Spotkanie informacyjne: Środa z Funduszami Europejskimi dla organizacji pozarządowych

Transkrypt

1 CENTRALNY PUNKT INFORMACYJNY FUNDUSZY EUROPEJSKICH Sptkanie infrmacyjne: Śrda z Funduszami Eurpejskimi dla rganizacji pzarządwych 03 grudnia 2014 r.

2 Spis treści WPROWADZENIE DO FUNDUSZY EUROPEJSKICH NA LATA FUNDUSZE EUROPEJSKIE DLA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH WSPARCIE PROCESU STANOWIENIA PRAWA EDUKACJA I SZKOLENIA INTEGRACJA I AKTYWIZACJA SPOŁECZNA INNE OBSZARY INSTYTUCJE OTOCZENIA BIZNESU PROJEKTY W PARTNERSTWIE INNE ŹRÓDŁA DOFINANSOWANIA NGO ŹRÓDŁA INFORMACJI O FUNDUSZACH EUROPEJSKICH

3 WPROWADZENIE DO FUNDUSZY EUROPEJSKICH NA LATA I. PRACE NA POZIOMIE UNII EUROPEJSKIEJ RAMY STRATEGICZNE W marcu 2012 rku Kmisja Eurpejska przedstawiła Wspólne Ramy Strategiczne, których zadaniem był ułatwienie państwm człnkwskim przygtwanie się d wdrżenia plityki spójnści w latach Władze krajwe i reginalne pdczas pracwywania dkumentów dtyczących Funduszy Eurpejskich na lata na pzimie krajwym stsują Wspólne Ramy Strategiczne, zbwiązując się d realizacji celów dtyczących rzwju i zatrudnienia w Eurpie. Dzięki przygtwaniu dkumentów wspólnych dla wszystkich człnków Unii Eurpejskiej krzystających z Funduszy Eurpejskich, pszczególne kraje mgły pracwywać własne załżenia, parte na gólnie bwiązujących zasadach. Na gruncie krajwym perspektywa finanswa będzie wdrażana pprzez prgramy. Wytyczne, którymi Plska będzie kierwała się przy pracwywaniu tych prgramów znajdują się w tzw. Umwie Partnerstwa. DECYZJE W listpadzie 2013 rku zstał przyjęty budżet na lata W grudniu zstały przyjęte rzprządzenia dtyczące przyszłych funduszy. Te rzprządzenia t: Rzprządzenie ramwe (wskazujące wspólne rzwiązania dla wszystkich Funduszy Eurpejskich) 1303/2013 Rzprządzenie dtyczące Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg 1304/2013 Rzprządzenie dtyczące Eurpejskieg Funduszu Rzwju Reginalneg 1301/2013 Rzprządzenie dtyczące Funduszu Spójnści 1300/2013 Rzprządzenia dtyczące Eurpejskiej Współpracy Terytrialnej 1299/2013, 1302/2013 Rzprządzenia dtyczące prgramów rlnych i rybackich 1305/2013, 1306/2013 Rzprządzenie wielletnich ramach finanswych 1311/2013 Wszystkie dkumenty d pbrania z Dziennika Urzędweg UE. STAN PRAC NAD FUNDUSZAMI NA LATA II. PRACE NA POZIOMIE KRAJOWYM P pracwaniu przez Kmisję Eurpejską Wspólnych Ram Strategicznych, państwa człnkwskie mgły rzpcząć przygtwywanie własnych dkumentów związanych z Funduszami Eurpejskimi na lata PRZYGOTOWANIA Załżenia plskiej umwy partnerstwa pd kniec 2012 rku zstały sknsultwane z reginami i partnerami spłecznymi. 15 stycznia 2013 rku dkument zstał przyjęty. Na jeg pdstawie rzpczęt prace nad tekstem Umwy Partnerstwa raz nad prgramami peracyjnymi. Prjekt Umwy Partnerstwa dkumentu wskazująceg: ptrzeby rzwjwe i ptencjały kraju czy reginów, zarys finanswania, zasady hryzntalne, system krdynacji, instrumenty terytrialne, system wdrażania był gtwy w płwie 2013 r. Przez lipiec i sierpień trwały jeg knsultacje spłeczne w pszczególnych reginach.

4 Druga płwa 2013 rku t także knsultacje spłeczne pszczególnych prjektów prgramów peracyjnych. DECYZJE 8 stycznia 2014 rku Rada Ministrów przyjęła prjekt Umwy Partnerstwa i prjekty krajwych prgramów peracyjnych. Dkumenty zstały przekazane d ficjalnych negcjacji z Kmisją Eurpejską. Negcjacje prjektu Umwy Partnerstwa z KE frmalnie zstały zainicjwane 5 marca 2014 r. i trwały d maja. 23 maja 2014 rku Kmisja Eurpejska zatwierdziła plską Umwę Partnerstwa. Tym samym jesteśmy trzecim państwem (p Niemczech i Danii), w którym umwa zstała przyjęta. Na pczątku stycznia d Kmisji Eurpejskiej trafiły też prjekty krajwych prgramów peracyjnych. Prgramy reginalne spływały d Kmisji d 10 kwietnia 2014 rku. Ciągle trwają ich negcjacje. Zgdnie z kmunikatem MIR z 28 listpada 2014 r. prgramy zstaną przyjęte prawdpdbnie d kńca 2014 r. 1 DALSZE PRACE Przyjęcie Umwy Partnerstwa i prgramów peracyjnych umżliwi dalsze prace nad licznymi dkumentami niezbędnymi d wdrażania Funduszy Eurpejskich. Już teraz trwają przygtwania, uzgdnienia resrtwe raz knsultacje rbcze takich dkumentów i wytycznych. Dtyczą ne m.in.: 4 Szczegółwych pisów prirytetów pszczególnych prgramów peracyjnych Wytycznych w zakresie kwalifikwalnści wydatków Wytycznych w zakresie kntrli, mnitringu i sprawzdawczści Wytycznych w zakresie bwiązków infrmacyjn prmcyjnych Pnadt trwają prace nad nwym prtalem Funduszy Eurpejskich i strnami internetwymi pszczególnych prgramów. Przygtwywany jest także system infrmatyczny, który ma ułatwić prces realizacji prjektów i kmunikację beneficjentów z instytucjami. III. KSZTAŁT I ZAŁOŻENIA NOWYCH FUNDUSZY PODZIAŁ ŚRODKÓW Plska z unijneg budżetu plityki spójnści na lata trzyma d wykrzystania pnad 82,5 mld eur. Jest t kwta większa d wynegcjwanych w lutym 2014 r. pdczas szczytu Rady Eurpejskiej 72,9 mld eur z uwagi na przeliczenie cen stałych na bieżące (czyli p uwzględnieniu prgnzwanej inflacji). W ramach tej kwty na realizację krajwych i reginalnych prgramów d dyspzycji będziemy mieć pnad 76,8 mld eur. W prgramach Eurpejskiej Współpracy Terytrialnej d wykrzystania będzie k. 700 mln eur. Pzstała kwta przeznaczna będzie głównie na 2 działania inicjwane przez Kmisję Eurpejską: k. 4,1 mld eur z instrumentu Łącząc Eurpę, mająceg na celu wsparcie prjektów infrastrukturalnych w bszarze transprtu, energetyki i technlgii infrmacyjnych, _ aspx

5 k. 0,47 mld eur z Eurpejskieg Funduszy Pmcy Najbardziej Ptrzebującym (FEAD) na prgramy, które zapewnią żywnść dla sób najbardziej ptrzebujących, dzież i inne pdstawwe artykuły sbm bezdmnym raz dziecim w trudnej sytuacji materialnej. CELE TEMATYCZNE Zgdnie ze stanwiskiem Kmisji Eurpejskiej wsparcie w przyszłych prgramach skncentrwane wkół 11 bszarów tematycznych. będzie Pdział śrdków na cele tematyczne: CT 1: wspieranie badań naukwych, rzwju technlgiczneg i innwacji CT 2: zwiększenie stpnia wykrzystania technlgii infrmacyjn kmunikacyjnych CT 3: pdnszenie knkurencyjnści małych i średnich przedsiębirstw CT 4: wspieranie przejścia na gspdarkę niskemisyjną we wszystkich sektrach CT 5: prmwanie dstswania d zmian klimatu, zarządzanie ryzykiem CT 6: chrnę śrdwiska naturalneg i wspieranie efektywnści wykrzystywania zasbów CT 7: prmwanie zrównważneg transprtu CT 8: wspieranie zatrudnienia i mbilnści pracwników CT 9: wspieranie włączenia spłeczneg i walka z ubóstwem CT 10: inwestwanie w edukację, umiejętnści i uczenie się przez całe życie CT 11: wzmacnianie ptencjału instytucjnalneg i skutecznści administracji publicznej mln eur mln eur mln eur mln eur mln eur mln eur mln eur mln eur mln eur mln eur 189 mln eur 5 PROGRAMOWANIE W latach w Plsce Fundusze Eurpejskie realizwane będą na dwóch pzimach centralnym i reginalnym. Na szczeblu centralnym przewidzian prgramy Eurpejskiej Współpracy Terytrialnej raz 8 prgramów krajwych finanswanych z Eurpejskieg Funduszu Rzwju Reginalneg (EFRR), Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg (EFS), Funduszu Spójnści (FS), a także Eurpejskieg Funduszu Rlneg na rzecz Rzwju Obszarów Wiejskich (EFRROW) raz Eurpejskieg Funduszu Mrskieg i Rybackieg (EFMR). Na pzimie reginalnym z klei planuje się realizację 16 dwufunduszwych reginalnych prgramów peracyjnych, finanswanych z EFRR i EFS 1 dla Mazwsza i 15 dla pzstałych wjewództw. Od rku 2014 wjewództw mazwieckie jest pierwszym plskim reginem, który w unijnej klasyfikacji puścił kategrię reginów najsłabiej rzwiniętych (czyli reginów, w których PKB nie przekracza 75% średniej unijnej). Oznacza t, że będą w nim bwiązywać inne zasady wsparcia. Pierwsza różnica dtyczy maksymalneg pzimu współfinanswania prjektów ze śrdków Unii Eurpejskiej. W reginach słabiej rzwiniętych wynsi n 85%, natmiast dla Mazwsza zstanie zmniejszny d 80%. PODZIAŁ ŚRODKÓW W PROGRAMACH KRAJOWYCH W latach w ramach plityki spójnści realizwane będą następujące prgramy: Inteligentny Rzwój (POIR) Plska Cyfrwa (POPC) 8,61 mld EUR 2,17 mld EUR

6 Infrastruktura i Śrdwisk (POIiŚ) Plska Wschdnia (POPW) Wiedza Edukacja Rzwój (POWER) Prgramy reginalne (RPO) Pmc Techniczna (POPT) Prgramy Eurpejskiej Współpracy Terytrialnej (EWT) 27,41 mld EUR 2 mld EUR 4,69 mld EUR 31,28 mld EUR 0,71 mld EUR 0,7 mld EUR Największym prgramem w latach , pdbnie jak becnie, będzie Prgram Infrastruktura i Śrdwisk. Zwiększy się za t udział śrdków, które rzdyspnwywane będą na pzimie reginalnym p pierwsze dlateg, że pzytywnie cenin dtychczas pstępującą decentralizację zarządzania Funduszami Eurpejskimi, a p drugie z uwagi na t, że w nwych prgramach reginalnych pjawiają się zarówn śrdki Eurpejskieg Funduszu Rzwju Reginalneg, jak i Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg. Łączna kwta budżetów prgramów reginalnych, t ,9 mln eur. PODZIAŁ ŚRODKÓW W PROGRAMACH REGIONALNYCH 6 IV. REGUŁY PROGRAMOWANIA Umwa Partnerstwa i prgramy na lata pierają się na strategicznych załżeniach przygtwanych przez Unię Eurpejską, m.in. na strategii Eurpa Ukierunkwanie funduszy

7 eurpejskich na realizację celów tej strategii znacza nwe pdejście i parcie m.in. na następujących zasadach: kncentracja tematyczna krdynacja kmplementarnść decentralizacja zarządzania ddatkwść zwiększenie znaczenia wymiaru terytrialneg. KONCENTRACJA Kncentracja tematyczna znacza skupienie mżliwści finanswania na kreślnych bszarach prirytetwych. Przedstawine przez Kmisję Eurpejską wytyczne wskazują 11 celów tematycznych (dtyczących głównie: badań i innwacji; technlgii infrmacyjn kmunikacyjnych; knkurencyjnści firm; gspdarki niskemisyjnej; zapbiegania ryzykm; chrny śrdwiska; zrównważneg transprtu; zatrudnienia; włączenia spłeczneg; edukacji; sprawnści administracji). Pnadt, dla kreślnych bszarów tematycznych wskazane zstały pułapy finanswe, tzw. ringfencingi, które wprwadziły wymóg przeznaczania kreślnych śrdków finanswych na pszczególne przedsięwzięcia. Minimum 50% śrdków z EFRR i FS w 15 reginach i minimum 60% na Mazwszu będzie musiał być przeznacznych na: innwacje, badania i rzwój, technlgie infrmacyjn kmunikacyjne, wsparcie sektra MŚP, gspdarka niskemisyjna Są t więc cztery pierwsze cele tematyczne. W ramach tej kncentracji ddatkw zaznaczn, że minimum 15% śrdków musi dtyczyć wsparcia na gspdarkę niskemisyjną. 7 W przypadku EFS c najmniej 20% śrdków musi być przeznaczne na działania związane z włączeniem spłecznym i graniczeniem ubóstwa (jest t dziewiąty cel tematyczny). Zasada ta dtyczy w równym stpniu każdeg z 16 wjewództw. Z pdziału alkacji wynika, że wymagane pzimy kncentracji tematycznej dla plityki spójnści zstały siągnięte, a nawet przekrczne: a) w przypadku kncentracji EFRR i FS w celach 1 4 siągnięt 60,3% dla reginów słabiej rzwiniętych raz 69,8% dla Mazwsza, b) w przypadku kncentracji FS w celu 4 siągnięt 23,1%, c) w przypadku kncentracji EFS w celu 9 siągnięt 21,9%. Należy także pamiętać wzmcnieniu plityki miejskiej. Kmisja Eurpejska zaprpnwała, aby na rzwój miast każde państw człnkwskie bwiązkw przeznaczał 5% śrdków Eurpejskieg Funduszu Rzwju Reginalneg. KOORDYNACJA Krdynacja udzielaneg wsparcia z funduszy eurpejskich ma na celu uniknięcie pwielania finanswania tych samych interwencji z różnych źródeł raz uprszczenie mechanizmów. Realizwana jest na głównie pprzez zawarcie w Umwie Partnerstwa wspólnych zasad dtyczących zarówn plityki spójnści, jak i rlnej i rybackiej. Wart także zaznaczyć, że w dkumentach prgramwych mwa także innych pzimach krdynacji - np. z innymi instrumentami finanswymi Unii Eurpejskiej, takimi jak prgram Hryznt 2020 (wsparcie badań, rzwju technlgiczneg i innwacyjnści), Kreatywna Eurpa

8 (wsparcie w bszarze kultury i sektra audiwizualneg) czy instrument Łącząc Eurpę (wsparcie prjektów transprtwych, energetycznych i z zakresu technlgii infrmacyjnych). Pnadt, Umwa Partnerstwa kreśla krdynację między instrumentami krajwymi i reginalnymi. Temu celwi służą m.in. kntrakty terytrialne. Krdynacja na pzimie Umwy Partnerstwa jest realizwana w dwóch pdstawwych wymiarach: strategicznym i zarządczym. KOORDYNACJA STRATEGICZNA Przedmitem krdynacji strategicznej są w szczególnści następujące kwestie: 8 przygtwanie pakietu dkumentów prgramwanych na lata , negcjacje pakietu dkumentów prgramwanych na lata , siąganie celów UP, celów tematycznych i związanych z nimi wskaźników, krdynacja prgramów reginalnych, w tym w bszarze kmplementarnści z prgramami krajwymi, ze szczególnym uwzględnieniem POPW raz pmcy technicznej, krdynacja między funduszami raz w ramach funduszy (ze szczególnym uwzględnieniem EFS), zapewnienie wspólnych standardów dla interwencji pdejmwanych w ramach EFS na pzimie reginalnym, ukierunkwanie prgramów na realizację celów strategii Eurpa 2020, mnitrwanie spójnści działań realizujących cele różnych plityk bjętych UP, mnitrwanie spójnści realizwanych działań w ramach PO z działaniami realizwanymi w ramach innych instrumentów UE (np. Łącząc Eurpę, Hryznt 2020, COSME, Erasmus), mnitring strategiczny i ewaluacja, krdynacja na linii kraj-regin, warunkwść ex ante, warunkwść makreknmiczna, ramy i rezerwa wyknania. Krdynację na pzimie Umwy Partnerstwa zapewnia minister d spraw rzwju reginalneg. Wykrzystuje w tym celu m.in. następujące narzędzia: a) Kmitet Krdynacyjny Umwy Partnerstwa b) Kntrakt terytrialny c) Prcedury desygnacji dla instytucji zaangażwanych we wdrażanie prgramów d) Wytyczne hryzntalne ministra właściweg d spraw rzwju reginalneg e) Krajwe i reginalne bserwatria terytrialne f) Wspólna Lista Wskaźników Kluczwych KOORDYNACJA ZARZĄDCZA Krdynacja zarządcza realizwana jest w dwóch wymiarach na pzimie UP raz pszczególnych prgramów peracyjnych. Na pzimie Umwy Partnerstwa bejmuje na takie aspekty, jak: analiza bieżąceg stanu realizacji wszystkich PO pd kątem zasady n+3, mnitring realizacji załżnych celów/prgnz wydatkwania wszystkich PO, mnitrwanie realizacji warunków ex ante, analiza i rzwiązywanie prblemów wdrżeniwych na pzimie UP, w tym prpnwanie stswnych uprszczeń, analiza ptencjału administracyjneg niezbędneg d realizacji celów UP. Narzędziami krdynacji zarządczej na pzimie UP są m.in.: twrzenie międzyresrtwych zespłów d spraw prgramwania i wdrażania; kmentarze, zalecenia, pdręczniki, instrukcje; działania zapewniające spójnść systemu (np. wspólny wzór szczegółwych pisów prirytetów).

9 Na pzimie prgramów wyżej wskazane kwestie (przy aspektach krdynacji na pzimie UP) są szczegółw analizwane na ptrzeby bieżąceg zarządzania danym prgramem. Krdynację zarządczą na pzimie prgramu zapewnia instytucja zarządzająca. Wykrzystuje w tym celu narzędzia: stwrzenie Kmitetu Mnitrująceg PO; wytyczne prgramwe, szczegółwy pis prirytetów, instrukcje; działania na rzecz kmplementarnści z innymi prgramami (np. krdynacja terminów knkursów, zharmnizwanie kryteriów wybru, itp.). KOMPLEMENTARNOŚĆ Kmplementarnść zapewniana jest w pierwszej klejnści przez linię demarkacyjną, która wskazuje pdział interwencji w pszczególnych celach tematycznych między pzim krajwy i reginalny raz między pszczególne prgramy peracyjne. Umwa Partnerstwa wskazuje także na kmplementarnść w następujących bszarach: a) kmplementarnść wsparcia z Funduszy Eurpejskich i z prgramów realizwanych na pzimie Kmisji Eurpejskiej (Łącząc Eurpę, Hryznt 2020, COSME, Kreatywna Eurpa, Erasmus +, LIFE), b) kmplementarnść z Eurpejskim Funduszem Rlnym i Rzwju Obszarów Wiejskich, c) kmplementarnść z Eurpejskim Funduszem Mrskim i Rybackim, d) kmplementarnść z instrumentami krajwymi kntrakt terytrialny. Szczegółwe zasady kmplementarnści pszczególnych celów tematycznych z instrumentami finanswymi, rlnymi, rybackimi i krajwymi zstały kreślne w Umwie Partnerstwa. Mżna więc już się z nimi zapznać. Natmiast linia demarkacyjna między prgramami peracyjnymi (w tym pdział na prgramy krajwe i reginalne raz uwzględnienie PROW i PRiM) jest dpier prjektwana. DECENTRALIZACJA W latach więcej śrdków będzie zarządzanych na pzimie reginalnym. Dzięki temu samrządy wjewództw, w parciu kntrakty terytrialne raz wykrzystując reginalne prgramy peracyjne i inne instrumenty wsparcia, będą bardziej zaangażwane we wdrażanie funduszy eurpejskich. Zapewni t większą decentralizację systemu zarządzania i tym samym lepsze dpaswanie d lkalnych ptrzeb. Pnadt większe kmpetencje uzyskają samrządy miast, które będą mgły realizwać instrumenty zintegrwane i samdzielnie wdrażać śrdki. 9 DODATKOWOŚĆ Zgdnie z zasadą ddatkwści śrdki eurpejskie nie zastępują krajwych śrdków publicznych, a stanwią ich uzupełnienie. Śrdki pchdzące z UE wywłują w kraju efekt dźwigni, czyli sprzyjają zaangażwaniu sektra publiczneg i prywatneg w realizwanie działań współfinanswanych ze śrdków UE. Celem stswania zasady ddatkwści jest jedncześnie zapbieganie wypierania śrdków krajwych przez śrdki wspólntwe. WYMIAR TERYTORIALNY Wzmcnienie wymiaru terytrialneg w plityce spójnści na lata przejawia się w zwróceniu szczególnej uwagi na plitykę miejską (Kmisja Eurpejska wprwadziła bwiązek przeznaczenia 5% śrdków EFRR na rzwój miast) raz w skncentrwaniu wsparcia na pięciu bszarach strategicznej interwencji państwa (tzw. OSI). W Plsce zaliczn d nich: Plskę wschdnią (wj. lubelskie, pdkarpackie, pdlaskie, świętkrzyskie, warmińsk mazurskie), miasta wjewódzkie, miasta i dzielnice wymagające rewitalizacji,

10 bszary najniższym dstępie d dóbr i usług spłecznych (głównie bszary wiejskie), bszary przygraniczne. Pnadt, uruchmine zstaną specjalne instrumenty wspierające rzwój terytrialny. V. NOWE INSTRUMENTY Strategia Eurpa 2020 raz inne dkumenty prgramwe związane z nwą dsłną plityki spójnści bardz pdkreślają terytrialny wymiar Funduszy Eurpejskich. Chcąc mcniej zaakcentwać ptrzebę kncentracji wysiłków na tych bszarach, Kmisja Eurpejska zaprpnwała nwe instrumenty wspierające rzwój terytrialny. ZINTEGROWANE INWESTYCJE TERYTORIALNE Pierwszym instrumentem są Zintegrwane Inwestycje Terytrialne (z ang. Integrated Territrial Investment ITI). Służą ne przede wszystkim zwiększeniu zaangażwania miast i ich bszarów funkcjnalnych w zarządzanie śrdkami eurpejskimi. Będzie t mżliwe dzięki temu, że miasta trzymają część kmpetencji w zakresie zarządzania i wdrażania śrdków unijnych. ZIT będą realizwane na terenach bszarów funkcjnalnych miast wjewódzkich raz ddatkw w miastach charakterze reginalnym i subreginalnym. 10 W ramach ZIT realizwane będą pwiązane ze sbą małe prjekty różnych załżeniach, wpisujące się w zasadę zintegrwaneg pdejścia. Przedsięwzięcia w ramach ZIT bejmą więc c najmniej 2 sie prirytetwe. Mgą pchdzić ne z jedneg lub z kilku prgramów. Pdstawwe elementy ZIT bejmują: wyznaczne terytrium raz zintegrwaną strategię jeg rzwju, pakiet działań realizwanych na danym terytrium, ustalenia dtyczące zarządzania ZIT. ZIT mże dtyczyć dwlneg bszaru gegraficzneg kreślnych cechach terytrialnych, d knkretnych dzielnic miast różnych prblemach ubóstwa, aż d bszarów miejskich, metrplitalnych, miejsk-wiejskich, subreginalnych lub międzyreginalnych. ZIT mże także realizwać zintegrwane działania w ddzielnych jednstkach gegraficznych pdbnych cechach w danym reginie (np. sieć małych lub średnich miast). ZIT nie musi bwiązkw bejmwać całeg terytrium danej jednstki administracyjnej. Działania wdrażane za pśrednictwem ZIT przyczynią się d realizacji celów tematycznych dpwiednich si prirytetwych pwiązanych prgramów, a także d realizacji celów rzwjwych strategii terytrialnej. Mgą ne być finanswane przez Eurpejski Fundusz Rzwju Reginalneg (EFRR), Eurpejski Fundusz Spłeczny (EFS) raz Fundusz Spójnści, jednakże łączenie wszystkich funduszy w ramach jednej ZIT nie jest bwiązkwe. Zachęca się jednak d teg, by ZIT stanwiły płączenie funduszy EFRR i EFS, pnieważ zintegrwane pdejście wymaga pwiązania inwestycji miękkich z inwestycjami w fizyczną infrastrukturę. Jest t szczególnie isttne w przypadku zrównważneg rzwju miast. Wsparcie w ramach ZIT pwinn być skncentrwane na następujących kierunkach interwencji: rzwój zrównważneg, sprawneg transprtu łącząceg miast i jeg bszar funkcjnalny (np. wprwadzenie zintegrwanych kart miejskich, budwa systemów parkuj i jedź, parkingów i ścieżek rwerwych); przywracanie funkcji spłeczn-gspdarczych zdegradwanych bszarów miejskieg bszaru funkcjnalneg tzw. rewitalizacja (prjekty łączące działania typw inwestycyjne z miękkimi

11 np. przebudwa lub adaptacja budynków w zaniedbanej dzielnicy raz aktywizacja zamieszkujących ją sób, które są zagrżne wykluczeniem spłecznym sby pzstające dług bez pracy, rdziny wieldzietne, sby niepełnsprawne); pprawę stanu śrdwiska przyrdniczeg na bszarze funkcjnalnym miasta (np. usuwanie azbestu, chrna istniejących terenów zielnych w miastach, wymiana źródeł ciepła na bardziej eklgiczne); wspieranie efektywnści energetycznej (kmplekswa mdernizacja energetyczna w budynkach mieszkaniwych plegająca np. na cieplaniu budynków, wymianie kien i świetlenia na energszczędne, przebudwie systemów grzewczych); wzmacnianie rzwju funkcji symblicznych budujących międzynardwy charakter i pnadreginalną rangę miejskieg bszaru funkcjnalneg raz pprawę dstępu i jakści usług publicznych w całym bszarze funkcjnalnym (np. prmcja prduktu turystyczneg wspólneg dla całeg bszaru funkcjnalneg, pprawa systemu infrmacji dla cudzziemców, pprawa jakści sanitariatów publicznych, usprawnienia dla sób niepełnsprawnych, bezpłatny dstęp d Internetu); wzmacnianie badań, rzwju technlgiczneg raz innwacji (np. rzwój usług ferwanych przez Instytucje Otczenia Biznesu). Aby trzymać śrdki na realizację ZIT, knieczne jest spełnienie kilku warunków przez zaintereswaną jednstkę samrządu terytrialneg. W pierwszej klejnści należy zawiązać partnerstw (np. stwarzyszenie, związek kmunalny) d celów realizacji ZIT. Następnie należy przygtwać prgram działań, który musi zawierać szczegóły zamierzeń bejmujące te bszary tematyczne i zagadnienia, które będą bjęte ZIT. Strategia ZIT pwinna zawierać w szczególnści: a) pdstawę prawną, b) pdkreślenie spójnści z krajwymi i reginalnymi dkumentami strategicznymi, c) bszar wsparcia, d) diagnzę bszaru wsparcia, e) wymiar terytrialny wsparcia, f) cele rzwjwe, g) prirytety, h) zasady i tryb wybru prjektów, i) listę przedsięwzięć kluczwych d dfinanswania. 11 Pnadt, aby realizwać ZIT, jednstka samrządwa musi dyspnwać dpwiednim ptencjałem instytucjnalnym, który umżliwi jej przejęcie bwiązków w zakresie zarządzania i wdrażania części śrdków realizwanych na pzimie reginalnym. ROZWÓJ LOKALNY KIEROWANY PRZEZ SPOŁECZNOŚĆ Innym prpnwanym instrumentem są prjekty Rzwju Lkalneg Kierwaneg przez Spłecznść (z ang. Cmmunity-led Lcal Develpment - CILD). Ich celem jest zwiększenie udziału spłecznści lkalnych w prgramwaniu i zarządzaniu rzwjem daneg bszaru. Przedsięwzięcia takie będą bwiązkwe w Prgramie Rzwju Obszarów Wiejskich, natmiast dbrwlnie będą mgły być pdejmwane w prgramach plityki spójnści. RLKS jest pdejściem przekrjwym. Jeg celem jest aktywizacja lkalnych spłecznści pprzez budwanie ptencjału spłeczneg. Aktywizacja wymaga włączenia się w te działania partnerów spłecznych. RLKS zakłada więc ddlne pracwanie przez spłecznść lkalnej strategii rzwju raz realizacji wynikających z niej innwacyjnych prjektów łączących zasby, wiedzę i umiejętnści przedstawicieli trzech sektrów: publiczneg, gspdarczeg i spłeczneg. Przedstawiciele tych trzech śrdwisk twrzyć mają lkalną grupę działania partnerstw międzysektrwe, które samdzielnie wybiera prjekty, których realizacja przyczyni się d siągnięcia celów wspólnie

12 pracwanej strategii. Takie działanie ma wzmcnić pczucie lkalnej wspólnty, pdnieść jakść zarządzania raz wzmcnić kapitał spłeczny na lkalnym bszarze. Rzwój lkalny kierwany przez spłecznść piera się na kilku zasadach. Jest: skncentrwany na knkretnych bszarach pniżej szczebla reginalneg; kierwany przez lkalne grupy działania, w których skład wchdzą przedstawiciele władz publicznych, lkalnych partnerów spłecznych i gspdarczych raz mieszkańców, przy czym na pzimie pdejmwania decyzji ani władze publiczne kreślne zgdnie z przepisami krajwymi ani żadna z grup interesu nie psiada więcej niż 49 % praw głsu; prwadzny na pdstawie zintegrwanych i wielsektrwych lkalnych strategii rzwju; zaprjektwany z uwzględnieniem lkalnych ptrzeb i ptencjału raz zawiera elementy innwacyjne w kntekście lkalnym i zakłada twrzenie sieci kntaktów raz, w stswnych przypadkach, współpracę. Na pdstawie tych wytycznych wskazać mżna charakterystyczne cechy przedsięwzięć realizwanych w ramach RLKS. Przede wszystkim należy pdkreślić współpracę partnerską lkalna grupa działania jest przecież partnerstwem trójsektrwym. Pnadt, wart wskazać na lkalne finanswanie i zarządzanie LGD dyspnuje śrdkami finanswymi, którymi zarządza lkalnie i przeznacza je na wsparcie prjektdawców z bszaru swjej aktywnści. Z pwyższym wiążą się dwie klejne cechy pdejście terytrialne i pdejście lkalne. Pierwsza z nich wskazuje, że prjekty swim działaniem pwinny bejmwać bszar spójny pd względem gegraficznym, gspdarczym, histrycznym, kulturwym, przyrdniczym granice administracyjne nie mają tak dużeg znaczenia. Druga z klei znacza, że inicjatywa pwstania lkalnej grupy działania pjawia się ddlnie w spłecznści lkalnej. 12 Isttne jest także pdejście całściwe prjekty realizwane w ramach RLKS nie mgą być derwane d rzeczywistści. Pdejście t wymaga pracwania przez LGD całściweg planu działania w pstaci tzw. lkalnej strategii rzwju i realizacji przyjęteg planu strategiczneg. Strategia rzwju lkalneg kierwaneg przez spłecznść pwinna zawierać przynajmniej następujące elementy: kreślenie bszaru i ludnści bjętych strategią; analizę ptrzeb i ptencjału, w tym analizę mcnych i słabych strn, szans i zagrżeń; pis strategii i jej celów, pis zintegrwaneg i innwacyjneg charakteru strategii; pis prcesu zaangażwania spłecznści w pracwanie strategii; plan działania wskazujący, w jaki spsób cele przekładają się na działania; pis rzwiązań w zakresie zarządzania i mnitrwania strategii wykazujący ptencjał lkalnej grupy działania d realizacji strategii raz pis szczegółwych rzwiązań dtyczących ewaluacji; plan finanswy strategii. Rzwój lkalny kierwany przez spłecznść t dpwiedź na wyzwania, cele i prirytety d wsparcia w ramach Eurpejskieg Funduszu Rzwju Reginalneg i Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg na lata Wskazuje się, że przedsięwzięcia w ramach teg instrumentu terytrialneg mgą służyć m.in.: dbudwie zdlnści d rzwju pprzez zintegrwaną rewitalizację zdegradwanych spłecznie, eknmicznie i fizycznie bszarów miejskich, wsparciu dla prcesów rzwjwych i restrukturyzacyjnych wbec bszarów wiejskich i miejskich, pprawie dstępu mieszkańców d pdstawwych dóbr i usług warunkujących mżliwści rzwjwe, działanim z zakresu rynku pracy raz stymulacji wewnętrzneg ptencjału gspdarczeg, zwiększeniu aktywnści spłeczn-zawdwej sób wyklucznych lub zagrżnych wykluczeniem spłecznym, wykrzystaniu walrów śrdwiska przyrdniczeg raz ptencjału dziedzictwa kulturweg na rzecz lkalneg rzwju spłeczn gspdarczeg, wspieraniu rzwijania płączeń na linii miast-wieś. W zależnści d lkalnych ptrzeb i ptencjału, działania wpisywane d lkalnych strategii rzwju mgą sięgać także d innych bszarów dpwiadających przeanalizwanej specyfice lkalnej spłecznści.

13 FUNDUSZE EUROPEJSKIE DLA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W ramach Funduszy Eurpejskich rganizacje pzarządwe uwzględnine zstały zarówn jak beneficjenci (pdmity mgące się starać dfinanswanie prjektów), jak i grupy dcelwe (sby uczestniczące w danym prjekcie lub bezpśredni krzystające z jeg rezultatów) przyszłych prjektów unijnych. Pnadt rganizacje pzarządwe będą mgły wchdzić w różneg rdzaju partnerstwa z pdmitami publicznymi i prywatnymi, a prjekty teg rdzaju będą szczególnie prmwane. Wart także zaznaczyć, że rganizacje wspierające firmy, jak instytucje tczenia biznesu, stanwić będą jeden z ważniejszych filarów wsparcia, które będzie dtyczył rzwju plskiej przedsiębirczści. Głównymi źródłami dfinanswania rganizacji pzarządwych będą reginalne prgramu peracyjne (właściwe dla wjewództwa, w którym realizwany będzie prjekt) raz Prgram Wiedza Edukacja Rzwój. Pnadt rganizacje pzarządwe zstały uwzględnine w niektórych prirytetach POPC, POIiŚ i POIR. Źródła dfinanswania rganizacji pzarządwych w pszczególnych Prgramach ze względu na temat prjektu: Temat prjektu Wsparcie prcesu stanwienia prawa Aktywizacja spłeczna i zawdwa Edukacja Kultura Ochrna śrdwiska ICT Wsparcie biznesu (instytucje tczenia biznesu) Innwacje spłeczne Pnadnardwe prjekty EFS Źródł dfinanswania POWER Prgramy reginalne, POWER Prgramy reginalne, POWER RPO, POIiŚ, POPC POIiŚ RPO, POPC POWER, POIR POWER POWER 13 Pniżej zaprezentwany zstał przegląd źródeł dfinanswania dla rganizacji pzarządwych realizujących prjekty w takich bszarach, jak prces twrzenia prawa, edukacja i szklenia, aktywizacja zawdwa, integracja, aktywizacja spłeczna i inne. Celem pniższeg przeglądu jest zasygnalizwanie, w jakich Prgramach będzie mżliwść uzyskania dfinanswania na pewien typ prjektu. Jedncześnie należy mieć na uwadze, że wskazane si prirytetwe prgramów dtyczące daneg bszaru tematyczneg raz typy prjektów, a także preferencje wynikają z dkumentów przesłanych Kmisji Eurpejskiej d negcjacji w pierwszej płwie 2014 r. W tku prac negcjacyjnych numery i nazwy prirytetów, a także ich pisy mgą ulec zmianie. Pnadt w dniesieniu d niżej prezentwanych infrmacji nt. RPO WM si prirytetwe VI-VIII, wart pamiętać, że chciaż rganizacje pzarządwe nie są wymienine wprst jak ptencjalni beneficjenci, t pnieważ wskazane są wszystkie pdmity z wyłączeniem sób fizycznych (nie dtyczy sób prwadzących działalnść gspdarczą lub światwą na pdstawie przepisów drębnych) także stwarzyszenia i fundacje będą mgły starać się dfinanswanie.

14 WSPARCIE PROCESU STANOWIENIA PRAWA POWER Oś prirytetwa II Efektywne plityki publiczne dla rynku pracy, gspdarki i edukacji Prirytet inwestycyjny 11.3 II ś prirytetwa POWER dedykwana jest wspieraniu refrm wybranych plityk publicznych. Działania będą dtyczyć m.in. wzmacniania zdlnści instytucjnalnych rganów publicznych i zaintereswanych strn z sektra publiczneg. Organizacje pzarządwe będą mgły realizwać prjekty z tym związane lub też stanwić będą grupy dcelwe działań instytucji publicznych. Pniżej wymienine są dziedziny, w ramach których realizwane będą prjekty angażujące rganizacje pzarządwe: Cel 1. Pprawa prcesu stanwienia prawa, jakści regulacji raz warunków prwadzenia działalnści gspdarczej Wzmcnienie służb legislacyjnych i analitycznych raz przedstawicieli partnerów spłeczn gspdarczych i rganizacji pzarządwych w celu zapewnienia należytej bsługi eksperckiej w prcesie stanwienia prawa. Rzwijanie nwczesnych metd debaty publicznej, zwłaszcza w dniesieniu d tematów dużej złżnści w celu rzszerzenia partnerskiej współpracy administracji publicznej z partnerami spłeczn-gspdarczymi i rganizacjami pzarządwymi, zarówn na etapie prjektwania aktu prawneg raz mnitringu ex pst. Włączenie rganizacji strażniczych2 w prces stanwienia prawa. 14 Cel 4. Pprawa zarządzania strategiczneg i finansweg na wszystkich szczeblach zarządzania państwem Wsparcie ptencjału partnerów spłeczn-gspdarczych i rganizacji pzarządwych d uczestnictwa w debacie publicznej dnszącej się d plityki budżetwej na wszystkich szczeblach zarządzania państwem pprzez pdnszenie pzimu ich wiedzy na temat budżetu zadaniweg i mżliwści jeg wykrzystania. Opracwanie i upwszechnienie mechanizmów zwiększających udział bywateli w kształtwaniu plityki rzwju, w tym: knsultacji i innwacyjnych ich frm na etapie załżeń plityki przestrzennej, narzędzi partycypacji publicznej, inicjatywy uchwałdawczej mieszkańców, budżetu partycypacyjneg, funduszu słeckieg, inicjatywy lkalnej. EDUKACJA I SZKOLENIA Prjekty związane z edukacją i pdwyższaniem kwalifikacji zawdwych dfinanswane z Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg, będą realizwane w ramach 16 Prgramów Reginalnych raz POWER. I. EDUKACJA PRZEDSZKOLNA I SZKOLNA RPO WM Oś prirytetwa VIII Edukacja dla rzwju reginu Prirytet inwestycyjny Z ang. watchdg; rganizacje zajmujące się mnitrwaniem działań instytucji publicznych w celu wykrycia nieprawidłwści.

15 W ramach si prirytetwej dtyczącej edukacji rganizacje pzarządwe zajmujące się edukacją na różnych jej etapach d przedszklnej, przez kształcenie gólne, aż d kształcenia sób drsłych, będą miały szansę starania się dfinanswanie swich prjektów. Cel szczegółwy Wzrst dstępnści d edukacji przedszklnej i wzmcnienia kształcenia gólneg przewiduje realizację następujących typów prjektów: upwszechnianie i wsparcie edukacji przedszklnej (w tym wykrzystanie infrastruktury szklnej dla przedszkli, zajęcia ddatkwe i wspierające, uwzględniające ptrzeby dzieci niepełnsprawnych); wsparcie kształcenia gólneg (edukacja pdstawwa, gimnazjalna i pnadgimnazjalna) - w szczególnści wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów zwłaszcza przez: wspieranie szkół w zakresie pracy z uczniem młdszym przy jeg przechdzeniu na klejny etap kształcenia (np. narzędzia d rzpznawania prblemów funkcjnwania dziecka, materiały edukacyjne, szklenia i warsztaty dla nauczycieli i rdziców); wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młdzieży niepełnsprawnych, w tym wspieranie edukacji włączającej; rzwój zaintereswań uczniów ukierunkwanych przede wszystkim na budwanie kmpetencji w zakresie nauk matematyczn-przyrdniczych i technicznych; rzwój kmpetencji uczniów w zakresie kreatywnści, innwacyjnści, pracy zespłwej i pstaw przedsiębirczych (w tym pracwanie scenariuszy zajęć, narzędzi dydaktycznych i wsparcie metdyczne nauczycieli); wsparcie rzwju zawdweg nauczycieli, w tym w szczególnści rzwijanie przez nich umiejętnści krzystania z nwych technlgii i nwczesnych pmcy dydaktycznych. Grupa dcelwa: dzieci w wieku przedszklnym istniejące przedszkla; funkcjnujące inne frmy wychwania przedszklneg ddziały przedszklne w publicznych i niepublicznych szkłach pdstawwych prwadznych przez sby prawne i fizyczne uczniwie i wychwankwie szkół i placówek prwadzących kształcenie gólne nauczyciele i pracwnicy pedaggiczni przedszkli, szkół i placówek światwych. Przewidywane preferencje: 15 prjekty związane z prmwaniem i przeciwdziałające wykluczeniu sób niepełnsprawnych; prjekty realizwane na bszarach wiejskich; prjekty realizwane na bszarach z granicznym dstępem d infrastruktury pdstawwej i usług publicznych; preferwane będą bszary według gmin, sytuujące się w grupie najniższym wskaźniku uczestnictwa dzieci 3-4 letnich w edukacji przedszklnej; prjekty ukierunkwane w największym stpniu na uczniów szkół pdstawwych i gimnazjów ze specjalnymi ptrzebami edukacyjnymi raz na szkły najwyższym dsetku uczniów pwtarzających klasę; prjekty ukierunkwane na szkły pdstawwe z najniższym udziałem uczniów ddatkw uczących się języka bceg. II. KSZTAŁCENIE ZAWODOWE POWER Oś prirytetwa I Osby młde na rynku pracy Prirytet inwestycyjny 8.6

16 W ramach teg prirytetu realizwane będzie wsparcie bezpśrednie dla sób młdych bez pracy, które będzie przyczyniał się d ich aktywizacji zawdwej raz pprawy sytuacji na rynku pracy. Cel 1. Pprawa sytuacji sób młdych d 24 r.ż. bez pracy, zakłada mżliwść dfinanswania m.in. rganizacji pzarządwych w zakresie realizacji następujących typów prjektów: treningi aktywneg pszukiwania pracy, persnalne zajęcia z zakresu dradztwa zawdweg, diagnzę wiedzy, umiejętnści raz ptencjału uczestników, pracwanie indywidualnych planów działania; wykrzystanie instrumentów rynku pracy, które umżliwiają młdzieży zdbycie lub uzupełnienie kwalifikacji raz dświadczenia zawdweg, w tym m.in.: staże, szklenia, przygtwanie zawdwe, dfinanswanie studiów pdyplmwych, dfinanswanie ksztów egzaminów raz ksztów uzyskania licencji, pżyczka szkleniwa, stypendium na kntynuwanie nauki, bny szkleniwe, stażwe i zatrudnieniwe. działania niestandardwe, stanwiące wsparcie suplementarne dla prcesu aktywizacji zawdwej, w tym np. granty na zagspdarwanie w przypadku pdjęcia zatrudnienia pza miejscem zamieszkania; wsparcie partnerstw i realizacji przez nie działań na rzecz pprawy sytuacji sób młdych na rynku pracy. 16 Grupa dcelwa: Pwyższe działania adreswane będą d sób młdych, w tym niepełnsprawnych, w wieku lat bez pracy, które nie uczestniczą w kształceniu lub szkleniu 3. RPO WM Oś prirytetwa VIII Edukacja dla rzwju reginu Prirytet inwestycyjny 10.3bis Cel szczegółwy Wzmcnienie kształcenia zawdweg młdzieży dtyczyć będzie prjektów, w ramach których dpaswywane będą ferty kształcenia zawdweg d ptrzeb reginalneg rynku pracy. Realizwane będą następujące typy prjektów: mdernizacja ferty kształcenia zawdweg, w szczególnści przez: rzwój współpracy szkół zawdwych z tczeniem spłeczn-gspdarczym, w tym rzwój kmpetencji kluczwych ptrzebnych na rynku pracy (w tym pbudzenie kreatywnści, innwacyjnści); dpsażenie szkół i placówek kształcenia zawdweg w sprzęt i materiały dydaktyczne d realizacji kształcenia zawdweg; prwadzenie dradztwa zawdweg (w szkłach gimnazjalnych i zawdwych) i rzwój współpracy z rynkiem pracy; wsparcie rzwju nauczycieli, w tym nauczycieli praktycznej nauki zawdu (m.in. we współpracy z uczelniami technicznymi i pracdawcami); wsparcie pdmitów realizujących zadania centrów kształcenia zawdweg i ustawiczneg. Grupy dcelwe: uczniwie i słuchacze szkół i placówek prwadzących kształcenie zawdwe; 3 Tzw. kategria NEET - sby niezatrudnine, nie uczestniczące w edukacji lub szkleniu (ang. nt in emplyment, educatin r training).

17 gimnazjaliści (w zakresie dradztwa edukacyjn-zawdweg); młdciani pracwnicy; szkły i placówki światwe raz ich rgany prwadzące realizujące kształcenie zawdwe raz szkły artystyczne kształcące w zawdach artystycznych; nauczyciele kształcenia zawdweg szkół i placówek światwych; instruktrzy praktycznej nauki zawdu. Preferwane będą prjekty: angażujące kapitał prywatny realizwane na bszarach z granicznym dstępem d infrastruktury pdstawwej i usług publicznych; partnerskie III. SZKOLENIA DLA PRACOWNIKÓW System finanswania szkleń w latach będzie w większym stpniu party na ptrzebach dbirców wsparcia. Dtychczas przedsiębircy i pracwnicy mgli wybierać z ferty dstępnej na rynku, która nie zawsze dpwiadała w pełni ich czekiwanim i ptrzebm, becnie t właśnie przedsiębircy i pracwnicy mają krewać ptrzebę, na którą system ma za zadanie dpwiedzieć. Stwrzne zstaną narzędzia, które będą łączyć w sbie pzytywne dświadczenia z lat z kniecznymi zmianami. System będzie uprszczny i bardziej przyjazny dla dbirców. Będzie zapewniał mżliwść samdzielneg pdejmwania decyzji edukacyjnych. Przedsiębirca lub pracwnik zgłaszający się na szklenie będą mgli skrzystać z pmcy dradczej w pstaci tzw. brkeringu edukacyjneg. System finanswania szkleń party będzie między innymi na takich narzędziach jak bn edukacyjny, prmesa dfinanswania daneg szklenia czy refundacja ksztów usługi szkleniwej. 17 Jednym z kluczwych elementów systemu zapewnienia jakści usług rzwjwych będzie Rejestr Usług Rzwjwych. Znajdzie się w nim infrmacja pdmitach świadczących usługi rzwjwe raz ich fercie, tak aby każdy zaintereswany przedsiębirca (instytucja) lub sba drsła mgła w spsób prsty i łatwy wyszukać fertę rzwjwą dpaswaną d swich ptrzeb. Rejestr będzie pzwalać także na cenę każdej usługi, dzięki czemu będzie ptwierdzać jakść firm szkleniwych. Rejestr będzie twarty na wszystkie usługi rzwjwe, zarówn współfinanswane ze śrdków EFS, jak i usługi kmercyjne, finanswane w całści przez zamawiających (m.in. przedsiębirców). Wdrżenie tych rzwiązań pzwli, aby pracdawcy, uwzględniając ptrzeby przedsiębirstwa, mgli wybierać szklenia, pdnszące kwalifikacje ich pracwników. USŁUGA ROZWOJOWA usługa bejmująca działania edukacyjne, które mają pzwlić na nabycie/uzyskanie/utrzymanie/wzrst wiedzy/umiejętnści/kmpetencji/kwalifikacji klientów. Są t także działania mające na celu rzwój klienta pprzez świadczenie m.in. działań diagnstycznych (np. analiza ptrzeb) lub wspierających wdrżenie knkretnych rzwiązań System finanswania szkleń będzie wdrażany zarówn na pzimie centralnym jak i reginalnym. W ramach POWER w si II Efektywne plityki publiczne dla rynku pracy, gspdarki i edukacji znalazły się przedsięwzięcia mające na celu: Mnitrwanie ptrzeb przedsiębirstw i pracwników w kntekście zaptrzebwania na kmpetencje, w tym analiza struktury kmpetencji na rynku pracy; Stwrzenie i upwszechnianie narzędzi diagnzwania ptrzeb rzwjwych MMŚP i pracwników raz ich mnitrwanie we współpracy z samrządami wjewództw, w tym

18 rzwijanie pstaw prrzwjwych przedsiębirstw ukierunkwanych na średni i długkreswe strategie rzwju Budwa i rzwój gólnplskieg rejestru usług rzwjwych; Opracwanie, przetestwanie (piltaże) i wdrżenie we współpracy z samrządami wjewództw usług rzwjwych dla MMŚP i ich pracwników: które nie były d tej pry ferwane na rynku; których jakść, jeżeli są ferwane na rynku, nie była zadwalająca. Pdniesienie efektywnści pdmitów świadczących usługi rzwjwe w celu pprawy jakści świadcznych usług, w szczególnści pprzez: wsparcie w zakresie wytwrzenia lub pzyskania nweg knw-hw, stwrzenia i rzwju nwych frm usług rzwjwych lub wykrzystania nwych technlgii w edukacji Na pzimie reginalnym zstanie zapewniny pdmitwy system finanswania usług rzwjwych (PSF). System będzie zapewniał bezpśrednie wsparcie dla indywidualnych dbirców. Ostateczny kształt PSF w pełni zależy d decyzji Instytucji Zarządzającej RPO. W działaniach przewidzianych w reginalnych prgramach peracyjnych zstaną pracwane załżenia raz zstanie zapewnina bsługa techniczna PSF. W ramach PSF zstanie zapewnine finanswanie usług rzwjwych. Rzlicznie z dbircą wsparcia będzie następwał w parciu zakupine bny lub na pdstawie przedstawinej przez nieg faktury/faktur za zrealizwane usługi rzwjwe lub przy stswaniu stawek jednstkwych w parciu dkument ptwierdzający udział w usłudze, np. certyfikat raz p dknaniu przez dbircę wsparcia, ceny usługi rzwjwej. Zalety pdejścia ppytweg: 18 szybkie przekazywanie śrdków publicznych d MŚP (bezpśrednia reakcja na występujące ptrzeby) uprszczenie prcedur większa adekwatnść udzielaneg wsparcia indywidualizacja finanswanych działań graniczenie wydatków na finanswanie ksztów pśrednich związanych z bsługą prjekt. W wjewództwie mazwieckim szklenia sób drsłych finanswane będą w ramach: RPO WM Oś prirytetwa VIII Edukacja dla rzwju reginu Prirytet inwestycyjny 10.3 Cel szczegółwy Wsparcie kształcenia i szklenia sób drsłych dedykwany jest sbm zaintereswanym pdnszeniem kwalifikacji i kmpetencji zawdwych i gólnych, c wzmacniać będzie ich pzycję na rynku pracy. Wspierane będą prjekty z zakresu: dstswanie ferty kształcenia i szklenia sób drsłych d ptrzeb rynku pracy, w tym twrzenie prgramów uzyskania, pdwyższania kwalifikacji gólnych i zawdwych i/lub prgramów ptwierdzania efektów uczenia się. Uczestniczące w teg rdzaju prjektach sby drsłe będą mgły: - rzwijać umiejętnści krzystania z technlgii infrmacyjn-kmunikacyjnych - krzystać z kształcenia w trybie frmalnym (szklnym), jak i pzafrmalnym. Zgdnie z załżeniami system kształcenia i edukacji sób drsłych party będzie na pdejściu ppytwym patrz Rejestr Usług Rzwjwych. Grupy dcelwe: uczniwie i słuchacze szkół i placówek prwadzących kształcenie dla drsłych;

19 szkły (w tym szkły plicealne) i placówki światwe raz ich rgany prwadzące realizujące kształcenie drsłych; sby w wieku lat (raz sby nieuczące się w wieku lat), zaintereswane kształceniem frmalnym; sby w wieku lat uczestniczące z własnej inicjatywy w szkleniach i kursach, w szczególnści sby niskich kwalifikacjach zaintereswane kształceniem pzafrmalnym Ptencjalne preferencje: prjekty związane z prmwaniem i przeciwdziałające wykluczeniu sób niepełnsprawnych; prjekty angażujące kapitał prywatny prjekty realizwane na bszarach z granicznym dstępem d infrastruktury pdstawwej i usług publicznych; prjekty realizwane w partnerstwie. IV. PODWYŻSZANIE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH OSÓB BEZROBOTNYCH RPO WM Oś prirytetwa VI Rzwój rynku pracy Prirytet inwestycyjny 8.5 W ramach celu szczegółweg Zwiększenie aktywnści zawdwej sób pzstających bez zatrudnienia na mazwieckim rynku pracy rganizacje pzarządwe zajmujące się aktywizacją sób bezrbtnych będą mgły starać się dfinanswanie następujących typów prjektów: pmc w aktywnym pszukiwaniu pracy (w tym przeprwadzenie analizy sytuacji zawdwej uczestnika prjektu, zaplanwaniu jeg ścieżki kariery, dradztw zawdwe i pśrednictw pracy, wsparcie psychlgiczne dla sób wykazujących brak mtywacji d zmiany swjej sytuacji na rynku pracy); pdnszenie lub zmiana kwalifikacji zawdwych raz ich lepsze dpaswanie d ptrzeb rynku pracy (szklenia zawdwe); pmc w zdbyciu dświadczenia zawdweg (płatne staże zawdwe); wspieranie samzatrudnienia i pwstawania nwych miejsc pracy (w tym szklenia z zakresu przedsiębirczści); wspieranie mbilnści, w tym na pzimie międzynardwym w ramach sieci EURES; mnitrwanie rynku pracy, m.in. fert pracy funkcjnujących pza systemem publicznych służb zatrudnienia raz prcesów wpływających na fertę szklnictwa zawdweg. 19 Grupa dcelwa: Prjekty będą adreswane d sób pzstających bez pracy, w tym w szczególnści należących d grup defawryzwanych tj. sób, które dświadczają największych trudnści związanych z wejściem i utrzymaniem się na rynku pracy (są t np. sby młde d 25 d 30 rku życia, sby p 50 rku życia, sby niepełnsprawne, sby bez kwalifikacji zawdwych, sby długtrwale bezrbtne i kbiety). Definiwanie grup defawryzwanych będzie pdlegał cyklicznej weryfikacji w parciu ewaluację realizwanych przedsięwzięć, bserwację sytuacji na mazwieckim rynku pracy. Ptencjalne preferencje: prjekty partnerskie; prjekty związane z prmwaniem i przeciwdziałające wykluczeniu sób niepełnsprawnych; prjekty realizwane na bszarach (według pwiatów) niskim pzimie aktywnści gspdarczej i wyskiej stpie bezrbcia, kreślne w szczególnści za pmcą wskaźników (pcząwszy d 2012 r.):

20 stpa bezrbcia rejestrwaneg; efektywnść zatrudnieniwa; jednstki nw zarejestrwane w rejestrze REGON na 10 tys. ludnści bciążenie demgraficzne - ludnść w wieku pprdukcyjnym na 100 sób w wieku prdukcyjnym; udział kbiet w gólnej liczbie bezrbtnych; udział sób w wieku lat w gólnej liczbie bezrbtnych; prjekty realizwane na bszarach wiejskich. INTEGRACJA I AKTYWIZACJA SPOŁECZNA RPO WM Oś prirytetwa VII Wspierani włączenia spłeczneg i walka z ubóstwem Prirytet inwestycyjny 9.4 W ramach prirytetu dtycząceg integracji i aktywizacji spłecznej planuje się realizację następujących celów: a) Cel szczegółwy Zapbieganie wykluczeniu spłecznemu i ubóstwu raz działania na rzecz zwiększenia szans na zatrudnienie : integracja sób i rdzin wyklucznych i zagrżnych wykluczeniem spłecznym ukierunkwana na aktywizację spłeczn-zawdwą; 20 dstswanie ferty edukacyjnej dla sób drsłych niskich kwalifikacjach d ptrzeb rynku pracy; wsparcie rdzin wieldzietnych, ubgich rdzin z dziećmi, rdzin z sbami starszymi, rdzin z sbami niepełnsprawnymi raz rdzin z innymi sbami zależnymi; działania prfilaktyczne i infrmacyjne adreswane d sób i rdzin zagrżnych wykluczeniem spłecznym i ubóstwem; krdynwanie, animwanie, mnitrwanie i wspieranie działań w zakresie aktywnej integracji na pzimie reginalnym i lkalnym. Grupa dcelwa: sby wykluczne lub zagrżne wykluczeniem spłecznym; sby niskich kwalifikacjach; rdziny wieldzietne, człnkwie ubgich rdzin z dziećmi, z sbami niepełnsprawnymi; sby nieaktywne zawdw z uwagi na piekę nad dziećmi lub innymi sbami zależnymi; tczenie sób wyklucznych spłecznie. Ptencjalne preferencje: prjekty partnerskie prjekty realizwane na bszarach (gminy) niskim pzimie aktywnści gspdarczej, kreślnej za pmcą wskaźników: udział sób w gspdarstwach dmwych krzystających ze śrdwiskwej pmcy spłecznej w ludnści gółem; udział dzieci w wieku d 17 lat, na które rdzice trzymują zasiłek rdzinny w gólnej liczbie dzieci w tym wieku prjekty zapewniające kmplekswe, zintegrwane pdejście, realizwane we współpracy jednstek z różnych sektrów. b) Cel szczegółwy Pprawa dstępu d usług pieki zdrwtnej i usług spłecznych, twrzących szansę włączenia spłeczneg i/lub zatrudnienia :

21 rzwój dziennych frm wsparcia, usług śrdwiskwych, usług spłecznych dla sób zależnych, w tym pieka nad dziećmi d lat 3; pmc dla dzieci i rdzin zagrżnych dysfunkcją, w tym wsparcie systemu pieczy zastępczej; upwszechnianie i wsparcie dstępu d edukacji przedszklnej w śrdwiskach i na bszarach defawryzwanych; wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci ze śrdwisk i terenów defawryzwanych; pracwanie i wdrżenie prgramów wczesneg wykrywania wad rzwjwych i rehabilitacji dzieci niepełnsprawnych; krdynwanie i wspieranie rzwju usług spłecznych i prcesu deinstytucjnalizacji w reginie. Grupa dcelwa: sby wykluczne lub zagrżne wykluczeniem spłecznym; tczenie sób wyklucznych lub zagrżnych wykluczeniem spłecznym; dzieci i młdzież, sby nieaktywne zawdw z uwagi na piekę nad dziećmi lub innymi sbami zależnymi. Preferwane będą prjekty: partnerskie; realizwane na bszarach (gminy) niskim pzimie aktywnści gspdarczej kreślnej za pmcą wskaźników: udział sób w gspdarstwach dmwych krzystających ze śrdwiskwej pmcy spłecznej w ludnści gółem; udział dzieci w wieku d 17 lat, na które rdzice trzymują zasiłek rdzinny w gólnej liczbie dzieci w tym wieku; 21 kierwane d bszarów deficytwych w zakresie usług pieki zdrwtnej i usług spłecznych; stsujące innwacyjne metdy diagnstyki i rehabilitacji; zapewniające kmplekswe, zintegrwane pdejście, realizwane we współpracy jednstek z różnych sektrów; realizwane na bszarach z granicznym dstępem d infrastruktury pdstawwej i usług publicznych; realizwane na bszarach wiejskich. POWER Oś prirytetwa II Efektywne plityki publiczne dla rynku pracy, gspdarki i edukacji Prirytet inwestycyjny 9.4 W ramach tej części Prgramu kreślny zstał cel 3 Pprawa zdlnści d zatrudnienia sób w szczególnym stpniu zagrżnych wykluczeniem spłecznym dedykwany działanim związanym z integracją spłecznści rmskiej raz więźniów. Planwane są następujące typy prjektów, d których realizacji będą zapraszane także rganizacje pzarządwe: kmplekswe działania na rzecz redukcji ubóstwa i wykluczenia spłeczneg raz pprawy wykształcenia i zatrudnienia spłecznści rmskiej zgdne z krajwymi strategicznymi ramami na rzecz integracji spłecznej Rmów;

22 działania na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji spłecznści rmskiej i likwidacji barier świadmściwych i negatywnych steretypów, które utrudniają zatrudnianie Rmów i integrację ze spłecznścią większściwą; kmplekswe działania na rzecz pprawy mtywacji i zdlnści d pdjęcia zatrudnienia raz funkcjnwania w spłeczeństwie sób dbywających karę pzbawienia wlnści w celu ich spłeczneg włączenia i pprawy szans na zatrudnienie p dbyciu kary; działania na rzecz prmcji zatrudnienia sób w trakcie dbywania kary pzbawienia wlnści raz p jej zakńczeniu raz rzwój współpracy i partnerstwa w tym zakresie pmiędzy instytucjami rządwymi, samrządwymi, pzarządwymi, a także partnerami spłeczngspdarczymi, przedsiębircami i innymi pdmitami. Grupy dcelwe: sby dbywające karę pzbawienia wlnści spłecznść rmska rganizacje pzarządwe pracdawcy i ich pracwnicy INNE OBSZARY I. KULTURA 22 Prjekty związane z infrastrukturą kultury zstały przewidziane d wsparcia w ramach Prgramu Infrastruktura i Śrdwisk (prjekty znaczeniu krajwym, eurpejskim lub światwym) raz prgramów reginalnych (prjekty isttne dla reginu). POIiŚ Oś prirytetwa VI Ochrna i rzwój dziedzictwa kulturweg 4 Prirytet inwestycyjny 6.3 Planwane jest wsparcie dla następujących typów prjektów: kmplekswe działania związane z chrną i udstępnieniem, w tym turystycznym, zabytków znaczeniu gólnplskim i światwym, w tym znajdujących się na liście Światweg Dziedzictwa UNESCO i liście biektów uznanych przez Prezydenta RP za Pmniki Histrii, w tym: renwacja zabytków nieruchmych wraz z tczeniem knserwacja zabytków ruchmych i ich digitalizacja (w przypadkach kiedy zstała ujęta jak element prjektu). rzwój zasbów kultury jak miejsc prezentacji dziedzictwa kulturweg (dnsi się t głównie d instytucji kultury), w tym: zwiększenie dstępu d zasbów kultury pprawa jakści funkcjnwania instytucji kultury zakup trwałeg wypsażenia d prwadzenia działalnści kulturalnej i edukacyjnej Preferwane będą prjekty: 4 Zgdnie z kmunikatem Ministerstwa Infrastruktury i Rzwju z dn r. będzie t ś prirytetwa VIII - pdf