręgu obrotowego (dens axis) układa się pomiędzy łukiem przednim atlasu a więzadłem poprzecznym kręgu szczytowego. Na obu powierzchniach zęba są powierzchnie stawowe: przednia do połączenia stawowego z łukiem przednim atlasu i tylna dla połączenia stawowego z więzadłem poprzecznym kręgu szczytowego. - bocznie od zęba obrotnika widoczne są powierzchnie stawowe dla połączenia z kręgiem szczytowym - powierzchnie stawowe górne (facies articulares superiores) - dolne powierzchnie stawowe do połączenia z trzecim kręgiem szyjnym leŝą juŝ na wyrostkach stawowych dolnych (processus articulares inferior). - ponadto, jak w kaŝdym kręgu szyjnym, mamy płytki łuku (laminae arcus),wyrostek kolczysty (processus spinosus) oraz wyrostki poprzeczne (processus transversus).

3 Kręg wystający C 7 (vertebra prominens) - trzon duŝy, jak w odcinku piersiowym, wyrostek kolczysty nie podzielony, długi. Kręgi piersiowe (vertebrae thoracales) ogólne cechy budowy - trzony większe, wzrastają na wielkość ku dołowi, - charakterystyczne dołki Ŝebrowe (foveae costales) na bocznych powierzchniach trzonów dla połączeń stawowych z Ŝebrami, - wyrostki poprzeczne mocne - dołki Ŝebrowe wyrostków poprzecznych, - wyrostki stawowe ustawione w płaszczyźnie czołowej, - wyrostki kolczyste długie, skierowane ku dołowi. Kręgi lędźwiowe (vertebrae lumbales) ogólne cechy budowy - duŝe trzony - wyrostki poprzeczne krótkie, grube - wyrostki stawowe ustawione pionowo - wyrostki kolczyste w kształcie płytek - łuki kręgów mocne Kość krzyŝowa (os sacrum) ogólne cechy budowy - Podstawa (basis ossis sacri) - górna część, - Wierzchołek (apex ossis sacri) dolna część, - Wzgórek kości krzyŝowej (promontorium), na którym leŝy wierzchołek kąta lędźwiowo-krzyŝowego, - Powierzchnia przednia, miedniczna (facies pelvina) - otwory miedniczne (foramina pelvina), kresy poprzeczne (lineae transversae), - Powierzchnia tylna, grzbietowa (facies dorsalis) - grzebienie krzyŝowe (crista sacralis), - Części boczne - powierzchnie uchowate (facies auricularis), - Kanał krzyŝowy (canalis sacralis). Kość guziczna, ogonowa (os coccygis) - roŝki guziczne (cornua coccygea) Rodzaje połączeń trzonów kręgów Połączenia ścisłe JTB

4 Chrząstkozrosty (synchondrosis) - krąŝki międzykręgowe (disci intervertebrales) - zmniejszają wstrząsy kręgosłupa, pierścień włóknisty (anulus fibrosus) - silnie hamuje ruchy kręgosłupa, jądro miaŝdŝyste (nuclesus pulposus0 - kulista poduszka wodna. Więzozrosty (syndesmosis) - więzadło podłuŝne przednie (ligamentum longitudinale anterius), - więzadło podłuŝne tylne (ligamentum longitudinale posterius). Rodzaje połączeń wyrostków i łuków kręgów Połączenia ścisłe (więzozrosty) - więzadła Ŝółte (ligamenta flava) tzw. międzyłukowe, - więzadła międzypoprzeczne (ligamenta intertransversaria), - więzadła międzykolcowe (ligamenta interspinalia), - więzadło nadkolcowe (ligamentum supraspinale) - więzadło karkowe (ligamentum nuchae) Połączenia wolne: - stawy międzykręgowe (articulationes intervertebrales) wyrostki stawowe górne i dolne sąsiadujących kręgów tworzą 23 pary stawów. Połączenia kręgosłupa z czaszką Ze względu na znaczną ruchomość głowy, a jednocześnie konieczność jej silnego związania z kręgosłupem dla zabezpieczenia połączeń mózgowia z rdzeniem kręgowym, istnieje mocny system stawów i więzadeł w obrębie dwóch górnych kręgów szyjnych. Tworzą one stawy: szczytowo-potyliczny i szczytowo-obrotowy. Staw szczytowo-potyliczny, górny staw głowy (articulatio atlanto-occipitalis) Składa się z dwóch, symetrycznych, sprzęŝonych stawów, utworzonych przez: - kłykcie potyliczne (condyli occipitales) - dołki stawowe górne kręgu szczytowego (foveae articulares superiores atlantis). W stawach tych odbywają się ruchy zginania i prostowania głowy oraz w niewielkim stopniu zgięcie boczne. Poza tym w skład stawu wchodzą : - torebki stawowe (capsule articulares), - błona szczytowo-potyliczna przednia (membrana atlantooccipitalis anterior), - błona szczytowo-potyliczna tylna (... posterior). Staw szczytowo-obrotowy, dolny staw głowy (articulatio atlanto-axialis) JTB

5 Połączenie to składa się z czterech stawów: - stawów szczytowo-obrotowych pośrodkowych: przedniego i tylnego (articulationes atlantoaxiales medianae anterior et posterior), - dwóch symetrycznych stawów szczytowo-obrotowych bocznych (articulationes atlantoaxiales laterales) Powierzchnie stawowe - dla stawu szczytowo-obrotowego pośrodkowego przedniego - dołek zęba (fovea dentis) na tylnej powierzchni łuku przedniego atlasu oraz powierzchnia stawowa na przedniej powierzchni zęba obrotnika (facies articularis anterior dentis), - dla stawu szczytowo-obrotowego pośrodkowego tylnego - powierzchnia stawowa tylna zęba (facies articularis posterior dentis) i powierzchnia stawowa więzadła poprzecznego kręgu szczytowego, - dla stawów szczytowo-obrotowych bocznych - dołki stawowe dolne atlasu i powierzchnie stawowe górne kręgu obrotowego nie przylegają w pełni do siebie, - torebki stawowe - wszystkie cztery maja niewielkie jamy stawowe. Więzadła i błony wzmacniające staw - więzadło krzyŝowe kręgu szczytowego (ligamentum cruciforme atlantis) - część poprzeczna to więzadło poprzeczne kręgu szczytowego (ligamentum transversum atlantis), zaś część pionowa to pęczki podłuŝne (fasciculi longitudinales), przyczepiające się do przedniej powierzchni otworu wielkiego czaszki (foramen magnum) oraz do tylnej powierzchni trzonu obrotnika, - więzadło wierzchołka zęba (ligamentum apicis dentis) - łączy szczyt zęba z brzegiem przednim otworu potylicznego wielkiego, - więzadła skrzydłowate (ligamenta alaria), które biegną obustronnie od bocznych powierzchni zęba obrotnika do przyśrodkowych części kłykci potylicznych, - błona pokrywająca (membrana tectoria) - biegnie od wewnętrznej powierzchni części podstawnej kości potylicznej ku dołowi i kończy się na tylnej powierzchni trzonu obrotnika Ruchy w stawie - ruch obrotowy względem osi długiej zęba obrotnika, z jednoczesnym niewielkim przemieszczeniem względem jego osi poprzecznej, czyli ruch śrubowy. Klatka piersiowa (thorax) Ogólne cechy budowy - ma budowę chrzęstno-kostną, JTB

6 - duŝa odporność (spręŝystość pierścienia Ŝebrowego) - ruchomość - podczas wdechu (inspiratio) klatka poszerza się, pogłębia i unosi ku górze, - podczas wydechu (expiratio, exhalatio) klatka zwęŝa się, spłaszcza i obniŝa. - ochrania narządy klatki piersiowej, - składa się z 12 kręgów piersiowych, 12 par Ŝeber i mostka. Ściany i otwory klatki piersiowej - ściany boczne - przestrzenie międzyŝebrowe (spatia intercostalia), - ściana tylna - bruzda Ŝebrowo-kręgowa (sulcus costovertebralis) dla mięśni grzbietu - ściana przednia najkrótsza, najbardziej ruchoma, utworzona przez chrząstki Ŝebrowe i mostek, - otwór górny (apertura thoracis superior) - ograniczenia kostne: trzon Th 1, Ŝebra I, wcięcie szyjne rękojeści mostka, - otwór dolny (apertura thoracis inferior) ograniczenia kostne: trzon Th 12, brzegi dolne dwunastych Ŝeber, końce Ŝeber jedenastych, łuki Ŝebrowe (VII-X), wyrostek mieczykowaty. Do tych struktur kostnych dolnego otworu przyczepia się przepona (diaphragma). śebra (costae) - Ŝebra prawdziwe (costae verae) I-VII łączą się z mostkiem, - Ŝebra rzekome (costae spuriae) - VIII-X łączą się pośrednio z mostkiem i tworzą z Ŝebrem VII łuk Ŝebrowy (arcus costalis), - Ŝebra wolne (costae fluctuantes) - XI, XII Części Ŝebra - koniec tylny - głowa Ŝebra (caput costae) z powierzchnią stawową, - szyjka Ŝebra (collum costae), - guzek Ŝebra (tuberculum costae) z powierzchnia stawową guzka Ŝebra - trzon Ŝebra (corpus costae), - koniec przedni jest nieco poszerzony i łączy się z chrząstka Ŝebrową (cartilago costalis), czyli z tzw. Ŝebrem chrzęstnym, która stanowi przedłuŝenie Ŝeber kostnych. Mostek (sternum) Nieparzysta, wydłuŝona i płaska kość, która buduje środkową część przedniej ściany klatki piersiowej. - rękojeść mostka (manubrium sterni), JTB

7 - trzon mostka (corpus sterni), - wyrostek mieczykowaty (processus xipoideus). Klatka piersiowa jest strukturą bardzo spręŝystą dzięki swojej budowie (części kostne i chrzęstne) oraz licznym, ruchomym połączeniom: - połączenia Ŝeber z kręgosłupem, poprzez stawy Ŝebrowo-kręgowe, - połączenia Ŝeber z mostkiem, poprzez chrząstkozrosty i stawy mostkowo-ŝebrowe, - połączenie części kostnych i chrzęstnych Ŝeber, - połączenia chrząstek Ŝebrowych z sobą, poprzez stawy międzychrząstkowe, - połączenia części mostka z sobą, poprzez chrząstkozrosty mostkowe. Kończyna górna (membrum superius) Podstawą jest obręcz barkowa (cingulum membri superioris), która składa się z parzystych obojczyków i łopatek. Część wolna kończyny górnej składa się z : - odcinka bliŝszego - kość ramienna, - odcinka środkowego - kości przedramienia, - odcinka dalszego - kości ręki. Kończyna górna wobec pionowej postawy człowieka słuŝy za narząd chwytny i ma konstrukcję wybitnie dynamiczną. Koniec bliŝszy obojczyka jest jedynym miejscem, w którym obręcz barkowa łączy się z tułowiem pozostałe połączenia mają charakter mięśniowy. Obręcz barkowa jest niekompletna : otwór przedni wypełnia rękojeść mostka, otwór tylny pomiędzy łopatkami pozostaje niewypełniony. Zapewnia to wybitną ruchomość obręczy w stosunku do tułowia. Obojczyk (clavicula) odgranicza szyję od klatki piersiowej, - część środkowa obojczyka (trzon) jest jedyną kością długą, która powstaje na podłoŝu błoniastym i nie ma jamy szpikowej, - koniec bliŝszy obojczyka - koniec mostkowy (extremitas sternalis), - koniec dalszy obojczyka - koniec barkowy (extremitas acromialis), - obojczyk kostnieje najwcześniej ze wszystkich kości (w końcu 6 tygodnia Ŝycia płodowego w części środkowej pojawiają się dwa punkty kostnienia). Łopatka (scapula) JTB

8 tworzy tylną część obręczy, jest to trójkątna, szeroka i cienka kość płaska, - trzon łopatki - powierzchnia Ŝebrowa jest lekko wklęsła - dół podłopatkowy (fossa subscapularis), - powierzchnia grzbietowa jest wypukła - dół nad- i podgrzebieniowy (fossa supraet infraspinata) - grzebień łopatki (spina scapulae), - wyrostek barkowy (acromion), - szyjka łopatki (collum scapulae), - wyrostek kruczy (processus coracoideus), - brzegi łopatki: - przyśrodkowy albo kręgowy, - górny, - boczny albo pachowy - wydrąŝenie stawowe (cavitas glenoidalis), które tworzy panewkę stawu ramiennego, guzek podpanewkowy (tuberculum infraglenoidale), który jest miejscem przyczepu dla głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia, - kąty łopatki: - górny (angulus superior), - dolny(angulus inferior), - boczny (angulus lateralis) wydrąŝenie stawowe, guzek nadpanewkowy (tuberculum supraglenoidale). Kościec części wolnej kończyny górnej Kość ramienna (humerus) - trzon - powierzchnia przednia boczna guzowatość naramienna (tuberositas deltoidea), - powierzchnia przednia przyśrodkowa, - powierzchnia tylna bruzda nerwu promieniowego (sulcus nervi radialis), - brzeg boczny, - brzeg przyśrodkowy. - koniec bliŝszy - głowa kości ramiennej (caput humeri), - szyjka anatomiczna (collum anatomicum), - guzek większy (tuberculum majus) skierowany bocznie, - guzek mniejszy (tuberculum minus) skierowany do przodu, JTB

9 - bruzda międzyguzkowa (sulcus intertubercularis) w niej leŝy ścięgno mięśnia dwugłowego ramienia, - szyjka chirurgiczna (collum chirurgicum) - koniec dalszy - kłykieć kości ramiennej (condylus humeri) - nadkłykieć przyśrodkowy (epicondylus medialis) na jego tylnej stronie jest bruzda nerwu łokciowego (sulcus nervi ulnaris), - nadkłykieć boczny (epicondylus lateralis), - powierzchnie stawowe końca dalszego pokryte chrząstką: - bloczek kości ramiennej (trochlea humeri) > kość łokciowa, - główka kości ramiennej (capitulum humeri) > kość promieniowa, - dół wyrostka dziobiastego (fossa coronoidea), - dół wyrostka łokciowego (fossa olecrani), - dół promieniowy (fossa radialis) Kości przedramienia (ossa antebrachii) Kości przedramienia i ramię nie leŝa w jednej osi, lecz tworzą kąt º zwrócony w kierunku promieniowym. Kość łokciowa jest dłuŝsza. Kości te łączą się górnymi i dolnymi końcami, zaś przestrzeń pomiędzy nimi zamyka błona międzykostna (membrana interossea). Kość łokciowa (ulna) JTB - kość długa, połoŝona po stronie małego palca (V) - trzon (trójgraniasty) - trzy powierzchnie: przednia, tylna, przyśrodkowa - trzy brzegi: przedni, tylny, międzykostny (boczny) - koniec bliŝszy - wyrostek dziobiasty (processus coronoideus) - wyrostek łokciowy (olecranon) - powierzchnie stawowe: - wcięcie bloczkowe (incisura trochlearis) > bloczek kości ramiennej, - wcięcie promieniowe (incisura radialis) > głowa kości promieniowej, - guzowatość kości łokciowej (tuberositas ulnae) > mięsień ramienny, - koniec dalszy - głowa kości łokciowej (caput ulnae) - powierzchnie stawowe, jedna dolna dla chrząstki śródstwowej oddzielającej ją od kości nadgarstka i druga dla kości promieniowej (obwód stawowy głowy - circumferentia articularis capitis ulnae)

10 - wyrostek rylcowaty (processus styloideus) > więzadło poboczne łokciowe nadgarstka. Kość promieniowa (radius) - kość długa, połoŝona po stronie kciuka (I) - trzon (trójgraniasty) - trzy brzegi: przedni, tylny i międzykostny, czyli przyśrodkowy - trzy powierzchnie: przednia, tylna, boczna - koniec bliŝszy - głowa kości promieniowej (caput radii) - dołek głowy (fovea capitis) połączenie z główką kości ramiennej, - obwód stawowy głowy (circumferentia articularis capitis), - szyjka kości promieniowej (collum radii), - guzowatość kości promieniowej (tuberositas radii) po stronie łokciowej - koniec dalszy - powierzchnia stawowa nadgarstkowa (facies articularis carpea) - połączenie z kością łódeczkowata i księŝycowatą, - wcięcie łokciowe (incisura ulnaris) powierzchnia stawowa dla połączenia z głową kości łokciowej, - wyrostek rylcowaty (processus styloideus) przyczep więzadła pobocznego promieniowego nadgarstka. Kości ręki (ossa manus) W skład ręki (manus) wchodzi zwykle 27 kości, które dzieli się na: - nadgarstek (carpus), - śródręcze (metacarpus), - palce (digiti). Kości nadgarstka (ossa carpi) Układają się w dwa szeregi kości, bliŝszy i dalszy: Szereg bliŝszy (w kolejności od strony palca I): - k. łódeczkowata (os scaphoideum), - k. księŝycowata (os lunatum), - k. trójgraniasta (os triquetrum), - k. grochowata (os pisiforme). Szereg dalszy (w kolejności od strony palca I): - k. czworoboczna większa (os trapezium), - k. czworoboczna mniejsza (os trapezoideum), JTB

11 - k. główkowata (os capitatum), JTB - k. haczykowata (os hamatum). Powierzchnia dłoniowa nadgarstka jest wklęsła i wytwarza bruzdę nadgarstka (sulcus carpi), zaś powierzchnia grzbietowa wypukła, pokryta ścięgnami prostowników. Po stronie łokciowej: kość grochowata i haczyk kości haczykowatej tworzą wyniosłość łokciową nadgarstka (eminentia carpi ulnaris). Po stronie promieniowej: guzek kości łódeczkowatej i guzek kości czworobocznej większej tworzą wyniosłość promieniową nadgarstka (eminentia carpi radialis). Między obu wyniosłościami rozpięty jest troczek zginaczy, pod którym biegnie kanał nadgarstka (canalis carpi), przez który przechodzą ścięgna zginaczy palców i nerw pośrodkowy. Kości śródręcza (ossa metacarpalia) Śródręcze (metacarpus) składa się z pięciu kości długich, oznaczonych cyframi I-V licząc od strony palca I, z których kaŝda posiada: - trzon, koniec bliŝszy (podstawa), koniec dalszy (głowa). Kości palców ręki (ossa digitorum manus) - składają się z paliczków, czyli członków palców (phalanges), - cztery palce (II-V) maja po trzy paliczki: bliŝszy środkowy i dalszy, - palec pierwszy ma tylko dwa paliczki: bliŝszy i dalszy, - budowa jak kości długich: trzon, podstawa, głowa, Nazwy palców: - palec I > kciuk (pollex), - palec II > wskazujący (index), - palec III > środkowy (medius), - palec IV > serdeczny, obrączkowy, pierścienny (anularis), - palec V > mały (minimus). Stawy kończyny górnej Staw mostkowo-obojczykowy (articulatio sternoclavicularis) - ma krąŝek stawowy (discus articularis),

12 - więzadła ochraniające staw, bardzo mocne: JTB - więzadło mostkowo-obojczykowe przednie i tylne (lig. sternoclaviculare ant.,post.) - więzadło międzyobojczykowe (lig. interclaviculare) - więzadło Ŝebrowo-obojczykowe (lig. costoclaviculare) - ruchy w stawie moŝliwe są w trzech kierunkach, jak w stawie kulistym: do przodu, do tyłu, ku górze, ku dołowi i ruchy obrotowe dokoła osi obojczyka. Ruchy ku dołowi ograniczone sąsiedztwem I Ŝebra. Staw barkowo-obojczykowy (articulatio acromioclavicularis) - czasem ma krąŝek, ale niekiedy takŝe jest to połączenie ścisłe chrząstkozrost - powierzchnie stawowe: - są nachylone do siebie pod kątem, tak, iŝ koniec dalszy obojczyka leŝy na wyrostku barkowym łopatki, - więzadła ochraniające staw: - więzadło barkowo-obojczykowe (lig. acromioclaviculare), - więzadło kruczo-obojczykowe (lig. coracoclaviculare) - więzadło czworoboczne (lig. trapezoideum), - więzadło stoŝkowate (lig. conoideum). - ruchy w stawie jak w stawie kulistym, ograniczone jednak sąsiedztwem klatki p. Więzozrosty łopatki łączą róŝne części tej samej kości, stąd morfologicznie i czynnościowo róŝnią się od prawdziwych więzadeł stawowych, które łączą róŝne kości. - więzadło kruczo-barkowe (lig. coracoacromiale) wytwarza sklepienie stawu ramiennego, chroniąc staw ramienny przed wywichnięciem ku górze, - więzadło poprzeczne łopatki górne (lig. transversum scapulae) zamyka wcięcie łopatki, przez które przechodzi Ŝyła i nerw nadłopatkowy. Staw ramienny (articulatio humeri) staw kulisty wolny - powierzchnie stawowe: - panewka stawowa: wydrąŝenie stawowe (cavitas glenoidalis) otoczone obrąbkiem stawowym (labrum glenoidale), który w górnej części łączy się ze ścięgnem głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia. - głowa stawowa (granicę głowy stawowej wyznacza szyjka anatomiczna): głowa

13 kości ramiennej (caput humeri) JTB - torebka stawowa (capsula articularis): - obszerna (zachyłek pachowy), - cienka - staw ochraniany jest mięśniami: podłopatkowym, nadgrzebieniowym, podgrzebieniowym i obłym mniejszym - przyczepia się dookoła obrąbka stawowego, tylko w górze nieco dalej, obejmując ścięgno głowy długiej m. dwugłowego ramienia; przyczepia się na szyjce anatomicznej kości ramiennej, tak Ŝe oba guzki pozostają poza torebką stawową. - więzadła stawowe wzmacniające torebkę: - więzadło kruczo-ramienne (od wyr. kruczego biegnie do guzków k. ramiennej) - więzadło obrąbkowo-ramienne - kaletki maziowe (bursa synovialis) - pochewka maziowa międzyguzkowa (dla ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia) - kaletka podścięgnowa mięśnia podłopatkowego - kaletka podkrucza - kaletka podbarkowa nie łączy się z jamą stawową - kaletka mięśnia kruczo-ramiennego. Staw łokciowy (articulatio cubiti) - staw złoŝony, składa się z trzech stawów połączonych anatomicznie i objętych wspólną torebką stawową: - staw ramienno-łokciowy (zawiasowy) - staw ramienno-promieniowy (kulisty) - staw promieniowo-łokciowy bliŝszy (obrotowy) Dwa pierwsze współpracują wykonując ruchy zgięcia i prostowania w stawie łokciowym, trzeci zaś, czynnościowo niezaleŝny od nich, wspólnie ze stawem promieniowołokciowym dalszym umoŝliwia ruchy nawracania i odwracania przedramienia. Staw ramienno-łokciowy (articulatio humero-ulnaris) - głowa to bloczek kości ramiennej - panewka to wcięcie bloczkowe kości łokciowej Staw ramienno-promieniowy (articulatio humero-radialis) - głowa to główka kości ramiennej - panewka to dołek głowy kości promieniowej Więzadła wzmacniające w/w stawy:

14 - więzadło poboczne łokciowe JTB - więzadło poboczne promieniowe Połączenia kości przedramienia Staw promieniowo-łokciowy bliŝszy (articulatio radio-ulnaris proximalis) - obrotowy - głowa to obwód stawowy głowy kości promieniowej - panewka to wcięcie promieniowe k. łokciowej i więzadło pierścieniowate (lig. anulare) - więzadło czworoboczne - łączy szyjkę k. promieniowej i dolny brzeg wcięcia promieniowego k. łokciowej, hamując ruchy pronacji i supinacji. Staw promieniowo-łokciowy dalszy (articulatio radio-ulnaris distalis) - obrotowy - głowa stawu to głowa kości łokciowej - panewka to wcięcie łokciowe kości promieniowej - krąŝek stawowy - oddziela jamę stawu promieniowo-łokciowego dalszego od jamy stawu promieniowo-nadgarstkowego. Więzozrost błona międzykostna przedramienia (membrana interossea antebrachii) - łączy brzegi międzykostne obu kości - zapobiega przemieszczaniu się kości względem siebie wzdłuŝ ich osi długiej - stanowi dodatkowy obszar przyczepu mięśni. Oba stawy są czynnościowo sprzęŝone, moŝliwe są ruchy nawracania i odwracania Stawy ręki Staw promieniowo-nadgarstkowy (articulatio radiocarpea) - staw bliŝszy ręki - eliptyczny - łączy wyłącznie k. promieniową z szeregiem bliŝszym kości nadgarstka, gdyŝ głowa kości łokciowej jest oddzielona od stawu krąŝkiem stawowym. - panewka stawowa utworzona jest przez powierzchnię nadgarstkową kości promieniowej oraz krąŝek stawowy. - główka stawowa jest większa od panewki, utworzona z kości łódeczkowatej, księŝycowatej i trójgraniastej Staw śródnadgarstkowy (articulatio mediocarpea) - staw dalszy ręki - w szeregu bliŝszym główka tego stawu jest od strony promieniowej, w szeregu dalszym od strony łokciowej - jama stawowa szeroko rozgałęziona

15 Połączenia stawowe szeregu dalszego nadgarstka JTB - stawy międzynadgarstkowe - stawy pomiędzy kośćmi szeregu dalszego - stawy nadgarstkowo-śródręczne (stawy płaskie) - staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka - całkowicie odrębny, nie łączy się z innymi - staw siodełkowy - pomiędzy kością czworoboczna większą a podstawą I kości śródręcza. Stawy między kośćmi śródręcza - stawy międzyśródręczne połączone podstawy kości II-V śródręcza (3 stawy) stawy płaskie Więzadła stawów ręki Pasma więzadłowe łączące poszczególne kości nie dają się na ogół ściśle odgraniczyć więzadła bliŝszego i dalszego szeregu kości nadgarstka są przewaŝnie wspólne, częściowo przedłuŝają się na stawy nadgarstkowo-śródręczne. NaleŜy jedynie szczególnie wspomnieć o paśmie więzadłowym troczka zginaczy (retinaculum flexorum), które rozpięte między wyniosłościami promieniową i łokciową nadgarstka zamyka kanał nadgarstka (canalis carpi). Stawy palców ręki Stawy śródręczno-paliczkowe II-V (stawy kuliste ograniczone) - głowa to głowy kości śródręcza, - panewki to dołki na podstawie paliczków bliŝszych - trzeszczki (ossa sesamoidea) wmontowane w ścianę dłoniową torebek stawowych najczęściej kciuka i palca V Staw śródręczno-paliczkowy kciuka (staw zawiasowy) Stawy międzypaliczkowe ręki (stawy zawiasowe) Kończyna dolna (membrum inferior) Podstawa tj. obręcz miedniczna (dwie kości miedniczne, kość krzyŝowa i kość guziczna) Cześć wolna: - udo (kość udowa) - podudzie (kości goleni: piszczel i strzałka) - stopa (kości stopy: stęp, śródstopie i kości palców)

16 Kości obręczy miednicznej: JTB - Kość miedniczna (os coxae) - kość biodrowa (os ilium) - kość kulszowa (os ischii) - kość łonowa (os.pubis) Wszystkie trzy kości łączą się w środku uczestnicząc w budowie panewki stawu biodrowego (acetabulum), która leŝy na zewnętrznej powierzchni kości miednicznej. Ponadto kość łonowa i kulszowa ograniczają otwór zasłoniony (foramen oburatum). Panewka (acetabulum), słuŝy do połączenia stawowego z kością udową - wcięcie panewki (incisura acetabuli) - obrąbek panewkowy (labrum acetabulare), nad wcięciem panewki nazywa się więzadłem poprzecznym panewki (ligamentum transversum acetabuli) - dół panewki (fossa acetabuli) - powierzchnia księŝycowata (facies lunata) Otwór zasłoniony (foramen obturatum) - błona zasłonowa rozpięta między guzkiem zasłonowym przednim i tylnym, odgranicza w górno-bocznej części otworu zasłonowego - kanał zasłonowy (wchodzą tętnica, Ŝyła i nerw zasłonowy). Kość biodrowa (os ilium) - trzon (tworzy 2/5 górne panewki) - talerz (ala ossis ilii) - powierzchnia pośladkowa - kresy pośladkowe: tylna, przednia i dolna - powierzchnia krzyŝowo-miedniczna: - dół biodrowy (fossa iliaca) - powierzchnia uchowata (facies auricularis) - guzowatość biodrowa (tuberositas iliaca) - grzebień biodrowy (crista iliaca) - kolce biodrowe przedni górny i tylny górny (spina iliaca...) - warga zewnętrzna, warga wewnętrzna i kresa pośrednia (labium..., linea...) - brzeg przedni - kolce biodrowe przedni górny i przedni dolny - wyniosłość biodrowo-łonowa (eminentia iliopectinea) - brzeg tylny - kolce biodrowe tylny górny i tylny dolny

17 - wcięcie kulszowe większe (incisura ischiadica major). JTB Kość kulszowa (os ischii) - trzon (tworzy >2/5 panewki) - guzek zasłonowy tylny (tuberculum obturatorium posterius) - kolec kulszowy (spina ischiadica) - guz kulszowy (tuber ischiadicum) - wcięcia kulszowe większe - wcięcie kulszowe mniejsze - gałąź kości kulszowej (ramus ossis iechii) - powierzchnia zewnętrzna - powierzchnia wewnętrzna Kość łonowa (os pubis) - trzon (tworzy 1/5 panewki) - wyniosłość biodrowo-łonowa (eminentia iliopectinea) - gałąź górna - powierzchnia tylna - powierzchnia górna - brzeg tylny > grzebień (pecten ossis pubis) - brzeg przedni > guzek łonowy (tuberculum pubicum) - powierzchnia dolna - bruzda zasłonowa (sulcus obturatorius) - grzebień zasłonowy (crista obturatoria) - guzek zasłonowy przedni (tuberculum obturatorium anterius) - powierzchnia spojeniowa (facies symphysialis) - gałąź dolna > łączy się z gałęzią k. kulszowej - powierzchnia zewnętrzna - powierzchnia wewnętrzna Miednica (pelvis) Pierścień kostny zbudowany z kości miednicznych, k. krzyŝowej i k. guzicznej. Kresa graniczna (grzebień gałęzi górnej k. łonowej, kresa łukowata talerza k. biodrowej i wzgórek łonowy) dzieli miednicę na dwa odcinki: - miednicę większa powyŝej, stanowi ograniczenie dolne jamy brzusznej

18 - miednicę mniejszą poniŝej, stanowi właściwą jamę miednicy > kanał miednicy (canalis pelvis) - wejście (wchód - aditus) miednicy otwór górny ograniczony kresą graniczną - wyjście (wychód - exitus) miednicy otwór dolny (gałęzie k. kulszowych i łonowych, wierzchołek k.guzicznej i więzadła krzyŝowoguzowe) - łuk łonowy (arcus pubis) - kąt podłonowy (angulus subpubicus) Kości części wolnej kończyny dolnej Kość udowa (femur) najdłuŝsza i najmocniejsza kość szkieletu, kość długa - trzon - powierzchnia przednia - powierzchnia tylna > kresa chropawa (linea aspera) - warga przyśrodkowa u dołu otacza powierzchnię podkolanową (facies poplitae) i kończy się guzkiem przywodziciela (tuberculum adductorium), u góry tworzy kresę grzebieniową (linea pectinea) - warga boczna u dołu otacza powierzchnię podkolanową, ku górze tworzy guzowatość pośladkową (tuberositas glutea > tzw. krętarz trzeci) - koniec bliŝszy - głowa kości udowej (3/4 powierzchni kuli) - dołek głowy (fovea capitis) - przyczepia się tu więzadło głowy k. udowej - szyjka kości udowej tworzy kąt z osią długą trzonu ok. 135º - krętarz większy (trochanter major) poprzeczna oś łącząca środki obu stawów biodrowych biegnie przez wierzchołki obu krętarzy większych - dół krętarzowy (fossa trochanterica) > od strony przyśrodkowej - krętarz mniejszy (trochanter minor) Krętarze połączone są z tyłu grzebieniem międzykrętarzowym (crista intertrochanterica), zaś z przodu słabszą kresą międzykrętarzową (linae intertrochanterica). - koniec dalszy JTB

19 - kłykieć przyśrodkowy (condylus) > większy; nadkłykieć (epicondylus) JTB przyśrodkowy - kłykieć boczny > mniejszy); nadkłykieć boczny Oba kłykcie od tyłu przedzielone są dołem międzykłykciowym (fossa intercondylaris), który od góry odgranicza kresa międzykłykciowa (linea). Od przodu powierzchnie stawowe obu kłykci zlewają się ze sobą tworząc powierzchnię rzepkową (facies patellaris). Do powierzchni przyśrodkowych obu kłykci przyczepiają się więzadła krzyŝowe stawu kolanowego: tylne do kłykcia przyśrodkowego, przednie do kłykcia bocznego. Rzepka (patella) kość płaska, włączona w ścięgno mięśnia czworogłowego uda połoŝona do przodu od końca dalszego kości udowej największa trzeszczka - powierzchnia przednia - powierzchnia stawowa (tylna): dzieli się na dwa pola: przyśrodkowe i boczne - brzeg górny - podstawa rzepki (basis patellae) - brzeg dolny - wierzchołek rzepki (apex patellae) Kości goleni, podudzia (crus) Kość piszczelowa (tibia) - druga, co do długości, kość w ustroju człowieka - trzon - brzegi: przyśrodkowy, boczny (międzykostny) - powierzchnie: przyśrodkowa, boczna, tylna (kresa m. płaszczkowatego) - koniec bliŝszy - kłykieć przyśrodkowy (condylus medialis) - kłykieć boczny (condylus lateralis) - powierzchnia stawowa strzałkowa - wyniosłość międzykłykciowa (eminentia intercondylaris) - guzek międzykłykciowy przyśrodkowy i boczny (tuberculum intercondylare mediale et laterale) - pola międzykłykciowe przednie i tylne (area intercondylaris anterior et posterior) przyczepiają się tu odpowiednie

20 więzadła krzyŝowe kolana. JTB Powierzchnie stawowe obu kłykci przedłuŝają się na wyniosłość międzykłykciową - brzeg podpanewkowy - guzowatość piszczeli (tuberositas tibiae) - przyczepia się tu więzadło rzepkowe. - koniec dalszy - powierzchnie: - boczna (wcięcie strzałkowe dla połączenia ze strzałką) - przednia - przyśrodkowa > kostka przyśrodkowa z biegnącą od tyłu bruzda kostkową - tylna - dolna - powierzchnia stawowa dolna Strzałka (fibula) połoŝona wzdłuŝ bocznej powierzchni kości piszczelowej nie bierze udziału w stawie kolanowym - trzon - brzegi: przedni, tylny, przyśrodkowy, czyli międzykostny - powierzchnie: przyśrodkowa, boczna, tylna (grzebień przyśrodkowy) - koniec bliŝszy tzw. głowa strzałki - przedłuŝa się w wierzchołek (apex capitis fibulae) - powierzchnia stawowa głowy strzałki do połączenia z kością piszczelową - koniec dalszy tzw. kostka boczna (malleolus lateralis) - wierzchołek, sięga niŝej od kostki przyśrodkowej - strona przyśrodkowa ma powierzchnię stawową dla kości skokowej, zaś powyŝej przylega do wcięcia strzałkowego piszczeli - brzeg przedni - brzeg tylny - dół kostki bocznej (fossa malleoli lateralis) Kości stopy - odcinek tylny: stęp (tarsus) - odcinek środkowy: śródstopie (metatarsus) - odcinek przedni: palce (digiti) Kości stępu (7) UłoŜone są tak, iŝ dwie kości tylne: skokowa i piętowa, leŝą jedna na drugiej, a cztery przednie tj. kość sześcienna i trzy kości klinowate leŝą w jednym rzędzie przed obiema

21 kośćmi tylnymi. Siódma kość stępu: łódkowata, wsuwa się między kość skokową a kości klinowate. Kość skokowa (talus) zajmuje część środkową i górną stępu, ku górze dźwiga kość piszczelową, leŝąc na kości piętowej. Ŝaden mięsień nie przyczepia się do kości skokowej kość skokowa łączy się z kośćmi: piszczelową, strzałkową, piętową i łódkowatą - trzon - powierzchnia górna (bloczek): połączenie stawowe z obu kośćmi goleni - powierzchnia kostkowa boczna bloczka - powierzchnia kostkowa przyśrodkowa bloczka - powierzchnia tylna - wyrostek tylny, podzielony bruzdą zginacza długiego palucha na guzek przyśrodkowy i boczny - powierzchnia dolna - powierzchnia stawowa piętowa tylna duŝa,wklęsła - powierzchnia stawowa piętowa środkowa i przednia Miedzy powierzchnią stawową piętową przednią i środkową leŝy bruzda kości skokowej (sulcus tali), która z odpowiednim rowkiem na k. piętowej tworzą zatokę stępu (sinus tarsi) - szyjka skierowana do przodu i przyśrodkowo - głowa - powierzchnia stawowa łódkowa (przednia) - powierzchnia dolna - powierzchnia stawowa piętowa przednia Kość piętowa (calcaneus s. os calcis) największa kość stępu słuŝy do przenoszenia cięŝaru ciała na podłoŝe i jako ramię dźwigni dla mięśni łydki. połoŝona w tylnej dolnej części stępu - powierzchnia górna - powierzchnia stawowa skokowa tylna - powierzchnia stawowa skokowa środkowa i przednia Obie powierzchnie oddzielone są bruzdą kości piętowej. Powierzchnia stawowa skokowa środkowa połoŝona jest na podpórce kości skokowej (sustentaculum tali) - powierzchnia tylna JTB

22 - guz piętowy (tuber calcanei) - powierzchnia dolna - wyrostki boczny i przyśrodkowy - powierzchnia przednia - słuŝy do połączenia stawowego z kością sześcienną. - powierzchnia przyśrodkowa - podpórka kości skokowej - bruzda ścięgna mięśnia zginacza długiego palucha - powierzchnia boczna - bloczek strzałkowy, bruzda ścięgien mięśni strzałkowych Kość łódkowata (os naviculare) spłaszczona w kierunku AP leŝy między kością piętową a kośćmi klinowatymi, po przyśrodkowej stronie stępu. Kości klinowate (ossa cuneiforme) - przyśrodkowa - łączy się z k. łódkowatą, klinową pośrednia i I - II kością śródstopia - pośrednia - łączy się z k. łódkowatą, kk. klinowatymi przyśrodkową i boczną oraz II k. śródstopia - boczna - łączy się z kością łódkowatą, sześcienną, klinowata pośrednią i kośćmi śródstopia II-IV. Kości śródstopia (ossa metatarsalia) (5) - kości długie (trzon, podstawa i głowa) I najkrótsza i najgrubsza II najdłuŝsza V wytwarza na końcu bliŝszym guzowatość (tuberositas ossis metatarsalis V) Kości palców stopy (ossa digitorum pedis) I - ma dwa paliczki II-V maja po trzy paliczki V paliczki środkowy i dystalny zrośnięte Trzeszczki (ossa sesamoidea) JTB

23 - włączone w ścianę torebek stawowych JTB - stopa palce I, II, V Połączenia miednicy Spojenie łonowe (symphysis pubica) - krąŝek międzyłonowy, grubości ok. 1,5 cm, trójkątny - chrząstka włóknista z jamką w środku (połączenie pośrednie między ścisłym a wolnym) - kąt podłonowy - łuk łonowy zbieŝny przebieg k. kulszowych i gałęzi dolnych k. łonowych - więzadła wzmacniające spojenie - więzadło łonowe górne między guzkami łonowymi - więzadło łonowe łukowate wzdłuŝ dolnego brzegu spojenia Staw krzyŝowo-biodrowy (articulatio sacroiliaca) parzysty, płaski - powierzchnie stawowe : - powierzchnie uchowate k. krzyŝowej i talerza k. biodrowej - więzadła wzmacniające staw : - w. krzyŝowo-biodrowe brzuszne - w. krzyŝowo-biodrowe grzbietowe - w. krzyzowo-biodrowe międzykostne - w. biodrowo-lędźwiowe Więzozrosty miednicy - więzadło krzyŝowo-guzowe (lig. sacrotuberale) - ogranicza otwór kulszowy mniejszy - więzadło krzyŝowo-kolcowe (lig. sacrospinale) - tworzy dno miednicy, - zamyka otwór kulszowy większy - błona zasłonowa (membrana obturatoria) - powstała z powięzi mięśniowych, - więzadło pachwinowe (ligamentum inguinale) - biegnie od kolca biodrowego przedniego górnego do guzka łonowego na brzegu przednim gałęzi górnej k. łonowej. - utworzone przez włókna ścięgniste brzegu dolnego mięśnia bocznego brzucha.

24 - do brzegu dolnego przyczepia się powięź szeroka uda. JTB - od strony przyśrodkowej wytwarza się więzadło rozstępowe (lig. lacunare), które biegnie do grzebienia kości łonowej. - w. pachwinowe wraz z brzegiem przednim miednicy ograniczają przestrzeń stanowiącą wrota dla przejścia mięśni, naczyń i nerwów z jamy brzusznej na kończynę dolną. Połączenia części wolnej kończyny dolnej Staw biodrowy (articulatio coxae) staw kulisty panewkowy - powierzchnie stawowe : - panewka (acetabulum) - obrąbek stawowy nad wcięciem panewki > w. poprzeczne panewki (pod nim przechodzi gałąź panewkowa t. zasłonowej) - powierzchnia księŝycowata odcinek obwodowy panewki pokryty chrząstką - dół panewki (fossa acetabuli) poniŝej poziomu chrząstki (dla więzadła głowy kości udowej + tkanka tłuszczowa i błona maziowa) - głowa stawowa o promieniu około 2,5cm, ¾ wycinka kuli - dołek głowy przyczepia się więzadło - torebka stawowa b. silna, przyczepia się do szyjki nieco do przodu od grzebienia i kresy międzykrętarzowej (obejmuje ¾ bliŝsze części szyjki) Więzadła wzmacniające staw biodrowy - kończyna dolna jako narząd podpory i ruchu ustroju wymaga szczególnie silnego aparatu więzadłowego, wzmacniającego torebkę stawową. - więzadło biodrowo-udowe - od kolca biodrowego przedniego dolnego do kresy miedzykrętarzowej - wzmacnia ścianę przednią torebki, bardzo mocne, nie ulega zerwaniu - więzadło łonowo-udowe - biegnie od trzonu i gałęzi górnej k. łonowej - częściowo do górnego brzegu krętarza mniejszego, częściowo splata się z włóknami warstwy okręŝnej - najsłabsze, podpiera dolną, przednią część torebki, zwłaszcza w odwiedzeniu. - więzadło kulszowo-udowe - biegnie od tylnego brzegu panewki w zakresie trzonu k. kulszowej częściowo do brzegu przedniego krętarza większego, częściowo łączy się z włóknami warstwy

25 okręŝnej. - warstwa okręŝna (zona orbicularis) - na powierzchni wewnętrznej torebki włóknistej dookoła najwęŝszego miejsca szyjki w połowie jej długości - zakryta pozostałymi więzadłami i do kaŝdego z nich dochodzą jej włókna - więzadło głowy kości udowej (ligamentum capitis femoris) - wewnątrz stawowe, objęte błoną maziową, biegnie od końców powierzchni księŝycowatej i więzadła poprzecznego do dołka głowy kości udowej. Staw kolanowy (articulatio genus) największy staw ustroju, połączenie k. udowej z kością piszczelową nie licząc rzepki. - powierzchnie stawowe : - głowa : kłykcie k. udowej - panewka : kłykcie k. piszczelowej - dla uzupełnienia ruchów: łąktoki półksięŝycowate pierścienie włóknisto-chrzęstne, które dzielą jamę stawu na dwa piętra: - górne (miedzy k. udową a łąkotkami), gdzie odbywaja się ruchy zgięcia i prostowania - dolne (między łąkotkami a k. piszczelową), gdzie zachodzą ruchy obrotowe - łąkotka boczna (meniscus lateralis) krótsza, silnej zakrzywiona, przyczepia się do guzka międzykłykciowego bocznego - łąkotka przyśrodkowa (meniscus medialis) dłuŝsza, szersza, mniej zakrzywiona, rozpoczyna się w polu międzykłykciowym przednim i kończy w polu międzykłykciowym tylnym. - torebka stawowa (capsula articularis) - na całym obwodzie silnie wzmocniona - ściana przednia ścięgnem m. czworogłowego - ściana tylna i obie boczne ścięgnami mięsni: półścięgnistego, brzuchatego łydki i podkolanowego. - błona włóknista tylko z tyłu i po bokach. - przebieg błony maziowej jest róŝny od przyczepu torebki włóknistej - ciało tłuszczowe podrzepkowe - fałdy skrzydłowate boczny i przyśrodkowy + fałd podrzepkowy, skierowany pośrodkowo do tyłu, gdzie łączy się z przednim brzegiem dołu miedzykłykciowego k. udowej (tworzą ciało tłuszczowe Hoffy) - jama stawowa - podział niekompletny na: JTB

26 - przedział prawy i lewy - oddzielone przegrodą strzałkową (ciało tłuszczowe i więzadła krzyŝowe) - przedział górny i dolny oddzielone łąkotkami Więzadła wewnątrzstawowe - w. krzyŝowe przednie (lig. cruciatum anterius) - dłuŝsze i węŝsze - odchodzi od powierzchni wewnętrznej kłykcia bocznego k. udowej - biegnie skośnie do przodu i ku dołowi - przyczepia się w polu międzykłykciowym przednim piszczeli. - w. krzyŝowe tylne (lig. cruciatum posterius) - krótsze i mocniejsze, stromo ustawione - odchodzi od powierzchni wewnętrznej kłykcia przyśrodkowego i w pobliŝu jego brzegu przedniego, - biegnie skośnie do tyłu ku dołowi i bocznie - przyczepia się do pola międzykłykciowym tylnym piszczeli Więzadła krzyŝowe układają się one w kształcie litery X - są połączone ze sobą luźną tkanką łączna i tłuszczową - są tak ułoŝone iŝ we wszystkich połoŝenia stawu ich poszczególne pasma są napięte - stanowią istotne zabezpieczenie stawu, zwłaszcza w połoŝeniu zgięcia. Więzadła zewnątrzstawowe - więzadło rzepki (ligamentum patelle) - część ścięgna m. czworogłowego uda, ok. 5-8 cm długości - biegnie od wierzchołka i powierzchni przedniej rzepki do guzowatości piszczeli - pod więzadłem nad k. piszczelową leŝy kaletka podpanewkowa głęboka - troczki rzepki przyśrodkowy i boczny - biegną od odpowiednich głów m. czworogłowego obok rzepki do powierzchni przedniej obu kłykci k. piszczelowej. - więzadło poboczne strzałkowe (lig. collaterale fibulare) - między nadkłykciem bocznym kości udowej a powierzchnią boczną głowy strzałki, - nie jest zrośnięte z torebką stawową - więzadło poboczne piszczelowe (lig. collaterale tibiale) - biegnie od nadkłykcia przyśrodkowego k. udowej do cz. przyśrodkowej brzegu podpanewkowego i dalej ku dołowi do piszczeli - łączy się torebką przyczepiając się do łąkotki JTB

27 - więzadło podkolanowe skośne (lig. popliteum obliquum) - wzmacnia tylną torebkę - biegnie od kłykcia bocznego do powięzi m. podkolanowego - więzadło podkolanowe łukowate (lig. politeum arcuatum) - wzmacnia tylną ścianę torebki - biegnie od kłykcia bocznego do części środkowej ściany tylnej torebki - odchodzi od niego pasmo tzw. troczek więzadła łukowatego do głowy strzałki - więzadło poprzeczne kolana (lig. transversum genus) - rozpięte między przednimi odcinkami łąkotek - wiezadło łąkotkowo-udowe przednie i tylne (lig. meniscofemorale ant. et post.) - biegną od końca tylnego łąkotki bocznej jedno na stronie przedniej drugie tylnej w. krzyŝowego tylnego - przyczepiają się tak jak ono do wewnętrznej powierzchni kłykcia przyśrodkowego k. udowej Kaletki maziowe (bursa synovialis) - zachyłek podkolanowy (recessus subpopliteus) - połączony stale - przykryty w. pobocznym strzałkowym, - sięga czasem do stawu piszczelowo-strzałkowego, - kaletki przedrzepkowe (bursa prepatellaris) - kaletka podrzepkowa głęboka (bursa infrapatellaris profunda) - między k. piszczelową a w. rzepkowym - kaletka nadrzepkowa (bursa suprapatellaris) - jama stawowa u dorosłego przedłuŝa się bezpośrednio w kaletkę nadrzepkową - oddziela przednią powierzchnię uda od ścięgna m. czworogłowego uda - kaletki mięśni - m. półbłoniastego - podścięgnowe głów bocznej i przyśrodkowej m.brzuchatego łydki, za torebką tylną stawu. Połączenia kości goleni - staw piszczelowo-strzałkowy (u góry) - więzozrost piszczelowo-strzałkowy (u dołu) - błona międzykostna goleni JTB

28 Staw piszczelowo-strzałkowy (articulatio tibiofibularis) - powierzchnia stawowa głowy strzałki przylega do powierzchni stawowej strzałkowej piszczeli - więzadła przednie i tylne głowy strzałki wzmacniają staw - ruchy w stawie minimalne, amortyzują odchylenia kostki bocznej w stawie skokowym górnym, jakie występują pod wpływem ucisku bloczka kości skokowej. Więzozrost piszczelowo-strzałkowy (syndesmosis tibiofibularis) - połączenie pomiędzy wcięciem strzałkowym dolnego końca piszczeli a powierzchnią przyśrodkową dolnego końca strzałki. - między obie te powierzchnie wpukla się szczelinowata wypustka maziowa stawu skokowego górnego. - więzadła piszczelowo-strzałkowe przednie i tylne - biegną skośnie i ku dołowi do odpowiednich powierzchni kostki bocznej - ruchomość niewielka,umoŝliwia odchylenie boczne obu kostek w ruchu zgięcia grzbietowego stopy. Błona międzykostna goleni (membrana interossea cruris) - rozpięta między brzegami międzykostnymi piszczeli i strzałki - w dolnej części przedłuŝa się w więzozrost piszczelowo-strzałkowy - odporniejsza od strzałki - hamuje przesuwanie się kości względem siebie - słuŝy za przyczep dla mięśni. Połączenia wolne stopy - staw skokowo-goleniowy - stawy międzystępowe: - staw skokowo-piętowo-łódkowy - stawy między pozostałymi kośćmi stępu - stawy między kośćmi stępu i kośćmi śródstopia - stawy między kośćmi śródstopia - stawy palców: - stawy śródstopno-paliczkowe - stawy międzypaliczkowe JTB

29 Spośród stawów stopy, dwa mają znaczącą ruchomość tj.: staw skokowo-goleniowy, zwany inaczej stawem skokowym górnym i staw skokowo-piętowo-łódkowy, zwany inaczej stawem skokowym dolnym. Ruchomość pozostałych stawów jest bardzo mała, co wiąŝe się z przystosowaniem stopy do funkcji podporowej (jedynie paliczki palców stanowią w tym względzie wyjątek). Staw skokowy górny odpowiada za poruszanie się, chodzenie. Staw skokowy dolny odpowiada za dopasowanie się do nierówności podłoŝa. Staw skokowy górny, skokowo-goleniowy (articulatio talocruralis) - powierzchnie stawowe - głowa: bloczek kości skokowej > trzy powierzchnie: górna, boczna i przyśrodkowa - panewka: powierzchnia stawowa dolna k. piszczelowej i pow. stawowa obu kostek - torebka stawowa: luźna z przodu i z tyłu, napięta po bokach - jama stawowa obszerna - więzadła > 6 więzadeł: 3 od kostki przyśrodkowej, 3 od kostki bocznej - więzadło przyśrodkowe (trójgraniaste lig. deltoideum) - pasmo przednie do powierzchni grzbietowej k. łódkowatej - pasmo boczne do podpórki kości skokowej - tylne do brzegu powierzchni stawowej przyśrodkowej bloczka k. skokowej - więzadło skokowo strzałkowe przednie (lig. talofibulare anterius) - do brzegu przedniego powierzchni stawowej bloczka k. skokowej - więzadło skokowo-strzałkowe tylne (... posterius) a/ do guzka bocznego wyr. tylnego k. skokowej - więzadło piętowo-strzałkowe (lig. calcaneofibulare) - do powierzchni bocznej k. piętowej Staw skokowy dolny, skokowo-piętowo-łódkowy (articulatio talotarsalis) Więzadło skokowo-piętowe międzykostne dzieli ten staw na dwie komory: - staw skokowy tylny - staw skokowy przedni Staw skokowy tylny, skokowo-piętowy (articulatio talocalcanea) - powierzchnie stawowe: - wklęsła powierzchnia stawowa piętowa tylna k. skokowej JTB

30 - wypukła powierzchnia stawowa skokowa tylna kości piętowej - torebka stawowa: cienka, luźna - jama stawowa: samodzielna, nie łączy się z innymi - więzadła: - więzadła skokowo-piętowe tylne, przednie, przyśrodkowe i boczne - więzadło skokowo-piętowe międzykostne wypełnia zatokę stępu Staw skokowy przedni, skokowo-piętowo-łódkowy (art. talocalcaneonavicularis) - powierzchnie stawowe - głowa : głowa kości skokowej (pow. staw. piętowa przednia i środkowa ) - panewka : kość łódkowata, i k. piętowa (pow. staw. skokowa przednia i środkowa) oraz więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe - torebka stawowa: ściśle związana - jama stawowa: jednolita - więzadła: - więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe (lig. calcaneo naviculare plantare) - rozpoczyna się na podpórce kości skokowej i przyczepia do dolnej i przyśrodkowej powierzchni k. łódkowatej - zawiera chrząstno-włóknistą powierzchnie stawową - dźwiga głowę kości skokowej > płaskostopie - od str. dolnej i przyśrodkowej ścięgno m. piszczelowego tylnego oddzielone kaletką - więzadło piętowo-łódkowe, część przyśrodkowa więzadła rozdwojonego (lig. bifurcatum) - rozpoczyna się na brzegu przednim pow. grzbietowej k. piętowej i dzieli się na dwie części : > przyśrodkową: biegnie do tylno-bocznego kąta k. łódkowatej > boczną: (lig. calcaneocuboideum) biegnie do pow. grzbietowej k. sześciennej - więzadło skokowo-łódkowe - biegnie z pow. grzbietowej szyjki k. skokowej do pow. grzbietowej k. łódkowatej. Połączenia pozostałych kości stępu Staw piętowo-sześcienny (art. calcaneo-cuboidea) - powierzchnie stawowe siodełkowate - więzadła: - w. piętowo-sześcienne (część boczna w. rozdwojonego) JTB

31 - w. piętowo-sześcienne grzbietowe - w. podeszwowe długie (lig. plantare longum) najsilniejsze z więzadeł stopy - rozpoczyna się na pow. dolnej k. piętowej przed guzem piętowym - biegnie do guzowatości k. sześciennej, do końców bliŝszych k. śródstopia II-V - zamyka bruzdę dla ścięgna m. strzałkowego długiego - w. piętowo-sześcienne podeszwowe Staw poprzeczny stepu (art. tarsi transversa s. Choparti) Tworzą go dwa stawy, zwykle oddzielone od siebie: - staw skokowo-piętowo-łódkowy - piętowo-sześcienny, Podział chirurgiczny rola więzadła rozdwojonego (lig. bifurcatum), które je silnie spina (tzw. klucz do stawu) Staw klinowo-łódkowy (art. cuneonavicularis) Łączy wszystkie trzy kości klinowate z kością łódkowatą - powierzchnie stawowe utworzone przez: - powierzchnię dalszą k. łódkowatej - trzy oddzielne pólka k. klinowatych - torebka stawowa: obejmuje w/w kości oraz brzeg kości sześciennej - jama stawowa łączy się z: - jamą stawu stępowo-śródstopnego kości II śródstopia - a przez nią z jamą stawową III kości śródstopia - więzadła: - więzadła klinowo-łódkowe grzbietowe i podeszwowe - więzadło sześcienno-łódkowe grzbietowe i podeszwowe - więzadła międzyklinowe grzbietowe i podeszwowe oraz międzykostne - więzadła klinowo-sześcienne grzbietowe i podeszwowe Stawy stępowo-śródstopne (art. tarsometatarseae) - powierzchnie stawowe: - dalsze kości klinowatych i kości sześciennej - powierzchnie stawowe bliŝsze kości śródstopia I-V - torebki stawowe, trzy oddzielne: JTB