Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 1/2018 (97)

Transkrypt

1 Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych przedstawia dziewięćdziesiąty siódmy kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce ( kwartał 2017 r.) oraz prognozy na lata Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 1/2018 (97) Raporty o stanie koniunktury gospodarczej Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych stanowią kontynuację projektu prognostycznego prowadzonego w Instytucie Badań nad Gospodarką Rynkową od 1994 roku. W 2017 roku zespół prognoz makroekonomicznych wydzielił się ze struktur IBnGR, tworząc nowy ośrodek analityczny Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych (IPAG). Prezentowany raport jest czwartą publikacją z tego cyklu, sygnowaną marką Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych. Sytuacja w kwartale 2017 r. Tempo wzrostu PKB powyżej 5 proc. Zgodnie ze wstępnym szacunkiem Głównego Urzędu Statystycznego, tempo wzrostu produktu krajowego brutto w całym 2017 roku wyniosło 4,6 proc. Było to najwyższe tempo wzrostu gospodarczego od sześciu lat. Wyższe tempo wzrostu odnotowano bowiem wcześniej w 2011 roku. Według oceny Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych oznacza to, że w czwartym kwartale ubiegłego roku PKB wzrósł o 5,1 proc. w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. W ostatnich trzech miesiącach 2017 roku nastąpiło zatem dalsze przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego, a kwartalna dynamika zmian była najwyższa od 24 kwartałów ostatni raz tempo wzrostu PKB powyżej 5 proc. notowane było w czwartym kwartale 2011 roku. Uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu produktu krajowego brutto wyniosło 1,2 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Popyt krajowy głównym czynnikiem wzrostu Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego, zarówno w całym 2017 roku, jak i w ostatnim kwartale, był popyt krajowy, a popyt zagraniczny tempo to jeszcze zwiększał. Tempo wzrostu popytu krajowego w całym 2017 roku wyniosło 4,7 proc., a w czwartym kwartale wzrósł on o 5,0 proc. Składnikiem popytu krajowego o najwyższej dynamice były w 2017 roku nakłady brutto na środki trwałe, czyli inwestycje, choć wyraźne przyspieszenie tempa wzrostu tego agregatu nastąpiło dopiero w ostatnim kwartale. Zdaniem Instytutu, tempo wzrostu nakładów brutto na środki trwałe osiągnęło wtedy 11,8 proc., a w całym roku wzrosły one według wstępnego szacunku GUS o 5,4 proc. Ostatni raz dwucyfrowe tempo wzrostu inwestycji notowane było w pierwszym kwartale 2015 roku. W opinii IPAG, przyspieszenie tempa wzrostu nakładów brutto na środki trwałe wynikało ze wzrostu zarówno inwestycji publicznych, w tym również samorządowych, jak i prywatnych. Nieco wolniej od tempa wzrostu gospodarczego wzrastało spożycie ogółem. W opinii IPAG, zwiększyło się ono w czwartym kwartale o 4,5 proc. (w całym 2017 roku o 4,2 proc.). Zarówno w skali roku, jak i w czwartym kwartale szybciej wzrastało spożycie indywidualne, czyli konsumpcja. W okresie od października do grudnia konsumpcja wzrosła o 4,6 proc., a w 2017 roku o 4,8 proc. Poprawa sytuacji w budownictwie i przemyśle W ujęciu sektorowym najszybciej rozwijającą się częścią gospodarki, zarówno w czwartym kwartale, jak i w całym 2017 roku było budownictwo. W okresie od października do grudnia wartość dodana w budownictwie zwiększyła się o 10,0 proc., a produkcja sprzedana budownictwa w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej dziewięciu osób o 17,1 proc. W całym 2017 roku tempa te wyniosły odpowiednio 11,5 proc. oraz 12,1 proc. Pamiętać jednak należy, że tempa te odnoszą się do roku 2016, w którym według danych GUS odnotowano wyjątkowo głęboką dekoniunkturę w tym sektorze, a więc baza odniesienia była stosunkowo niska. Wartość dodana w przemyśle wzrosła w czwartym kwartale o 7,6 proc., a produkcja sprzedana przemysłu o 8,4 proc. W całym 2017 roku wskaźniki te zwiększyły się odpowiednio o 6,2 proc. oraz 6,5 proc. Tak wysoki wzrost w krajowym przemyśle

2 Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 97 (luty 2018 r.) stanowi czynnik wzmacniający rozwój całej gospodarki. Tempo wzrostu wartości dodanej w usługach rynkowych Instytut szacuje na 4,7 proc. w czwartym kwartale oraz 4,5 proc. w całym 2017 roku. Wzrost w handlu zagranicznym roku odnotowano jego wzrost o 3,2 proc. Korzystną tendencją na rynku pracy był również wzrost przeciętnych realnych wynagrodzeń brutto. W czwartym kwartale zwiększyły się one o 3,5 proc., a w całym roku o 2,9 proc. Stopa bezrobocia (%) W 2017 roku dynamika eksportu była nieco niższa niż dynamika importu. W ocenie IPAG, eksport wzrósł w tym okresie o 7,0 proc., a import o 7,1 proc. Sytuacja, w której dynamika importu jest wyższa niż dynamika eksportu, jest naturalna dla gospodarek rozwijających się w szybszym tempie niż gospodarki najważniejszych partnerów handlowych. W czwartym kwartale tempa wzrostu eksportu i importu wyniosły odpowiednio 8,0 oraz 7,0 proc. Obrotom handlowym kraju nie przeszkodziła aprecjacja średniego kursu złotego względem euro oraz dolara amerykańskiego, zarówno w całym roku 2017, jak i w ostatnim jego kwartale. Rekordowo niskie bezrobocie 15,0 14,0 13,0 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 6, ,4 9,7 8,2 6,6 I II III V VI I I I II Stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec roku wyniosła 6,6 proc. Oznacza to jej spadek o 1,6 punktu procentowego w porównaniu z sytuacją z końca 2016 roku oraz o 0,2 punktu procentowego w porównaniu z końcem trzeciego kwartału. Był to najniższy poziom stopy bezrobocia notowanej na koniec roku od 28 lat. Niższą stopę bezrobocia obserwowano wyłącznie w 1990 roku. W zadowalającym tempie rosła liczba nowych miejsc pracy w gospodarce. Według szacunków IPAG, w czwartym kwartale przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej zwiększyło się o 2,8 proc., a w całym Źródło: GUS Wzrost cen Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od października do grudnia 2,2 proc. Poziom inflacji na koniec grudnia ukształtował się na poziomie 2,1 proc., a średnioroczny wskaźnik inflacji wyniósł w 2017 roku 2,0 proc. W 2017 roku najbardziej wzrosły ceny żywności i napojów bezalkoholowych (o 4,2 proc.) oraz transportu (o 3,8 proc.), w tym paliwa do prywatnych środków transportu (o 7,2 proc.). 2

3 Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 97 (luty 2018 r.) Prognoza na lata ,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Stabilne tempo wzrostu gospodarczego Prognozy IPAG powstały przy następujących założeniach: wzrost PKB w UE 2,1 proc. w 2018 r. oraz 1,9 proc. w 2019 r., kontynuacja dotychczasowej polityki fiskalnej, wzrost stopy referencyjnej NBP w czwartym kwartale 2018 r. o 0,5 punktu procentowego. W opinii Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2018 roku wyniesie w Polsce 4,0 proc., co oznacza, że będzie ono nieco niższe niż w roku poprzednim. Wzrost gospodarczy będzie zwalniał w kolejnych kwartałach, co wynikało będzie częściowo z czynników statystycznych, a częściowo będzie skutkiem spadku nakładów inwestycyjnych w 2016 roku i ich zastoju w pierwszej połowie 2017 roku. W pierwszym kwartale 2018 roku PKB wzrośnie o 4,2 proc., a w czwartym o 3,7 proc. W 2019 roku spodziewamy się dalszego obniżenia tempa wzrostu produktu krajowego brutto, który wynieść powinien 3,6 proc. Tempo wzrostu PKB (%, r/r) 3,8 3,3 3,6 4,6 Źródło: GUS, IPAG Wzrost konsumpcji 3,0 3,2 2,6 2,7 4,1 4,0 4,9 5,1 4,2 4,1 4,0 3,7 I II III I II III I II III I II III Tempo wzrostu popytu krajowego w 2018 roku wyniesie 3,9 proc., czyli będzie niższe niż rok wcześniej. Według prognozy Instytutu, spożycie indywidualne wzrośnie w tym okresie o 4,0 proc. Wzrostowi konsumpcji sprzyjała będzie w dalszym ciągu dobra sytuacja na rynku pracy, tj. niskie bezrobocie oraz rosnące zatrudnienie i wynagrodzenia. Dwucyfrowy wzrost inwestycji w 2018 r. Wartość nakładów na środki trwałe wzrośnie natomiast o 10,5 proc., co oznacza że w skali rocznej odnotowany zostanie po raz pierwszy od 2014 roku dwucyfrowy poziom wzrostu tego wskaźnika. Odrodzenie popytu inwestycyjnego, obserwowane już w końcu 2017 roku, wynikać będzie z jednoczesnego wzrostu inwestycji prywatnych, publicznych oraz samorządowych. Trzeba jednak podkreślić, że spośród ostatnich dziewięciu lat, tj. od roku 2009, aż w czterech obserwowane były realne spadki nakładów inwestycyjnych, a więc stopa inwestycji w gospodarce w dalszym ciągu będzie niezadowalająca z punktu widzenia potrzeb rozwojowych gospodarki. W 2019 roku obserwować będziemy nieznaczne spowolnienie tempa wzrostu popytu krajowego (do 3,5 proc.), spożycia indywidualnego (również do 3,5 proc.) oraz nakładów brutto na środki trwałe (do 7,5 proc.). Stabilny wzrost wartości dodanej W 2018 roku wartość dodana w przemyśle wzrośnie, według prognozy IPAG, o 5,7 proc., a więc wzrost będzie nieco wolniejszy niż w roku poprzednim. Dynamika wzrostu w budownictwie będzie w 2018 roku utrzymywać się na poziomie zbliżonym do poziomu z poprzedniego roku. Wartość dodana w tym sektorze zwiększy się o prawie 11 proc. Wzrost w usługach rynkowych, mających największy udział w tworzeniu wartości dodanej, wyniesie w 2018 roku 3,7 proc. Rok 2019 będzie, według prognozy Instytutu, tylko nieco słabszy we wszystkich trzech omawianych sektorach. Wartość dodana w przemyśle wzrośnie o 5,4 proc., w budownictwie o 10,0 proc., a w usługach rynkowych o 3,6 proc. Dalszy spadek bezrobocia Sytuacja na rynku pracy w 2018 roku nadal będzie korzystna z punktu widzenia pracowników i dość trudna dla pracodawców. Stopa bezrobocia na koniec grudnia wyniesie, zdaniem IPAG, 6,0 proc., a zatrudnienie w gospodarce narodowej zwiększy się o 1,8 proc. Wolniejszy niż w 2017 roku spadek stopy bezrobocia i obniżenie się tempa przyrostu nowych miejsc pracy związane będzie z wyczerpywaniem się rezerw dostępnej na rynku siły roboczej. Dla przedsiębiorstw oznacza to problemy ze znale- 3

4 I I I I Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 97 (luty 2018 r.) zieniem pracowników oraz naciski na wzrost wynagrodzeń. Te ostatnie wzrosną w opinii IPAG w 2018 roku realnie o 3,5 proc. W 2019 roku stopa bezrobocia nieco się zwiększy (o 0,3 punktu procentowego), tempo wzrostu wynagrodzeń nieco wyhamuje (do 3,0 proc. realnie), a zatrudnienie zwiększy się o 1,6 proc. Inflacja (%, r/r) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 Źródło: GUS, IPAG pasmo celu inflacyjnego Umiarkowany wzrost cen W latach tempo wzrostu cen w Polsce nieco wzrośnie w porównaniu z sytuacją obserwowaną w roku Przekroczy ono poziom celu inflacyjnego banku centralnego, ale mieścić się będzie w tzw. paśmie wahań tego celu. Według prognozy Instytutu, w roku bieżącym średni poziom inflacji wyniesie 2,2 proc., a jej poziom w grudniu wynosić będzie 2,6 proc. Tempa te przyspieszą jeszcze w 2019 roku do 2,5 proc. średniorocznie oraz 2,8 proc. w końcu 2019 roku. Dobra koniunktura w handlu zagranicznym Według prognozy IPAG, tempo wzrostu eksportu w 2018 roku wyniesie 8,0 proc., natomiast import w tym samym okresie wzrośnie o 7,8 proc. W 2019 roku obie te wielkości obniżą się (odpowiednio do poziomu 7,8 oraz 7,5 proc.), a niewielka przewaga dynamiki eksportu nad dynamiką importu utrzyma się. Wzrostowi handlu zagranicznego towarzyszyć będzie w 2018 roku aprecjacja kursu złotego względem dolara amerykańskiego i euro, która wyhamuje pod koniec roku. W 2019 roku spodziewać należy się stabilizacji kursu walutowego złotego. Zgodnie z przewidywaniami Instytutu, średni kurs euro, zarówno w 2018 roku, jak i rok później, wyniesie 4,1 złotego, a dolara 3,4 złotego. 4

5 Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 97 (luty 2018 r.) Prognozy IPAG z 1 lutego 2018 r. Kwartały Kwartały I II III I II III PKB (wyrównany sezonowo) wzrost w % 1,1 0,9 1,2 1,2 1,0 0,9 0,9 0,7 PKB wzrost w % 4,1 4,0 4,9 5,1 4,6 4,2 4,1 4,0 3,7 4,0 3,6 Wartość dodana w przemyśle wzrost w % 7,1 4,0 5,4 7,6 6,2 6,5 6,0 5,5 5,0 5,7 5,4 Wartość dodana w budownictwie wzrost w % 4,5 9,8 19,5 10,0 11,5 6,0 10,6 12,5 11,5 10,7 10,0 Wartość dodana w usługach rynkowych wzrost w % 3,9 4,7 4,5 4,7 4,5 4,5 3,8 3,5 3,0 3,7 3,6 Popyt krajowy wzrost w % 3,9 5,5 3,9 5,0 4,7 4,4 3,5 3,9 4,0 3,9 3,5 Spożycie ogółem wzrost w % 3,7 4,2 4,1 4,5 4,2 4,0 3,4 3,6 3,4 3,6 3,5 Spożycie indywidualne wzrost w % 4,7 4,9 4,8 4,6 4,8 4,3 4,0 3,9 3,8 4,0 3,5 Nakłady brutto na środki trwałe wzrost w % -0,5 0,9 3,3 11,8 5,4 12,0 11,5 10,0 9,5 10,5 7,5 Produkcja sprzedana przemysłu wzrost w % 7,3 4,2 6,3 8,4 6,5 5,6 6,3 5,8 5,6 5,8 5,5 Produkcja sprzedana budownictwa - pełna zbiorowość wzrost w % 14,0 11,0 10,0 - przeds. zatrudniające powyżej 9 osób wzrost w % 6,5 8,4 19,4 17,1 12,1 7,7 12,1 14,5 12,2 12,0 12,5 Inflacja (CPI; średnio w okresie) wzrost w % 2,0 1,8 1,9 2,2 2,0 1,7 2,2 2,3 2,5 2,2 2,5 Inflacja (CPI; k.o.) wzrost w % 2,0 1,5 2,2 2,1 2,1 1,8 2,5 2,5 2,6 2,6 2,8 Podaż pieniądza nominalnie (k.o.) wzrost w % 7,8 5,0 5,4 4,6 4,6 7,7 9,1 9,3 7,0 7,0 7,5 Przeciętne wynagrodzenia brutto realne wzrost w % 2,1 3,1 3,0 3,5 2,9 4,0 3,7 3,2 3,0 3,5 3,0 Przeciętne zatrudnienie w GN wzrost w % 3,2 3,1 3,8 2,8 3,2 2,3 2,0 1,7 1,3 1,8 1,6 Stopa bezrobocia rejestrowanego (k.o.) % 8,0 7,0 6,8 6,6 6,6 6,8 6,0 5,8 6,0 6,0 6,3 Eksport (GUS/RN) wzrost w % 9,6 3,1 7,6 8,0 7,0 7,9 9,5 7,8 6,9 8,0 7,8 Import (GUS/RN) wzrost w % 9,7 6,0 5,7 7,0 7,1 8,1 8,0 7,5 7,5 7,8 7,5 Saldo obrotów bieżących BP (krocząco) % PKB 0,1-0,5 0,1 0,1 0,1-0,2-0,2-0,4-0,5-0,5-0,9 Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 4,06 3,84 3,62 3,59 3,78 3,3 3,4 3,5 3,6 3,4 3,4 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,32 4,22 4,26 4,23 4,26 4,1 4,0 4,1 4,2 4,1 4,1 Kwartalne tempa wzrostu PKB podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego w cenach stałych, średniorocznych roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego (ceny stałe średnioroczne roku poprzedniego) oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych (ceny stałe przy roku odniesienia 2010). Źródło: dane historyczne GUS, NBP (czarny kolor); szacunki i prognozy IPAG (czerwony kolor) dr Bohdan Wyżnikiewicz, Jacek Fundowicz, Krzysztof Łapiński 5

6 Misją Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych jest wspieranie rozwoju gospodarczego Polski poprzez dostarczanie opinii publicznej, podmiotom gospodarczym oraz instytucjom rzetelnych analiz, trafnych prognoz i użytecznych rekomendacji Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych Fundacja Naukowa specjalizuje się w opracowaniach określanych jako ekonomia stosowana, przygotowuje ekspertyzy i raporty w następujących obszarach tematycznych: Ocena gospodarczych skutków regulacji Pionierskie raporty sektorowe Badanie i monitoring sektorów gospodarczych Strategie rozwoju i ekspertyzy Prognozy ekonomiczne Krótko- i długookresowe prognozy makroekonomiczne (od 1994 roku) Model branżowego ryzyka inwestycyjnego (od 1992 roku) przygotowuje opracowania przekrojowe, takie jak: Uaktualniane na bieżąco bazy prognoz makroekonomicznych najważniejszych organizacji międzynarodowych i rządu Badania szarej strefy gospodarczej i jej skutków dla gospodarki i sektorów Analizy rozkładu dochodów na różnych szczeblach Więcej informacji na stronie ZAPRASZAMY! Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych Fundacja Naukowa, ul. Arkadowa 29 lok. 10; Warszawa, Tel. (22) ; ipag@ipag.org.pl; Miejsce rejestracji: Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, III Wydział Gospodarczy KRS KRS , NIP