Konferencja 24/25 stycznia 2008 r.

Transkrypt

1 Tekst wystpienia prof. Barbary Kudryckiej, ministra nauki i szkolnictwa wyszego, podczas inauguracji konferencji "Nowe finansowanie. Wiksza dostpno. Lepsza jako." Konferencja 24/25 stycznia 2008 r. Dzisiejsza konferencja powinna pozwoli nam odpowiedzie na pytanie, jak zmieni funkcjonowanie jednostek podległych MNiSW tak, by skutecznie wspomaga rozwój kapitału intelektualnego w Polsce i budow inteligentnego społeczestwa wiedzy. Rozwój technologii w dzisiejszych czasach stwarza kademu człowiekowi rednio znajcemu jzyki rozwój niemal bez ogranicze i moliwoci dostpu do niemal wszystkich rodzajów wiedzy. Pozwólcie Pastwo, e wplot w t wypowied wtek osobisty. Mam dwie córki. Młodsza - Zuzia, ma 13 lat, Karolina Gdy Karolina była w wieku Zuzi, a wic 13 lat temu, nie miała moliwoci korzystania z telefonu komórkowego, telewizji cyfrowej, komputera i Internetu. Nie miała przyjaciół w Indiach, Japonii i Wielkiej Brytanii, z którymi Zuzia porozumiewa si niemal codziennie przez Internet. Przykład ten pokazuje jak zmienił si wiat przez ostatnich 13 lat dajc zupełnie inne, globalne instrumentarium komunikacji i pozyskiwania wiedzy z rónych ródeł. Tendencja ta nasila si coraz szybciej. Badania dowodz, e gdy w 2005 r. eksperci przewidywali, e liczba informacji cyfrowych na wiecie bdzie podwaja si co 1100 dni (ok. 3 lat), to w 2007 r. okres ten uległ skróceniu do 11 miesicy. W nowym opracowania IBM przewidziano, e w 2010 r. liczba informacji bdzie podwaja si co 11 godzin. Z raportu IDC wynika, e do 2010 r. liczba tworzonych i kopiowanych informacji wzronie ponad szeciokrotnie. Taka rewolucja technologiczna niesłychanie ułatwia przepływ wiedzy i informacji niemal do wszystkich zaktków wiata, a take stwarza warunki do rozpowszechniania na całym wiecie gospodarki opartej na wiedzy. To prowadzi do stawiania coraz wyszych jakociowych wymaga projektom naukowym i edukacyjnym, konkurujcym na rynku globalnym, europejskim i polskim. Aby sprosta tej konkurencji nie wystarczy tylko zwikszanie nakładów na badania. Potrzebujemy bowiem nie tylko lepszej jakoci bada, ale i innowacji. Innowacje natomiast zwizane s z otoczeniem, w którym ceni si przedsibiorców i osoby podejmujce ryzyko, osoby, które potrafi przeku 1

2 wiedz w pienidze, a nie tylko wykorzystywa pienidze do zdobywania wiedzy. Równie szkolnictwo wysze podlega coraz wikszej konkurencji na rynku globalnym i europejskim. Konkuruj ju o polskiego studenta nie tylko uczelnie w Polsce, ale równie za granic, take wydziały i kierunki studiów w jednej uczelni - midzy sob. Idzie ni demograficzny. GUS szacuje, e w 2017 roku bdziemy mieli w Polsce tylu studentów, ilu teraz studiuje tylko na uczelniach pastwowych. To spowoduje, e konkurencja midzy uczelniami stanie si coraz ostrzejsza i moe nastpi spadek wymaga wobec potencjalnych studentów. Kade studia wnosz pewn warto dodan w rozwój absolwentów, jednak najwaniejszym zadaniem w dzisiejszych czasach jest zahamowanie procesu zmniejszania wymaga intelektualnych wobec potencjalnych i obecnych studentów. Wane jest te realne umoliwienie najlepszym studentom i badaczom dostpu do najlepszych kierunków studiów i najbardziej strategicznych dla pastwa dyscyplin wiedzy. Ocena edukacji na poziomie wyszym przygotowana przez OECD w 2007 roku oraz Raport Komisji Europejskiej z grudnia, powicony wdraaniu Strategii Lizboskiej, niestety nie nastrajaj nas optymistycznie. Mona nawet zaryzykowa twierdzenie, e oba raporty bardzo krytycznie oceniaj system organizacji, finansowania i zarzdzania jednostkami nauki i szkolnictwa wyszego w Polsce. Nie ma wic chyba wtpliwoci, e dzisiaj potrzebny jest wspólny wysiłek intelektualny w Polsce, abymy nie byli jedynie odbiorcami wyników bada i innowacji, lecz stali si wanymi kreatorami rozwoju wiatowej i europejskiej nauki. Rzd Polski wraz z władzami Wrocławia aktywnie zabiegaj o zlokalizowanie zarzdu wielkiego Europejskiego Instytutu Technologicznego w tym miecie. Bdziemy wspomaga cisł współprac polskich uczonych w sieci małych, połczonych ze sob instytutów. Przygotowujemy projekt Study In Poland oraz poszukujemy mechanizmów wsparcia wikszej mobilnoci kadry akademickiej, jak te wikszego uczestnictwa naukowców zagranicznych w projektach badawczych oraz procesie edukacyjnym, realizowanych w naszym kraju. Planowane jest równie powołanie Rady ds. Nauki przy Premierze RP w skład której wchodziliby najwybitniejsi przedstawiciele rodowiska akademickiego oraz odpowiedni ministrowie. 2

3 Mamy nadziej, e umoliwi to nam dostosowanie si do nowego superkonkurencyjnego rodowiska i partnersk dyskusj naukow uwzgldniajc europejski twórczy ferment. Truizmem stało si ju twierdzenie, e jeli nie podejmiemy wyzwania i nie staniemy wszyscy do konkurencji w sferze nauki i edukacji, stracimy szans na rozwój Polski i wzrost gospodarczy, stracimy te szans na silne miejsce Polski w Europie. I tylko dobre, nowoczesne zarzdzanie połczonymi: wolnoci badawcz i talentami naukowo-dydaktycznymi stworzy niepowtarzaln szans dynamicznego rozwoju kraju. Takie nowoczesne zarzdzanie i finansowanie promujce wiksz dostpno i lepsz jako w nauce i edukacji powinno by realizowane nie tylko ze szczebla centralnego, lecz w kadej jednostce naukowo- badawczej i dydaktycznej Polska nauka i szkolnictwo wysze posiadaj bogaty potencjał intelektualny i talenty. wiadcz o tym błyskotliwe kariery naukowców polskich za granic. Zreszt rodowisko akademickie najlepiej zna własne słaboci i mocne strony. Dlatego zwróciłam si do rodowisk akademickich, konferencji rektorów, profesjonalnych stowarzysze uczonych, organizacji studentów, przedsibiorców, wreszcie zwizków zawodowych pracowników akademickich z prob o udział w szczerej dyskusji o tym, czy i jak reformowa nauk i szkolnictwo wysze w Polsce. Historycznie rzecz ujmujc, wszelkie przemiany w naszym społeczestwie moliwe były tylko dziki zaangaowaniu tej czci akademickiej elity, która potrafiła, chciała i miała odwag opuci tradycyjne schematy mylenia i działania. Wierz, e w sprawach najbardziej istotnych dla nas samych i dla rozwoju naszego kraju wspólnie wypracujemy tak koncepcj reform, która nada nowy bieg i doda prdkoci rozwojowi polskiej nauki, zlikwiduje te niepotrzebne hamulce. Oczekuj wic od pastwa głbokiej dyskusji o koncepcjach zmian koniecznych do wdroenia w systemie funkcjonowania i finansowania nauki i szkolnictwa wyszego. Licz, e dyskusja pozwoli te wskaza problemy, które winnimy załatwi w perspektywie krótko i długoterminowej. Z pewnoci diagnoza obecnej sytuacji w Polsce zawarta w Raporcie OECD a take wczeniejsze raporty Komisji Europejskiej dotyczce kształcenia powinny tutaj stanowi punkt wyjcia. 3

4 Dlatego nasz konferencj zatytułowalimy: Nowe finansowanie. Wiksza dostpno. Lepsza jako. Mówic o finansowaniu pragn podkreli, e obecnie stoimy przed duym wyzwaniem. Ponad 4 mld 100 mln. Euro przeznaczone na rozwój bada, edukacji i infrastruktury zasila dodatkowo budet resortu do roku Tylko proste, wyraziste procedury ich wydatkowania oparte o maksymalnie zobiektywizowane kryteria stworz szans na wzrost tego dofinansowania w nastpnej perspektywie finansowej UE na lata Jednak nie tylko ilo rodków finansowych, lecz uzasadnione efektywnoci dla rozwoju kraju ich wydatkowanie bdzie dla rzdu nadrzdnym, strategicznym celem. Dlatego dobrze abymy postarali si odpowiedzie na nastpujce pytania. Mianowicie: 1. Jakie kierunki studiów i dziedziny wiedzy s a tak wane dla rozwoju kraju i naszej specyfiki, by otoczy je szczególn opiek rzdu? 2. W jaki sposób i w jakim zakresie wspiera tych, którzy potrafi zharmonizowa finansowanie z budetu pastwa ze rodkami z UE i ródłami zewntrznymi (zwłaszcza z sektora prywatnego, równie na poziomie regionalnym)? 3. Czy i jak wspiera rozwój tych jednostek, które potrafi połczy badania z dydaktyk na najwyszym poziomie? W sprawie szerszego dostpu do bada i studiów priorytetem rzdu bdzie zapewnienie bardziej sprawiedliwego pokrycia kosztów kształcenia studentów i zapewnienie szerszego dostpu do informacji o rodkach publicznych skierowanych na badania. Tutaj musimy sobie odpowiedzie na nastpujce pytania: 1. Czy zmieni system odpłatnoci za studia wprowadzajc system odpłatnoci mieszanej proponowany w raporcie OECD? 2. Jak dostosowa kształcenie do potrzeb rynków pracy? 3. W jaki sposób wspiera najzdolniejszych i najbardziej utalentowanych studentów tak, by mogli kształci si na najlepszych kierunkach studiów? Jako naszej edukacji i bada jest bardzo zrónicowana. Co prawda aden z polskich uniwersytetów nie mieci si w wiatowej ani w europejskiej czołówce, ale powodów do wstydu nie mamy. S te jednak uczelnie lub powiem: szkoły, które trudno jest kwalifikowa do poziomu edukacji wyszej. Z drugiej strony obnia si poziom naukowy doktoratów i habilitacji na niektórych uczelniach, a w badaniach finansowanych ze ródeł zagranicznych 4

5 moemy poszczyci si jedynie chlubnymi wyjtkami. Dlatego priorytetem rzdu w tej sferze bdzie podniesienie jakoci nauczania oraz bada zarówno zespołowych jak i indywidualnych. Std te dobrze byłoby abymy odpowiedzieli sobie na pytania: 1. W jaki sposób bardziej zobiektywizowa system ocen projektów naukowych? 2. Jak poprawi jako doktoratów i habilitacji? 3. W jaki sposób rozwin szersz współprac polskich uczelni i jednostek naukowo-badawczych z jednostkami europejskimi i wiatowymi w zakresie bada, dydaktyki i innowacji? Zapewne nie wymieniłam tutaj wszystkich pyta, na które musimy sobie odpowiedzie. Jednak odpowiedzi na te wymienione wczeniej, bd stanowiły kamienie milowe w zrozumieniu potrzeb i konkretnych kierunków reform. Pomog nam one z pewnoci zorientowa si, jak daleko i głboko wkracza w sfer zmian legislacyjnych, sfer finansowania i sfer organizacji nauki i szkolnictwa wyszego. Zachcam wic wszystkich uczestników dzisiejszej dyskusji do tego, by w proponowanych rozwizaniach nie koncentrowa si tylko na drobnych poprawkach, które przeprowadzi mona szybk ciek legislacyjn, lecz prosz o pomoc w wypracowaniu koncepcji reform strukturalnych. Takich, których nie tylko z perspektywy nowych wyborów, lecz z perspektywy rozwoju kraju do 2015, a nawet 2020 roku, nie musielibymy si wstydzi. Bowiem stojc w tej chwili na skrzyowaniu dróg musimy podj decyzj w którym kierunku pójdziemy. A kierunek, który obierzemy oceni nastpne pokolenia, które kiedy okrel nasze czasy albo wiekiem straconych szans albo wiekiem budowy inteligentnego społeczestwa wiedzy lub nawet owieconej odpowiedzialnoci. 5