NARODOWY BANK POLSKI INSTYTUT EKONOMICZNY

Transkrypt

1 NARODOWY BANK POLSK NSTYTUT EKONOMCZNY NFORMACJA O KONDYCJ SEKTORA PRZEDSĘBORSTW ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNENEM STANU KONUNKTURY W KW 8 Lipiec 8

2 Podstawą opracowania są wyniki szybkiego monitoringu NBP, przeprowadzonego w czerwcu 8 r. na próbie 8 podmiotów niefinansowych, reprezentujących wszystkie sekcje PKD (poza rolnictwem, rybołówstwem i leśnictwem), zarówno sektor niepubliczny, jak i publiczny, przedsiębiorstwa z sektora MSP oraz duże jednostki. 2

3 SPS TREŚC SYNTEZA.1. Sytuacja ekonomiczna 8 Bieżące oceny sytuacji ekonomicznej 8 Prognozy sytuacji ekonomicznej 9 Oceny i prognozy sytuacji analiza w podstawowych przekrojach 9.2. Popyt. Zamówienia. Produkcja. 12 Bariera popytu 12 Prognozy popytu 12 Prognozy nowych zamówień 13 Wskaźniki popytu analiza w podstawowych przekrojach 13 Prognozy produkcji Zmiany produkcji analiza w podstawowych przekrojach.3. Zatrudnienie 17 Prognozy zatrudnienia 17 Prognozy zatrudnienia analiza w podstawowych przekrojach 17 Wybrane czynniki oddziałujące na zatrudnienie 18 Problemy ze znalezieniem pracowników Wynagrodzenia 22 Prognozy wzrostu płac 22 Wybrane czynniki wzrostu płac 23 Podwyżki płac a wzrost wydajności pracy 23.. nwestycje 2 Nowe inwestycje w kw. 8 r. 2 Źródła finansowania nowych inwestycji Zapasy produktów gotowych w przemyśle 28 Ocena stanu zapasów produktów gotowych Wykorzystanie mocy produkcyjnych.8. Kredyt bankowy 32 Prognozy zadłużenia 32 Prognozy zadłużenia analiza w podstawowych przekrojach 32 Dostępność kredytów 33 3

4 Bariery prowadzenia działalności gospodarczej Oprocentowanie kredytów 36 Oprocentowanie kredytów złotowych 36 Oprocentowanie kredytów dewizowych 36 Zmiany oprocentowania kredytów złotowych analiza w podstawowych przekrojach 36 Prognoza stóp procentowych 37.. Płynność finansowa przedsiębiorstw 39 Oceny płynności 39 Oceny płynności analiza w podstawowych przekrojach 39 Środki pieniężne przedsiębiorstw 4 Środki pieniężne przedsiębiorstw analiza w podstawowych przekrojach 4 Obsługa zadłużenia kredytowego 4 Obsługa zadłużenia kredytowego analiza w podstawowych przekrojach 41 Obsługa zadłużenia pozakredytowego 41 Obsługa zadłużenia pozakredytowego analiza w podstawowych przekrojach Kurs walutowy a opłacalność eksportu 4 Kurs opłacalności eksportu oraz produkcji krajowej 4 Problem wahań i poziomu kursu walutowego Eksport. mport 47 Aktywność eksportowa 47 Prognozy eksportu 47 Opłacalność eksportu 48 mport Ceny i marże Prognozy cen surowców i materiałów, cen wyrobów własnych oraz wskaźnika PP Prognozy cen wyrobów własnych analiza w podstawowych przekrojach 1 Czynniki oddziałujące na zmiany cen 2 Oczekiwania zmian CP 3 Marże na sprzedaży krajowej i zagranicznej nnowacyjność eksportu 6 Marże a wydajność Bariery rozwoju wybrane problemy 8 ANEKS 1 UWAG METODOLOGCZNE 9 ANEKS 2 FORMULARZ BADANA ANKETOWEGO 6 4

5 SSYYNNTTEEZZAA W świetle wyników szybkiego monitoringu NBP oraz danych statystyki publicznej można sformułować następujące wnioski w obszarze koniunktury gospodarczej: 1. W kw. br. klimat koniunktury w sektorze przedsiębiorstw kolejny kwartał pogorszył się. Na pogorszenie ocen złożyła się przede wszystkim malejąca opłacalność sprzedaży, w tym głównie sprzedaży na eksport, jak też pozostający w bezpośredniej zależności z obniżeniem się opłacalności sprzedaży zagranicznej spadek liczby umów eksportowych. Lepiej oceniana była sytuacja na rynku krajowym, w tym szczególnie w sektorze budowlanym. Prognozy na kw. br. sugerują dalsze pogorszenie klimatu koniunktury. Składa się na to zmniejszający się optymizm w obszarze popytu i produkcji, w tym sprzedaży na rynki zagraniczne, a skutkiem tego jest również spadek optymizmu prognoz zatrudnienia i płac. Pozytywnym sygnałem pozostaje zaś utrzymująca się w kw.br., a także spodziewana w kw.br. wysoka aktywność inwestycyjna sektora przedsiębiorstw (mierzona odsetkiem realizowanych i planowanych inwestycji). 2. Przewaga liczebna firm informujących o wzroście marży na sprzedaży krajowej znacząco obniżyła się względem kw.br., pozostała jednak lekko dodatnia. Na obniżenie marż największy wpływ miał wzrost cen czynników wytwórczych. 3. Marże na sprzedaży zagranicznej obniżyły się wyraźnie, a skala tego spadku pogłębiła się względem kw.br. Kurs progowy opłacalności eksportu dla transakcji rozliczanych w euro niemalże zrównał się z kursem rzeczywistym, tym samym zmniejszył się odsetek przedsiębiorstw, które przy obecnym kursie euro/pln uzyskują pełną opłacalność sprzedaży zagranicznej rozliczanej w euro. Kurs progowy opłacalności dla transakcji eksportowych rozliczanych w USD pozostał czwarty kwartał z kolei poniżej kursu rzeczywistego, jednak relacja ta nie pogorszyła się w kw. Wśród powodów spadku opłacalności sprzedaży eksportowej na pierwszym miejscu respondenci wymieniają aprecjację złotego względem walut obcych. Przedsiębiorstwa, którym udaje się utrzymać czy nawet zwiększyć marżę eksportową uzyskują to najczęściej dzięki podwyższeniu cen własnych. 4. Odnotowano spadek liczby umów eksportowych. Zmniejszył się również udział przychodów z eksportu w przychodach ogółem. Dalszemu pogorszeniu uległy prognozy eksportu. W przedsiębiorstwach z wysokim udziałem eksportu w przychodach optymizm prognoz sytuacji na kw. obniżył się najsilniej. W efekcie, najbardziej po-

6 gorszyła się sytuacja w sekcji Przetwórstwo przemysłowe, w której udział eksportu w przychodach jest najwyższy.. Lepiej oceniana była sytuacja na rynku krajowym, w tym zwłaszcza w sektorze budowlanym, a w mniejszym stopniu w handlu. Firmy budowlane poinformowały o wzroście marż na sprzedaży oraz dalszej poprawie sytuacji bieżącej. W kw. br. w sektorze budowlanym oczekiwane jest dalsze zwiększenie popytu i produkcji. 6. W pozostałych sektorach w próbie prognozy popytu i produkcji na kw. br. pogorszyły się. Bariera popytu pozostała jednak stosunkowo niska. Mimo niewielkiego spadku wysoki pozostał również stopień wykorzystania mocy produkcyjnych. Zwiększenie wolnych rezerw wytwórczych wskazywać może na szybszą niż tempo wzrostu produkcji rozbudowę potencjału produkcyjnego firm. 7. Drugi kwartał z rzędu pogorszyły się prognozy zatrudnienia i płac. W opinii przedsiębiorstw zmniejszyły się zarówno trudności ze znalezieniem pracowników, jak również osłabiły się żądania płacowe. Planowane na kw. br. podwyżki płac obejmą mniejszą liczbę respondentów i będą niższe niż w kw. br. Spadek dynamiki zatrudnienia możliwy jest w większości branż i klas, w tym zwłaszcza w grupie eksporterów, wśród których plany redukcji zatrudnienia przeważyły nad planami jego zwiększenia. Wpływ wzrostu płac na ceny zmniejszył się w próbie w ciągu kwartału, co wynikało głównie ze spadku odsetka firm planujących podnosić wynagrodzenia. Natomiast wśród przedsiębiorstw, które zamierzają w kw. podwyższać płace, wzrost cen będzie nieco częściej obserwowany niż w kw. 8. Mimo pogarszającego się klimatu koniunktury odsetek nowoplanowanych inwestycji pozostał relatywnie wysoki, choć wyraźnie poniżej poziomu z 7 r. Utrzymała się również bardzo wysoka zdolność przedsiębiorstw do kontynuowania rozpoczętych inwestycji. Niemniej pewne oznaki pogorszenia koniunktury są również zauważalne w tym obszarze utrzymuje się bowiem tendencja spadkowa odsetka firm inwestujących na większą skalę niż to wcześniej zakładano, co oznacza, że maleje odsetek przedsiębiorstw odczuwających pozytywne szoki popytowe lub poprawę sytuacji finansowej. 9. Sytuacja płatnicza sektora przedsiębiorstw pogorszyła się nieznacznie względem poprzedniego kwartału, pozostaje jednak wciąż dobra. Zwłaszcza zdolność do wywiązywania się z zobowiązań wobec banków jest wciąż wysoka i niemalejąca. Trudności płatnicze dotyczyły głównie pogorszenia się terminowości realizacji zobowiązań handlowych.. Wskaźnik prognoz zadłużenia kredytowego ważonego zatrudnieniem pozostał dodatni, co sugeruje utrzymanie się dodatniej dynamiki kredytu w sektorze przedsiębiorstw. Wzrost zadłużenia planują jednak głównie duże przedsiębiorstwa w próbie. 6

7 Odnotowano przy tym również, że odsetek inwestorów planujących finansować inwestycje z kredytu wzrósł w grupie przedsiębiorstw w gorszej sytuacji finansowej. Natomiast firmy w bardzo dobrej kondycji ekonomicznej zamierzają częściej sięgać po własne fundusze. 11. Przedsiębiorstwa oczekują niewielkiego spadku dynamiki cen surowców i materiałów wykorzystywanych do produkcji, a w konsekwencji tego planują nieznacznie obniżyć tempo wzrostu cen na oferowane przez siebie produkty i usługi (utrzymuje się wyraźna dodatnia korelacja między prognozami cen na surowce a planowanymi podwyżkami cen na produkty własne). Spadek dynamiki cen spodziewany jest w sektorze budowlanym i usługach, a zatem w branżach, w których ceny dotąd rosły najszybciej. Niewielki wzrost dynamiki cen możliwy jest w Przetwórstwie przemysłowym. Tempo wzrostu cen w tej sekcji pozostanie jednak relatywnie niskie. Mimo przewidywanego obniżenia tempa wzrostu cen u producentów utrzymuje się przekonanie o dalszym wzroście dynamiki cen towarów i usług konsumpcyjnych. 7

8 SSyyttuuaaccjjaa eekkoonnoomicczznnaa W kw. 8 r. utrwaliły się negatywne tendencje, zarówno w odniesieniu do bieżącej sytuacji ekonomicznej ankietowanych przedsiębiorstw, jak również w obszarze prognoz na kw. br. Zmniejszył się odsetek firm deklarujących brak problemów. Zwiększyła się skala trudności związanych ze wzrostem cen czynników wytwórczych. Zmniejszyły się zaś napięcia na rynku pracy zarówno jeśli chodzi o dostępność siły roboczej, jak i presję na wzrost płac. Pogorszenie sytuacji bieżącej obserwowano w większości analizowanych grup przedsiębiorstw. O dalszej poprawie poinformowały przede wszystkim przedsiębiorstwa budowlane oraz firmy oferujące swoje produkty i usługi wyłącznie na rynku krajowym. BEŻĄCE OCENY SYTUACJ EKONOMCZNEJ Analiza wskaźnika oceny sytuacji ekonomicznej BOSE 1 sugeruje dalsze pogorszenie kondycji przedsiębiorstw w kw. 8 r. Wskaźnik BOSE przyjął wartość 6,2 punktu i ukształtował się poniżej wskazań z poprzedniego kwartału oraz wyraźnie poniżej wartości z kw. 7 r. (odpowiednio o 4,1 pp. i,3 pp. por. Rys. 1). Jednocześnie zmniejszył się odsetek respondentów deklarujących brak problemów, hamujących rozwój firmy. W kw. przedsiębiorcy najczęściej skarżyli się na rosnące ceny czynników wytwórczych taki problem dostrzega 17,% respondentów w próbie, o 2,8 pp. więcej firm niż w kw. br. Natomiast zmniejszyły się trudności związane z wahaniami i niekorzystnym poziomem kursu walutowego 2, jak też problemy z brakiem pracowników i naciskami na wzrost płac. W efekcie tych zmian syntetyczny wskaźnik barier hamujących rozwój przedsiębiorstw SBHR 3 nieznacznie się obniżył w stosunku do pop.kw., pozostał jednak powyżej poziomu z kw. 7 r wskaźnik trend Rys. 1 Wskaźnik bieżącej oceny sytuacji ekonomicznej BOSE (różnica sald: odsetek firm w bardzo dobrej i dobrej sytuacji minus odsetek firm w słabej, złej i bardzo złej sytuacji) akcesja do UE Rys. 2 Syntetyczny wskaźnik barier hamujących rozwój przedsiębiorstw SBHR (średnia wartość z liczb odpowiadających odsetkowi respondentów informujących o występowaniu najpoważniejszych w danym okresie barier rozwoju) 1 Wskaźnik BOSE stanowi różnicę sald odsetka firm w bardzo dobrej i dobrej sytuacji oraz odsetka firm w słabej, złej i bardzo złej sytuacji 2 Por. rozdz. Problem wahań i poziomu kursu walutowego, str SBHR liczony jest jako średnia wartość z liczb reprezentujących odsetek respondentów informujących o występowaniu () najpoważniejszych w danym okresie barier rozwoju 8

9 PROGNOZY SYTUACJ EKONOMCZNEJ Dalszej obniżce uległ optymizm przedsiębiorstw w zakresie możliwości poprawy sytuacji w ciągu najbliższych trzech miesięcy. Wskaźnik prognoz sytuacji WPSE 4 po korekcie sezonowej spadł o 2,6 pp. kw/kw i o 7, pp. r/r. i wyniósł 8,4 punktu - por. Rys. 3. Poza czynnikami bezpośrednio oddziaływującymi na sytuację przedsiębiorstw pływ na tak wyraźne obniżenie optymizmu prognoz mogło mieć spowolnienie gospodarki światowej oraz rosnące ceny surowców, w tym zwłaszcza ropy naftowej. 2 - wskaźnik SA Rys. 3 Wskaźnik prognoz sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw WPSE (różnica sald: odsetek firm oczekujących poprawy sytuacji minus odsetek firm oczekujących pogorszenia sytuacji) OCENY PROGNOZY SYTUACJ ANALZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH Z analizy zmian wskaźników BOSE i WPSE w podstawowych przekrojach wynika, że: Pogorszenie sytuacji odnotowano w grupie eksporterów, w tym zarówno w firmach wyspecjalizowanych, jak i niewyspecjalizowanych w eksporcie w tej grupie spadek ocen był silniejszy. Problemem najpoważniejszym dla firm eksportujących pozostał niekorzystnie kształtujący się kurs złotego względem euro i innych walut obcych. W grupie nieeksporterów, niezależnie od tego czy analiza obejmuje Przetwórstwo przemysłowe, czy całą próbę, odnotowano niewielki wzrost wskaźnika BOSE. Koniunktura na rynku krajowym pozostaje zatem dobra. W firmach oferujących produkty wyłącznie na rynku krajowym największy problem stanowi wzrost cen czynników wytwórczych. Wyraźny spadek optymizmu widoczny był w prognozach sytuacji na kw. br. Optymizm oczekiwań zmniejszył się we wszystkich klasach eksporterów, w tym najbardziej znaczący spadek zauważalny był w grupie wyspecjalizowanych eksporterów. Wśród przedsiębiorstw oferujących swoje towary i usługi na rynku krajowym największą poprawę sytuacji zanotowały firmy budowlane (wzrost o 6,1 pp. kw/kw) - wskaźnik BOSE osiągnął jedną z wyższych wartości w próbie. Najpoważniejszą barierą rozwoju dla tej sekcji pozostaje brak siły roboczej. Prognozy sytuacji pogorszyły się we wszystkich sekcjach PKD. Przy czym najwięcej optymizmu w oczekiwaniach na kw. br. zachowały firmy budowlane. Wśród firm przemysłowych pogorszenie sytuacji było wyraźne i objęło wszystkie trzy sekcje: górnictwo, energetykę i Przetwórstwo przemysłowe. W przetwórstwie spadek BOSE był najsilniejszy. Głównym problem dla tej sekcji jest niekorzystnie kształtujący się kurs złotego - przeważają tam bowiem eksporterzy. W energetyce i górnictwie główną barierę rozwoju stanowią rosnące ceny czynników wytwórczych. 4 Wskaźnik WPSE stanowi różnicę sald: odsetka firm oczekujących poprawy sytuacji oraz odsetka firm oczekujących pogorszenia sytuacji. 9

10 8 Pogorszenie sytuacji najsilniej uwidoczniło się w największych przedsiębiorstwach w próbie. W grupie jednostek najmniejszych sytuacja pozostała niezmieniona. Natomiast poprawę odnotowały firmy zatrudniające między 2 a 499 pracowników. Jeśli chodzi o sektory i formy własności, to pogorszenie sytuacji nie dotknęło jedynie firm z kapitałem zagranicznym, gdzie sytuacja utrzymała się niezmieniona. W pozostałych grupach sytuacja pogorszyła się. Najwięcej optymizmu w prognozach na kw. br. utrzymały firmy prywatne krajowe. 8 4, , ,4 4, , eksporterzy wyspecjalizowani eksporterzy nieeksporterzy Rys. 4 BOSE w klasach eksporterów i firm oferujących swoje produkty na rynku krajowym 2 - eksporterzy wyspec. SA eksporterzy SA nieeksporterzy SA Rys. 6 WPSE w klasach eksporterów i firm oferujących swoje produkty na rynku krajowym eksporterzy wyspecjal. (prz.przem.) eksporterzy (prz.przem.) nieeksporterzy (prz.przem.) kurs euro (pr.oś) Rys. BOSE w klasach eksporterów i firm oferujących swoje produkty na rynku krajowym - sekcja Przetwórstwo przemysłowe eksporterzy wyspec. (prz.przem.) SA eksporterzy (prz.przem.) SA nieeksporterzy (prz.przem.) SA Rys. 7 WPSE w klasach eksporterów i firm oferujących swoje produkty na rynku krajowym sekcja Przetwórstwo przemysłowe 3,8 3,6 3,4 Por. rozdz. Opłacalność eksportu, str. 48

11 budownictwo handel i naprawy przetwórstwo przemysłowe budownictwo SA handel i naprawy SA przetwórstwo przemysłowe SA Rys. 8 BOSE w sekcji budownictwo, handel i przetwórstwo przemysłowe, duże MSP Rys. 9 WPSE w sekcji budownictwo, handel i przetwórstwo przemysłowe duże SA MSP SA Rys. BOSE w dużych przedsiębiorstwach i w sektorze MSP prywatny (prz.przem.) publiczny (prz.przem.) Rys. 12 BOSE w sektorach własności (próba ograniczona do firm z sekcji Przetwórstwo przemysłowe) Rys. 11 WPSE w dużych przedsiębiorstwach i w sektorze MSP 2 - prywatny (prz.przem.) SA publiczny (prz.przem.) SA Rys. 13 WPSE w sektorach własności (próba ograniczona do firm z sekcji Przetwórstwo przemysłowe) 11

12 PPooppyytt.. ZZaamóówieenni iaa.. PPrroodduukkccjjaa.. Wskaźniki prognoz popytu i produkcji sugerują obniżenie dynamiki sprzedaży oraz produkcji w analizowanej grupie przedsiębiorstw w kw. 8 r. Pogorszenie nastrojów wynika ze spadku optymizmu prognoz przedsiębiorstw przemysłowych, szczególnie tych, które większość swojej produkcji kierują na eksport. BARERA POPYTU W kw. 8 r. wskaźnik bariery popytu kształtował się na poziomie odnotowanym w poprzednim okresie. Obecnie blisko 8% podmiotów wskazuje na niewystarczający popyt jako barierę rozwoju przedsiębiorstwa. Poziom wskaźnika jest niski, co oznacza, że sytuacja w obszarze popytu pozostaje dobra. Niepokoić może jednak obserwowany od połowy 7 r. trend wzrostowy indeksu sugerujący stopniowe narastanie bariery popytu. 27% 23% 19% % 11% 7% 3% problemy z popytem trend Rys. 14 Niski popyt jako bariera rozwoju (na osi pionowej odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odbiorcy na swoje produkty) PROGNOZY POPYTU Wskaźnik prognoz popytu 6 (po korekcie sezonowej) na kw. 8 r. odnotował spadek o 2, pp. względem poprzedniego okresu do poziomu 11,4 punktu. Należy zatem oczekiwać niższej dynamiki sprzedaży produktów oferowanych przez ankietowane przedsiębiorstwa. Pogorszenie koniunktury sugeruje również spadek wartości wskaźnika prognoz trwałych zmian popytu wskaźnik trend SA trwały komponent wskaźnika Rys. Wskaźnik prognoz popytu ogółem (salda odpowiedzi), trwały komponent wskaźnika (salda odpowiedzi) oraz trend wskaźnika prognoz popytu ogółem 6 Wskaźnik prognoz popytu = odsetek firm oczekujących trwałego lub sezonowego wzrostu popytu minus odsetek firm oczekujących trwałego lub sezonowego spadku popytu 7 Wskaźnik prognoz trwałych zmian popytu = odsetek firm oczekujących trwałego wzrostu popytu minus odsetek firm oczekujących trwałego spadku popytu 12

13 PROGNOZY NOWYCH ZAMÓWEŃ W kw. br. obniżyła się również wartość wskaźnika prognozowanych zamówień (skorygowanego o wahania o charakterze sezonowym). ndeks ten kształtuje się obecnie na wyraźnie niższym poziomie od notowanego w poprzednich latach. Spadek indeksu oznacza, że przedsiębiorstwa oczekują wolniejszego napływu nowych zamówień niż w poprzednich kwartałach (por. Rys. 16) wskaźnik SA trend Rys. 16 Wskaźnik prognoz liczby nowych zamówień (salda odpowiedzi) oraz trend tego wskaźnika WSKAŹNK POPYTU ANALZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH Analiza wskaźnika prognoz popytu oraz wskaźnika prognozowanej liczby zamówień (indeksy po korekcie sezonowej) w badanych klasach wykazała: Pogorszenie sytuacji w obszarze popytu nastąpiło w przemyśle, natomiast w budownictwie oraz handlu odnotowano poprawę nastrojów. Niezmiennie, najwięcej optymizmu wykazują przedsiębiorstwa budowlane (por. Rys. 19 oraz Rys. ). Spadek optymizmu prognoz zanotowano zarówno w grupie podmiotów oferujących swoje produkty wyłącznie na rynku krajowym, jak i wśród eksporterów. Szczególnie duży spadek odnotowały wskaźniki dla eksporterów z dużym (większym niż %) udziałem eksportu w przychodach, co może wynikać z umocnienia złotego, a tym samym powodować zmniejszenie konkurencyjności polskiego eksportu (por. Rys Rys. 24). Widoczna jest natomiast pewna stabilizacja prognoz w grupie niewyspecjalizowanych eksporterów. Większy spadek wskaźników prognoz popytu i nowych zamówień zanotowano dla przedsiębiorstw dużych niż w sektorze MSP kw % % 4% 6% 8% % wzrost.sez. wzrost bez zmian spadek sez. spadek Rys. 17 Prognozy popytu struktura odpowiedzi % % 4% 6% 8% % wzrost stabilne spadek nie dotyczy Rys. 18 Prognozy liczby nowych zamówień struktura odpowiedzi 13

14 budownictwo trend budownictwo SA handel i naprawy trend handel i naprawy SA przemysł trend przemysł SA Rys. 19 Wskaźniki prognoz popytu (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w przemyśle budownictwie oraz handlu budownictwo trend budownictwo SA handel i naprawy trend handel i naprawy SA przemysł trend przemysł SA Rys. Wskaźniki prognoz liczby nowych zamówień (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w przemyśle handlu i budownictwie eksporterzy-trend eksporterzy-sa nieeksporterzy-trend nieeksporterzy-sa eksporterzy trend eksporterzy SA nieeksporterzy trend nieeksporterzy SA Rys. 21 Wskaźniki prognoz popytu (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w grupie eksporterów i nieeksporterów Rys. 22 Wskaźniki prognoz liczby nowych zamówień (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w grupie eksporterów i nieeksporterów eksport(-)-trend eksport(-)-sa eksport<->-trend eksport<->-sa eksport(-) trend eksport<-> trend eksport(-) SA eksport<-> SA Rys. 23 Wskaźniki prognoz popytu (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w grupie eksporterów z mniejszym niż % oraz eksporterów z większym niż % udziałem eksportu w przychodach Rys. 24 Wskaźniki prognoz liczby nowych zamówień (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w grupie eksporterów z mniejszym niż % oraz eksporterów z większym niż % udziałem eksportu w przychodach 14

15 PROGNOZY PRODUKCJ W kw. 8 r. wskaźnik prognoz produkcji (skorygowany o wahania sezonowe) drugi kwartał z rzędu zanotował istotny spadek. Wyraźne obniżenie wartości wskaźnika w ostatnim okresie sugeruje, że można oczekiwać obniżania się dynamiki produkcji w badanych przedsiębiorstwach wskaźnik trend SA Rys. 2 Wskaźnik prognoz produkcji (salda odpowiedzi) oraz trend tego wskaźnika ZMANY PRODUKCJ ANALZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH Zachowanie wskaźników prognoz produkcji (po korekcie sezonowej) w podstawowych przekrojach jest zgodne z rezultatami otrzymanymi na podstawie badania wskaźników popytu. Analiza wykazała ponadto, że: Obniżenie ogólnego wskaźnika prognoz produkcji wynika z pogorszenia nastrojów w grupie przedsiębiorstw przemysłowych, dla których wskaźnik cząstkowy istotnie obniżył swoją wartość (por. Rys. 28). Mniejszy optymizm cechował szczególnie podmioty Przetwórstwa przemysłowego, a także górnictwo. Nie uległy natomiast istotnej zmianie prognozy produkcji w sekcji Wytwarzanie i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę. Wzrosły natomiast wskaźniki dla budownictwa oraz handlu. ndeks liczony na podstawie odpowiedzi firm budowlanych jest na bardzo wysokim poziomie, istotnie wyższym od wskaźników dla przemysłu czy handlu, co oznacza że w tej grupie podmiotów można oczekiwać utrzymania wysokiej dynamiki produkcji. Pomimo wzrostu, wskaźnik dla handlu pozostał natomiast na stosunkowo niskim poziomie (por. Rys. 27). Zachowanie wskaźników sugeruje, że udział eksportu w przychodach jest negatywnie skorelowany z optymizmem prognoz produkcji na kw. 8 r. Większy spadek zanotował bowiem wskaźnik liczony dla eksporterów, niż indeks dla podmiotów oferujących swoje produkty wyłącznie na rynku krajowym. Wśród eksporterów bardziej pogorszyły się natomiast nastroje podmiotów kierujących większość produkcji na rynki zagraniczne, niż przedsiębiorstw, dla których głównym rynkiem zbytu był rynek krajowy (por. Rys. 29, Rys. ). Niższej dynamiki produkcji można oczekiwać zarówno w grupie przedsiębiorstw sektora MSP jak i dużych podmiotów (por. Rys. 31). Spadek optymizmu prognoz produkcji nastąpił w sektorze prywatnym, wzrósł natomiast wskaźnik dla sektora publicznego. Obniżył się zarówno poziom indeksu dla branż oferujących dobra inwestycyjne, jak i dla wytwórców pozostałych rodzajów dóbr.

16 % % 4% 6% 8% % wzrost bez zmian spadek Rys. 26 Prognozy produkcji struktura odpowiedzi budownictwo trend budownictwo SA handel i naprawy trend handel i naprawy SA Rys. 27 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w handlu i budownictwie przemysł trend przemysł SA eksporterzy trend eksporterzy SA nieeksporterzy trend nieeksporterzy SA Rys. 28 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w przemyśle Rys. 29 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w klasach eksporterów i przedsiębiorstw nie zajmujących się eksportem eksport49 trend eksport49 SA eksport trend eksport SA 2 MSP trend duże trend MSP SA duże SA Rys. Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w grupie eksporterów z mniejszym niż % oraz eksporterów z większym niż % udziałem eksportu w przychodach. Rys. 31 Wskaźniki prognoz produkcji (salda odpowiedzi po korekcie sezonowej) w sektorze MSP i w grupie podmiotów dużych. 16

17 ZZaattrruuddnni ieenni iee W kw. 8 r. wskaźnik prognoz zatrudnienia po korekcie sezonowej zmniejszył się względem poprzedniego kwartału i analogicznego okresu ubiegłego roku. Zwiększenie liczby pracowników w kw. 8 r. przewidywane jest przede wszystkim w budownictwie, w którym prognozy pozostają bardzo optymistyczne. Wzrost zatrudnienia planują również branże usługowe, zwłaszcza handel. Jednak we wszystkich tych grupach prognozy zatrudnienia pogorszyły się. W przemyśle zatrudnienie w kw. 8 r. może nawet zostać zredukowane. Wynika to głównie z pogorszenia się optymizmu prognoz w grupie eksporterów. Problem braku rąk do pracy przestał się pogłębiać. Trudności ze znalezieniem bądź utrzymaniem już zatrudnionych pracowników, jako barierę rozwoju, zgłosiło 7% przedsiębiorstw, czyli 2 razy mniej niż rok wcześniej. Takie trudności ma jednak znacznie więcej, bo 6% firm, choć większość z tych przedsiębiorstw nie traktuje tego problemu jako bariery w rozwoju. Najbardziej dotkliwy jest on dla firm planujących zwiększać zatrudnienie. PROGNOZY ZATRUDNENA wskaźnik prognoz zatr wskaźnik SA Rys. 32 Wskaźnik prognoz zatrudnienia (saldo odpowiedzi wzrost i spadek ) W kw. 8 r. drugi kwartał z rzędu prognozy zatrudnienia pogorszyły się. Wprawdzie ankietowane przedsiębiorstwa planują nadal wzrost zatrudnienia, ale skala tego wzrostu będzie już niższa. Wskaźnik prognoz zatrudnienia po korekcie sezonowej spadł o, pp. kw/kw i o 8,1 pp. r/r. Nastąpiła zarówno redukcja odsetka firm prognozujących wzrost zatrudnienia, jak i zwiększenie udziału przedsiębiorstw przewidujących jego spadek (por. Rys. 3). PROGNOZY ZATRUDNENA ANALZA W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH Wskaźnik prognoz zatrudnienia po korekcie sezonowej spadł we wszystkich analizowanych przekrojach klasyfikacyjnych, poza przedsiębiorstwami państwowych osób prawnych. Zmniejszyło się zróżnicowanie prognoz zatrudnienia pomiędzy sektorami własności (por. Rys. 38). Firmy publiczne oraz prywatne nadal będą zwiększać zatrudnienie, ale znaczniejszy spadek wskaźnika prognoz zatrudnienia odnotowano w sektorze prywatnym, zwłaszcza w przedsiębiorstwach z kapitałem zagranicznym. Wzrost zatrudnienia w kw. 8 r. przewidywany jest przede wszystkim w budownictwie, ale również w usługach, zwłaszcza w handlu. We wszystkich tych grupach, poza budownictwem, prognozy zatrudnienia pogorszyły się (por. Rys. 36, Rys. 37). W przemyśle prognozowana jest niewielka redukcja zatrudnienia. Dotyczy to zarówno Przetwórstwa przemysłowego, jak i górnictwa; natomiast energetyka nadal przewiduje zwiększenie zatrudnienie. 17

18 WYBRANE CZYNNK ODDZAŁUJĄCE NA ZATRUDNENE Wzrost zatrudnienia jest przewidywany tym częściej, im lepsza jest sytuacja ekonomiczna firmy oraz korzystniejsze perspektywy jej rozwoju (Rys. 39). W kw. 8 r. wzrost zatrudnienia planowany jest przede wszystkim w przedsiębiorstwach najlepiej oceniających swoją sytuację, przy rosnącym popycie, w firmach, w których notuje się wysoki stopień wykorzystania mocy produkcyjnych. Jednak we wszystkich tych klasach firm, poza przedsiębiorstwami oczekującymi trwałego wzrostu popytu, prognozy zatrudnienia po usunięciu wahań o charakterze sezonowym pogorszyły się w relacji do pop. kw. Obniżenia zatrudnienia należy oczekiwać w firmach będących w złej lub bardzo złej sytuacji, bądź oczekujących jej pogorszenia czy spadku produkcji oraz w przedsiębiorstwach, w których wykorzystanie mocy produkcyjnych jest relatywnie niskie (por. Rys. 39 Rys. 41). Już trzeci kwartał z rzędu wskaźnik zatrudnienia po korekcie sezonowej w grupie eksporterów utrzymuje się poniżej wartości wskaźnika dla grupy nieeksporterów (por. Rys. 4). W obu klasach wskaźnik prognoz obniżył się względem poprzedniego kwartału. Po korekcie sezonowej wskaźnik dla wyspecjalizowanych eksporterów spadł do wartości ujemnych (co oznacza redukcję zatrudnienia), najwyższy jest dla przedsiębiorstw działających w całości na rynku krajowym. nwestorzy (zarówno realizujący już rozpoczęte inwestycje, jak i planujący nowe) nadal częściej będą zwiększać zatrudnienie niż firmy nieinwestujące, aczkolwiek różnice wskaźnika dla obu klas znacząco spadła. Dane odsezonowane informują o redukcji zatrudnienia w firmach nie planujących nowych inwestycji. PROBLEMY ZE ZNALEZENEM PRACOWNKÓW Zmniejszyła się skala problemu braku pracowników, w efekcie czego bariera podaży siły roboczej przesunęła się na czwarte miejsce. O trudnościach ze znalezieniem rąk do pracy w kw. 8 r. poinformowało 7,1% firm 8, czyli dwa razy mniej niż rok wcześniej. Problem ten dotyczy jednak większej grupy firm, choć nie zawsze jest uznawany za barierę rozwoju - ok. 6% firm ma nadal trudności z pozyskaniem ludzi do pracy, % poszukuje przede wszystkim kadry wykwalifikowanej, 22% - pracowników niewykwalifikowanych 9 (por. Rys. 44). Osłabienie bariery braku pracowników jest m. in. skutkiem zwiększającego się zatrudnienia. Wśród przedsiębiorstw, w których w ciągu roku zatrudnienie wzrosło, odsetek firm, które trudności z pozyskaniem pracowników nadal uznają za jedną z podstawowych barier rozwoju spadł znacznie bardziej niż w pozostałej części próby. 8 w odpowiedzi na pytanie otwarte o bariery rozwoju 9 Przedsiębiorstwa zostały zapytane o to, czy maja trudności ze znalezieniem odpowiednich pracowników, a jeśli tak, to czy głównie wykwalifikowanych, niewykwalifikowanych, czy jednych i drugich. 18

19 14 12 odsetek przedsiębiorstw pozycja na liście barier Przetw. przem. Budownictwo Handel Transport Pozostale ,2 12,7,1,7,7 11,7,9 11 7,1,3 13 1,8 3, Rys. 33 Problem braku pracowników (odsetek firm informujących o problemach ze znalezieniem odpowiednich pracowników w pytaniu otwartym o najważniejsze bariery rozwoju oraz pozycja wśród tych barier) Rys. 34 Bariera braku pracowników a sekcja (odsetek odpowiedzi w sekcji na otwarte pytanie o najważniejsze bariery rozwoju). Trudności z brakiem rąk do pracy odczuwane są niezmiennie najsilniej w budownictwie, choć i tu skala problemu zmniejszyła się (zgłasza je jako istotny problem 22% firm, spadek o pp.). Bariera braku rąk do pracy osłabiła się także w przetwórstwie przemysłowym (o,1 pp. kw/kw do 6,%) oraz w sekcjach usługowych, poza handlem, gdzie pozostała na poziomie z pop. kw. (por. Rys. 34). W odpowiedzi na pytanie o brak pracowników aż 83% firm budowlanych zgłasza taki problem, w przemyśle jest to 7% przedsiębiorstw, w usługach 6% firm (por. Rys. 4). W stosunku do wyników sprzed roku sytuacja poprawiła się w budownictwie, w pozostałych sektorach pogorszyła się. Brak pracowników pozostaje wciąż bardziej dotkliwy dla firm, które planują zwiększać zatrudnienie, niż zachować je na poziomie bez zmian. Warto zwrócić uwagę, że trudności ze znalezieniem odpowiednich pracowników nie rozkładają się równomiernie w poszczególnych regionach. Trudności w pozyskaniu pracowników, zarówno wykwalifikowanych, jak i niewykwalifikowanych, zgłasza 4% firm w woj. wielkopolskim (najmniej w próbie) i ponad 7% firm w województwie warmińsko-mazurskim (najwięcej w próbie). Skutkiem istnienia bariery braku rąk do pracy jest presja na wzrost płac 37% firm, które zgłaszają trudności z pozyskaniem bądź z odpływem pracowników ma zamiar zwiększyć wynagrodzenia w kw. 8 r. (23% w pozostałych firmach w próbie). Przedsiębiorstwa, dla których bariera rąk do pracy jest istotna częściej też oceniają wzrost płac za szybszy niż wzrost wydajności pracy (38% z nich wobec 28% w pozostałych firmach). Jednym ze sposobów rozwiązania trudności, wynikających w z istnienia bariery braku rąk do pracy, jest wykorzystanie elastycznych form zatrudniania (np. samozatrudnienie, umowy zlecenia itp.). Zasięg elastycznych form zatrudnienia zwiększa się jednak powoli w ciągu roku zwiększył się w 7,3% firm, zaś w 4,% - spadł (por. Rys. 46). ¼ przedsiębiorstw nie wykorzystywało ani nie wykorzystuje żadnych elastycznych form zatrudnienia i te firmy dwukrotnie częściej napotykają na barierę podaży siły roboczej, niż pozostali respondenci. 19

20 wzrost zatrudnienia_sa spadek _SA wzrost Rys. 3 Prognozy zatrudnienia Budownictwo_SA Przemysł_SA Usługi_SA Rys. 36 Wskaźnik prognoz zatrudnienia w budownictwie oraz w pozostałych sekcjach (dane odsezonowane) Handel i naprawy_sa Transport_SA Pozostałe_SA niepubliczne_sa publiczne_sa Rys. 37 Wskaźnik prognoz zatrudnienia w handlu, transporcie i pozostałych usługach (dane odsezonowane) Rys. 38 Wskaźnik prognoz zatrudnienia wg sektorów własności (dane odsezonowane) wzrost produkcji spadek bez zmian nieeksporter_sa eksporter_sa w tym: wzrost eksportu_sa Rys. 39 Wskaźnik zatrudnienia a prognozy zmian produkcji skali działalności Rys. 4 Wskaźnik zatrudnienia a eksport/brak eksportu oraz w klasie eksporterów o rosnącym eksporcie(dane odsezonowane)

21 bez zmian nieinwestor wzrost inwestycji zakończenie wg planu % i więcej_sa <7-9%)_SA moce-do 7%_SA 9% i więcej Rys. 41 Wskaźnik prognoz zatrudnienia a stopień wykorzystania mocy produkcyjnych (dane odsezonowane) Rys. 42 Wskaźnik prognoz zatrudnienia a prognozy kontynuacji inwestycji 8 37,9 17,1,1 39,8-7 36, 18,8 4,8 39,8-6 36,9 11,3 2,8 49, nowe inwestycje_sa brak nowych inwestycji_sa nowe inwestycje ,2 6, 1,4 8,4 % % % % 4% % 6% 7% 8% 9% % brak kadry głównie wykwalifikowanej jednej i drugiej głównie niewykwalifikowanej nie ma problemów kadrowych Rys. 44 Trudności ze znalezieniem odpowiednich pracowników Rys. 43 Wskaźnik prognoz zatrudnienia a prognozy nowych inwestycji (dane odsezonowane) Budownictwo 7,6 22, 3,4 17, wzrost 7,3 Przemysł 37,7 14,, 42,9 spadek 4, Usługi 33,7,6,6 4,1 bez zmian, ale są takie formy zatr 63,4 % % % % 4% % 6% 7% 8% 9% % brak kadry głównie wykwalifikowanej głównie niewykwalifikowanej jednej i drugiej nie ma problemów kadrowych Rys. 4 Trudności ze znalezieniem odpowiednich pracowników w budownictwie, przemyśle i usługach w kw. 8 r. nie było i nie ma takich form 24, Rys. 46 Zmiana elastycznych form zatrudnienia (np. samozatrudnienia, umów zlecenia, umów o dzieło) w półroczu 8 r. w relacji do półrocza 7 r. 21

22 Wyynnaaggrrooddzzeenni iaa Podwyżki płac w kw. 8 r. obejmą mniej firm niż w rekordowych dwóch poprzednich kwartałach, ale i mniej niż w analogicznym okresie ub. r. Niższa jest również średnia wysokość planowanych podwyżek wynagrodzeń zarówno w relacji kw/kw, jak i r/r. Przy osłabieniu dynamiki przewidywanego wzrostu wynagrodzeń, naciski na wzrost płac nadal utrzymują się jako piąta z kolei bariera rozwoju przedsiębiorstw, a odsetek firm informujących o żądaniach płacowych pracowników jest na poziomie zbliżonym do poprzedniego kwartału. Wzrost wydajności nie nadąża za wzrostem płac w rosnącej, choć w słabszym tempie niż w pop. kw., liczbie przedsiębiorstw. PROGNOZY WZROSTU PŁAC W kw. 8 r. 24,2% firm planuje podwyższyć wynagrodzenia (po korekcie sezonowej 28,3%), a więc o 16,9 pp. mniej przedsiębiorstw niż w poprzednim kwartale oraz o 7,8 pp. mniej firm niż rok wcześniej. Po uwzględnieniu wielkości przedsiębiorstwa, mierzonej liczbą zatrudnionych, można oszacować, że podwyżki wynagrodzeń w kw. 8 r. obejmą 26,6% pracowników. Wzrost płac jest wprawdzie zwykle skumulowany na początku roku, jednak na osłabienie planów podwyżek wynagrodzeń wskazują także dane po odsezonowaniu - por. Rys ,9 19,8 odsetek przedsiębiorstw_'sa odsetek zatrudnionych_'sa 38,9 39,2 39,6 32,4 34,6 34,7 4,3 34,3 27,1 34, 36,1 37,3 34,1,1 22,4 18,6 26,9,9 23,8 13,2 14,1,6 14,9 17,1 14, 16,6 11, , ,4,8 prognoz podwyżek 4, 4,3 kw 6 - kw 7 kw 7 - kw 8 22,3 17,4 11,4 8,6,2 3,1 1 prognoza Rys. 48 le razy (w ilu kwartałach) planowano podwyżki Rys. 47 Planowane podwyżki wynagrodzeń wynagrodzeń w ciągu kolejnych czterech kwartałów (odsetek firm; próba ograniczona do przedsiębiorstw, które brały udział w badaniu w czterech kolejnych edycjach) Częstotliwość deklarowanych podwyżek płac jest w okresie ostatniego roku nadal wyższa niż w ubiegłym roku - prognozy podwyżek w ciągu czterech ostatnich kwartałów objęły blisko 8% firm wobec 7% rok wcześniej (Rys. 48). Średnia wysokość planowanych podwyżek wynagrodzeń jest niższa niż w poprzednich kwartałach (por. Rys. 3). Mediana planowanych podwyżek w grupie przedsiębiorstw, które je przewidują, kształtuje się na poziomie %; średnia wynosi,9%, wobec 6,4% w kw. br. Zmienił się rozkład podwyżek wynagrodzeń (por. Rys. 1). Udział firm zwiększających płace o co najmniej % zmalał w ciągu roku z 6,3% do 3,7%. w kw. 8 r. Wzrost przeciętnego wynagrodzenia o co najmniej % przewiduje co siódma firma (w kw. pop. co trzecia, rok wcześniej co szósta). 22

23 WYBRANE CZYNNK WZROSTU PŁAC W prawie wszystkich analizowanych klasach zmalał w relacji do poprzedniego roku udział firm, które zamierzają zwiększyć płace. Udział ten wzrósł jedynie w energetyce oraz w przedsiębiorstwach samorządowych. W kw. 8 r. podwyżki płac obejmą najwięcej pracowników w budownictwie i w handlu, a także w przedsiębiorstwach największych. Także wysokość planowanych podwyżek wynagrodzeń najwyższa jest w budownictwie oraz w handlu. Plany wzrostu płac są częstsze w firmach, które oczekują wzrostu popytu i produkcji, które są w dobrej kondycji bądź oczekują jej poprawy. Podmioty, które zamierzają zwiększać płace dwa razy częściej informują o zwiększaniu zatrudnienia. Częściej też deklarują trudności ze znalezieniem pracowników wykwalifikowanych. PODWYŻK PŁAC A WZROST WYDAJNOŚC PRACY Przedsiębiorstwa zostały po raz kolejny zapytane o ocenę wysokości podwyżek płac w relacji do wzrostu wydajności pracy w ostatnim kwartale w odniesieniu do sytuacji sprzed roku. % 8% 6% 4% % % 23,3 18,6,8 14,8 47, 1,8 48,9 48,7 29,7 29,6 3,3 36, płace rosły wolniej niż wydajność wzrost płac był zbliżony do wzrostu wydajności płace wzrosły w większym stopniu niż wydajność Rys. 49 Ocena relacji wzrostu płac do wzrostu wydajności pracy w ciągu roku (odsetek przedsiębiorstw, w których wynagrodzenia wzrosły w tym okresie) Relacja między wzrostem wynagrodzeń i wydajnością pracy po raz kolejny pogorszyła się, choć w słabszym tempie niż w pop. kw. Wśród przedsiębiorstw podwyższających wynagrodzenia w ciągu ostatniego kwartału wzrósł o ponad 1 pp. odsetek przedsiębiorstw, w których wydajność nie nadąża za płacami i o 1 pp. spadł udział przedsiębiorstw, w których wydajność rośnie szybciej niż płace (por. Rys. 49). O szybszym wzroście płac niż wydajności pracy poinformowało 28,3% przedsiębiorstw w próbie (36,% firm, w których płace wzrosły). Wzrost wynagrodzeń był wolniejszy niż wydajności w najmniejszej grupie w próbie 11,% (14,8% firm gdzie płace rosły). Dalsze zwiększanie się przewagi wzrostu płac nad wydajnością niesie za sobą niebezpieczeństwo dla stabilności cen. W grupie przedsiębiorstw, w których rosnące wynagrodzenia są głównym czynnikiem wzrostu cen 82% respondentów ocenia wzrost płac za szybszy niż wzrost wydajności. Jest to 2, razy większy odsetek niż w pozostałych przedsiębiorstwach w próbie. Wzrost płac przewyższa wzrost wydajności pracy w ok. połowie podwyższających wynagrodzenia przedsiębiorstw będących w słabej lub złej kondycji, bądź spodziewających się jej pogorszenia. Od 7 r. przedsiębiorstwa sygnalizują, że presja na wzrost płac stanowi dla nich barierę rozwoju. Jednocześnie z osłabieniem dynamiki przewidywanego wzrostu płac w kw. 8 r. problem ten wymieniony został wśród podstawowych problemów przez ok. 7% przedsiębiorstw; jest W odpowiedzi na pytanie otwarte o bariery rozwoju 23

24 to tylko nieznacznie mniej niż w pop. kw. Presja na wzrost płac zajmuje obecnie piąte miejsce na liście podstawowych trudności w funkcjonowaniu przedsiębiorstw. OGÓŁEM dobra lub bdb. kondycja ekon. słaba lub zła kondycja 19, 24,2 2, sytuacja b. dobra_sa dosyć dobra_sa słaba _SA poprawa kondycji pogorszenie kondycji bez zmian produkcja: bez zmian spadek 2,4 21,3, 24,4 34,9 2 wzrost 32,4 zatrudnienie: bez zmian spadek wzrost problemy ze znalezieniem prac.wykwalifikowanych niewykwalifikowanych 12, 18, 22,1 34,6 39, i wykwalifikowanych, i niewykwalifikowanych 28,4 bez trudności 14, Rys. 2 Planowane podwyżki wynagrodzeń a kondycja ekonomiczna przedsiębiorstwa (odsetek odpowiedzi w klasie) Rys. Odsetek przedsiębiorstw zamierzających podnieść wynagrodzenia a różne czynniki 8_3 8_2 8_1 7_4 7_3 7_2 7_1 6_4 6_3 6_2 6_1 _4 _3 6,4 46,9 7,6 64,,1 7, 76,7 8,3 7,9 72,3 86, 93,6 91,4 13,4 16,6 12,2 19,,3,7,9 28,2 11,1, 3,9 17, 6, 21,9,2 3,7 6,2,9,8 13, 12, 9,3 8,3 6,3 3,1 2,6 8, 4,2 4,7 4,41,2 6,1 2 % % % % 4% % 6% 7% 8% 9% % brak podwyżek wzrost do % < - %) % i więcej 7, 6, 6,,, 4, 4, 3, średnia średnia-ważona mediana Rys. 3 Średnia i mediana planowanych podwyżek wynagrodzeń (w grupie przedsiębiorstw, które planują podnieść wynagrodzenia) Rys. 1 Rozkład planowanych podwyżek wynagrodzeń (dane ważone zatrudnieniem) 24

25 ... nnweessttyyccjjee Wskaźnik prognoz nowych inwestycji na kw. br. utrzymał się na poziomie z poprzedniego kwartału, ale wyraźnie poniżej wartości z kw. 7 r. Dzięki wysokiej aktywności inwestycyjnej obserwowanej w poprzednich okresach odsetek firm posiadających rozpoczęte inwestycje pozostaje wysoki. W nielicznych przypadkach realizowane inwestycje nie zostaną dokończone zgodnie z planem. Nie można zatem mówić o znaczącym pogorszeniu się klimatu inwestycyjnego. Pojawiają się jednak oznaki stopniowego jego osłabiania się, w tym m.in. odnotowano spadek kw/kw i r/r odsetka firm zamierzających inwestować na większą skalę niż pierwotnie planowano. W kw. br. wzrośnie odsetek inwestycji finansowanych kredytami bankowymi. Mimo to środki własne pozostaną głównym źródłem finansowania inwestycji. W kw. br. wskaźnik kontynuacji inwestycji 11 nieznacznie obniżył się względem poprzedniego kwartału (o,4 pp.), pozostał jednak na bardzo wysokim poziomie - 98,8 - powyżej wartości uzyskanej w kw.ub.r. (Rys. 6). Wysoki poziom wskaźnika wynikał zarówno z wysokiej dynamiki inwestycji obserwowanej na początku roku, jak i utrzymania się stosunkowo dobrej sytuacji w sektorze przedsiębiorstw, pozwalającej na dokończenie projektów inwestycyjnych. Zapowiedzi redukcji czy rezygnacji z rozpoczętych wcześniej inwestycji zgłaszano jedynie marginalnie (1,2% inwestorów, a,9% próby). Odnotować należy jednak, że inwestorzy coraz rzadziej informują o rozszerzaniu skali prowadzonych inwestycji względem wcześniejszych planów - w kw. inwestycje zwiększy ponad plan 9% inwestorów, tj. o 2 pp. mniej firm niż w poprzednim kwartale i o pp. mniej firm niż w kw. ub.r. 12 NOWE NWESTYCJE W KW. 8 R. Wskaźnik prognoz nowych inwestycji 13 osiągnął relatywnie wysoki poziom - nieznacznie zwiększył się względem poprzedniego kwartału (o,8 pp.), ale pozostał poniżej kw. ub.r. (o,3 pp.) por. Rys. 4. Z planów na cały 8 r. 14 wynika, że odsetek nowych inwestycji będzie niższy niż w 7 r., choć wyższy niż w 6 r. Spadek aktywności inwestycyjnej w relacji do 7 r. najbardziej widoczny jest w sektorze MSP oraz w grupie największych firm (powyżej 1999 osób - Rys. 7). 11 Wskaźnik kontynuacji inwestycji jest liczony jako udział w grupie inwestorów przedsiębiorstw przewidujących kontynuację rozpoczętych inwestycji. 12 Rozszerzenie inwestycji ponad zakładane plany może być efektem wystąpienia pozytywnego szoku popytowego bądź wygospodarowania przez przedsiębiorstwo dodatkowych środków finansowych - jest więc przejawem poprawy bieżącej lub oczekiwanej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. 13 Wskaźnik nowych inwestycji liczony jest jako udział w próbie przedsiębiorstw planujących rozpoczęcie nowych inwestycji w ciągu kwartału. 14 O plany na cały 8 r. zapytano przedsiębiorstwa w grudniu 7 r. 2

26 W grupie eksporterów odnotowano niewielki wzrost poziomu aktywności inwestycyjnej mierzonej odsetkiem nowoplanowanych inwestycji (por. Rys. 8). Wzrost ten dotyczył głównie przedsiębiorstw niewyspecjalizowanych w eksporcie. W firmach produkujących wyłącznie na rynek krajowy odsetek nowych inwestycji zmniejszył się. Jeśli chodzi o klasyfikację wg rodzaju działalności, to niewielki wzrost aktywności inwestycyjnej odnotowano w sekcji Budownictwo i Przetwórstwo przemysłowe, spadek zanotował handel wskaźnik nowych inwestycji SA trend x11 Rys. 4 Wskaźnik nowych inwestycji udział przedsiębiorstw planujących rozpoczęcie nowych inwestycji w perspektywie kwartału Spadek wskaźnika prognoz nowych inwestycji nastąpił w przedsiębiorstwach posiadających wolne moce produkcyjne. W przedsiębiorstwach odznaczających się wysokim stopniem wykorzystania mocy produkcyjnych plany inwestycyjne na kw. br. były nawet nieco bardziej optymistyczne niż na kw. br. Nadal obserwujemy, że przedsiębiorstwa inwestujące częściej planują zwiększyć zatrudnienie i płace niż firmy nie zamierzające inwestować. Podobnie jak w poprzednich okresach inwestorzy to najczęściej przedsiębiorstwa w bardzo dobrej i dobrej sytuacji ekonomicznej. ŹRÓDŁA FNANSOWANA NOWYCH NWESTYCJ W kw. br. głównym źródłem finansowania nowych inwestycji pozostaną środki własne przedsiębiorstw (tak zadeklarowało blisko 48% inwestorów, o 1 pp. mniej niż w kw.br.), choć zainteresowanie finansowaniem inwestycji kredytami bankowymi wyraźnie wzrosło (z kredytu skorzysta 36% inwestorów, tj. 7 pp. więcej niż w pop.kw.). Wzrost znaczenia kredytu w finansowaniu inwestycji może być wynikiem pogorszenia się sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw. W grupie firm oceniających swoją kondycję jako bardzo dobrą udział inwestycji finansowanych z kredytu kolejny kwartał z rzędu wyraźnie się 4 zmniejszył (o 7 pp. kw/kw do 23%), a przedsiębiorstwa 4 te częściej wykorzystywać będą środki 3 własne (68% firm ma takie plany). Natomiast w pozostałych przedsiębiorstwach w próbie (tj. 2 w firmach w gorszej sytuacji) odnotowano wyraźny wzrost znaczenia kredytu w finansowaniu kredyty SALDO kredyty TREND środki własne SALDO środki własne TREND inwestycji (o 9 pp. kw/kw wzrósł odse- tek firm planujących finansować inwestycje z kredytu i wyniósł 39%) i tym samym spadek wykorzystania środków własnych (z 47% w kw. do 44% w kw.). Rys. Udział inwestorów deklarujących finansowanie nowych inwestycji z dwóch najbardziej popularnych źródeł, tj. środków własnych i kredytów bankowych. Podgrupa inwestorów planujących nowe przedsięwzięcia 26

27 99, 97, 9, 93, 91, 89, 87, 8, ponad poniżej pracow. Rys. 6 Wskaźnik kontynuacji inwestycji (grupa inwestorów) Rys. 7 Wskaźnik nowych inwestycji w klasach wielkości zatrudnienia eksporter SA eksporter TREND nieeksporter SALDO eksporter SALDO nieeksporter SA nieeksporter TREND przetw. przem. SA SALDO T REND budown. SA SALDO T REND handel SA SALDO T REND Rys. 8 Wskaźnik nowych inwestycji w klasach eksportu Rys. 9 Wskaźnik nowych inwestycji w wybranych sekcjach PKD <,6) - trend <6,8) - trend <8,> - trend <,6) - SA <6,8) - SA <8,> - SA Rys. 6 Wskaźnik nowych inwestycji w klasach wykorzystania mocy produkcyjnych 27