Witold Knoppek "Egzekucja z wynagrodzenia za pracę", Janina Nowosielska-Deresiewicz, Warszawa 1973 : [recenzja] Palestra 17/12(192),

Transkrypt

1 Witold Knoppek "Egzekucja z wynagrodzenia za pracę", Janina Nowosielska-Deresiewicz, Warszawa 1973 : [recenzja] Palestra 17/12(192),

2 N r 12 (192) R ecen zje 121 staranny i nie ustawać w pracy nad przyswajaniem sobie szybko narastającej wiedzy ludzkiej: wiedzy o państwie, wiedzy o społeczeństwie, wiedzy o człowieku oraz o biologicznych podstawach ludzkiego działania. Adwokat powinien umieć od pierwszego zetknięcia z klientem i z aktami jego sprawy wyszukać wszystko to, co przemawia na jego korzyść. W tym znaczeniu adwokat nie może być obiektyw ny. Zawód adwokata jest nie tylko konieczny. Jest także wieczny, to znaczy potrzebny tak długo, dopóki człowiek żyć będzie w społeczeństwie. Rozmowę przeprowadził S. Wąsowicz HECEIMMJE Janina Nowosielska-Deresiewicz: Egzekucja z wynagrodzenia za pracę, W ydawnictwo Prawnicze, W arszawa 1973, s W yodrębnienie w nowym kodeksie postępow ania cywilnego przepisów o egzekucji z w ynagrodzenia za pracę z obszerniejszego zakresu, mianowicie z egzekucji z w ierzytelności pieniężnych, zachęciło poznańską A utorkę do napisania pracy doktorskiej, a n astęp nie po pew nym skróceniu tekstu i pom inięciu rozw ażań bardziej teo retycznych do przedstaw ienia czytelnikom in teresu jącej m onografii. K siążka Janiny N ow osielskiej-d eresiewicz nie zaw iera, niestety, wniosków i postulatów sum ujących jej rozw ażania, zebranych w jakim ś niewielkim rozdziale końcowym, co je st pewnym m ankam entem pracy, zniew ala jednak czytelnika do przestudiow ania książki. Ogólniejsze w nioski A utorka um ieściła już w e w stępnym rozdziale o znaczeniu sam ej egzekucji z wynagrodzenia za pracę bądź też starała się je precyzować, kiedy zaczęła om awiać w k o lejnych rozdziałach przedm iot egzekucji z w ynagrodzenia za pracę, tok czynności egzekucyjnych, stanowisko w ierzyciela, dłużnika i poddłużnika, rolę kom ornika, problem atykę ochrony dłużnika i zabezpieczenia interesów w ierzyciela oraz praktyczne zagadnienia zw iązane z podziałem wyegzekwow anych sum przy zbiegu kilku tytułów egzekucyjnych. Trudno nie zgodzić się z A utorką, gdy podkreśla zależność pom iędzy re alnością zasady praw orządności a sp raw nym w ykonyw aniem orzeczeń sądowych. P raktycy wiedzą, jak dość łatwo można uzyskać ty tu ł wykonawczy, ale jednocześnie jak tru d n o jest wyegzekwować objęte nim należności. To był też ten pierw szy powód, dla którego A utorka podjęła opracowanie niezbyt w dzięcznego tem atu. D rugim powodem było to, że w dzisiejszych stosunkach społeczno-ekonomicznych egzekucja z w ynagrodzenia za pracę je st najczęściej spotykanym i n ajsk u teczniejszym (poza egzekucją z r a chunków bankow ych) sposobem egzekucji św iadczeń pieniężnych. W artość pracy Janiny N ow osielskiej- -Deresiewicz stanie się jednak w pełni zrozum iała dopiero w tedy, kiedy uśw ia

3 122 R ecen zje N r 12 (192) dom im y sobie, że pow ażną pozycją w egzekucjach z w ynagrodzenia za pracę są należności alimentacyjne, a z danych szacunkowych za rok 1972 w y nika, iż blisko 26% kom orniczych egzekucji tych należności je st bezskutecznych.1 W czasie obowiązywania dawnego k.p.c. po now eli z 1950 roku egzekucja z w ynagrodzenia za pracę, prow a dzona w ram ach egzekucji z w ierzytelności pieniężnych i innych praw m ajątkow ych, natrafiała zdaniem A utorki na liczne przeszkody, zw łaszcza w łaśnie w zakresie egzekucji roszczeń alim entacyjnych. Do najczęstszych takich przeszkód należało uchylanie się dłużnika od egzekucji przez zm iany m iejsca pobytu lub m iejsca pracy albo przez w ykonyw anie je dynie m ało uchw ytnych prac doryw czych oraz przez nierzetelne postępow anie poddłużnika (nieprzekazywanie zajętych sum, ukryw anie części zarobków dłużnika). Nowe przepisy o egzekucji z w y n a grodzenia za pracę (art k.p.c.) uspraw niają ją i niew ątpliw ie zm niejszają trudności, z jakim i borykali się kom ornicy i wierzyciele, działający na podstaw ie danych przepisów. U norm o w anie zaw arte w szczególności w art i 3, art. 882 i art. 884 k.p.c. um ożliw iają uchw ycenie przez kom o rn ik a w szystkich św iadczeń należnych dłużnikow i od poddłużnika oraz ciągłość egzekucji w razie zm iany m iejsca pracy. Możliwość w ym ierzenia przez kom ornika grzywny zakładowi p racy dłużnika za niew ykonanie obow iązków w ynikających z art. 882 i i 3 k.p.c. oraz w ytoczenia pow ództw a przeciw ko zakładow i pracy za w y rządzoną w ierzycielow i szkodę o d straszają odpowiedzialnych funkcjonariuszy zakładów pracy, a także pracodaw ców nieuspołecznionych od nierzetelnej ochrony dłużnika. Duże zn a czenie w zakresie egzekucji świadczeń alim entacyjnych m a też przepis art k.p.c., przew idujący odpow iednią pomoc ze strony organów MO i rad narodowych. A utorka czerpie doświadczenie co potw ierdza lek tu ra książki ze swojej w ieloletniej praktyki sędziowskiej, również na stanow isku sędziego egzekucyjnego. K siążka jest mocno osadzon a n a literatu rze przedm iotu i orzecznictw ie sądowym, lecz nie ogranicza się do kom entarza, ale zaw iera ciekawe w łasne propozycje w ykładni i głębokie rozw ażania oparte na analizie tekstów norm atyw nych w konfrontacji z p ra k tyką postępow ania egzekucyjnego. Ta m etoda w ystępuje zw łaszcza w rozdziale poświęconym przedm iotowi egzekucji z w ynagrodzenia za pracę (str ), w rozdziałach o podm iotach uczestniczących w postępow aniu egzekucyjnym (str ) i o ochronie dłużnika (str ). U derza zainteresow anie i rozległa w iedza A u to r ki w stycznej z om aw ianym tem atem problem atyce stosunków pracy. Szczupłe ram y recenzji pozw alają zatrzym ać się zaledw ie przy niektórych tylko w ybranych kw estiach. W najdłuższym II rozdziale książki A utorka, wychodząc od niew yczerpującego określenia w ynagrodzenia za pracę przyjętego w art k.p.c., ustala precyzyjnie granicę pomiędzy przedm iotem egzekucji z w ynagrodzenia za pracę ( a r t 881 k.p.c.) a przedm iotem egzekucji z innych w ierzytelności i innych praw m ajątkow ych (art. 895 k.p.c.). W konkluzji A utorka p rzy j m uje, że egzekucja z w ynagrodzenia za pracę może być skierow ana do każdego dochodu uzyskiw anego przez d łu żnika z tzw. pracy podporządkow anej, niekoniecznie więc z samej um ow y o pracę, lecz również z um owy zlecenia, umowy o dzieło i innych umów o świadczenie usług pod w arunkiem, że 1 D ane z k o n fe re n c ji p raso w ej w Sądzie W ojew ódzkim d la W ojew ództw a W arszaw skiego, G azeta S ądow a n r 16/1973, str. i.

4 N r 12 (192) R ecen zje 123 dotyczą one pracownika z a tru dnionego u dłużnika zajętej w ierzytelności (str ). Dochód natom iast z umow y zlecenia dłużnika nie będącego pracow nikiem może ulec zajęciu w ram ach egzekucji z innych w ierzytelności i p raw m ajątkow ych (art. 895 k.p.c.). Dużo uw agi pośw ięca A utorka przedm iotowi egzekucji w zależności od źródła stosunku pracy (umowy o p ra cę, nom inacji, w yboru, spółdzielczego stosunku pracy, um owy ajencyjnej, pracy chałupniczej ). A utorka dochodzi do w niosku, że egzekucja z w ynagrodzenia za pracę obejm uje w szelkie dochody, jakie pracow nik osiąga w związku z pozostaw aniem w stosunku pracy (str. 35). Interesujący jest postulat naw iązujący do uregulow ania przyjętego w Niem ieckiej Republice Dem okratycznej, żeby kom ornik osobiście zaw iadam iał zakład pracy o zajęciu w ynagrodzenia. M iałby on możność spraw dzenia na m iejscu danych dotyczących w ynagrodzenia dłużnika, co przyczyniłoby się na pew no do przyspieszenia postępow ania i utrudniłoby zmowę dłużnika z pracodaw cą (poddłużnikiem). N a tle art. 787 k.p.c. A utorka p o ru sza zagadnienie zajęcia w ynagrodzenia w spółm ałżonka dłużnika podkreślając, że zgodnie z art. 32 i 33 k.r.o. dorobek m ałżonków stanow i dopiero p o brane w ynagrodzenie i dlatego nie m a możliwości zajęcia nie pobranego jeszcze w ynagrodzenia współm ałżonka mim o rozszerzenia klauzuli w ykonalności. Godny uw agi jest postulat de lege ferenda całkowitego wyelim inow ania kom orników z egzekucji z w ynagrodzenia za pracę, gdy poddłużnikiem jest jednostka gospodarki uspołecznionej. U spraw niłoby to znakom icie postępowanie. P ostulat jest realny, skoro na przykład przy egzekucji przeciwko Skarbow i P aństw a i innym państw o w ym osobom praw nym w ierzyciel z pom inięciem kom ornika przesyła tytuł egzekucyjny bezpośrednio dłużnikowi, który obowiązany jest niezwłocznie należność uiścić (art k.p.c.). Więcej uw agi należało może pośw ięcić różnym zabiegom dłużników zm ierzającym do obejścia praw a celem uchylenia się od skutecznej egzekucji. Chodzi tu o niepożądane zjaw isko fik cyjnych procesów i egzekucji obliczonych co najm niej n a zm niejszenie sum, jak ie w w yniku zajęcia mogą być p rzekazane rzeczyw istem u wierzycielowi. Skoro grzyw na z art. 762 i 886 k.p.c. nie jest środkiem przym usu, lecz po prostu sankcją za niezastosow anie się do w ezw ania kom ornika (str. 111), to pow inien ją chyba wym ierzać sąd, a nie kom ornik. Celowy de lege ferenda w ydaje się więc postulat pow rotu do uregulow ania w edług art. 643 daw nego k.p.c. Powództwo z art k.p.c. nie w ym agało jak się w ydaje odręb nego uregulow ania, skoro chodzi tu przecież o czyn niedozwolony poddłużnika, a jego ew entualna odpow iedzialność za w yrządzoną wierzycielowi szkodę unorm ow ana jest w art. 415 i nast. k.c. Przepis art k.p.c. je st w istocie przepisem p raw a m a terialnego i jest w ustaw ie procesowej zbyteczny. Z byt w ąsko A utorka p o tra ktow ała powództwo przeciw ko dłużnikow i zajętej w ierzytelności jako osobie bliskiej dłużnika egzekwowanego. Ma ono duże praktyczne znaczenie. Rozdział II o czynnościach egzekucyjnych (str ), niezależnie od w szystkich innych w alorów wspólnych całej pracy, w yróżnia się nadto jako zw ięzły w ykład toku czynności w n a j bardziej popularnej egzekucji z w y n a grodzenia za pracę. Przeczyta go z pożytkiem zarówno kom ornik sądowy jak i sędzia egzekucyjny, uczyni to także pracow nik realizujący w zakładach p racy zajęcia kom orników. Szczegółow e tabele potrąceń na poczet zajęcia

5 124 R ecenzje N r 12 (192) w ynagrodzenia u łatw iają orientację co do zakresu zajęcia. A teraz czego b rak w om aw ianej książce? Na pewno nie m a w niej inform acji, która zaspokajałaby ciekawość czytelnika na przykład co do tego, czy i ile powództw z art i z art. 887 k.p.c. w pływ a do naszych sądów. Można się tu było posłużyć statystyką opartą na m etodzie reprezentacji (wpływy w 3 4 w ybranych sądach powiatowych). Dane te orientow ałyby, czy instytucje te są w ogóle p rak ty cznie w ykorzystyw ane, czy też są one m artw e. P rzydałaby się rów nież in form acja ilu stru jąca choćby n a przykładzie jednego pow iatu i jednego m iasta-pow iatu, ile razy poddłużnik ukarany został grzyw ną z art. 886 k.p.c. K siążka m ogłaby też mieć spis literatu ry przedm iotu i orzeczeń niezależnie od odsyłaczy i przypisków. B raki te w niczym jednak nie podw ażają znaczenia, jakie nowa książka Janiny Nowosielskiej-Deresiewicz ma dla nauki i praktyki cywilistycznej. Jest to pierw sza i na długie la ta z pewnością jedyna m onografia o- b ejm u jąca całość problem atyki egzekucji z w ynagrodzenia za pracę, w y pełniającą dotkliw ą lukę bibliograficzną. K siążka znakomicie uzupełnia szczupłe zresztą orzecznictwo w tej dziedzinie, zaw iera w ykładnię naukow ą przepisów, w nioski de lege lata i de lege ferenda, a przede w szystkim obok kom entarza E. W engerka2 jest pozycją, do której w szczególności p raw nik-praktyk sięgnie zawsze z zaufaniem.3 Witold Knoppek 2 E. Wengerek: P o stęp o w a n ie zabezpieczające i eg zek u c y jn e K o m en tarz, W arszaw a P o r. też notę b ib lio g raficzn ą A. W iśniewskiego, N ow e P ra w o n r 6/1973, str