INDUKOWANIE SNU MECHANIZM I STRUKTURY MÓZGOWE
|
|
- Monika Nadzieja Kozak
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 RYTMY OKOŁODOBOWE SEN I CZUWANIE FAZY SNU CHARAKTERYSTYKA INDUKOWANIE SNU MECHANIZM I STRUKTURY MÓZGOWE Karolina Świder, Zakład Psychofizjologii UJ BMZ II BMZ II
2 Wprowadzenie Zegar biologiczny autonomiczny oscylator, generujący wolne rytmy, którego oscylacje zostały ustalone w toku ewolucji, pod wpływem wielu czynników środowiskowych i utrwalone w genach. Zeitgeber dawca czasu są to sygnały środowiskowe istotne dla funkcji zegara biologicznego i będące odbiciem rytmów egzogennych. Rytm biologiczny okresowe natężenie procesów biologicznych i funkcji życiowych istot żywych uzależnione od czynników związanych z porą roku, obrotem Ziemi dookoła własnej osi oraz od czynników wewnątrzustrojowych Rytmy biologiczne sekundowe (np. fale mózgowe) minutowe (np. częstość akcji serca) godzinne (np. naprzemienność faz snu) dobowe (np. sen czuwanie) tygodniowe (np. rytm wydolności fizycznej) miesięczne (np. miesięczny cykl kobiet) sezonowe i roczne (np. skład krwi, poziom hormonów; zmiany koloru futra, migracje) wieloletnie (np. cykle wzrostu roślin, cykl rozwojowy szarańczy) Rytmy ultradialne okres rytmu krótszy niż 20 h Rytmy infradialne okres rytmu dłuższy od 28 h Rytmy okołodobowe Rytmy egzogenne Rytmy endogenne 2
3 RYTMY OKOŁODOBOWE modyfikowany przez informacje sensoryczne, ale charakteryzuje się dużą stałością dla danego osobnika w danym otoczeniu, nawet jeśli brakuje wskazówek o czasie W warunkach stałego oświetlenia (LL) - rośnie ilość czuwania u gatunków dziennych, a u nocnych maleje. Cykle snu i czuwania są sterowane przez rytm okołodobowy Rytm ten u człowieka wynosi około 25 godzin (gdy może być regulowany dowolnie lub gdy człowiek znajduje się stale w ciemności), lecz może też być krótszy niż 24 godziny (stałe oświetlenie) Średnia 24,2 h (gdy osoby były trzymane w pomieszczeniu gdzie doba trwała 28h 3
4 RYTMY OKOŁODOBOWE DŁUGOŚĆ SNU Czas snu jest zróżnicowany indywidualnie (średnio śpimy około 7 godzin) Czas snu zmienia się również w zależności od wieku 4
5 INNE RYTMY OKOŁODOBOWE Zmiany temperatury ciała najwyższa późnym popołudniem 37,2ºC najniższa ok. 2 godziny po zaśnięciu 36,7ºC Poziom hormonów hormon wzrostu wzrost wydzielana w czasie zasypiania Poziom hormonów kortyzol najwyższy poziom w momencie przebudzenia ( nmol/l) najniższy zasypiania (30 120nmol/l) 5
6 Nastawianie i przestawianie zegara biologicznego Zeitbeger dawcza czasu Rytmy okołodobowe utrzymują się przy braku światła, jednak światło ma istotne znaczenie dla okresowego ich przestawiania światło nie jest jedynym synchronizatorem zegara biologicznego bodźce nieświetlne: temperatura, wilgotność, pokarm, zapach, aktywność fizyczna, oddziaływania socjalne Bodziec świetlny jest najbardziej efektywny w okresie tzw. subiektywnej nocy, a nieświetlny w czasie subiektywnego dnia. np. stymulacja świetlna na początku subiektywnej nocy opóźnia cykl, natomiast stymulacja na końcu subiektywnej nocy przyspiesza cykl???? Osoby niewidome w jaki sposób regulują swoje rytmy?
7 BIOCHEMIA RYTMU OKOŁODOBOWEGO Sprzężenie zwrotne pomiędzy białkami i genami regulującmi senność (Drossophila). Białka te są nieaktywne, gdy występują pojedynczo. Wysokie stężenie białek per i tim (senność) Białko clock Stężenie białek tim i per Zahamowanie produkcji białek per i tim Stężenie białek tim i per Jasne światło późną nocą przyśpieszenie rytmu Stężenie białek tim i per Jasne światło późną nocą opóźnienie rytmu
8 Nastawianie i przestawianie zegara biologicznego u ssaków światło oddziałuje poprzez modyfikacje sygnału docierającego do SCN, które pod jego wpływem zmienia ilość wydzielanego białka tim. Impuls świetlny po zmroku dezaktywuje białka tim (zmniejszenie senności) 8
9 Struktury istotne dla funkcji zegara biologicznego człowieka Jądro nadskrzyżowaniowe (Suprachiasmatic nucleus SCN) Siatkówka Szyszynka Ciało kolankowate boczne Grzbietowo - przyśrodkowe jądro podwzgórza (Dorsomedial hypothalamic nucleus DMH) rytm aktywności pokarmowej; ma bezpośrednie nerwowe połączenie z jądrami brzuszno bocznymi obszaru przedwzrokowego (ventrolateral preoptic nuclei VLPO), regulującym sen 9
10 Struktury istotne dla funkcji zegara biologicznego - SCN - reguluje rytmikę okołodobową, a nie ilość snu/czuwania; - uszkodzenia zaburzają rytmikę, nie wpływając na proporcje snu i czuwania Przednia część podwzgórza SCN wykazuje liczne projekcje do obszarów, uczestniczących w indukcji snu. - hamujące (GABA) - pobudzające (Glu NMDA i non-nmda) 10
11 Struktury istotne dla funkcji zegara biologicznego - SCN Wyładowania 3 pojedynczych neuronów SCN w hodowli tkankowej (in vitro) ich występowanie wskazuje, że SCN jest autonomicznym oscylatorem Komórki SCN charakteryzuje spontaniczna rytmiczna aktywność o dużej częstotliwości w ciągu dnia i niskiej nocą F. Aujard i wsp
12 Struktury istotne dla funkcji zegara biologicznego - SCN sygnały z siatkówki modulują działanie zegara SCN Glu droga siatkówkowo-podwzgórzowa (retinohypothalamic tract RHT) bezpośrednia droga siatkówkowo podwzgórzowa (RHT) będąca niewielkim odgałęzieniem nerwu wzrokowego; neurony amakrynowe (rodzaj kom. zwojowych); barwnik - melanopsyna SCN jest również wrażliwe na działanie hormonu melatoniny, wydzielanego przez szyszynkę Neurony eferentne SCN docierają pośrednio do przedniego podwzgórza (VLPO), po drodze tworząc synapsy w innych jądrach wzgórza które regulują ponadto dobowy cykl zmian temperatury i inne zmiany fizjologiczne związane z cyklem sen-czuwanie 12
13 Struktury istotne dla funkcji zegara biologicznego SCN podsumowanie dzień noc Sprawuje główną kontrolę nad okołodobowymi rytmami snu i temperatury. Funkcja rozrusznikowa największa aktywność w ciągu dnia Wytwarza rytmmy okołodobowe w sposób uwarunkowany genetycznie Uszkodzenie rytmy ciała są mniej regularne i tracą synchronizację z środowiskowymi wzorcami światła i ciemności Przeszczep płodowego SCN zwierzętom, u których zniszczono SCN, przywraca rytmikę 13
14 Struktury istotne dla funkcji zegara biologicznego - SZYSZYNKA wydziela melatoninę położona jest w nadwzgórzu (międzymózgowie, nad III komorą mózgu) produkcja i wydzielanie melatoniny wzrasta późnym popołudniem i trwa kilka godzin po zaśnięciu czas pulsu zalezy od fotoperiodu (długość dnia i nocy) wzrost melatoniny indukuje senność
15 Struktury istotne dla funkcji zegara biologicznego SCN - SZYSZYNKA jądro przykomorowe szyszynka SCN RHT melatonina NA zwój szyjny górny siatkówka Jądro pośrednio boczne rdzenia Siatkówka - nerw wzrokowy - SCN - jądro przykomorowe (PVN) - pęczek przyśrodkowy przodomózgowia przez pokrywę międzymózgowia, jądro pośrednio - boczne rdzenia kręgowego i zwój szyjny górny, którego włókna zazwojowe unerwiające szyszynkę Komórki nerwowe rdzenia SCN hamują część autonomiczną jądra przykomorowego Aktywność górnego zwoju szyjnego nasila się w nocy (NA) 15 15
16 Struktury istotne dla funkcji zegara biologicznego SCN - SZYSZYNKA Melatonina może przestawić zegar poprzez wpływ na receptory SCN 0.5 mg popołudniu przyspieszenie zegara (osoba jest szybciej senna wieczorem i wcześniej się obudzi następnego ranka) Częste poranne przyjmowanie melatoniny cofnięcie zegara (późno pojawia się senność i później osoba się budzi) 16 16
17 Struktury istotne dla funkcji zegara biologicznego CIAŁO KOLANKOWATE BOCZNE (LGN) U zwierząt listek ciała kolankowatego (IGL intergeniculate leaflet) drogą kolankowato - podwzgórzową (geniculohypothalamic tract GHT) Rola IGL w mechanizmie zegara biologicznego, polega na integracji świetlnych i nieświetnych oddziaływań i wysyłaniu jednej zwrotnej informacji drogą kolankowato- podwzgórzową (geniculohypothalamic tract GHT) do głównego generatora zegara biologicznego - SCN 17
18 Struktury istotne dla funkcji zegara biologicznego Grzbietowo - przyśrodkowe jądro podwzgórza (Dorsomedial hypothalamic nucleus DMH) ma bezpośrednie nerwowe połączenie z jądrami brzuszno bocznymi obszaru przedwzrokowego (ventrolateral preoptic nuclei VLPO), regulującym sen projektuje do neuronów oreksynowych ma zasadnicze znaczenie dla regulacji aktywności behawioralnej, regulowanej przyjmowaniem pokarmu (ang. food anticipatory activity) GABA z tego jądra hamuje neurony ACh przedniego podwzgórza prowadząc do snu 18
19 Podstawowe ośrodki neuronalne zaangażowane w kształtowanie faz snu i czuwania jądro nadskrzyżowańiowe (SCN) brzuszno-boczne pole przedwzrokowe podwzgórza (VLPO) pole przedwzrokowe przyśrodkowe (MnPO) twór siatkowaty mostu i śródmózgowia (FR) Ach jądra konarowo mostowe i grzbietowe boczne nakrywki mostu (PPT, LDT) podstawne przodomózgowie (BF) Ach, GABA jądro guzowo-suteczkowe podwzgórza (TMN) - his grzbietowe i pośrodkowe jądra szwu pnia mózgu (DR) - 5-HT miejsce sinawe mostu i śródmózgowia (LC) - NA część boczna podwzgórza zawierają neurony oreksynergiczne (ORXN) 19
20 Twór siatkowaty mostu iśródmózgowia - rozciąga się od rdzenia przedłużonego do przodomózgowia - neurony wstępujące i zstępujące - reguluje pobudzenie kory i mięśni, ma tez kluczowe znaczenie dla regulacji snu i czuwania 20
21 BF LH TMN Raphe vpag LC LDT/ PPT przodomózgowie podstawne (GABA, acetylocholina) boczne podwzgórze (oreksyna) (histamina) jądra szwu (serotonina) brzuszna nakrywka (dopamina) miejsce sinawe (noradrenalina) układ jądro guzowosuteczkowate Śródmózgowomostowy (j. boczno-grzbietowe, j. konarowo-mostowe) (acetylocholina) Wzgórze Podwzgórze Most Rdzeń przedłużony GŁÓWNE SKŁADNIKI WSTĘPUJĄCEGO UKŁADU SIATKOWATEGO MÓZGU Saper i in.,
22 STAN CZUWANIA Twór siatkowaty układ śródmózgowo-mostowy - stałe pobudzenie kory podczas czuwania, w sytuacjach nowych i wymagających koncentracji; neurony docierają do wzgórza i przodomózgowia (Ach i glu) dalej pobudzenie dociera do kory mózgowej mniejsze obwody neuronalne - sterują obszarami sensorycznymi selektywne pobudzenie w obrębie układu wzrokowego i słuchowego Miejsce sinawe unerwienie NA kory mózgowej Przodomózgowie podstawne Ach; pobudzenie wzgórza i kory; wspomaganie uczenia się i procesów uwagowych, Podwzgórze - jądro guzowo-suteczkowate, będące głównym źródłem mózgowej histaminy, odgrywa ważną rolę w generowaniu stanu czuwania zwiększenie pobudzenia
23 STAN CZUWANIA pobudzenie systemu: cholinergicznego, noradrenergicznego (miejscu sinawym - LC) i serotoninergicznego (jądra szwu). Wysoki poziom tych trzech mediatorów - utrzymanie stanu czuwania. Ośrodkiem czuwania jest jądro siatkowe mostu (ACh) jego aktywność powoduje desynchronizację EEG w korze. Desynchronizacja EEG (nieskoordynowanej pracy neuronów) to jedna z cech charakterystycznych stanu czuwania. Ach: oddziałuje na wzgórze - pobudza jego część sensoryczną (wrażliwość na impulsymech uwagi) i hamuje jądro siatkowe wzgórza które ma działanie hamujące na ta sensoryczną część podwzgórza NA: Miejsce sinawe- aktywne w czuwaniu/ mniejsze w NREM oraz brak w REM 5-HT kontroluje pobudzenie poprzez kontrolę wydzielania Ach i NA
24 Zasypianie Warunkiem jest zmniejszenie pobudzenia: zmniejszenie temperatury mózgowia i temperatury wewnątrz ciała zmniejszanie stymulacji obniżenie poziomu Ach i NA, wzrost aktywności w strukturach aksonów wydzielających GABA (hamowanie) Zahamowanie aktywności układów pobudzających mózg: - adenozyna - kumuluje się w ciągu dnia i działa na przodomózgowie podstawne hamując jego aktywność; aktywowane są też geny, dlatego też skutki działania adenozyny mają długotrwały efekt (sen trwa kilka godzin) - prostaglandyny - objaw pobudzenia układu odpornościowego; kumuluje się w ciągu dnia; hamuje struktury podwzgórza odpowiedzialne za zwiększenie pobudzenia
25 Koncentracja mózgowej adenozyny (produktem rozpadu substancji wysoko energetycznych), narasta w czasie aktywności. Przekroczenie krytycznego poziomu powoduje aktywację neuronów brzuszno-bocznego i przyśrodkowego pola przedwzrokowego (VLPO, MnPO) podwzgórza, odpowiedzialnych za przejście w stan snu 25
26 Zasypianie Na poziomie behawioralnym obserwuje się: postępujące rozluźnienie mięśni posturalnych (największe w fazie REM) krótkotrwałe przejawy aktywności mięśniowej mioklonie nocne (najczęstsze w fazie zasypiania) szybkie ruchy gałek ocznych (prawie wyłącznie w fazie REM) WSTĘPNE ETAPY SNU związane są: z obniżeniem temperatury ciała oraz poziomu pobudzenia zmiana aktywności w obrębie układu siatkowatego zmniejszenie ilości danych sensorycznych oraz zahamowanie systemów pobudzających obszary korowe 26
27 Fazy snu podczas snu mózg przechodzi przez 4 fazy snu NREM (sen wolnofalowy min). Po zakończeniu fazy 4 z powrotem następują kolejno faza 3, 2 i dalej rozpoczyna się fazę snu REM (sen paradoksalny) 90 minut cykl. Cykle powtarzają się kilka razy w ciągu nocy (4-5 razy). Na początku snu dominuje 3 i 4 faza, w kolejnych cyklach zwiększa się czas trwania REM. 27
28 CZĘSTOTLIWOŚCI RYTMÓW KOROWYCH rytm beta (13-30 Hz) charakterystyczny dla stanu czuwania (aktywny mózg przetwarzanie informacji) oraz snu REM rytm alfa (8-13 Hz) - rejestrowany np. przy zamkniętych oczach, stan odprężenia (okolice potyliczne i czołowe) rytmy theta (4-8 Hz) rytm systemu limbicznego (hipokamp) rytm delta (0-4 Hz) głęboki sen, coma SEN GŁĘBOKI Wrzeciono senne 12-14Hz występuje w półsekundowych seriach (WZGÓRZE) Zespół K ujemna fala o o dużej amplitudzie, po której następuje wolniejsza dodatnia fala 28
29 NREM Faza 1 - to faza przejściowa pomiędzy czuwaniem a snem, manifestuje się między innymi zanikiem częstotliwości alfa występują tu stany hipnagogiczne, czy mioklonie przysenne Faza 2 fale theta (4-8 Hz - powstają we wzgórzu oraz w układzie limbicznym); wrzeciona senne i zespoły K Faza 3 zanikają fale theta, pojawiają się fale delta (0,5-4 Hz) Faza 4 dominują fale delta, pojawiają się marzenia senne (mało emocjonalne; niski poziom Ach szybko zapominane) sen wolnofalowy faza 3 i 4 Faza 2-4 dochodzi do stopniowego obniżania się ciśnienia krwi, częstotliwości oddechowej i tętna, obniża się napięcie mięśniowe 29
30 NREM GŁĘBOKIE FAZY SNU hamowanie aktywności systemu motorycznego na poziomie rdzenia kręgowego (oraz pnia mózgu) - rozluznienie mięsni postularnych 30
31 NREM hamowanie struktur zaangażowanych w procesy wzbudzania kory mózgowej w odpowiedzi na bodźce sensoryczne W czasie czuwania jądro siatkowate wzgórza (NRT) hamowane przez Ach. W czasie snu, hamowanie NRT zostaje zniesione NRT zaczyna hamować aktywność neuronów wzgórzowokorowych co prowadzi do znacznego ograniczenia przepływ informacji sensorycznych do kory mózgowej (wzgórze - wrota do kory zostają zamknięte) zahamowanie neuronów korowych skutkuje powstaniem tzw. wolnych oscylacji aktywności korowej - są to naprzemienne fale depolaryzacji i hiperpolaryzacji rozległych obszarów kory o częstotliwości <1Hz 31
32 REM sen paradoksalny jednocześnie występują symptomy silnego i minimalnego pobudzenia organizmu - aktywność mózgu jest na poziomie czuwania (silna aktywacja ośrodków limbicznych, a okolice czołowe które są odpowiedzialne za racjonalne myślenie są deaktywowane + występuje całkowite zwiotczenie mięśni (atonia) tu większość snów FALE PGO charakterystyczne dla snu fale o wysokiej amplitudzie pojawiające się w obszarze potylicznym (occipital) a związane z oddziaływaniem ciał kolankowatych (lateral geniculate bodies), które z kolei są sterowane z poziomu mostu (pons) 32
33 REM REM (rapid eye movement) charakterystyczne dla snu REM szybkie ruchy gałekocznych są propagowane w obrębie mostowej części tworu siatkowatego, część ta jest w stanie wyzwolić aktywność wzgórków górnych śródmózgowia co wywołuje charakterystyczne ruchy sakadowe (droga pokrywowo-rdzeniowa) DROGA POKRYWOWO-RDZENIOWA WZGÓRKI GÓRNE POKRYWY 33
34 REM charakterystyczną cechą snu REM jest to, że wzbudzenie kory jest oparte wyłącznie o układ cholinergiczny Ach (aktywne są inne jądra niż podczas czuwania) Podanie 5-HT przerywa lub skraca REM NA (miejsce sinawe) blokują wystąpienie REM w trakcie fazy REM wzbudzeniu ulegają niektóre części kory (zakręt obręczy, obszary w płacie skroniowym, amygdala) podczas gdy niektóre ulegają zahamowaniu (kora przedczołowa oraz tylna część zakrętu obręczy). 34
35 CHARAKTERYSTYCZNE CECHY PRACY MÓZGU W TRAKCIE SNU PGO sen REM neurony mostu hamują aktywność ruchową poprzez hamowanie ośrodków na poziomie rdzenia uszkodzenie mostu nie powoduje zmian z obrazie snu REM lecz powoduje, iż w jego trakcie nie występuje zwiodczenie mięśni interakcja układu serotoninergicznego i cholinergicznego: stymulacja receptorów cholinergicznych (lek korbachol) rozpoczecie fazy REM aktywność neuronów serotoninergicznych - przerywa lub skraca REM 35
36 OSCYLATOR REM-NREM (RYTM ULTRADIALNY) Jaki jest mechanizm zmian w aktywności mózgu w czasie snu? według jednego z dominujących wyjaśnień (Hobson) układ siatkowaty można podzielić funkcjonalnie na systemy REM-off i REM-on REM-off (wyłącznik REM) układ NA (miejsce sinawe) i 5-HT (j. szwu) jest najbardziej aktywny w czasie czuwania, w czasie snu NREM jego aktywność jest nieco niższa, natomiast całkowicie wygasa w fazie REM REM-on (włącznik REM) układ Ach (głównie układ śródmózgowo-mostowy, tj. LDT/PPT, ale i przodomózgowie podstawne - BF) jest najbardziej aktywny w czasie czuwania oraz w fazie REM; natomiast pozostaje nieaktywny w czasie snu NREM
37 SYSTEMY NEUROMODULACYJNE - podsumowanie
38 Metabolizm mózgu Czuwanie Sen Non REM Sen REM 38 Za Zeman, 2005
39 FAZY SNU - Charakterystyka zapisu EEG w trakcie snu zmiany zachodzą powoli przejście od stanu czuwania do stanu snu głębokiego (faza IV) zachodzi przez około 60 min non-rem REM Krótkie, szybkiei ostre fale fale wolne o wysokiej amplitudzie sen wolnofalowy (SWS). Neurony działają w sposób zsynchronizowany nieregularne szybkie fale o niskiej czesto. Fale o wiekszej amplitudzie nieregularne fale o niskiej amplitudzie wrzeciono senne i Zespół K Wzgórze przestaje przekazywać sygnały do kory W kolejnych fazach tentno, czestotliwość oddechu, aktywność mózgu stopniowo się zmnijeszają sen paradoksalny cechy głębokiego i płytkiego snu
40 40
41 Systemy neuromodulacyjne Synaptycznymi przekaźnikami uczestniczącymi w generowaniu faz snu i czuwania są: Noradrenalina - miejsce sinawe (blokowanie snu REM) Serotonina jądra szwu (przerywanie snu REM) Acetylocholina - jądra w obrębie tworu siatkowatego tzw układ śródmózgowo-mostowy (pobudzenie kory; najbardziej aktywna czuwanie sen REM) Histamina - niektóre obszary podwzgórza j. guzkowo-suteczkowe (zwiększenie pobudzenia) GABA - podstawna część przodomózgowia (hamowanie wzgórza i kory-długość snu) Dopamina pole brzuszne nakrywki glutamina, glicyna Oreksyny boczne podwzgórze (stymuluje czuwanie) melanin-concentrating hormone (MCFI), 41
42 Czuwanie 42
43 Czuwanie 43
44 44
45 45
46 46
47 Przebudzenie Budzenie 47
48 Marzenia senne Teoria aktywacji i syntezy Zaczynają się od rytmicznej, spontanicznej aktywności w okolicach mostu (fale PGO) Pobudzenie parti kory kora łączy przypadkowe pobudzenia z inną aktywnościa ich suma interpretowana jest jako informacja i komplikowana jest z najswieższymi wspomnieniami V1 i I rz kora somatosensorycna jest stłumiona powstają halucynacje Pobudzenie c.migdałowatego Kora przedczołaowa w wiekszości nie aktywna słaba pamięć snów Teoria kliniczno-anatomiczna Mniejszy nacisk na most, fale PGO i sen REM Procesy myślowe zachodzące w nienormalnych warunkach (mało inf ze zmysłów: obniżona aktywność struktur (jw.) + duża aktywność w w dolnej k.ciemieniowej (percepcja wzrokowo-przestrzenna) i korze wzrokowej (poza V1) + podwzgórze, c.migdałowate 48
49 Marzenia senne - podsumowanie marzenia senne nie są wyłączną cechą snu REM; pojawiają się również w fazie NREM w fazie REM sny są najbardziej żywe, a ich treść najbardziej nieracjonalna; pojawiają się doznania z różnych modalności (słuchowe, z narządu równowagi) ale dominują doznania wzrokowe w fazie NREM mniej jest przeżyć o charakterze halucynacyjnym, a więcej myślenia werbalnego charakterystyczną cechą snu REM jest to, że wzbudzenie kory jest oparte wyłącznie o układ cholinergiczny Ach (podczas, gdy dla stanu czuwania charakterystyczne jest również pobudzenie systemu noradrenergicznego NA i serotoninergicznego 5-HT) treści wzrokowe we śnie REM (wg Brauna,1998) - we śnie REM dochodzi do koaktywacji pomiędzy strukturami limbicznymi i drugorzędowymi wzrokowymi; co więcej, zachodzi to w izolacji od struktur pierwszorzędowych i czołowych w porównaniu z czuwaniem ulegają aktywacji regiony limbiczne (ciało migdałowate, kora przyhipokampowa), zakręt obręczy być może to odpowiada za intensywną treść emocjonalną snów natomiast dezaktywowane są struktury boczne przedczołowe upośledzenie racjonalnej kontroli zachowania 49
50 Zaburzenia snu Bezsenność Cykl zmiany temp. opóźniony (trudności z zasypianiem zbyt wysoka temp.) Cykl zmiany temp. przyśpieszony (zbyt wczesne wybudzenie) Nieregularne fluktuacje temp trudność w utrzymaniu snu Bezdech nieregularny oddech w fazie REM, zwiotczenie mięśni Narkolepsja - napady senności w ciągu dnia - katapleksja (nagłe zwiotczenie mięśni w stanie czuwania wywołane przez silne emocje - porażenie senne (niezdolność do wykonywania ruchów podczas zasypiania i budzenia się) - Halucynacje hipnagogiczne przeżycia przypominające marzenia senne trudne do odróżnienia od prawdziwych spostrzeżeń nadaktywność synaps cholinergicznych nadaktywność synaps wydzielających oreksny Lunatykowanie NONREM (II lub III faza) Mówienie przez sen REM i NREM 50
51 ZABURZENIA CYKLU DOBOWEGO Praca zmianowa (zaburzenia wydzielania melatoniny) sen w dzień po pracy nocnej przypada na najmniej korzystną porę (najniższa skłonność do snu, wpływy synchronizatorów społecznych) pracownicy po zmianie nocnej statystycznie śpią krócej o 2 godziny, niekiedy skracają ten czas nawet o 4 godziny sen w porze dziennej posiada inną strukturę 51
52 ZABURZENIA CYKLU DOBOWEGO Syndrom przyspieszonej fazy snu (ang. ASPS, advanced sleep phase syndrome). Częsty u osób w podeszłym wieku. Syndrom opóźnionej fazy snu (ang. DSPS, delayed sleep phase syndrome). Nawet do 7% pacjentów zgłaszających się po poradę z powodu bezsenności uskarża się na DSPS. Senność pojawia się dopiero około Częstszy u osób młodych, nawet 7-16% młodzieży wykazuje DSPS. Uwaga: u osób młodych opóźniony cykl wydzielania melatoniny. Należy rozróżniać prawdziwy i nawykowy zespół opóźnionej fazy snu 52
53 ZABURZENIA CYKLU DOBOWEGO jet lag syndrom - choroba transatlantycka (zaburzenia snu, bóle głowy, nerwowość lub apatia, zab. ze strony układu pokarmowego Brak synchronizacji wewnętrznego zegara z czasem zewnętrznym OPÓŹNIENIE FAZY PRZYŚPIESZENIE FAZY 53
54 SYSTEMY NEUROMODULACYJNE - podsumowanie 54
55 Faza snu i czuwania - podsumowanie Mózgowe mechanizmy funkcji poznawczych 55
56 Podsumowanie SEN CZUWANIE - REM 56
Sen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8
Sen i czuwanie rozdział 9 Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8 SEN I CZUWANIE SEN I RYTMY OKOŁODOBOWE FAZY SNU CHARAKTERYSTYKA INDUKOWANIE SNU MECHANIZM I STRUKTURY MÓZGOWE RYTMY OKOŁODOBOWE
Bardziej szczegółowoBiorytmy, sen i czuwanie
Biorytmy, sen i czuwanie Rytmika zjawisk biologicznych określana jako biorytm przyporządkowuje zmiany stanu organizmu do okresowych zmian otaczającego środowiska. Gdy rytmy biologiczne mają charakter wewnątrzustrojowy
Bardziej szczegółowoSEN I CZUWANIE NEUROFIZJOLOGIA
SEN I CZUWANIE NEUROFIZJOLOGIA Sen i Czuwanie U ludzi dorosłych występują cyklicznie w ciągu doby dwa podstawowe stany fizjologiczne : SEN i CZUWANIE SEN I CZUWANIE Około 2/3 doby przypada na czuwanie.
Bardziej szczegółowoMÓZGOWIOWE MECHANIZMY REGULACJI SNU I CZUWANIA
Dorota Badowska MISMaP UW : biotechnologia + psychologia Studenckie Koło Naukowe Neurobiologii UW MÓZGOWIOWE MECHANIZMY REGULACJI SNU I CZUWANIA Sen jest stanem świadomości, którego doświadczamy każdej
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY. SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie ruchami dowolnymi) Ośrodki pnia
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA MECHANIZMY KONTROLI RUCHOWEJ SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA MECHANIZMY KONTROLI RUCHOWEJ SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie
Bardziej szczegółowoUkład limbiczny. Przetwarzanie informacji przez mózg. kognitywistyka III. Jacek Salamon Tomasz Starczewski
Jacek Salamon Tomasz Starczewski Przetwarzanie informacji przez mózg kognitywistyka III Co to takiego? Inaczej układ rąbkowy lub układ brzeżny. Jest zbiorczą nazwą dla różnych struktur korowych i podkorowych.
Bardziej szczegółowoMózgowiowe mechanizmy regulacji snu i czuwania
Mózgowiowe mechanizmy regulacji snu i czuwania Dorota Badowska Uniwersytet Warszawski II rok biotechnologia + psychologia 1 Copyright statement This presentation has been prepared for the meeting of the
Bardziej szczegółowoRytm biologiczny okresowe natężenie procesów
Rytm biologiczny okresowe natężenie procesów biologicznych i funkcji życiowych istot żywych uzależnione od czynników związanych z porą roku, obrotem Ziemi dookoła własnej osi oraz od czynników wewnątrzustrojowych.
Bardziej szczegółowoUwaga: wykład autorski do bezpośredniego wykorzystania, bez możliwości rozpowszechniania i powielania. Świadomość. Michał Biały
Uwaga: wykład autorski do bezpośredniego wykorzystania, bez możliwości rozpowszechniania i powielania Świadomość Michał Biały Aspekty świadomości: tło i doznania bieżące Tło poczucie odrębności jako osoby,
Bardziej szczegółowoNeuroanatomia. anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny. dr Marek Binder
Neuroanatomia anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny dr Marek Binder 4 móżdżek funkcje utrzymanie równowagi i napięcia mięśniowego dostrojenie precyzji ruchów (objawy uszkodzenia:
Bardziej szczegółowoRytmy biologiczne człowieka
Rytmy biologiczne człowieka Rytmy biologiczne okresowe zmiany natężenia procesów fizjologicznych istot żywych uzależnione od czynników zewnętrznych (pora roku) oraz od czynników wewnątrzustrojowych Chronobiologia
Bardziej szczegółowoAutonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy
Autonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy System Nerwowy Ośrodkowy System Nerwowy Analizuje, interpretuje i przechowuje informacje Zarządza organami Obwodowy System Nerwowy Transmisja informacji z i do OSN
Bardziej szczegółowoKresomózgowie 2. Krzysztof Gociewicz
Kresomózgowie 2 Krzysztof Gociewicz krzysztof.gociewicz@doctoral.uj.edu.pl Czas na Ciebie! :-) Kora mózgowa funkcje percepcja kontrola ruchowa uwaga pamięć emocje myślenie główne struktury płaty:
Bardziej szczegółowoSomatosensoryka. Marcin Koculak
Somatosensoryka Marcin Koculak Systemy czucia somatycznego CZUCIE POWIERZCHNIOWE DOTYK, BÓL, TEMPERATURA CZUCIE GŁĘBOKIE PROPRIOCEPCJA MIĘŚNIE, STAWY, ŚCIĘGNA CZUCIE Z NARZĄDÓW RUCHU CZUCIE TRZEWNE WISCEROCEPCJA
Bardziej szczegółowoEEG Biofeedback. Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu
EEG Biofeedback Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu EEG Biofeedback to skuteczna metoda terapeutyczna zwiększająca skuteczność funkcjonowania
Bardziej szczegółowoSopockie Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej Michał Kuchczyński
Sopockie Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej Michał Kuchczyński 81-703 Sopot; ul. Marii Skłodowskiej-Curie 7/1, tel. kom. 604 858 808; e-mail: michal@terapiasopot-sctpb.pl www.terapiasopot-sctpb.pl
Bardziej szczegółowoNeurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska
Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych Halszka Kwiatkowska Co to są emocje? Termin wywodzi się od łacińskiego czasownika movere oznaczającego poruszyć Każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, każdy
Bardziej szczegółowoMechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory
Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość
Bardziej szczegółowoSTAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE
STAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE DIAGNOZA TRUDNOŚCI NOWATORSKIE NARZĘDZIA - neuromodulacja (EEG Biofeedback), - neuroobrazowanie (EEG/QEEG), - rehabilitacja funkcji poznawczych (FORBRAIN), - diagnostyka i
Bardziej szczegółowoI ICH ZNACZENIE DLA SNU CZŁOWIEKA*
N e u r o k o g n i t y w i s t y k a w p a t o l o g i i i z d r o w i u, 2 0 0 9 2 0 1 1 P o m o r s k i U n i w e r s y t e t M e d y c z n y w S z c z e c i n i e 36 42 MARIA LIZAK-NITSCH ROLA NORADRENALINY
Bardziej szczegółowoUkłady cholinergiczne i monoaminergiczne w mózgu. Ich rola fizjologiczna i w procesach patologicznych
Układy cholinergiczne i monoaminergiczne w mózgu. Ich rola fizjologiczna i w procesach patologicznych Ogólne uwagi Układy cholinergiczne i monoaminergiczne mózgu charakteryzują się tym, że: neurony (ściślej,
Bardziej szczegółowobiologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY
biologia w gimnazjum 2 OBWODOWY UKŁAD NERWOWY BUDOWA KOMÓRKI NERWOWEJ KIERUNEK PRZEWODZENIA IMPULSU NEROWEGO DENDRYT ZAKOŃCZENIA AKSONU CIAŁO KOMÓRKI JĄDRO KOMÓRKOWE AKSON OSŁONKA MIELINOWA Komórka nerwowa
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103
ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 Wprowadzenie Udar mózgu jest schorzeniem uszkadzającym mózg. W związku
Bardziej szczegółowoCzęści OUN / Wzgórze / Podwzgórze / Śródmózgowie / Most / Zespoły naprzemienne
Części OUN / Wzgórze / Podwzgórze / Śródmózgowie / Most / Zespoły naprzemienne 1) Schemat OUN: Ośrodkowy Układ Nerwowy składa się z: a) Kresomózgowia b) Międzymózgowia: - wzgórze; -zawzgórze; -nadwzgórze;
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II MÓZGOWE MECHANIZMY FUNKCJI PSYCHICZNYCH 1.1. ZMYSŁY CHEMICZNE (R.7.3) 1.2. REGULACJA WEWNĘTRZNA (R.10) Zakład Psychofizjologii UJ ZMYSŁY CHEMICZNE Chemorecepcja: smak,
Bardziej szczegółowoPo co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to:
Uwaga Po co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to: Orientowanie się organizmu ku bodźcom sensorycznym (szczególnie wzrokowym) Badanie elementów przestrzeni (zewnętrznej i wewnętrznej) Utrzymywanie organizmu
Bardziej szczegółowoAutonomiczny układ nerwowy - AUN
Autonomiczny układ nerwowy - AUN AUN - różnice anatomiczne część współczulna część przywspółczulna włókna nerwowe tworzą odrębne nerwy (nerw trzewny większy) wchodzą w skład nerwów czaszkowych lub rdzeniowych
Bardziej szczegółowoOŚRODKI UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO: podkorowego układu ruchu
OŚRODKI UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO: podkorowego układu ruchu 1. Nadrzędne dne ośrodki o układu pozapiramidowego; jądra kresomózgowia (jj podstawy mózgu, jj podstawne) - corpus striatum: jądro ogoniaste, skorupa
Bardziej szczegółowoZastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych
Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych Kasper Czech Zakład Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytet Śląski Definicja metody Biofeedback Metoda umożliwiająca zmianę wybranych
Bardziej szczegółowoCo to są wzorce rytmów?
Sieci neuropodobne XII, Centralne generatory wzorców 1 Co to są wzorce rytmów? Centralne generatory rytmów są układami neuronowymi powodujących cykliczną aktywację odpowiednich mięśni, mogą działać w pewnym
Bardziej szczegółowoŚwiadomość. Paweł Borycki. Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytet Warszawski. 21 stycznia 2015
Świadomość Paweł Borycki Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytet Warszawski 21 stycznia 2015 Na podstawie: Paul Thagard, Consciousness, [in:] Mind. Introduction to Cognitive Science. Second
Bardziej szczegółowoMóżdżek. Móżdżek położony jest w dole tylnym czaszki pod namiotem móżdżku. Sąsiaduje z płatem skroniowym, potylicznym oraz z pniem mózgu.
Móżdżek 1) Budowa i położenie Móżdżek położony jest w dole tylnym czaszki pod namiotem móżdżku. Sąsiaduje z płatem skroniowym, potylicznym oraz z pniem mózgu. Składa się z dwóch półkul oddzielonych od
Bardziej szczegółowoBUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY
NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY UCZENIA SIĘ I PAM IĘCI BUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) Objętość ok. 1300 cm 3 Kora mózgowa powierzchnia ok. 1m 2 Obszary podkorowe: Rdzeń przedłużony (oddychanie, połykanie,
Bardziej szczegółowoUkład nerwowy. /Systema nervosum/
Układ nerwowy /Systema nervosum/ Autonomiczny układ nerwowy Autonomiczny układ nerwowy = = wegetatywny -jest częścią UN kontrolującą i wpływającą na czynności narządów wewnętrznych, w tym mięśni gładkich,
Bardziej szczegółowoElektryczna aktywność mózgu. Polisomnografia
Elektryczna aktywność mózgu Polisomnografia Badanie polisomnograficzne elektroencefalografia(eeg) rejestracja bioelektrycznej aktywności mózgu elektromiografia(emg) rejestracja napięcia mięśniowego elektrookulografia(eog)-
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA 1. uczenie się i pamięć mechanizmy komórkowe. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii
ZAJĘCIA 1 uczenie się i pamięć mechanizmy komórkowe dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii problem engramu dwa aspekty poziom systemowy które części mózgu odpowiadają za pamięć gdzie tworzy się engram?
Bardziej szczegółowoSystemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie)
Systemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie) specjalizacja strukturalna i funkcjonalna ze względu na rodzaj bodźca oraz
Bardziej szczegółowoRealizacja Programu Gospodarki Niskoemisyjnej poprzez modernizację oświetlenia w budynku użyteczności publicznej
Realizacja Programu Gospodarki Niskoemisyjnej poprzez modernizację oświetlenia w budynku użyteczności publicznej Marek Toboła, Paweł Morawski Philips Lighting Poland Sp. z o. o. 1 Struktura zużycia energii
Bardziej szczegółowoV REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY
V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY Zadanie 1. Na rysunku przedstawiającym budowę neuronu zaznacz elementy wymienione poniżej, wpisując odpowiednie symbole literowe. Następnie wskaż za pomocą strzałek kierunek
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I SYSTEMY PERCEPCYJNE UKŁAD WZROKOWY ŹRENICA ROGÓWKA KOMORA PRZEDNIA TĘCZÓWKA SOCZEWKI KOMORA TYLNA MIĘŚNIE SOCZEWKI
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I SYSTEMY PERCEPCYJNE UKŁAD WZROKOWY MIĘŚNIE SOCZEWKI TĘCZÓWKA ŹRENICA ROGÓWKA KOMORA PRZEDNIA KOMORA TYLNA SOCZEWKA MIĘŚNIE SOCZEWKI NACZYNIÓWKA TWARDÓWKA CIAŁKO SZKLISTE
Bardziej szczegółowoMultimedial Unit of Dept. of Anatomy JU
Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU Ośrodkowy układ nerwowy zaczyna się rozwijać na początku 3. tygodnia w postaci płytki nerwowej, położonej w pośrodkowo-grzbietowej okolicy, ku przodowi od węzła
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoMechanizmy biologiczne i psychologiczno społeczne regulujace zachowanie człowieka. Dariusz Mazurkiewicz
Mechanizmy biologiczne i psychologiczno społeczne regulujace zachowanie człowieka Dariusz Mazurkiewicz Podejście biologiczne: Zachowanie człowieka jest zdeterminowane czynnikami natury biologicznej: neuroprzekaźniki
Bardziej szczegółowoUkład nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym
Budowa i funkcje Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym oraz integrację narządów wewnętrznych.
Bardziej szczegółowoEmocje. dr hab. Adriana Schetz IF US
Emocje dr hab. Adriana Schetz IF US adriana.schetz@gmail.com Emocje leżą u podłoża mechanizmów relacji społecznych oraz są kojarzone z aktywnością typu: Neurony lustrzane Empatia Samoświadomość Bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŚWIATŁA. Piotr Szymczyk. Katedra Automatyki i Inżynierii Biomedycznej, AGH
JAKOŚĆ ŚWIATŁA Piotr Szymczyk Katedra Automatyki i Inżynierii Biomedycznej, AGH Kraków, 2017 Źródła światła -podział Żarowe źródła światła Żarówki tradycyjne Żarówki halogenowe Wyładowcze źródła światła
Bardziej szczegółowoRegulacja snu i czuwania
Regulacja snu i czuwania Nie ma jednego transmitera ani pojedynczej struktury wybiórczo odpowiadającej za indukcję snu lub czuwania. W regulację następujących po sobie faz włączone są neurony o różnych
Bardziej szczegółowoNarkolepsja. Diagnostyka neurofizjologiczna
Historia badań nad narkolepsją. Diagnostyka neurofizjologiczna Aleksandra Wierzbicka Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 19 wiek Pierwszy opis objawów Lata 1950 Lata 1930 Sleep Onset Pierwsze REM
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoROLA ZEGARA BIOLOGICZNEGO W SYNCHRONIZACJI PROCESÓW ODPORNOŚCIOWYCH. KRYSTYNA SKWARŁO-SOŃTA 11 grudnia 2014
ROLA ZEGARA BIOLOGICZNEGO W SYNCHRONIZACJI PROCESÓW ODPORNOŚCIOWYCH KRYSTYNA SKWARŁO-SOŃTA 11 grudnia 2014 Warunki życia na Ziemi Są określone przez powtarzające się zmiany dobowe, miesięczne i roczne;
Bardziej szczegółowoInfantylny autyzm. prof. MUDr. Ivo Paclt, CSc.
Infantylny autyzm prof. MUDr. Ivo Paclt, CSc. Infantilny autyzm Podstawowy symptom: niezdolność do ukazywania przyjacielskiej mimiki, unikanie kontaktu wzrokowego, zaburzenia komunikacji społecznej, dziwne
Bardziej szczegółowoNutraceutyki wpływające na zachowanie zwierząt. Nutraceutyki-
Nutraceutyki wpływające na zachowanie zwierząt. Nutraceutyki- środki spożywcze łączące w sobie wartości żywieniowe i cechy środków farmaceutycznych. Są to poszczególne składniki żywności, jak i substancje
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA DEPRESJA CHARAKTERYSTYKA ZABURZENIA Epizod depresyjny rozpoznaje się gdy pacjent jest w stanie obniżonego nastroju, anhedonii oraz występują
Bardziej szczegółowoOpracowała: K. Komisarz
Opracowała: K. Komisarz EEG ElektroEncefaloGraf - aparat do pomiaru fal mózgowych i oceny pracy mózgu. BIOFEEDBACK - z ang. biologiczne sprzężenie zwrotne (dostarczanie człowiekowi informacji zwrotnej
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.
Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce
Bardziej szczegółowoSen wpływa na nasze emocje, reakcje i gwarantuje dobre zdrowie. Dobrze przespana noc zapewnia jasność myślenia, szybsze reakcje i dobry nastrój.
TIENS SLEEPING DUO DLACZEGO SEN its influence JEST TAKI WAŻNY? on human body Sen wpływa na nasze emocje, reakcje i gwarantuje dobre zdrowie. Dobrze przespana noc zapewnia jasność myślenia, szybsze reakcje
Bardziej szczegółowogrupa a Klasa 7. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0 1)
grupa a Regulacja nerwowo-hormonalna 37 pkt max... Imię i nazwisko Poniższy test składa się z 20 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź.... Za rozwiązanie
Bardziej szczegółowoOreksyny. Dwa peptydy by rządzić wszystkimi, czyli neurobiologia rytmów dobowych. Dorota Badowska III rok MISMaP: biotech + psych Warszawa 2008
Oreksyny Dwa peptydy by rządzić wszystkimi, czyli neurobiologia rytmów dobowych Dorota Badowska III rok MISMaP: biotech + psych Warszawa 2008 Copyright statement This presentation has been prepared for
Bardziej szczegółowoPotencjał spoczynkowy i czynnościowy
Potencjał spoczynkowy i czynnościowy Marcin Koculak Biologiczne mechanizmy zachowania https://backyardbrains.com/ Powtórka budowy komórki 2 Istota prądu Prąd jest uporządkowanym ruchem cząstek posiadających
Bardziej szczegółowoRegulacja nerwowo-hormonalna. 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza.
Regulacja nerwowo-hormonalna 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza. 2. Zaznacz nazwę struktury, która koordynuje działalność wszystkich
Bardziej szczegółowoInstytut Sportu. Biochemiczne wskaźniki przetrenowania. Zakład Biochemii. mgr Konrad Witek
Instytut Sportu Zakład Biochemii Biochemiczne wskaźniki przetrenowania Przetrenowanie (overtraining)- długotrwałe pogorszenie się dyspozycji sportowej zawodnika, na skutek kumulowania się skutków stosowania
Bardziej szczegółowoDrgawki czy mioklonie??? Iwona Terczyńska IMID
Drgawki czy mioklonie??? Iwona Terczyńska IMID Termin mioklonia u pacjenta z JME został po raz pierwszy zaproponowany przez Herpina w 1867 Mioklonie przysenne opisał Friedreich 1881 Nadal.nie ma powszechnie
Bardziej szczegółowoMolekuły Miłości. Borys Palka Katarzyna Pyzik. www.agh.edu.pl
Molekuły Miłości Borys Palka Katarzyna Pyzik www.agh.edu.pl Zakochanie Przyczyną Hormonalnych Zmian Grupa zakochanych, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet ) Grupa kontrolna, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet)
Bardziej szczegółowoTEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK
TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK Temat: Układ nerwowy i hormonalny Zadanie 1. Zaznacz poprawną odpowiedź. Co to są hormony? a) związki chemiczne wytwarzane w gruczołach łojowych, które regulują pracę
Bardziej szczegółowoBADANIE ZMYSŁU WZROKU
BADANIE ZMYSŁU WZROKU Badanie Ślepej Plamki Mariottea macula ceca Tarcza nerwu wzrokowego (discus nervi optici) ( Drugi nerw czaszkowy N.Opticus (II) Miejsce na siatkówce całkowicie niewrażliwe na bodźce
Bardziej szczegółowoCzym jest ruch? Życie polega na ruchu i ruch jest jego istotą (Schopenhauer) Ruch jest życiem, a życie jest ruchem (Senger)
Wysiłek fizyczny Czym jest ruch? Życie polega na ruchu i ruch jest jego istotą (Schopenhauer) Ruch jest życiem, a życie jest ruchem (Senger) Rodzaje wysiłku fizycznego: ograniczony, uogólniony, krótkotrwały,
Bardziej szczegółowoCzłowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu.
RUCH TO ZDROWIE Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu. P A M I Ę T A J Dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na
Bardziej szczegółowoZaburzenia snu klasyfikacja i diagnostyka
Zaburzenia snu klasyfikacja i diagnostyka Dyssomnie bezsenność nadmierna senność Klasyfikacja zaburzenia rytmu snu i czuwania Parasomnie MARCIN GRABICKI KLINIKA PULMONOLOGII, ALERGOLOGII I ONKOLOGII PULMONOLOGICZNEJ
Bardziej szczegółowoCzucie bólu z zębów człowieka. dr n. med. Marcin Lipski dr n. med. Jarosław Zawiliński
Czucie bólu z zębów człowieka dr n. med. Marcin Lipski dr n. med. Jarosław Zawiliński Nerwy Nerw trójdzielny Nerw szczękowy i nerw żuchwowy Gałęzie zębowy ww nerwów Miazga Włókna aferentne czuciowe Włókna
Bardziej szczegółowoośrodkowy układ nerwowy
receptory ośrodkowy układ nerwowy efektory układ autonomiczny ... ośrodkowy układ nerwowy receptory... układ autonomiczny obwodowy układ nerwowy Ogólny schemat połączeń systemu nerwowego... efektory układu
Bardziej szczegółowoZWIĄZEK DYSLEKSJI Z WADAMI WIDZENIA. TERESA MAZUR
ZWIĄZEK DYSLEKSJI Z WADAMI WIDZENIA. TERESA MAZUR WSTĘP Widzenie to proces zachodzący w mózgu dzięki pracy skomplikowanego układu wzrokowego. Tylko prawidłowy rozwój tego układu pozwala nam w pełni korzystać
Bardziej szczegółowoZdarzenia przebudzenia: liczba przebudzeń, indeks przebudzeń ([liczba przebudzeń x 60]/ TST)
Streszczenie wytycznych AASM 2007 1. Zawartość raportu z badania polisomnograficznego Amerykańska Akademia Medycyny Snu zaleca umieszczanie następujących danych w raporcie snu: Parametry sygnałów wejściowych:
Bardziej szczegółowoRozwój emocjonalny i społeczny dziecka w młodszym wieku szkolnym
Rozwój emocjonalny i społeczny dziecka w młodszym wieku szkolnym Ewa Pohorecka 08.06.2015 Kraków Rozwój emocjonalny dziecka kładzie podwaliny pod rozwój każdej innej zdolności umysłowej Na długo przed
Bardziej szczegółowoPlan wykładu. Prozopagnozja. wrażenie sensoryczne a percepcja. wrażenia sensoryczne i percepcja
Plan wykładu (1) rozróżnienie wrażeń sensorycznych i percepcji Psychologia procesów poznawczych: percepcja, język, myślenie wrażenie sensoryczne a percepcja W 3 dr Łukasz Michalczyk (2) wprowadzenie do
Bardziej szczegółowoMózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA
Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Podziały Patofizjologiczna: spastyczność, atetoza, ataksja, atonia, drżenie Topograficzna: monoplegia, paraplegia, hemiplegia,
Bardziej szczegółowoBiofeedback biologiczne sprzężenie zwrotne
Biofeedback biologiczne sprzężenie zwrotne Paweł Strumiłło Zakład Elektroniki Medycznej* )* Wykład w części przygotowany na podstawie materiałów studentów przedmiotu Aparatura Medyczna: Jacka Galanciaka
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA van Gogh 1890 DEPRESJA CHARAKTERYSTYKA ZABURZENIA Epizod depresyjny rozpoznaje się gdy pacjent jest w stanie obniżonego nastroju, anhedonii
Bardziej szczegółowoPamięć i uczenie się Zaburzenia pamięci
Egzamin TEN SLAJD JUŻ ZNAMY 1. Warunkiem przystąpienia do egzaminu: zaliczenie ćwiczeń. 2. Egzamin: test 60 pytań (wyboru: a,b,c,d i otwarte) treść: ćwiczenia i wykłady minimum 50% punktów punkty uzyskane
Bardziej szczegółowoBudowa i funkcje komórek nerwowych
Budowa i funkcje komórek nerwowych Fizjologia Komórki nerwowe neurony w organizmie człowieka około 30 mld w większości skupione w ośrodkowym układzie nerwowym podstawowa funkcja przekazywanie informacji
Bardziej szczegółowoNeurofizjologiczne uwarunkowania procesów snu, czuwania, świadomości i przytomności. Część 1
PRACE POGLĄDOWE Anestezjologia Intensywna Terapia 2015, tom 47, numer 2, 167 173 ISSN 0209 1712 www.ait.viamedica.pl Neurofizjologiczne uwarunkowania procesów snu, czuwania, świadomości i przytomności.
Bardziej szczegółowoReakcje obronne a agresja. Dr Irena Majkutewicz
Reakcje obronne a agresja Dr Irena Majkutewicz Popędy wyzwalające reakcje obronne Strach emocjonalna reakcja na realne zagrożenie Lęk emocjonalna reakcja na przewidywany, wyobrażany lub wspominany bodziec
Bardziej szczegółowoKonkurs neurobiologiczny BrainBee 2015
Konkurs neurobiologiczny BrainBee 2015 1. Kalozotomia to: a. Zabieg usunięcia jednej półkuli b. Usunięcie hipokampa c. Przecięcie spoidła wielkiego d. Przecięcie rdzenia przedłużonego 2. Trójjodotyronina
Bardziej szczegółowoUMYSŁ SPOŁECZNY. dr Mateusz Hohol Wykład 6: Od percepcji twarzy do wspólnej uwagi
UMYSŁ SPOŁECZNY dr Mateusz Hohol Wykład 6: Od percepcji twarzy do wspólnej uwagi Rozdział 9 Jak mózg spostrzega inne mózgi JAK CIĘ WIDZĘ TAK CIĘ PISZĘ, CZYLI BŁĘDY ATRYBUCJI (KOSSLYN & ROSENBERG, 2006)
Bardziej szczegółowoAby można było mówić o zaburzeniach snu ważne jest to, aby poznać kilka najistotniejszych cech jego prawidłowości.
Problem zaburzeń snu staje się coraz bardziej powszechny i obejmuje coraz szerszą populację. Dotyczy to również populacji dzieci i młodzieży. Wielokrotnie rodzice zgłaszają ten problem na wizytach lekarskich.
Bardziej szczegółowoVIDEOMED ZAKŁAD ELEKTRONICZNY
y przeznaczone do diagnostyki różnych rodzajów zaburzeń snu. Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu (ICSD) opisuje różne rodzaje zaburzeń, takich jak zespół obturacyjnego lub centralnego bezdechu sennego,
Bardziej szczegółowotel:
Miękki model mózgu, 8 części Nr ref: MA00741 Informacja o produkcie: Miękki model mózgu, 8 części Wysokiej jakości, realistyczny model mózgu człowieka, wykonany z miękkiego materiału, przypominającego
Bardziej szczegółowoUkład wewnątrzwydzielniczy
Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne
Bardziej szczegółowoWiadomości naukowe o chorobie Huntingtona. Prostym językiem. Napisane przez naukowców. Dla globalnej społeczności HD.
Wiadomości naukowe o chorobie Huntingtona. Prostym językiem. Napisane przez naukowców. Dla globalnej społeczności HD. Słownik agregaty grudki białka tworzące się wewnątrz komórek, występują w chorobie
Bardziej szczegółowoWykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych.
Wykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych. Termin integracja sensoryczna po raz pierwszy został użyty przez Ch. Sherringtona w 1902 roku w Anglii. Nowe znaczenie temu terminowi
Bardziej szczegółowoPodstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron
Układ nerwowy człowieka Podstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron Przewodnictwo skokowe w neuronach (kanały sodowe i potasowe) W aksonach mających osłonki mielinowe potencjały
Bardziej szczegółowoWykład 9. ogólne prawa percepcji. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii
Wykład 9 ogólne prawa percepcji dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii 1. etap percepcji recepcja absorpcja energii fizycznej przez receptor receptory są dostrojone do różnych rodzajów energii fizycznej
Bardziej szczegółowoNeurofizjologiczne uwarunkowania procesów snu, czuwania, świadomości i przytomności. Część 2
PRACE POGLĄDOWE Anestezjologia Intensywna Terapia 2015, tom 47, numer 2, 174 180 ISSN 0209 1712 www.ait.viamedica.pl Neurofizjologiczne uwarunkowania procesów snu, czuwania, świadomości i przytomności.
Bardziej szczegółowoLeczenie bezdechu i chrapania
Leczenie bezdechu i chrapania Bezdech senny, to poważna i dokuczliwa choroba, dotykająca ok. 4% mężczyzn i 2% kobiet. Warto więc wykonać u siebie tzw. BADANIE POLISOMNOGRAFICZNE, które polega na obserwacji
Bardziej szczegółowoFotoperiod 2015-05-19. Wpływ fotoperiodu na preferencję termiczną pojedynczych osobników
Materiał: dorosłe robotnice pszczoły miodnej rasy Apis mellifera carnica (pszczoła krainka), Wiek pszczół - 19 dni od osiągnięcia stadium dorosłego: Czym się zajmuję? robotnice broniące dostępu do gniazda
Bardziej szczegółowoNeurokognitywistyka. Mózg jako obiekt zainteresowania w
Neurokognitywistyka. Mózg jako obiekt zainteresowania w psychologii poznawczej Małgorzata Gut Katedra Psychologii Poznawczej WyŜsza Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie http://cogn.vizja.pl Wykład
Bardziej szczegółowoRok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek,
PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela - koordynator Dr Magdalena Markowska - koordynator Dr Paweł Majewski Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10 Wpływ stresu na
Bardziej szczegółowoParasomnie obraz kliniczny, różnicowanie, leczenie
Sen aktywny proces Parasomnie obraz kliniczny, różnicowanie, leczenie Stan świadomości charakteryzujący się: 1. Przyjęciem charakterystycznej postawy spoczynku 2. Zaprzestaniem aktywności ruchowej 3. Utratą
Bardziej szczegółowo