PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA POWIAT OLSZTYŃSKI GMINA MIEJSKO-WIEJSKA DOBRE MIASTO

Transkrypt

1 PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA POWIAT OLSZTYŃSKI GMINA MIEJSKO-WIEJSKA DOBRE MIASTO

2 Spis treści 1. Wstęp Ogólna charakterystyka gminy Położenie, wybrane dane o gminie Warunki naturalne Potencjalne możliwości magazynowania wód powierzchniowych Uwarunkowania i ograniczenia w retencjonowaniu wód Zestawienie istniejących zbiorników wodnych Zestawienie istniejących budowli hydrotechnicznych Koncepcje budowy obiektów małej retencji w gminie

3 1. Wstęp Niniejszy załącznik jest częścią składową Programu malej retencji dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata Załącznik dotyczący gminy zawiera ogólną charakterystykę gminy, warunków naturalnych, klimatycznych oraz informacje na temat istniejących zbiorników wodnych, budowli piętrzących, systemów melioracyjnych. W opracowaniu zawarto dane dotyczące potencjalnych możliwości retencjonowania wód na terenie gminy. Opracowanie jest aktualizacją i syntezą dotychczas opracowanych programów małej retencji. W opracowaniu niniejszym ujęto umieszczone w poprzednich programach propozycje obiektów, które nie zostały zrealizowane oraz propozycje obiektów małej retencji wysunięte przez samorządy gminne, instytucje związane z gospodarką wodną gmin, lasy państwowe i osoby prywatne. 2. Ogólna charakterystyka gminy 2.1. Położenie, wybrane dane o gminie Gmina Dobre Miasto leży w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego, północnej części powiatu olsztyńskiego i graniczy z gminami Lidzbark Warmiński, Dywity, Jeziorany, Lubomino, Świątki. Przez gminę przebiegają drogi o znaczeniu ponadlokalnym, tj. droga krajowa nr 51 relacji granica państwa-olsztynek, drogi wojewódzkie: nr 507 (relacji Dobre Miasto-Orneta), nr 530 (relacji Dobre Miasto-Ostróda), nr 593 (relacji Miłakowo- Dobre Miasto-Jeziorany), oraz linia kolejowa nr 221 relacji Olsztyn-Braniewo, a także drogi gminne i powiatowe. Powierzchnia gminy wynosi 258,7km 2, co stanowi 1,06% powierzchni województwa. Pod względem powierzchni gmina zajmuje 35 miejsce w województwie. Gminę tworzą 23 sołectwa w 28 miejscowościach. Mieszkańcy Teren gminy zamieszkuje osoby przy średnim zaludnieniu 63 osoby na km 2, w samym mieście 2181 osoby na km 2, a na terenach wiejskich 22 osoby na km 2. W gminie zamieszkuje osób w wieku produkcyjnym, przy czym osób pracujących jest 3 156, nie uwzględniając osób pracujących w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Działalność gospodarczą prowadzi około 1200 podmiotów, z czego ponad 75% zarejestrowanych jest w gminie miejskiej. 3

4 Użytkowanie gruntów Obszar Gminy ogółem Użytki rolne razem Sady Grunty orne Łąki i pastwiska Lasy oraz grunty zadrzewione i zakrzewione Grunty pod wodami ha ha % ha ha ha ha % ha % ha % bd bd Inne Infrastruktura Gmina Dobre Miasto wyposażona jest w infrastrukturę techniczną na poziomie 95% wodociąg oraz 75% kanalizacja. Sieć wodociągowa na terenie gminy ma łączną długość 144,3km. Sumaryczna długość istniejącej sieci kanalizacyjnej wynosi 57km Warunki naturalne Rzeźbę terenu gminy Dobre Miasto ukształtowało ostatnie zlodowacenie, erozja wietrzna i wodna oraz działalność człowieka. Charakteryzuje się ona jak na warunki nizinne znaczącą deniwelacja terenu, Teren pagórkowaty o najwyższym wzniesieniu 172,6m n.p.m. występuje w okolicach wsi Orzechowo. Najniższe obniżenie terenu 98,9m n.p.m. występuje w okolicach wsi Piotraszewo. W strukturze użytkowania Gminy Dobre Miasto, przeważają lasy i grunty leśne stanowiące prawie 35% powierzchni Gminy oraz grunty orne (34,8% powierzchni). Następnymi w kolejności pod względem udziału w strukturze powierzchni są: użytki rolne (12,6%) i pastwiska (10,3%). Miasto zajmuje 1,9% powierzchni całej gminy. Brak rozwiniętego przemysłu, duża ilość lasów i rolnicze wykorzystanie terenu wpłynęło na obecny kształt krajobrazu gminy. Przeważa użytkowanie gruntów jako orne z wykorzystaniem naturalnych użytków zielonych. Zwarte kompleksy leśne występują w okolicach wsi Wichrowo, Smolajny, Orzechowo, Międzylesie, Braniewo Cerkiewnik. Powyższe walory spowodowały, że w ostatnim okresie nastąpił w gminie rozwój turystyki agroturystyki. Teren gminy leży w zlewniach rzek Łyna, Kirsna, Sunia, Ramia i Kwiela. Na terenie gminy występuje 5 naturalnych zbiorników wodnych/jezior o zróżnicowanej powierzchni. Najmniejszym z nich jest jezioro Limajno o powierzchni ca 233ha, najmniejszym jezioro Gilgajny o powierzchni 5,2ha. Klimat gminy charakteryzowany jest przez opady i temperaturę. Średni opad roczny wynosi 617mm, w okresie wegetacyjnym 397mm. Średnie temperatury roczne wynoszą 4

5 6,8 C, w okresie wegetacyjnym 13,7 C. W okresie wegetacji różnica między opadami a parowaniem wyraża się niedoborem wynoszącym średnio na terenie gminy 156mm. Występujące niedobory w okresie wegetacyjnym mają negatywny wpływ na warunki produkcji rolniczej. Niedobory opadów i swobodny ich spływ w okresie poza wegetacyjnym stopniowo doprowadzają do uszczupleń istniejących zasobów wód powierzchniowych i gruntowych. Jednym ze środków poprawy niekorzystnego bilansu jest retencja wód powierzchniowych w różnych formach, zależnych od naturalnych warunków. 3. Potencjalne możliwości magazynowania wód powierzchniowych Teren gminy jest ubogi w naturalne i sztuczne zbiorniki wodne. Retencja, jako zdolność gromadzenia wody i przetrzymywania jej przez określony czas celem wykorzystania w okresach największego niedoboru musi być rozpatrywana kompleksowo, gdyż tylko wówczas będzie służyć regulacji i kontroli obiegu wody w środowisku, a tym samym zaspokojeniu potrzeb gospodarczych, przyrodniczych itp. Realizacja retencjonowania wody może przybierać poprzez: - budowę obiektów inżynierskich i zbiorników, - wykorzystanie istniejących warunków hydrologicznych, gruntowo-wodnych, szaty roślinnej, - tzw. retencja naturalna w formie retencji leśnej, retencji glebowo gruntowej, retencji koryt i dolin rzecznych, retencji naturalnych zbiorników. 4. Uwarunkowania i ograniczenia w retencjonowaniu wód Głównymi uwarunkowaniami retencjonowania wody są warunki naturalne a szczególnie rzeźba terenu, zabudowa, stan użytkowania gruntów, własność terenów, zapotrzebowanie samorządów i właścicieli na gromadzenie wody. Ograniczenia w retencjonowaniu wód, szczególnie dla potrzeb gospodarczych mogą stanowić obszary chronionego krajobrazu ( OChK Dolina Środkowej Łyny i OChK Dolina Dolnej Łyny ), rezerwaty, obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk Natura Poważnym ograniczeniem w retencjonowaniu wód mogą być również sprzeczne interesy właścicieli gruntów lub innych użytkowników wody sąsiadujących z planowanym obiektem retencji. Na terenie gminy wytypowano 4 obiekty mogące w przyszłości służyć do magazynowania wody. 5

6 5. Zestawienie istniejących zbiorników wodnych na terenie gminy Dobre Miasto W zestawieniu takim ujmuje się: a. wszystkie wykonane obiekty, które były objęte Programem małej retencji dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata , b. jeziora o powiększonej pojemności retencyjnej wskutek podpiętrzania wykonanymi na odpływach budowlami piętrzącymi, c. sztuczne zbiorniki wodne o powierzchni powyżej 1 ha, d. retencje korytowe rzek i kanałów, powstałe wskutek piętrzenia wody zlokalizowanymi na nich jazami i zastawkami, e. obszary nawadniane urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych. Charakterystyka istniejących obiektów ZBIORNIK SMOLAJNY 9/Z/58/281403_5 RZEKA ŁYNA DOBRE MIASTO 10/Rk/58/281403_4 MEW DOBRE MIASTO 11/Mew/58/281403_4 powstały w wyniku istniejącego piętrzenia rzeki Kirsny (dawny młyn) w Smolajnach. Powierzchnia lustra wody: 2,5 ha Pojemność retencyjna: m 3 Retencja powstała na skutek piętrzenia rzeki Łyny jazem w km w m. Dobre Miasto. Powierzchnia lustra wody: 9,5 ha Średnia głębokość: 1,7 m Pojemność retencyjna: m 3 Mała Elektrownia Wodna. Powierzchnia lustra wody: 9,5 ha Średnia głębokość: 1,7 m Pojemność retencyjna: m 3 6

7 Zestawienie istniejących obiektów na terenie gminy Dobre Miasto Charakterystyka techniczna L.p. Symbol Nazwa Lokalizacja Zlewnia Budowla Funkcja Koszty orientacyjne [tys. zł] Dodatkowa pojemność ret. [tys. m 3 ] Orientacyjna głębokość [m] Pow. zw. wody [ha] Właściciel 1 9/Z/58/281403_5 Smolajny obr. Smolajny rz. Kirsna jaz retencja SP Marszałek Woj. Warm-Maz. 2 10/Rk/58/281403_4 Rzeka Łyna Dobre Miasto obr. Dobre Miasto - miasto rz. Łyna jaz retencja, piętrzenie SP Marszałek Woj. Warm-Maz. 3 11/Mew/58/281403_4 MEW Dobre Miasto obr. Dobre Miasto - miasto rz. Łyna MEW produkcja energii Osoba prywatna 7

8 6. Zestawienie istniejących budowli hydrotechnicznych na terenie gminy Dobre Miasto Lp. Rodzaj budowli i jej nazwa Nazwa cieku i km Miejscowość Przeznaczenie budowli 1 Jaz Rzeka Kirsna km Smolajny Regulacja przepływu 2 Jaz Rzeka Łyna km Dobre Miasto Regulacja przepływu, MEW 3 Jaz Rzeka Mała Łyna km Dobre Miasto Regulacja przepływu 7. Koncepcje budowy obiektów małej retencji w gminie Proponowane w opracowanym na lata programie obiekty małej retencji zostały zrealizowane w nikłym stopniu. Obecnie powtarza się uzgodnione poprzednio propozycje uzupełnione o dodatkowe obiekty małej retencji zgłoszone przez gminę i nadleśnictwa. Obiekty zamieszczono w załączonym zestawieniu. Charakterystyka projektowanych obiektów ZBIORNIK DOBRE MIASTO 1/Z/58/281403_4 OBIEKT BŁOTNE 2/L/58/281403_5 Budowa zbiornika retencyjnego w miejscu naturalnego zalewiska, na terenie nieużytkowanym i podmokłym. Inwestycja ma na celu retencjonowanie i zatrzymanie nadmiaru wody zbierającej się w zlewni rzeki Mała Łyna. Obszar jest położony w centrum miasta i jest systematycznie choć nieregularnie zalewany. zapobiegnie regularnym podtopieniom miasta w dolnym biegu rzeki, przy ujściu do rzeki Łyny, a także znacznie poprawi estetykę miasta. Powierzchnia lustra wody: 20,0 ha Średnia głębokość: 2,0 m Pojemność retencyjna: m³ Budowle: Jaz, grobla, zbiornik retencyjny Koszt: zł Stworzenie małej retencji leśnej na terenie naturalnie podmokłym poprzez budowę systemu budowli do kontroli przepływu wody w cieku leśnym. Powierzchnia lustra wody: 11,0 ha Pojemność retencyjna: m³ Budowle: Zastawki Koszt: zł 8

9 OBIEKT MIĘDZYLESIE 3/L/56/281403_5 ZBIORNIK LEŚNY 4/L/56/281403_5 ZBIORNIK NOWA WIEŚ 5/Z/58/281403_5 STAWY KNOPIN 6/Z/58/281403_5 ZBIORNIK CERKIEWNIK 7/Z/58/281403_5 ZBIORNIK ŁĘGNOWSKI 8/Z/58/281403_5 Budowa małej retencji leśnej poprzez przegrodzenie Strugi Międzylesie stałym stopniem wodnym. Retencja korytowa. Powierzchnia lustra wody: 4,0 ha Średnia głębokość: 2,5 m Pojemność retencyjna: m³ Budowle: Stopień wodny Koszt: zł Budowa zbiornika retencji leśnej na terenie naturalnie podmokłym. Budowa grobli i przepusto-zastawki w celu kontrolowania przepływu. Powierzchnia lustra wody: 11,0 ha Pojemność retencyjna: m³ Budowle: Przepusto-zastawka, grobla Koszt: zł Modernizacja i rozbudowa i stabilizacja istniejącego zbiornika wodnego. Powierzchnia lustra wody: 11,6 ha Pojemność retencyjna: m³ Budowle: Przepusto-zastawka Koszt: zł Modernizacja i rozbudowa istniejącego kompleksu stawów rybnych poprzez remont istniejących budowli. Powierzchnia lustra wody: 50,0 ha Średnia głębokość: 1,2 m Pojemność retencyjna: m³ Budowle: Zastawka Koszt: zł Budowa zbiornika retencyjnego w miejscu istnienia naturalnego zalewiska. Budowa urządzeń piętrzących i regulujących przepływ. Powierzchnia lustra wody: 180,0 ha Pojemność retencyjna: m³ Budowle: Przepusto-zastawka, zastawka, grobla Koszt: zł Stabilizacja poziomu wody w istniejącym zbiorniku poprzez budowę zastawki na wypływie ze zbiornika. Powierzchnia lustra wody: 158,0 ha Pojemność retencyjna: m³ Budowle: Zastawka Koszt: zł 9

10 Zestawienie planowanych obiektów na terenie gminy Dobre Miasto Charakterystyka techniczna L.p. Symbol Nazwa Lokalizacja Zlewnia Budowla Funkcja Koszty orientacyjne [tys. zł] Dodatkowa pojemność ret. [tys. m 3 ] Orientacyjna głębokość [m] Pow. zw. wody [ha] Właściciel 1 1/Z/58/281403_4 Dobre Miasto obr. Dobre Miasto rz. Mała Łyna jaz, grobla, zbiornik retencyjny retencja UMiG Dobre Miasto; osoba prywatna 2 2/L/58/281403_5 Obiekt Błotne obr. Nadl. Wichrowo rz. Kirsna zastawka retencja SP Lasy Państwowe 3 3/L/58/281403_5 Obiekt Międzylesie obr. Nadl. Wichrowo Struga Międzylesie stopień wodny retencja SP Lasy Państwowe 4 4/L/58/281403_5 leśny obr. Nadl. Wichrowo rz. Kirsna przepustozastawka, grobla retencja SP Lasy Państwowe 5 5/Z/58/281403_5 Nowa Wieś obr. Nowa Wieś Mała rz. Sunia przepustozastawka retencja UMiG Dobre Miasto 6 6/Zst/58/281403_5 Stawy Knopin obr. Knopin rz. Kwiela zastawka retencja, hodowla ryb Osoba prywatna 7 7/Z/58/281403_5 Cerkiewnik obr. Cerkiewnik rz. Łyna zastawka, przepustozastawka, grobla retencja SP Lasy Państwowe; osoba prywatna 8 8/Z/58/281403_5 Łęgnowski obr. Łęgno rz. Sunia zastawka retencja SP ANR 10