Ćwiczenie 8, 9, 10 Kontrola mikrobiologiczna środowiska pracy

Transkrypt

1 MIKROBIOLOGIA KOSMETOLOGICZNA dla studentów II roku, studiów I st. kierunku KOSMETOLOGIA Ćwiczenie 8, 9, 10 Kontrola mikrobiologiczna środowiska pracy liczba godzin 8 Badanie mikrobiologicznej czystości powietrza i powierzchni, cz Badanie mikrobiologicznej czystości powietrza i powierzchni, cz Badanie mikrobiologicznej czystości powietrza i powierzchni, cz Zagadnienia do ćwiczeń 8 - Badanie mikrobiologicznej czystości powietrza i powierzchni, cz Badania mikrobiologicznego zanieczyszczenia powierzchni cel i metody. Zagadnienia do ćwiczeń 9 i 10 - Badanie mikrobiologicznej czystości powietrza i powierzchni, cz. 2 i Badania mikrobiologicznego zanieczyszczenia powietrza i powierzchni cel i metody. 2. Powietrze jako wtórne środowisko bytowania drobnoustrojów. Sanitarna kontrola środowiska pracy, w tym gabinetów kosmetycznych, obejmuje badania mikrobiologicznej czystości powietrza i powierzchni. Badania mikrobiologicznej czystości powierzchni informuje o czystości urządzeń i prawidłowości procesów mycia i dezynfekcji. Kontrola mikrobiologicznego skażenia powierzchni obejmuje badania: - powierzchni przedmiotów trwałych, sprzętów, urządzeń - ścian i podłóg pomieszczeń, - blatów stołów, - odzieży ochronnej (rękawiczek) - rąk personelu. Badanie zanieczyszczenia mikrobiologicznego powierzchni przedmiotów służy do: - oceny skuteczności zabiegów porządkowych, - oceny skuteczności preparatów myjących i dezynfekujących w praktyce badanie powinno być przeprowadzane przed i po zabiegu dezynfekcji, - sprawdzenia zanieczyszczenia mikrobiologicznego powierzchni licznych przedmiotów, które mogą uczestniczyć w przenoszeniu zakażeń (np. w dochodzeniach epidemiologicznych, prowadzonych w szpitalach). Metody badania zanieczyszczenia mikrobiologicznego powierzchni: - metoda odciskowa z użyciem płytek z gotowymi podłożami o określonej powierzchni, podłoże dociska się do badanej powierzchni co skutkuje przeniesieniem drobnoustrojów na podłoże, - metoda tamponowa (wymazowa) polegająca na pobraniu wymazu z badanej powierzchni (25 cm 2 lub 100 cm 2 ) i posiewie pobranego materiału na podłoża mikrobiologiczne, po inkubacji podłóż określa się ogólną liczbę drobnoustrojów i obecność bakterii chorobotwórczych, - metoda wypłukiwania stosowana do badania czystości powierzchni trudno dostępnych (wnętrze butelek, słoików, pojemników, itp.); polega na wypłukaniu wewnętrznej powierzchni naczynia zdefiniowaną objętością jałowej soli fizjologicznej lub jałowego płynu Ringera, po wypłukaniu powierzchni uzyskany płyn (jego próbę) posiewa się na szalki Petriego i zalewa pożywką lub filtruje, a sączki posiewa na odpowiednie podłoża, po inkubacji podłóż określa się ogólną liczbę drobnoustrojów i obecność bakterii chorobotwórczych Badania mikrobiologicznej czystości powietrza Powietrze jest wtórnym środowiskiem bytowania drobnoustrojów tzn. drobnoustroje przedostają się do powietrza z innych środowisk (z wody, gleby, różnych organizmów i powierzchni). Powietrze jest środowiskiem nieprzyjaznym dla życia mikroorganizmów, stąd w odróżnieniu od wody i gleby jest ono ośrodkiem okresowego przebywania mikroorganizmów, w którym nie mogą one dzielić się i rosnąć, lecz zachowują swój potencjał infekcyjny. Zwykle mikroorganizmy szybko giną w powietrzu. Mikroorganizmy obecne w powietrzu występują najczęściej w postaci bioaerozoli przyczepione do cząstek pyłów, kurzu lub zawieszone w kropelkach cieczy. Bioaerozol rozprzestrzenia się w środowisku różnymi drogami: - poprzez drogę inhalacyjną podczas kichania, kaszlu, mówienia (tak rozprzestrzenia się głównie mikroflora patogenna człowieka), - poprzez przenoszenie cząstek aerozolu za pomocą prądów konwekcyjnych powietrza ta droga jest charakterystyczna dla drobnoustrojów powietrza atmosferycznego oraz w pomieszczeniach z wymuszonym ruchem powietrza (korytarze, budynki użyteczności publicznej), 1

2 - poprzez system wentylacyjno-klimatyzacyjny pomieszczeń np. rozprzestrzenianie się bakterii patogennych Legionella pneumophila w wilgotnych urządzeniach klimatyzacyjnych Mikroorganizmy znajdujące się w powietrzu mogą: - prowadzić do rozwoju chorób, - przyczyniać się do rozwoju alergii, - mogą zanieczyszczać wodę, żywność, kosmetyki, leki, materiały opatrunkowe, co niesie ze sobą zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka Najczęściej stosowanymi metodami kontroli czystości mikrobiologicznej powietrza są metody hodowlane. Badania tego typu polegają na zebraniu mikroorganizmów zawartych w powietrzu na płytce Petriego z pożywką. Następnie płytki poddaje się inkubacji i zlicza wyrosłe. Wynik przedstawia się jako liczbę jednostek tworzących (JTK)/m 3. Kolonia może wyrosnąć z jednej lub z wielu połączonych komórek, co oznacza, że w powietrzu może znajdować się więcej mikroorganizmów niż wskazuje na to wynik wyrażony w JTK/m 3. Do powszechnie stosowanych hodowlanych metod pomiarowych, ze względu na sposób pozyskiwania badanego materiału, zalicza się: - metody sedymentacyjne, - metody polegające na mechanicznym oddzielaniu zanieczyszczeń z próbki powietrza o standardowej objętości: - filtracyjne, - zderzeniowe, - odśrodkowe. Metoda sedymentacyjna jest najstarszą, stosowaną jeszcze powszechnie metodą kontroli czystości mikrobiologicznej powietrza. Polega na osiadaniu drobnoustrojów na powierzchni zestalonego podłoża agarowego pod wpływem naturalnych sił grawitacji. W metodzie tej otwarte płytki z podłożem stałym należy pozostawić na określony czas (np. 30 minut) na wysokości 1 metra od podłogi. Do poboru próbek zaleca się płytki z podłożem wzbogaconym np. TSA (Tryptic Soy Agar) lub podłoża wybiórcze np. Sabourauda. Podłoża inkubuje się 48 godzin w 37 0 C lub 10 dni w 28 0 C (dla grzybów) a następnie zlicza liczbę wyrosłych. Obliczanie wyników opiera się na założeniu Omeliańskiego, które głosi, że w ciągu 5 minut na powierzchni równej 1 m 2 osiada tyle drobnoustrojów, ile znajduje się ich w 1 m 3 powietrza (w warunkach bezwietrznych i bez przeciągów). Zgodnie z tymi założeniami stężenie zanieczyszczeń mikrobiologicznych w powietrzu można opisać wzorem: k r = n/p x 5/t s k r stężenie zanieczyszczeń mikrobiologicznych w [JTK/m3], n liczba wyrosłych na płytce, P powierzchnia płytki w [m2], t s czas otwarcia płytki (czas sedymentacji minut) 2

3 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO ZANIECZYSZCZENIA POWIERZCHNI A. Badanie mikrobiologicznego zanieczyszczenia szklanych słoików metodą wypłukiwania - ocena skuteczności procesu sterylizacji (cz.2) Podłoże: agar odżywczy Słoik przed sterylizacją po sterylizacji JTK - jednostki tworzące Ogólna liczba drobnoustrojów mezofilnych JTK/powierzchnię wewnętrzną pojemnika należy policzyć wszystkie wyrosłe Wniosek: B. Badanie mikrobiologicznego zanieczyszczenia powierzchni metodą odciskową (kontaktową) Oznaczanie ogólnej liczby bakterii oraz ogólnej liczby drożdży i pleśni (cz.2 i 3) Badana powierzchnia:. UWAGA: wyniki należy podać w przeliczeniu na 100 cm 2 badanej powierzchni, jako pole powierzchni płytki do wykonania odcisku przyjąć 24 cm 2 (średnica płytki 5,5 cm) Liczba Płytki RODAC ConTact Test Obliczenie liczby wyrosłych do oznaczania: JTK/100 cm 2 powierzchni ogólnej liczby drobnoustrojów ogólnej liczby drożdży i pleśni należy policzyć wszystkie wyrosłe JTK - jednostki tworzące 3

4 C. Badanie mikrobiologicznego zanieczyszczenia powierzchni metodą wymazów (tamponową, wacikową) Badana powierzchnia: UWAGA: wyniki należy podać w przeliczeniu na 100 cm 2 badanej powierzchni, pamiętając że pobierano 4 wymazy za pomocą szablonów wyznaczających kwadraty o powierzchni 25 cm 2 i wykonywano posiew 1 ml zawiesiny, której łączna objętość wynosiła 100 ml 1. Oznaczanie ogólnej liczby bakterii mezofilnych (cz.2) Podłoże: agar odżywczy Oznaczenie ogólna liczba drobnoustrojów mezofilnych Liczba wyrosłych Obliczenie liczby (JTK)/100 cm 2 powierzchni należy liczyć wszystkie wyrosłe Kolonia 1 Opis Opis morfologii komórek bakteryjnych barwionych metodą Grama, powiększenie obiektywu: 100x Kształt komórek/ Barwliwość Rysunek rodzaj ugrupowań w met. Grama Opis morfologii bakteryjnych powinien obejmować następujące dane: kształt, wielkość, brzeg, powierzchnia, struktura, kolor, przejrzystość, (konsystencja, zapach). 4

5 2. Oznaczanie ogólnej liczby bakterii z rodziny Enterobacteriaceae (cz.2) Podłoże: VRBG Oznaczenie liczba pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae Liczba wyrosłych Obliczenie liczby (JTK)/100 cm 2 powierzchni należy liczyć typowe różowe, purpurowo-fioletowe 3. Oznaczanie ogólnej liczby grzybów (cz. 3) Podłoże: Sabouraud Oznaczenie ogólna liczba grzybów (drożdży i pleśni) Liczba wyrosłych Obliczenie liczby (JTK)/100 cm 2 powierzchni należy liczyć wszystkie wyrosłe 5

6 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA METODĄ SEDYMENTACYJNĄ Metoda sedymentacyjna jest najstarszą, stosowaną jeszcze powszechnie hodowlana metodą kontroli czystości mikrobiologicznej powietrza. Polega na osiadaniu drobnoustrojów na powierzchni zestalonego podłoża agarowego pod wpływem naturalnych sił grawitacji. W metodzie tej otwarte płytki z podłożem stałym należy pozostawić na określony czas (np. 30 minut) na wysokości 1 metra od podłogi. Do poboru próbek zaleca się płytki z podłożem wzbogaconym np. TSA (Tryptic Soy Agar) lub podłoża wybiórcze np. Sabourauda. Podłoża inkubuje się 48 godzin w 37 0 C lub tydzień w 26 0 C (dla grzybów) a następnie zlicza liczbę wyrosłych. Wynik przedstawia się jako liczbę jednostek tworzących (JTK)/m 3. Kolonia może wyrosnąć z jednej lub z wielu połączonych komórek, co oznacza, że w powietrzu może znajdować się więcej mikroorganizmów niż wskazuje na to wynik wyrażony w JTK/m 3 Stężenie zanieczyszczeń mikrobiologicznych w 1 m 3 powietrza oblicza się wg wzoru Omeliańskiego, który opiera się na założeniu, że w ciągu 5 minut na powierzchni równej 1 m 2 osiada tyle drobnoustrojów, ile znajduje się w 1 m 3 powietrza: wzór Omeliańskiego: stężenie zanieczyszczeń mikrobiologicznych w 1 m 3 powietrza = n/p * 5/t, gdzie: n liczba wyrosłych na płytce, P pole powierzchni płytki w [m 2 ], t czas otwarcia płytki (czas sedymentacji, tu: 30 min) [minuty], Stężenie zanieczyszczeń mikrobiologicznych wyrażone jest jako liczba jednostek tworzących (JTK) znajdująca się w 1 m 3 powietrza. Odczyt (cz. 3) Oznaczenie: ogólna liczba bakterii liczba gronkowców mannitolo-dodatnich i mannitolo-ujemnych ogólna liczba grzybów Podłoże: agar odżywczy Chapmana Sabouraud Czas sedymentacji: 30 minut 30 minut 30 minut Liczba wyrosłych mannitolo(+) - duże, 1-3 mm, z żółtą strefą mannitolo(-) - mniejsze, białe, bez zmiany barwy podłoża Obliczenia wg wzoru Omeliańskiego [liczba JTK/m 3 powietrza] 6

7 Ocena mikrobiologicznego zanieczyszczenia powietrza, (cz. 3). Opis wyrosłych na agarze odżywczym, wyniki barwienia metodą Grama i testów biochemicznych Opis morfologii komórek barwionych metodą Wynik testu na: Opis Grama, powiększenie obiektywu: 100x Kształt komórek/ Barwliwość w Rysunek katalazę oksydazę rodzaj ugrupowań met. Grama 1 Kolonia Opis morfologii bakteryjnych powinien obejmować następujące dane: kształt, wielkość, brzeg, powierzchnia, struktura, kolor, przejrzystość, (konsystencja, zapach) 7