Narodowy Bank Polski Departament Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych WSTĘPNA INFORMACJA O KONDYCJI

Transkrypt

1 Narodowy Bank Polski Departament Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych WSTĘPNA INFORMACJA O KONDYCJI SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM STANU KONIUNKTURY W III KW 25

2 SPIS TREŚCI Synteza 3 I. Ogólny klimat koniunktury 6 Indeksy koniunktury stan i prognozy 6 Prognoza produkcji sprzedanej 7 Cząstkowe wskaźniki koniunktury 8 I.1. Popyt. Zamówienia. Produkcja. 9 Stan popytu 9 Prognozy popytu 9 Obszary zmian popytu 1 Nowe zamówienia 13 Obszary zmian poziomu zamówień 13 Prognozy produkcji 15 Obszary zmian poziomu produkcji 15 I.2. Sytuacja ekonomiczna 17 Bieżące oceny sytuacji ekonomicznej 17 Obszary zmian sytuacji ekonomicznej 18 Oceny sytuacji a bariery rozwoju 2 Prognozy sytuacji ekonomicznej 2 Obszary zamian sytuacji 21 Trafność prognoz 23 I.3. Zatrudnienie 24 Zmiany zatrudnienia 24 Prognozy zatrudnienia 25 Uwarunkowania planowanych zmian zatrudnienia 28 I.4. Wynagrodzenia 33 Prognozy wzrostu płac 33 I.5. Inwestycje 36 I.6. Zapasy 44 I.7. Wykorzystanie mocy produkcyjnych 46 Obszary zmian 47 Krótko- i długoterminowe skutki zmian wykorzystania mocy produkcyjnych 48 I.8. Kredyt bankowy 5 Zmiany zadłużenia a sytuacja ekonomiczna przedsiębiorstw. 51 Ocena dostępności kredytów 52 1

3 I.9. Oprocentowanie kredytów 54 Koszty kredytu a ocena kondycji ekonomicznej przedsiębiorstw. 56 Zmiany oprocentowania kredytów w bankach komercyjnych a zmiany stóp procentowych NBP. 57 Prognoza stóp procentowych 57 I.1. Płynność finansowa przedsiębiorstw. 59 Płynność finansowa a wielkość przedsiębiorstwa. 6 Obsługa zadłużenia kredytowego. 61 Obsługa zobowiązań pozakredytowych. 62 I.11. Ceny, koszty 65 Prognozy CPI 65 Prognozy PPI 66 Prognozy cen własnych wyrobów 67 Prognozy cen wykorzystywanych surowców i materiałów 69 Koszty stałe 7 Obszary zmian 7 I.12. Kurs walutowy 72 Kurs walutowy zagrożenie dla eksportu oraz krajowej produkcji 72 I.13. Eksport, import 75 Aktywność eksportowa 75 Opłacalność eksportu 77 Zmiany kursu złotego a ocena sytuacji ekonomicznej 78 Prognozy eksportu 8 Cechy zbiorowości eksporterów 81 Import 82 Cechy zbiorowości importerów 83 I.14. Szybki monitoring NBP a dane GUS wartość prognostyczna danych 85 Prognozy popytu 85 Prognozy produkcji 85 Prognozy sytuacji 85 I.15. Bariery rozwoju wybrane problemy 86 II. Aneks 1 - Uwagi metodologiczne 87 III. Aneks 2 Konstrukcja zintegrowanego wskaźnika koniunktury 88 IV. Aneks 3 - Formularz badania ankietowego 92 2

4 SS Y Y NN TT EE ZZAA W świetle wyników szybkiego monitoringu NBP, badań ankietowych prowadzonych przez inne ośrodki badawcze oraz danych makroekonomicznych statystyki publicznej, wykorzystanych przy konstruowaniu wskaźników koniunktury (patrz Załącznik 3) można sformułować następujące wnioski: 1) Prezentowane w opracowaniu wskaźniki można podzielić na trzy grupy: a. wskaźniki oparte na badaniach ankietowych, które odzwierciedlają nastroje przedsiębiorców w grupie tych wskaźników znalazły się m.in.: prognozy popytu, produkcji, eksportu, wskaźniki ocen i prognoz sytuacji, b. wskaźniki oparte na badaniach ankietowych, które pokazują plany i działania rozwojowe przedsiębiorców, w tym przede wszystkim prognozy nowych przedsięwzięć inwestycyjnych, plany zmian poziomu zadłużenia i wielkości zatrudnienia, c. wskaźniki koniunktury skonstruowane w oparciu o dane makroekonomiczne (skalowany indeks koniunktury NBP oraz zintegrowany wskaźnik koniunktury NBP 1 ). Wymienione grupy wskaźników dają następujący obraz klimatu koniunktury. Wskaźniki nastroju (grupa a) obniżyły się w stosunku do poprzedniego kwartału i analogicznego okresu ub.r., ale pozostają blisko swoich maksymalnych poziomów i wskazują na pozytywny obraz koniunktury wśród przedsiębiorców mimo pogorszenia nastrojów wciąż przeważają optymiści. Dla obniżenia nastrojów nie bez znaczenia było opublikowanie danych GUS dotyczących I kw. br. Wskaźniki odnoszące się do planowanych działań (grupa b), mimo spadku optymizmu wśród respondentów, sugerują nie słabnącą aktywność rozwojową przedsiębiorstw. Wskaźniki z grupy c sugerują zaś negatywny obraz koniunktury, aczkolwiek z możliwością jego poprawy w ciągu najbliższych miesięcy. Istotny wpływ na to zjawisko wywarły słabe wyniki statystyczne uzyskane w pierwszych miesiącach roku (indeksy koniunktury tworzone są w oparciu o te wyniki). 2) Przedsiębiorstwa poinformowały o utrzymaniu wyższej niż w 24 r., choć nieco niższej niż w poprzednim kwartale, aktywności inwestycyjnej. Ze względu na niskie wskaźniki dynamiki nakładów na środki trwałe wg danych GUS, jakie odnotowano w całej gospodarce, podjęto próbę weryfikacji prognoz inwestycji na I półrocze br. (trzeba przypomnieć, że prognozy na I półrocze br. zapowiadały wyraźne ożywienie w obszarze inwestycji). Okazało się, że w 8% przypadków realizacja zamierzeń inwestycyjnych w I półroczu została przez respondentów uznana za zgodną z wcześniejszymi planami, zaś swoje plany inwestycyjne w tym okresie zmieniło co piąte przedsiębiorstwo. W przeważającej większości przypadków zmiana planów oznaczała wycofanie się z inwestycji lub przynajmniej ograniczenie ich skali. Najczęstszą przyczyną rezygnacji z zaplanowanych inwestycji było pogorszenie sytuacji firmy, w tym gorsze perspektywy sprzedaży. W drugiej kolejności zmiana planów wynikała z przesunięcia projektowanych zamierzeń na kolejny kwartał. 1 Patrz Załącznik 1. 3

5 O rewizji planów częściej informowały przedsiębiorstwa najmniejsze; wśród sekcji PKD najczęściej swoje plany zmieniły firmy budowlane. Skutek makroekonomiczny tych korekt nie powinien być zatem zbyt duży. 3) Przedsiębiorstwa informują o zamiarach zwiększenia zadłużenia kredytowego wobec banków. Wskaźnik prognoz zadłużenia osiągnął najwyższą wartość w całej historii badań po raz pierwszy od początku badań była to wartość dodatnia. Zwiększone zapotrzebowanie na kredyt może być kolejnym dowodem na wysoką aktywność inwestycyjną w grupie ankietowanych przedsiębiorstw. Zjawisko wzrostu zainteresowania kredytem pojawiło się już w II kw. br. Jednocześnie jednak zwiększyła się liczba odrzucanych przez banki wniosków kredytowych; głównie z powodu braku zdolności kredytowej, co, w przypadku utrzymania się tej tendencji, może hamować tempo napływu środków do przedsiębiorstw. Nieznacznie pogorszyła się też zdolność ankietowanych przedsiębiorstw do obsługi zadłużenia wobec banków i pozostałych podmiotów gospodarczych. 4) Poprawiły się perspektywy wzrostu zatrudnienia. Wskaźnik przyjął wartość dodatnią po raz drugi w historii badań (po raz pierwszy dodatni poziom wskaźnika uzyskano w analogicznym okresie ub.r.), co oznacza, że prognozy wzrostu zatrudnienia przeważyły nad prognozami spadku tej wielkości. Więcej optymizmu w prognozach zatrudnienia wykazały przedsiębiorstwa z sektora MSP, podczas gdy w grupie dużych firm przeważyły plany ograniczenia zatrudnienia. Mniej przedsiębiorstw niż w poprzednim kwartale zaplanowało zwiększyć płace. Przeciętny wzrost wynagrodzeń będzie podobny jak w II kw. br. płace w firmach, które zdecydowały się na ich podniesienie będą rosły średnio o 5%. 5) Przedsiębiorstwa gorzej oceniły m.in. stan i perspektywy popytu, zmniejszył się też optymizm prognoz wielkości nowych zamówień, a w konsekwencji również pogorszyło się saldo prognoz produkcji. Spadek optymizmu prognoz dotknął zwłaszcza firmy publiczne. Nieznacznie zwiększyły się nadmierne w stosunku do potrzeb zapasy, co potwierdza pewne pogorszenie w ocenach popytu. 6) Jednym z czynników ograniczających planowaną wielkość produkcji mogły być mniej optymistyczne przesłanki odnośnie wielkości eksportu. Mimo pogorszenia prognoz eksportu w oczekiwaniach eksporterów wyraźnie przeważa wciąż optymizm. Pod koniec II kw. nieznacznie poprawiły się ponadto oceny stanu eksportu, wzrosła przy tym opłacalność sprzedaży zagranicznej oraz zmniejszył się odsetek przedsiębiorstw deklarujących kurs walutowy jako barierę rozwoju, choć trudności wynikające z wahań kursu pozostały na pierwszym miejscu wśród najpoważniejszych problemów ankietowanych przedsiębiorstw. Wpływ na tę poprawę miał niewątpliwie umacniający się kurs dolara w stosunku do złotego. Rzeczywisty kurs dolara znalazł się bowiem powyżej przedziału wyznaczonego przez średnią rozkładu powiększoną o ½ odchylenia standardowego dla kursu dolara, przy którym przedsiębiorstwom opłaca się eksportować, co oznacza brak realnych zagrożeń dla opłacalności eksportu rozliczanego w dolarach. 4

6 7) W III kw. przedsiębiorstwa zaplanowały nieznacznie większe podwyżki cen na swoje wyroby i usługi niż w II kw. Wg przewidywań respondentów średnia wzrostu cen wyniesie,9% w relacji kwartał do kwartału, wobec dwukrotnie wyższych podwyżek, jakie planowano w analogicznym okresie ub.r. Ceny planuje podnieść 4% firm (38% w poprzednim kwartale, 6% w III kw. ub.r.). Co ciekawe, większe podwyżki nie wynikają ze wzrostu oczekiwań inflacyjnych. Miary inflacji CPI i PPI oraz indeks oczekiwanych zmian cen surowców i komponentów potrzebnych do produkcji dość wyraźnie zmniejszyły się w stosunku do poprzedniego kwartału. Pewnym wyjaśnieniem dla tego zjawiska jest analiza prognoz cen w klasyfikacji wg wielkości zatrudnienia. Większe podwyżki cen własnych wyrobów zamierzają wprowadzić bowiem przedsiębiorstwa z sektora MSP niż grupa dużych firm. Jest to zjawisko dość często obserwowane i wiąże się m.in. z silniej rosnącymi w sektorze MSP cenami surowców i komponentów stosowanych do produkcji. W grupie przedsiębiorstw zatrudniających ponad 25 osób przewiduje się, że zarówno dynamika cen na wyroby oferowane przez te firmy, jak i dynamika cen surowców będzie niższa niż w II kw. 5

7 I.. OO GÓÓLL G NN YY KKLL I MM AA TT KK OONN I UU NN KKTT UU RR YY INDEKSY KONIUNKTURY STAN I PROGNOZY Tab. 1 Zmiany aktywności gospodarczej w świetle wybranych wskaźników koniunktury 2 nazwa indeksu przebieg indeksu prognoza Wskaźniki klimatu koniunktury GUS Skalowany indeks koniunktury przedsiębiorstw (NBP) Standaryzowany wskaźnik sytuacji przedsiębiorstw (NBP) Zintegrowany wskaźnik koniunktury (NBP) Ocena ogólnego klimatu koniunktury w przetwórstwie przemysłowym jest w lipcu optymistyczna, nieco lepsza niż w czerwcu, choć gorsza niż w analogicznym miesiącu ubiegłego roku. Na poprawę koniunktury złożyły się korzystniejsze niż przed miesiącem oceny bieżącego portfela zamówień oraz produkcji. W I kwartale roku skalowany indeks koniunktury wyraźnie spadł. Analogiczny spadek wskaźnika miał ostatni raz miejsce na przełomie roku. Obraz koniunktury pozostał negatywny. Niewielki spadek wskaźnika zarówno w stosunku do poprzedniego, jak i analogicznego okresu ub.r. Wskaźnik utrzymuje się blisko swoich maksymalnych wskazań. Wskaźnik spadł poniżej poziomu, który umownie odgranicza stan dobrej od stanu złej koniunktury. Na zjawisko to wpłynęły słabe wyniki statystyczne uzyskane w I kw. br. Także prognoza wskaźnika, choć sugeruje możliwość poprawy klimatu gospodarczego, wskazuje, że najbardziej prawdopodobne jest utrzymanie się w drugim i trzecim kwartale złego stanu koniunktury. 2 Por. Uwagi metodologiczne 6

8 2, 1,5 1,,5 wskaźnik wsk.odsezonowany trend ,5-1, , , III 1999 IV 1999 I 2 II 2 III 2 IV 2 I 21 II 21 III 21 IV 21 I 22 II 22 III 22 IV 22 I 23 II 23 III 23 IV 23 I 24 II 24 III 24 IV 24 I 25 II 25 III Rys. 1 Ogólny wskaźnik koniunktury GUS (lewy górny wykres), skalowany indeks koniunktury NBP (prawy górny wykres), standaryzowany wskaźnik sytuacji przedsiębiorstw (lewy dolny wykres), zintegrowany wskaźnik koniunktury NBP (prawy dolny wykres) PRODUKCJA SPRZEDANA W PRZEMYŚLE równaniu do pierwszych czterech miesięcy roku jest związana m.in. z ustąpieniem wysokiego efektu 3% bazy związanego ze zjawiskami gospodarczymi 25% 2% 15% przed akcesją Polski do UE. W najbliższych miesiącach można oczekiwać utrzymania się pozytyw- 1% nych tendencji w przemyśle, choć badania koniunk- 5% tury NBP wskazują na znaczące ryzyko słabszej % -5% -1% dynamiki produkcji względem scenariusza bazowego. -15% Rys. 2 Realna dynamika produkcji sprzedanej przemysłu w relacji do analogicznego miesiąca roku poprzedniego Na Rys. 2 przedstawiono realną dynamikę produkcji sprzedanej przemysłu w relacji do analogicznego miesiąca poprzedniego roku. W czerwcu dynamika produkcji wyniosła 6.8% r/r. Poprawa dynamiki produkcji sprzedanej przemysłu w po- 7

9 CZĄSTKOWE WSKAŹNIKI KONIUNKTURY popyt - analog.kw.ub.r. popyt - pop.kw. popyt - prognoza zamówienia - analog..kw.ub.r. zamówienia - pop.kw. zamówienia - pronoza produkcja - analog.kw.ub.r. produkcja - pop.kw. produkcja - prognoza eksport - analog.kw.ub.r. eksport - pop.kw. eksport - prognoza inwestycje - analog.kw.ub.r. inwestycje - pop.kw. inwestycje - prognoza zatrudnienie - analog.kw.ub.r. zatrudnienie - pop.kw. zatrudnienie - prognoza płynność - analog.kw.ub.r. płynność - pop.kw. płynność - bieżący kw. sytuacja - analog.kw.ub.r. sytuacja - pop.kw. zmiana sytuacji - prognoza Rys. 3 Zbiorcze zestawienie sald (kolor granatowy stan na III kwartał 24 r., kolor zielony stan na II kwartał 25 r., różowy kolor prognoza na III kwartał 25r.) 3 okres prognozy Tab. 2 Wskaźniki klimatu koniunktury 4 na podstawie wyników szybkiego monitoringu NBP sezono wych zmian ogółem trwałych tendencji produkcji 5 prognoza zatrud nienia eksportu inwestycji kontynuacja inwestycji wzrostu cen zadłużenia oceny sytuacji bież. obsługa zadłużenia kredytowego pozostałego III kwartał 23 r. 15,7 18,9 4, 14,9 19,2 31,4-47,4 92,8-13,1-21,9-13,6 74,2 61, -6,5-9,5 IV kwartał 23 r. 9,6 16,6 5,5 11,1 19,8 25,8-49,6 89, -18,2-19,7-2,8 75,5 64,5-1,8-6,5 I kwartał 24 r. 1,3-7,6 6,3-14, 7,9 25,6-45,9 9-16,1-26,1-15,6 82,1 69,5 3,1-4,4 II kwartał 24 r. 1,2 24,3 8,2 16,1 25,5 41,2-32,9 92,8-6,4-32, -5,3 82,7 69, 4,1-2,1 III kwartał 24 r. 13,8 22,1 7,3 14,8 24,6 33,3-36,7 94,4 2,3-24,6-8,8 86,4 73,2 1-4,1 IV kwartał 24 r. 14, 23,3 6,4 16,9 25,1 26,3-48,5 91,5-5,1-26,3-19,7 85,9 72,3 9,4-7, I kwartał 25 r. -,2-4,5 5,7-1,2 1,8 17,4-28,8 93,6-11,6-27,8-11,2 85,7 79,6 1,8-4,6 II kwartał 25 r. 17,1 25,3 7,7 17,6 28,8 3,1-26,3 94,2 -,7-28, -9, 83,6 57, 13,4-1,2 III kwartał 16,3 17,9 5,3 12,6 17,3 24, -31,4 93,6 1,7-2,1 2,3 84,5 52,3 11,9-1,7 25 r. Pogrubioną czcionką wyróżniono maksymalny poziom wskaźników w historii badań ankietowych. stan zapasów 3 Wskaźniki w formie sald obliczono jako różnice między odpowiedziami korzystnymi (poprawa sytuacji, wzrost popytu, wzrost produkcji, wzrost eksportu, nowe inwestycje, wzrost zatrudnienia) i niekorzystnymi (pogorszenie sytuacji, spadek popytu, spadek produkcji, spadek eksportu, brak inwestycji, spadek zatrudnienia) 4 Patrz przypis 4. Metoda wyliczenia wskaźników została podana również w Uwagach metodologicznych, w punkcie 5 5 Chodzi zarówno o produkcję przemysłową, jak i budowlano-montażową, a w przypadku pozostałych firm o skalę działalności. 8

10 I..11. PPooppyyt tt... ZZaammóówwi iieenni iiaa... PPr roodd uukk ccj jjaa... stan popytu prognozy popytu trwałe zmiany popytu - obszary wzrostu STAN POPYTU nieznacznie zwiększyła się skala problemów ze znalezieniem odbiorcy na produkty oferowane przez przedsiębiorstwa. Trudności tego rodzaju zaczynają zwiększać się w grupie eksporterów oraz w sektorze publicznym, systematycznie zmniejszają się zaś w grupie jednostek budowlanych, które w latach charakteryzowały się największymi problemami z popytem. podobnie jak w poprzednim kwartale problemy z popytem znalazły się na trzecim miejscu wśród barier rozwoju. spadek optymizmu prognoz wywołany został z jednej strony sezonowym spadkiem koniunktury z drugiej strony zmalał jednak również odsetek firm spodziewających się trwałego wzrostu popytu wskaźnik prognoz spadł w relacji do poprzedniego kwartału i analogicznego okresu ub.r. budownictwo problemy z popytem trend I-99 II-99 III-99 IV-99 I- II- III- IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 4 Niski popyt jako bariera rozwoju (na osi pionowej odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty; trend tego wskaźnika uzyskano metodą x11; ze względu na brak danych dla III kw. 23 r. na rysunku przedstawiono dane szacunkowe) Nieznacznie zwiększyła się skala problemów ze znalezieniem odbiorcy na produkty oferowane przez ankietowane przedsiębiorstwa. Trudności tego rodzaju plasują się na trzecim miejscu wśród najpoważniejszych barier hamujących rozwój sektora przedsiębiorstw. W czerwcu b.r. problemy z popytem sygnalizowało12,6% przedsiębiorstw (o 2 punkty proc. więcej niż w marcu b.r.) patrz Rys. 4. Z barierą popytu najczęściej stykały się firmy z sekcji Handel i naprawy (16% tej sekcji deklarowało istnienie takich problemów) oraz Przetwórstwo przemysłowe (13% przedsiębiorstw). Trzeba podkreślić, że od 21 r. do końca 24 r. trudności ze znalezieniem odbiorcy na oferowane przez siebie produkty najczęściej odczuwały firmy budowlane. Tendencja ta została przełamana dopiero w marcu br. PROGNOZY POPYTU W III kwartale br. należy oczekiwać wolniejszego wzrostu popytu niż w II kw. br. oraz III kw. ub.r. (patrz Rys. 6). Spadek ten należy wiązać zarówno z efektem bazy powtórzenie tempa wzrostu obserwowanego w 24 r. byłoby trudne do osiągnięcia, jak też z sezonowym wyhamowaniem koniunktury. III kw 25 21,7 6,7 6,9 9,2 1,4 II kw 25 24,7 9,2 57,6 7,1 1,5 III kw 24 22,2 8,2 61, 7,5 1,1 % 2% 4% 6% 8% 1% wzrost.sez. wzrost bez zmian spadek sez. spadek Rys. 5 Prognozy popytu struktura odpowiedzi 9

11 wskaźnik trend trwały komponent wskaźnika I-99 II-99 III-99 IV-99 I- II- III- IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 6 Wskaźnik prognoz popytu ogółem (różnica sald), trwały komponent wskaźnika (różnica sald) oraz trend wskaźnika prognoz popytu ogółem (uzyskany metodą x11) OBSZARY ZMIAN POPYTU cała próba prywatny publiczny budownictwo górnictwo i kopalnictwo handel i naprawy poczta i telekomunikacja przetwórstwo przemysłowe transport wytw. i zaopatr. w energię -23,1 pozostałe poniżej 5 pracow pracow pracow pracow. ponad 1999 pracow. eksporterzy nieeksporterzy eksport(-49) eksport(5-1) importerzy nieimporterzy inwestorzy nieinwestorzy -,8 5,6 9,5 14,4 15,7 12,8 14, 13,1 17,9 18,4 16,2 19,2 19,4 18,5 16,9 21,9 2,1 21,6 22,3 25,7 31, Rys. 7 Wskaźniki prognoz popytu (różnice sald) w podstawowych klasyfikacjach oczekiwania na III kw. 25 r. Spadek optymizmu prognoz popytu w równej mierze odczuły przedsiębiorstwa zajmujące się eksportem, co nieeksporterzy (patrz Rys. 8). Saldo trwałych komponentów popytu w obu grupach było dodatnie, ale malejące. W klasie eksporterów saldo to było trzykrotnie wyższe niż w grupie podmiotów nieeksportujących. Mimo lepszych prognoz, oceny bariery popytowej są obecnie gorsze właśnie w grupie eksporterów. Wzrost trudności ze znalezieniem odbiorcy w tej grupie ności ze znalezieniem odbiorcy w tej grupie zaczął się pod koniec ub.r. Wśród eksporterów bardziej optymistyczne prognozy sformułowały przedsiębiorstwa o niskim udziale eksportu w przychodach (do 5%). W tej grupie wyższe było również saldo trwałych komponentów popytu , 2 15, 1 5, -5, -1-15, -2-25, -3 eksporterzy-trend nieeksporterzy-trend eksporterzy nieeksporterzy IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 eksporter nieeksporter IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 8 Wskaźniki prognoz popytu (różnice sald) w klasach eksporterów i firm produkujących wyłącznie na rynek krajowy (trendy zmiennych uzyskano metodą x11) górny rysunek; oraz odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty dolny rysunek 35, 3 25, 2 15, 1 5, -5, -1-15, -2-25, eksport(-5)-trend eksport<5-1>-trend eksport(-5) eksport<5-1> IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 9 Wskaźniki prognoz popytu (różnice sald) w klasach eksporterów o małym (do 5%) i dużym (od 5 do 1%) udziale eksportu w przychodach ogółem (trendy zmiennych uzyskano metodą x11) 1

12 W klasyfikacji wg PKD oceny popytu były zróżnicowane ze względu na odmienne dla każdej z sekcji wahania sezonowe. Prognozy optymistyczne przeważyły we wszystkich sekcjach, poza Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę, gdzie zwykle w tym okresie notuje się spadek zapotrzebowania na produkty tej sekcji. Ocena trwałych komponentów prognoz popytu 6 oraz wygasanie bariery popytu wskazuje na możliwość zwiększenia zapotrzebowania na usługi w sekcji Budownictwo. 35, 3 25, 2 15, 1 5, -5, -1-15, przemysł wskaźnik prognoz popytu odsezonowany trend bariera popytu I- II- III- IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 budownictwo wskaźnik prognoz popytu odsezonowany trend bariera popytu I- II- III- IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 handel wskaźnik prognoz popytu odsezonowany trend bariera popytu I- II- III- IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 1 Wskaźniki prognoz popytu (różnice sald) oraz odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty w przemyśle, budownictwie i 6 Na rysunku uwzględniono jedynie wskaźnik zagregowany bez podziału na trwałe i sezonowe komponenty. 11 handlu (na rysunku surowe i odsezonowane wskaźniki popytu oraz trendy tych zmiennych uzyskane metodą x11) Poprawy popytu oczekuje sektor prywatny. W sektorze publicznym przeważyły prognozy pesymistyczne, i choć przedsiębiorstwa zakładają, że spadek popytu będzie miał charakter sezonowy, to od dwóch kwartałów obserwuje się stopniowy wzrost bariery popytu w tej grupie (por.rys. 11). 3 25, 2 15, 1 5, -5, -1-15, -2-25, prywatny-trend publiczny-trend prywatny publiczny III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 prywatny publiczny III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 11 Wskaźniki prognoz popytu (różnice sald) w sektorze publicznym i prywatnym (trendy zmiennych uzyskano metodą x11) górny rysunek; oraz odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty dolny rysunek W III kw. bardziej optymistyczne prognozy sformułowały przedsiębiorstwa z sektora MSP niż duże firmy. Również problemy z popytem były mniejsze w przedsiębiorstwach małych i średnich niż w grupie dużych przedsiębiorstw. Analiza trwałych komponentów prognoz oraz porównanie wyników z przewidywaniami z poprzednich kwartałów sugerują jednak spadek optymizmu prognoz popytu właśnie w grupie najmniejszych firm (do 5 zatrudnionych).

13 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 duże małe II-5 III branże oferujące dobra inwestycyjne pozostałe branże trend (branże ofer.dob.inw.) trend (poz.bran.) I- II- III- IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 45 Rys. 12 Odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty w podziale na małe i duże przedsiębiorstwa (do 5 i powyżej 5 zatrudnionych) Odnotowano wyraźny spadek optymizmu prognoz w branżach oferujących dobra inwestycyjne 7 (por. Rys.13). Za spadek ten odpowiedzialne są jednak głównie czynniki sezonowe. Saldo trwałych komponentów popytu w tej grupie pozostało wyraźnie dodatnie, a przy tym wyższe niż w pozostałych branżach. Niewielkie zmiany dotyczyły ocen bariery popytu w tej klasyfikacji. Zarówno w przypadku firm oferujących dobra inwestycyjne, jak i w pozostałej grupie przedsiębiorstw trudności ze znalezieniem odbiorcy nieznacznie nasiliły się w relacji do poprzedniego kwartału inwestycyjne nieinwestycyjne I- II- III- IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 13 Wskaźniki popytu (różnice sald) w branżach oferujących dobra inwestycyjne oraz w pozostałych przedsiębiorstwach (trendy zmiennych uzyskano metodą x11) górny rysunek; oraz odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty dolny rysunek 7 W skład grupy branż oferujących dobra inwestycyjne zaliczono pięć działów sekcji Przetwórstwo przemysłowe : Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana, Produkcja maszyn biurowych i komputerów, Produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków, Produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep, Produkcja pozostałego sprzętu transportowego oraz sekcję Budownictwo. 12

14 NOWE ZAMÓWIENIA prognozy spadek w relacji do poprzedniego kwar- nowych tału i analogicznego okresu ub.r. OBSZARY ZMIAN POZIOMU ZAMÓWIEŃ zamówień saldo prognoz utrzymuje się jednak na wyraźnie dodatnim poziomie cała próba 23,9 zmiany w długim okresie transport MSP prywatny publiczny budownictwo 8,7 28,2 36,8 - obszary górnictwo i kopalnictwo 4 wzrostu handel i naprawy 27,7 poczta i telekomunikacja 25, przetwórstwo przemysłowe 24, W III kw. 25 r. można oczekiwać wol- transport 33,3 niejszego wzrostu liczby nowych zamówień w wytw. i zaopatr. w energię pozostałe -5,9 25,8 stosunku do poprzedniego kwartału i analogicz- poniżej 5 pracow. 33,7 nego okresu ub.r. Trend zmiennej sugeruje stabili pracow pracow. 22,4 29,4 zację pracow. ponad 1999 pracow. 13,9 16,3 35, eksporterzy nieeksporterzy 24,8 23,2 3 eksport(-49) 33,3 25, eksport(5-1) importerzy 11,9 25,4 2 nieimporterzy 22,6 15, 1 5, -5, wskaźnik trend (x11) inwestorzy nieinwestorzy 22,6 25, Rys. 16 Wskaźniki prognoz liczby nowych zamówień (różnice sald) w podstawowych klasyfikacjach oczekiwania na III kw. 25 r. I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 14 Wskaźnik prognoz liczby nowych zamówień (różnica sald) oraz trend tego wskaźnika (uzyskany metodą x11) O wolniejszym tempie napływu nowych zamówień informują zarówno przedsiębiorstwa sprzedające swoje wyroby na eksport, jak i firmy III-5 32,9 54,1 9, 4, oferujące je wyłącznie na rynku krajowym. Oznaki II-5 37,7 51,8 6,4 4,1 spowolnienia widoczne są zwłaszcza w grupie I-5 19,5 6,3 15, 5,3 eksporterów, dla których eksport stanowi ponad IV-4 32,1 52, 1,4 5,5 połowę wpływów ze sprzedaży. W grupie tej prognozy nowych zamówień są wyraźnie mniej opty- III-4 34,8 53,5 5,1 6,6 mistyczne niż w klasie niewyspecjalizowanych % 2% 4% 6% 8% 1% wzrost stabilne spadek nie dotyczy eksporterów. Rys. 15 Prognozy liczby nowych zamówień struktura odpowiedzi 13

15 4 35, 3 25, 2 15, 1 5, -5, -1 eksporterzy trend - eksporterzy nieeksporterzy trend - nieeksporterzy I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 17 Wskaźniki prognoz liczby nowych zamówień (różnice sald) w grupie eksporterów i nieeksporterów (trendy zmiennych uzyskano metodą x11) 4 35, 3 25, 2 15, 1 5, -5, -1 prywatny trend-prywatny publiczny trend-publiczny I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 19 Wskaźniki prognoz liczby nowych zamówień (różnice sald) w sektorach własności (trendy zmiennych uzyskano metodą x11) 35, 3 25, 2 15, 1 5, budownictwo handel i naprawy przemysł Wyraźnie większego wzrostu liczby zamówień można oczekiwać w sektorze prywatnym niż w publicznym, jednak wskaźnik prognoz w obu grupach jest niższy niż w III kw. ub.r. W grupie firm publicznych spadek optymizmu prognoz odnotowały zwłaszcza przedsiębiorstwa państwowych -5, I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 18 Wskaźniki prognoz liczby nowych zamówień (różnice sald) w przemyśle, handlu i budownictwie (na rysunku trendy tych zmiennych uzyskane metodą x11) osób prawnych, gdzie prognozy spadku liczby zamówień były liczniejsze niż prognozy wzrostu tej liczby. 4 Wzrost liczby zamówień przewidują wszystkie sekcje PKD, poza respondentami z sekcji Wy- 35, 3 25, twarzanie i zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz, 2 wodę, gdzie przeważyły przewidywania spadku nowych zamówień nad prognozami wzrostu. W pozostałych sekcjach prognozy optymistyczne 15, 1 5, MSP duże 4 okr. śr. ruch. (MSP) 4 okr. śr. ruch. (duże) przeważyły nad pesymistycznymi, w tym w sześciu I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 sekcjach oczekuje się, że napływ zleceń będzie mniejszy niż w analogicznym kwartale ub.r., a tylko w Transporcie odnotowano poprawę w relacji do III kw. ub.r. Rys. 2 Wskaźniki prognoz liczby nowych zamówień (różnice sald) w MSP oraz dużych przedsiębiorstwach We wszystkich klasach skonstruowanych w oparciu o wielkość zatrudnienia prognozy wzrostu liczby nowych zleceń przeważyły nad prognozami spadku tej wielkości, w tym najmniej optymizmu wykazały podmioty największe, co jest jednak charakterystyczne dla tego okresu. We wszystkich grupach odnotowano spadek w relacji do poprzedniego kwartału i anal.kw.ub.r., w tym znacznie większy w dużych przedsiębiorstwach. 14

16 Drugi kwartał z rzędu podmioty oferujące dobra inwestycyjne spodziewają się nieco większego napływu nowych zamówień niż szego napływu nowych zamówień niż pozostałe jednostki. PROGNOZY PRODUKCJI wyraźny spadek wskaźnika zarówno w stosunku do poprzedniego kwartału, jak i analogicznego okresu ub.r. wskaźnik pozostaje na dodatnim poziomie utrzymuje sięduży optymizm w grupie firm budowlanych spodziewany spadek produkcji w przedsiębiorstwach publicznych oraz w firmach z sekcji Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę prognozy produkcji zmiany na poziomie mezoekonomicznym III 25 29,9 57,6 12,5 II 25 37,8 53,3 8,9 I 25 18,5 64,8 16,7 IV 24 35,6 54, 1,5 III 24 32, 6,6 7,4 % 2% 4% 6% 8% 1% wzrost bez zmian spadek W III kw. br. można oczekiwać niższej dynamiki produkcji niż w II kw., jak też w analogicznym okresie ub.r. Na spadek ten wpłynęły zarówno czynniki sezonowe, jak też mniej optymistyczne niż w 24 r. oceny poziomu popytu wskaźnik trend IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 21 Wskaźnik prognoz produkcji (różnica sald) oraz trend tego wskaźnika (uzyskany metodą x11) Rys. 22 Prognozy produkcji struktura odpowiedzi OBSZARY ZMIAN POZIOMU PRODUKCJI cała próba prywatny publiczny budownictwo górnictwo i kopalnictwo handel i naprawy poczta i telekomunikacja przetwórstwo przemysłowe transport wytw. i zaopatr. w energię pozostałe poniżej 5 pracow pracow pracow pracow. ponad 1999 pracow. eksporterzy nieeksporterzy eksport(-49) eksport(5-1) importerzy nieimporterzy inwestorzy nieinwestorzy -23,1-1,7 1,4 9,7 1,2 13,9 17,3 16,3 16,5 17,5 16,5 16, 15,1 17,8 18,3 21,5 22,2 21,5 24,4 22,4 27, 33,3 43, Rys. 23 Wskaźniki prognoz produkcji (różnice sald) w podstawowych klasyfikacjach plany na III kw. 25 r. Spadek optymizmu prognoz produkcji zanotowali zarówno eksporterzy, jak i firmy produkujące wyłącznie na rynek krajowy. Częściej zwiększać produkcję planują eksporterzy nie 15

17 specjalizujący się w eksporcie. Przedsiębiorstwa z ponad 5% udziałem sprzedaży zagranicznej w sprzedaży ogółem wykazali zaś nawet mniejszy optymizm prognoz niż firmy w ogóle nie eksportujące (patrz Rys. 24 i 25). 3 25, 2 15, 1 5, -5, -1-15, -2 eksporterzy nieeksporterzy trend-eksporterzy trend-nieeksporterzy IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 24 Wskaźniki prognoz produkcji (różnice sald) w klasach eksporterów i przedsiębiorstw nie zajmujących się eksportem (trendy zmiennych uzyskano metodą x11) 35, 3 25, 2 15, 1 5, -5, eksport49 eksport5 trend-eksport49 trend-eksport5 IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 25 Wskaźniki prognoz produkcji (różnice sald) w klasach eksporterów o małym (do 5%) i dużym (od 5 do 1%) udziale eksportu w przychodach ogółem (trendy zmiennych uzyskano metodą x11) Zwiększyć produkcję planują wszystkie sekcje PKD, poza Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę, gdzie drugi kwartał z rzędu produkcja może spadać. Największym odsetkiem firm zwiększających produkcję (skalę działalności) odznacza się zaś sekcja Budownictwo i Górnictwo i kopalnictwo. 3 25, 2 15, 1 5, -5, -1-15, budownictwo handel i naprawy przemysł IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 26 Wskaźniki prognoz produkcji (różnice sald) w przemyśle, handlu i budownictwie (na rysunku trendy tych zmiennych uzyskane metodą x11) 35, 3 25, 2 15, 1 5, -5, -1 prywatny publiczny trend-prywatny trend-publiczny III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 27 Wskaźniki prognoz produkcji (różnice sald) w sektorach własności (trendy zmiennych uzyskano metodą x11) Prognozy produkcji są zróżnicowane w zależności od sektora własności. Przewagą planów zwiększenia produkcji odznaczają się przedsiębiorstwa prywatne, choć i w tym sektorze dał się odczuć spadek optymizmu prognoz w relacji do poprzedniego kwartału, natomiast w sektorze publicznym przeważyły plany ograniczenia produkcji w III kw. Warto podkreślić, że tak silny pesymizm w grupie podmiotów publicznych pojawił się po raz pierwszy w historii badania (tzn. do 21 r.). Na spadek optymizmu w tej grupie wpłynęło widoczne pogorszenie nastrojów zarówno w grupie przedsiębiorstw samorządowych, jak i państwowych osób prawnych. Wśród podmiotów publicznych spadek produkcji prognozują głównie przedsiębiorstwa należące do sekcji Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę. 16

18 35, 3 25, 2 15, 1 5, -5, I-3 II-3 MSP duże 4 okr. śr. ruch. (MSP) 4 okr. śr. ruch. (duże) III-3 IV-3 I-4 Rys. 28 Wskaźniki prognoz produkcji (różnice sald) w sektorze MSP i dużych przedsiębiorstwach Zgodnie z tendencją obserwowaną również w poprzednich kwartałach w III kw. produkcja silniej rosnąć będzie w sektorze MSP, niż w dużych przedsiębiorstwach. W przypadku wszystkich klas obserwujemy spadek wskaźnika prognoz w relacji do poprzedniego kwartału i analogicznego okresu ub.r. II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III , 4 35, 3 25, 2 15, 1 5, -5, -1-15, -2-25, -3 inwestycyjne pozostałe trend - inwestycyjne trend - pozostałe IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 29 Wskaźniki prognoz produkcji (różnice sald) w branżach oferujących dobra inwestycyjne oraz pozostałych przedsiębiorstwach (trendy zmiennych uzyskano metodą x11) Wzrost produkcji planują wyraźnie częściej podmioty oferujące dobra inwestycyjne niż pozostałe firmy. W obu klasach oczekuje się, że tempo wzrostu produkcji w III kw. będzie niższe niż w II kw. oraz w analogicznym okresie ub.r. I..22. SSyyt ttuuaaccj jjaa eekkoonnoommi iiccz znnaa BIEŻĄCE OCENY SYTUACJI EKONOMICZNEJ sytuacja niewielkie pogorszenie sytuacji bieżąca enklawy dobrej sytuacji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę górnictwo i kopalnictwo wielkie przedsiębiorstwa inwestorzy zmiany w przedsiębiorstwa zorientowane na rynek długim okresie - obszary wzrostu krajowy (bez eksportu i importu) budownictwo prognoza sytuacji niewielkie pogorszenie prognoz sytuacji, przy zachowaniu optymizmu w ocenie przyszłości W ciągu ostatnich trzech miesięcy oceny sytuacji w próbie uległy niewielkiemu pogorszeniu, i chociaż wzrósł odsetek przedsiębiorstw w bardzo dobrej sytuacji, to zwiększył się też procent firm w słabej i bardzo złej kondycji ekonomicznej. 17 Saldo ocen 8 w czerwcu br. spadło o 1,2 punktu w relacji do marca br., zmniejszyło się również w stosunku do analogicznego okresu ub.r. Analiza zmian w długim okresie sugeruje wyczerpanie się możliwości dalszej poprawy sytuacji. 6 55, 5 45, 4 35, 3 25, 2 15, 1 IX 22 XII 22 III 23 VI 23 IX 23 Rys. 3 Wskaźnik oceny sytuacji ekonomicznej (różnica sald) 8 różnica między odsetkiem ocen bardzo dobrych i dosyć dobrych a odsetkiem ocen słabych, złych i bardzo złych XII 23 III 24 VI 24 IX 24 XII-24 III 25 VI 25

19 VI 25 III 25 XII 24 IX 24 VI 24 13,3 11,6 13,3 14,1 15,4 6,8 62,9 64, 63, 61,8 18,1 17,3 15,6 15,9 16,1 6,1,7 6,71,5 5,21,9 5,21,9 5,31,4 % 2% 4% 6% 8% 1% bardzo dobra dosyć dobra słaba zła bardzo zła Rys. 31 Bieżąca ocena sytuacji ekonomicznej struktura odpowiedzi OBSZARY ZMIAN SYTUACJI EKONOMICZNEJ cała próba prywatny publiczny budownictwo górnictwo i kopalnictwo handel i naprawy poczta i telekomunikacja przetwórstwo przemysłowe transport wytw. i zaopatr. w energię pozostałe poniżej 5 pracow pracow pracow pracow. ponad 1999 pracow. eksporterzy nieeksporterzy eksport(-49) eksport(5-1) importerzy nieimporterzy inwestorzy nieinwestorzy kredytobiorcy niekorzystający z kredytu 14,1 26,3 38,2 38,2 37,3 44, 42,3 47,8 47,3 47,1 45,9 5,8 52,6 5,1 5 5,3 51,8 49,3 47,3 54,3 59,8 63,9 67,6 83,3 89, Rys. 32 Wskaźniki sytuacji ekonomicznej (różnice sald) w podstawowych klasyfikacjach dane za czerwiec 25 r. oceny dotyczą podmiotów zaopatrujących się i sprzedających swoje produkty wyłącznie w kraju, ale też eksporterów z nieopłacalnym eksportem oraz eksporterów nieimportujących. Trzeba podkreślić, że najsilniejsze pogorszenie sytuacji odczuli eksporterzy bez importu IX 22 XII 22 III 23 VI 23 IX 23 XII 23 III 24 eksport-import eksport import rynek kraj. Rys. 33 Wskaźniki sytuacji ekonomicznej 9 w klasach importerów, eksporterów, nieimporterów i nieeksporterów wyjaśnienie skrótów: eksport eksporterzy nieimporterzy; import importerzy nie zajmujący się eksportem; eksport import eksporterzy importerzy; rynek kraj. nieeksporterzy z zerowym udziałem importu w kosztach IX 22 XII 22 III 23 VI 23 IX 23 XII 23 III 24 VI 24 VI 24 IX 24 IX 24 XII-24 XII-24 III 25 III 25 eksport49 eksport5 eksport>=9% Rys. 34 Wskaźnik oceny sytuacji bieżącej w grupie eksporterów wyjaśnienie skrótów: eksport49 eksporterzy z mniej niż 5% udziałem eksportu w przychodach; eksport5 eksporterzy z przynajmniej 5% udziałem eksportu w przychodach; eksport9 eksporterzy z przynajmniej 9% udziałem eksportu w przychodach ogółem VI 25 VI 25 Pod koniec II kw. lepiej swoją sytuację oceniali eksporterzy niż podmioty sprzedające swoje towary wyłącznie na rynku krajowym, a w grupie eksporterów, te spośród przedsiębiorstw, które całość swojej sprzedaży na eksport określiły jako opłacalną, jak też te firmy, które jednocześnie eksportowały i importowały. Najsłabsze 18 Kolejny już kwartał z rzędu (ponad trzy lata) najgorzej swoją sytuację oceniły przedsiębiorstwa budowlane. Trzeba przy tym dodać, że sytuacja tej grupy w ostatnim okresie poprawia się w czerwcu wskaźnik salda ocen wzrósł o 3,7 9 Liczone w postaci sald (odsetek firm w przynajmniej przeciętnej sytuacji minus odsetek firm w złej lub słabej sytuacji)

20 punktu w relacji do marca. Najlepszą kondycją w próbie charakteryzują się firmy z sekcji Górnictwo i kopalnictwo, gdzie wskaźnik ocen nie uległ zmianie, oraz Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę, gdzie nastąpiła poprawa w relacji do poprzedniego kwartału IX 22 XII 22 III 23 VI 23 IX 23 XII 23 III 24 VI 24 IX 24 budownictwo handel i naprawy przemysł Rys. 35 Wskaźnik oceny sytuacji bieżącej w przemyśle, budownictwie i handlu 6 5 XII-24 III 25 VI 25 Sytuacja była zróżnicowana w zależności od wielkości przedsiębiorstwa. Nastąpiła poprawa sytuacji w przedsiębiorstwach najmniejszych (do 5 zatrudnionych) i największych (ponad 2 pracowników). Istotne pogorszenie kondycji miało miejsce w grupie firm średniej wielkości. Sytuacja sektora MSP pozostaje wyraźnie gorsza niż kondycja dużych przedsiębiorstw XII 22 ponad_2 do_2 do_5 do_25 do_5 III 23 VI 23 IX 23 XII 23 Rys. 37 Wskaźnik oceny sytuacji bieżącej w klasach wielkości zatrudnienia III 24 VI 24 IX 24 XII-24 III 25 VI IX 22 XII 22 III 23 VI 23 IX 23 XII 23 III 24 VI 24 IX 24 publiczny prywatny Rys. 36 Wskaźniki oceny sytuacji ekonomicznej (różnice sald) w sektorach własności Od początku prowadzenia badań ankietowych sektor prywatny był w lepszej sytuacji ekonomicznej niż podmioty publiczne. Pod koniec II kw. 25 r. te różnice jeszcze się pogłębiły sektor prywatny odnotował niewielką poprawę sytuacji, zaś sektor publiczny - pogorszenie. O pogorszeniu sytuacji w tym sektorze zadecydowały jednostki należące do Skarbu Państwa, w pozostałych dwóch formach własności sektora publicznego odnotowano poprawę. W sektorze prywatnym poprawa była widoczna w grupie firm prywatnych krajowych. XII-24 III 25 VI 25 Wśród badanych cech charakteryzujących działalność i sytuację przedsiębiorstw najsilniej związana z oceną kondycji firmy była skala problemów z płynnością. Przedsiębiorstwa nie zgłaszające żadnych poważniejszych problemów w tym obszarze oceniły swoją sytuację najlepiej wg opinii 89% respondentów z tej grupy sytuacja firmy jest przynajmniej dobra, podczas gdy w klasie firm zgłaszających częste trudności odsetek ten spada do 18%. Jeśli chodzi o kredytobiorców, to sytuacja tej grupy pogorszyła się w ciągu ostatnich trzech miesięcy. Niewielką poprawę odnotowały zaś przedsiębiorstwa nie posiłkujące się kredytem. 19

21 Tab. 3 Zależność ocen sytuacji od ocen płynności (struktura w %; sumy w wierszach=1) ocena sytuacji bardzo dobra brak problemów sporadyczne problemy częste problemy 98,9 1,1 dosyć dobra 74,2 21,8 4, słaba 35,25 35,25 29,5 zła 14,3 16,7 69,1 7 65, 6 55, 5 45, 4 35, 3 25, 2 15, 1 5, IX 22 XII 22 III 23 VI 23 IX 23 XII 23 III 24 VI 24 IX 24 firmy bez kredytu kredytobiorcy Rys. 38 Wskaźnik oceny sytuacji bieżącej w grupie kredytobiorców oraz w przedsiębiorstwach nie posiłkujących się kredytem bankowym XII-24 III 25 VI 25 Czwarty kwartał z rzędu najczęściej wymienianą barierą rozwoju pozostał kurs walutowy. Problem stanowiły zarówno jego wahania, jak i wartość. Na kolejnych pozycjach na liście barier znalazła się: silna konkurencja (skala problemów z tego tytułu nasila się w ciągu ostatniego roku), niski popyt, brak płynności oraz zatory płatnicze, jak też zmienność przepisów i niestabilność i niejasność prawa podatkowego. Obszary nasilonego występowania poszczególnych problemów zostały zaprezentowane w Tab. 4. Dane tam zawarte sugerują, że kurs walutowy najbardziej dokucza eksporterom będącym zarazem importerami, z najsilniejszą konkurencją walczą jednostki budowlane. Niski popyt jest zaś bolączką podmiotów należących do Skarbu Państwa. O spadku płynności i zatorach płatniczych informują podmioty z sekcji Górnictwo i kopalnictwo oraz firmy budowlane. OCENY SYTUACJI A BARIERY ROZWOJU W czerwcu br. nieznacznie wzrósł odsetek respondentów deklarujących brak poważniejszych problemów hamujących rozwój firmy z 23% do 24,5%. Tab. 4 Obszary występowania najpoważniejszych problemów sektor lub forma własności sekcja PKD eksport/import ocena sytuacji kredytobiorcy/ inwestorzy kurs konkurencja popyt płynność zatory płatnicze publiczny (24%) Skarbu Państwa (29%) przetwórstwo (26%) transport (21%) eksporterzyimporterzy (29%) inwestorzy (22%) publiczny (18%) Skarbu Państwa (23%) handel (16%) przetwórstwo (13%) im gorsza sytuacja, tym większy problem publiczny (1%) Skarbu Państwa (11%) górnictwo (17%) budownictwo (16%) prywatny (14%) pryw.kraj. (16%) budownictwo (3%) transport (21%) eksporterzynieimporterzy (26%) im gorsza sytuacja, tym większy problem nieeksporterzy (1%) im gorsza sytuacja, tym większy problem publiczny (11%) Skarbu Państwa (13%) budownictwo (16%) pozostałe (11%) energetyka (1%) nieeksporterzy (1%) im gorsza sytuacja, tym większy problem przepisy, podatki publiczne (8%) Skarbu Państwa (12%) pozostałe (14%) PROGNOZY SYTUACJI EKONOMICZNEJ 2

22 Respondenci oczekują dalszej poprawy sy- OBSZARY ZAMIAN SYTUACJI tuacji w III kw. br., przy niewielkim obniżeniu skali tej poprawy w stosunku do poprzedniego kwartału. Zachowanie optymizmu przy wyraźnie cała próba prywatny publiczny budownictwo 7,3 16,3 18,2 32,1 mniej korzystnie kształtujących się prognozach górnictwo i kopalnictwo handel i naprawy 17,3 41,7 popytu, zamówień i produkcji sugeruje, że przedsiębiorcy nie przywiązują do tego spadku zbyt dużego znaczenia. poczta i telekomunikacja przetwórstwo przemysłowe transport wytw. i zaopatr. w energię pozostałe poniżej 5 pracow. -7,7 13,9 18,9 21,6 31,6 25, 2 wskaźnik trend pracow pracow pracow. ponad 1999 pracow. eksporterzy 19,6 12,2 9,7 19,4 15,5 15, nieeksporterzy eksport(-49) 16, 17,1 1 eksport(5-1) importerzy 13,1 17,6 5, nieimporterzy inwestorzy 13,5 14,6 nieinwestorzy 2,5 kredytobiorcy niekorzystający z kredytu 17,2 13,3-5, IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 39 Wskaźnik prognoz sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw (różnica sald) oraz trend tego wskaźnika (uzyskany metodą x11) III 25 II 25 I 25 IV 24 III 24 9,6 22,3 22,7 18,7 19,8 8,7 71,7 71,7 76,5 74,5 6, 5,6 9,7 4,7 5,7 % 2% 4% 6% 8% 1% poprawa bez zmian pogorszenie Rys. 4 Prognozy sytuacji ekonomicznej struktura odpowiedzi -1-5, 5, 1 15, 2 25, 3 35, 4 45, Rys. 41 Wskaźniki prognoz sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw (różnice sald) w podstawowych klasyfikacjach oczekiwania na III kw. 25 r. Prognozy co do kierunku zmian sytuacji są zróżnicowane w badanych agregacjach. Jednak zasadniczo przeważyły oczekiwania poprawy. Najbardziej optymistyczne prognozy na III kw. sformułowały: górnictwo i kopalnictwo wśród sekcji PKD, importerzy bez eksportu w klasach importeksport, podmioty najmniejsze pod względem zatrudnienia, sektor prywatny wśród sektorów własności, w tym zwłaszcza jednostki prywatne krajowe, kredytobiorcy. Pogorszenie sytuacji w III kw. sygnalizują: sekcja Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę, eksporterzy z bardzo wysokim udziałem eksportu w przychodach (ponad 9%), przedsiębiorstwa w bardzo złej kondycji ekonomicznej. 21

23 3 25, 2 15, 1 5, -5, IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 eksport-import eksport import rynek kraj. Rys. 42 Wskaźniki prognoz sytuacji ekonomicznej (różnice sald) w klasach importerów, eksporterów, nieimporterów i nieeksporterów (na rysunku trend tych zmiennych wyliczony metodą x11) wyjaśnienie skrótów: eksport eksporterzy nie zajmujący się importem; import importerzy nie zajmujący się eksportem; eksport import eksporterzy importerzy; rynek kraj. nieeksporterzy z zerowym udziałem importu w kosztach 25, 2 15, 1 5, -5, -1 IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 eksport49 eksport5 eksport9 Rys. 43 Wskaźniki prognoz sytuacji ekonomicznej (różnice sald) w wybranych klasach eksporterów (na rysunku trend tych zmiennych wyliczony metodą x11) wyjaśnienie skrótów: eksport49 eksporterzy z mniej niż 5% udziałem eksportu w przychodach; eksport5 eksporterzy z przynajmniej 5% udziałem eksportu w przychodach; eksport9 eksporterzy z przynajmniej 9% udziałem eksportu w przychodach 22, 2 18, 16, 14, 12, 1 8, 6, 4, 2, -2, budownictwo handel i naprawy przemysł IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 Rys. 44 Wskaźnik prognoz sytuacji ekonomicznej (różnica sald) w budownictwie, handlu i naprawach oraz przemyśle (na rysunku trend tych zmiennych wyliczony metodą x11) 2 16, 12, 8, 4, -4, III-1 IV-1 I-2 II-2 III-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 III-5 prywatny trend-prywatny publiczny trend-publiczny Rys. 45 Wskaźnik prognoz sytuacji ekonomicznej (różnica sald) w sektorach własności Tab. 5 Sytuacja oczekiwana a sytuacja aktualna przedsiębiorstwa (dane w %, % wiersza) aktualna ocena prognoza na III kw 25 r. (II kw 25 r.) poprawa bez zmian pogorszenie bardzo dobra 15,2 82,6 2,2 dosyć dobra 2,1 73,8 6,2 słaba 36,5 55,6 7,9 zła 24,4 7,7 4,9 bardzo zła 83,3 16,7 Dla tych przedsiębiorstw, które obawiają się pogorszenia swojej sytuacji ekonomicznej największy problem w czerwcu b.r. stanowił kurs walutowy (31% firm oczekujących pogorszenia sytuacji informowało o takich obawach) oraz egzekwio zbyt niski popyt i silna konkurencja na rynku (po 19%). W poprzednim kwartale przedsiębiorstwa oczekujące pogorszenia sytuacji deklarowały istnienie podobnych problemów. Istnieje silna korelacja między kierunkiem zmian sytuacji a planami odnośnie produkcji. W grupie przedsiębiorstw, które oczekują poprawy sytuacji 65% zamierza zwiększyć produkcję (skalę działalności). Wśród firm informujących o pogorszeniu sytuacji 6% planuje ograniczyć produkcję. Podobny wpływ na prognozy sytuacji mają również prognozy popytu i nowych zamówień. Grupa eksporterów silnie reaguje również na prognozy eksportu. W przypadku przewidywanego pogorszenia sytuacji spadek sprzedaży na eksport jest oczekiwany przez 58% grupy. Wśród eksporterów prognozujących poprawę swojej kondycji 22

24 wzrostu eksportu spodziewa się 71% klasy. Widoczna jest tu zatem pewna asymetria wzrost produkcji, eksportu bądź popytu częściej przekłada się na poprawę sytuacji niż spadek tych czynników na jej pogorszenie. TRAFNOŚĆ PROGNOZ Trafność prognoz prezentuje Rys. 46. Na rysunku znajdują się dwie zmienne: pierwsza to różnica pomiędzy odsetkiem prognoz poprawy sytuacji a odsetkiem firm, które istotnie zanotowały wyraźną poprawę w danym kwartale, druga zaś to różnica pomiędzy odsetkiem przedsiębiorstw, w których nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji a odsetkiem prognoz pogorszenia sytuacji w tym kwartale. Zachowanie się tych zmiennych jest nie tylko miarą celności prognoz, pokazuje również klimat oczekiwań: optymistyczny lub pesymistyczny. Analiza zachowania obu zmiennych sugeruje, że po okresie pogorszenia nastrojów, które trwało od końca ub. r. do połowy 24 r., ostatnie cztery kwartały przyniosły wzrost optymizmu prognoz. 22, 2 18, 16, 14, 12, 1 8, 6, 4, 2, -2, -4, -6, nadmierni optymiści nadmierni pesymiści prognozy poprawy - rzeczywista poprawa rzeczywiste pogorszenie - prognozy pogorszenia IV- I-1 II-1 III-1 IV-1 I-2 IV-2 I-3 II-3 III-3 IV-3 I-4 II-4 III-4 IV-4 I-5 II-5 Rys. 46 Sprawdzalność prognoz sytuacji (brak porównywalnych danych za II i III kw. 22 r. linie przerywane) 23