Organizacja sieci szkół publicznych w zakresie dotyczącym kształcenia obowiązkowego

Transkrypt

1 Raport z identyfikacji dobrych praktyk w obszarze Organizacja sieci szkół publicznych w zakresie dotyczącym kształcenia obowiązkowego w ramach przedsięwzięcia pn. Benchmarking Kontynuacja Sporządził: Marcin Połomski Katowice, październik 2015 r.

2 Spis treści 1. Metodologia prowadzenia badao Analiza danych Dofinansowanie do bieżącej działalności szkół Struktura dofinansowania Wykorzystanie funduszy unijnych Prezentacja dodatkowych danych Wskaźnik dofinansowania na mieszkaoca Kwota wydatków majątkowych (własnych i zewnętrznych) gminy/powiatu na mieszkaoca Kwota wydatkowanych przez gminy/powiaty funduszy unijnych na projekty miękkie na mieszkaoca Prezentacja danych organizacyjnych Miasta na prawach powiatu Urzędy gmin Starostwa powiatowe Identyfikacja dobrych praktyk Spotkanie robocze w grupie dyskusyjnej Wnioski

3 1. Metodologia prowadzenia badao Prowadzone badania benchmarkingowe w zakresie organizacji szkół publicznych stanowią kontynuację analiz porównawczych i służą identyfikacji najlepszych rozwiązao wśród uczestniczących w projekcie miast na prawach powiatu, urzędów gmin i starostw powiatowych. Badaniu poddano dane zebrane w 2015 r., a dotyczyły one organizacji szkół publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego, struktury finansowania zadao oświatowych, a w szczególności wykorzystania środków własnych i pozyskanych środków zewnętrznych w roku Narzędziem wspomagającym prowadzenie benchmarkingu był system informatyczny pozwalający na tworzenie corocznych ankiet badao wskaźników osiągniętych przez poszczególne urzędy. Uczestniczący w projekcie wypełniali wystandaryzowaną ankietę na platformie Dane do systemu wprowadzane były przez uprawnionych pracowników urzędu po zalogowaniu i wprowadzeniu hasła. Program informatyczny był dostępny dla uczestników projektu online (bez konieczności instalowania na komputerach dodatkowych aplikacji). Narzędzie informatyczne umożliwia przechowywanie danych oraz ich analizę poprzez automatyczne przeliczanie danych wg ustalonych wskaźników wraz z ich prezentacją w postaci tabel, tabel i wykresów, z podaniem formuł wyliczania wskaźnika lub bez. Program pozwala także na wybór grupy porównawczej wraz z wyliczeniem średniej dla wskazanej grupy jednostek. W analizie wykorzystano również przekazane przez uczestników raporty z Systemu Informacji Oświatowej na dzieo 30 września 2014 r. Badaniem objęto dane z 32 jednostek samorządu terytorialnego, w tym: 18 miast na prawach powiatu (Bielsko-Biała, Bydgoszcz, Bytom, Chorzów, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jaworzno, Kalisz, Krosno, Lublin, Mysłowice, Ruda Śląska, Rybnik, Tarnów, Tychy, Zabrze, Żory), 12 gmin (Bieruo, Czechowice-Dziedzice, Czeladź, Jaworze, Kochanowice, Konopiska, Lędziny, Lubliniec, Radlin, Radzionków, Zbrosławice, Żarki 1 ) oraz z 2 powiatów (Piotrkowski, Zawierciaoski). W raportach wykonanych w ramach projektu w poprzednich latach, dzięki finansowaniu ze środków z Unii Europejskiej 2 przeprowadzano coroczne badania satysfakcji klientów realizowane w urzędach miast na prawach powiatu, urzędach gmin i starostwach powiatowych przez niezależny podmiot na losowej i reprezentatywnej próbie klientów korzystających z usług świadczonych przez te urzędy. W roku 2015, grupa samorządów uczestniczących w badaniu postanowiła o kontynuowaniu badania danych i identyfikacji dobrych praktyk w obszarze organizacji szkół publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego, mimo braku badania opinii klientów. Z tego powodu, a także w celu wywołania dyskusji na temat ewentualnej korekty podejścia do analizy obszaru, w tym: celu, wskaźników, a także zakresu badanych danych, autor opracowania zdecydował o zaprezentowaniu dodatkowego materiału, który może byd przydatny do dokonania dodatkowej oceny stanu organizacji oświaty. Dnia 7 września 2015 r. w Katowicach, odbyło się spotkanie z zarządzającymi organizacją sieci szkół publicznych w urzędach biorących udział w projekcie, w celu podsumowania zrealizowanego badania, prezentacji dobrych praktyk, wymiany doświadczeo dotyczących dobrych praktyk 1 Gminy uczestniczące w projekcie po raz pierwszy zostały zaznaczone pogrubioną czcionką. 2 Benchmarking narzędzie efektywnej kontroli zarządczej w urzędach miast na prawach powiatu, urzędach 2 Benchmarking narzędzie efektywnej kontroli zarządczej w urzędach miast na prawach powiatu, urzędach gmin i starostwach powiatowych. 3

4 oraz doświadczeo z procesu zbierania i analizy danych z okresu testowego, celem dokonania potrzebnych zmian. 2. Analiza danych Proces analizy został poprzedzony weryfikacją danych przeprowadzoną przez eksperta. W trakcie analizy danych przeprowadzono konsultacje z poszczególnymi uczestnikami badania w celu zweryfikowania poprawności udzielonych w ankietach odpowiedzi, a co za tym idzie porównywalności zebranych danych i możliwości ich prawidłowej analizy. Zidentyfikowane niezgodności zostały skorygowane przez właścicieli danych. Dla analizowanego zakresu organizacji sieci szkół publicznych w zakresie dotyczącym kształcenia obowiązkowego, zgodnie z opracowanym Zestawem 3, ustalone zostały dwa cele, które opisano w tabeli nr 1. Tabela nr 1: Cele Organizacja sieci szkół publicznych w zakresie kształcenia obowiązkowego. Cel ogólny Cel operacyjny 4 zmiana struktury finansowania szkół publicznych z budżetu gminy/powiatu (zwiększenie relacji wydatków inwestycyjnych na modernizację i rozwój infrastruktury edukacyjnej w stosunku do wydatków bieżących gminy/powiatu na edukację) coroczne zwiększenie relacji wydatków inwestycyjnych na modernizację i rozwój infrastruktury edukacyjnej w stosunku do całości dofinansowania o co najmniej 2 % Należy rozważyd, czy są to najważniejsze cele w tym procesie, czy może należałoby zdefiniowad nowe, np. pokazujące jakośd kształcenia. Dodatkowo należy rozważyd, czy badanego celu i wskaźnika nie można byłoby lepiej zbudowad, np. przyjmując wartośd wydatków bieżących i inwestycyjnych ze środków własnych na ucznia lub na mieszkaoca. Podyktowane jest to tym, że częśd samorządów (powiaty) często nie finansują ze środków własnych podstawowej działalności bieżącej szkół, a wskaźnik przyjmuje wysokie wartości także w przypadku samorządów, które nie przeznaczają na inwestycje najwyższych kwot, ale mają bardzo niską wartośd finansowania działalności bieżącej. Do wyliczenia wskaźników dofinansowania, struktury dofinansowania oraz wskaźnika wykorzystania funduszy unijnych posłużyły zaprezentowane w tabeli nr 2 dane. 3 Zestaw wskaźników III cyklu testowego; Opracowanie: dr Marcin Sakowicz, stan na dzieo: rok. 4 Cel operacyjny określony dla potrzeb benchmarkingu. 4

5 Tabela nr 2: Dane informacje do wyliczania i interpretacji wskaźników i porównywania organizacji sieci szkół publicznych 1 Liczba etatów obsługujących szkoły (w tym zespoły szkolno-przedszkolne) w urzędzie (wydz. lub jednostce poza strukturą) i szkołach (samodzielne stanowiska - pracownicy zatrudnieni na stanowiskach administracyjnych nie dotyczy obsługi technicznej). Średnia z roku kalendarzowego 5 2 Średnioroczna liczba uczniów na 1 nauczyciela (etat) na każdy typ szkół: szkoły podstawowe, gimnazja, inne. Liczba etatów nauczycielskich na podst. SIO 3 Kwota subwencji dla gminy 4 Kwota subwencji dla powiatu 5 Kwota dofinansowania gminy do bieżącej działalności szkół 6 6. Kwota dofinansowania gminy do bieżącej działalności szkół: na wynagrodzenia dla nauczycieli przy założeniu, że w pierwszej kolejności do subwencji przypisywane są koszty wynagrodzeo nauczycieli 7. Kwota dofinansowania powiatów do bieżącej działalności szkół 8.Kwota dofinansowania powiatów do bieżącej działalności szkół: na wynagrodzenia dla nauczycieli przy założeniu, że w pierwszej kolejności do subwencji przypisywane są koszty wynagrodzeo nauczycieli 9.Kwota wydatków majątkowych gminy na szkoły- środki własne 10.Kwota wydatków majątkowych gminy na szkoły - pozyskane środki zewnętrzne np. z UE 11.Kwota wydatków majątkowych powiatu na szkoły - środki własne 12.Kwota wydatków majątkowych powiatu na szkoły - pozyskane środki zewnętrzne np. z UE 13.Kwota wydatkowanych przez gminy/powiaty funduszy unijnych na projekty miękkie 14.Kwota wydatkowanych przez gminy/powiaty funduszy unijnych na projekty infrastrukturalne (tylko dofinasowane ze środków unijnych) 15.Kwota dofinansowania do szkół niepublicznych w danym roku kalendarzowym 16.Kwota dofinansowania do szkół publicznych prowadzonych przez inne organy prowadzące, inne niż JST (w danym roku kalendarzowym) 17.Czy sied szkół obsługuje wydział edukacji czy też zewnętrzna jednostka obsługująca placówki oświatowe? W tabelach nr 3, 4 i 5 ujęto kluczowe dane oraz wskaźniki przedstawiające sytuację miast na prawach powiatu, gmin i starostw powiatowych w zakresie zarządzania placówkami oświatowymi Dofinansowanie do bieżącej działalności szkół Wskaźnik dofinansowania przez jednostki samorządowe pokazuje wielkośd zaangażowania własnych środków finansowych przeznaczonych na dofinansowanie gminy/powiatu do bieżącej działalności szkół ogółem w procentach. Wysoka wartośd wskaźnika oznacza duże obciążenie finansowe z budżetu danego samorządu. Wartości wskaźnika dla jednostek uczestniczących 5 Liczba etatów oznacza liczbę etatów obciążeniowych (przeliczeniowych) tj. jeśli dany pracownik poświęca na realizację zadania 10 godzin z 40 godzin tygodnia pracy to jest to 0,25 etatu. Jeśli pracownikom realizującym zadanie były wypłacone godziny nadliczbowe, należy doliczyd % etatu. 6 Bieżąca działalnośd szkół uwzględnia poza dofinansowaniem wynagrodzenia nauczycieli także wydatki na bieżące awarie i remonty. 5

6 w projekcie przedstawiają wykresy 1 3. Na wykresie 1 zademonstrowano wartości wskaźnika w miastach na prawach powiatu. W wyniku badao stwierdzono bardzo dużą rozpiętośd pomiędzy wartościami wskaźnika dofinansowania bieżącej działalności szkół miast na prawach powiatu do wydatków ogółem na szkoły publiczne (wykres 1) - od 5,2 % w Krośnie do 52,1 % w Bytomiu, przy średniej dla miast na prawach powiatu wynoszącej 25,9. Poniżej tej średniej oprócz Krosna znalazły się następujące miasta: Rybnik, Gliwice, Kalisz, Chorzów, Tarnów, Tychy oraz Bielsko Biała. Wykres 1 Wskaźnik dofinansowania miast na prawach powiatu do bieżącej działalności szkół w relacji do wydatków ogółem (suma subwencji, dofinansowania oraz wydatków majątkowych) ,9% 38,1% 39,6% 35,7% 31,3% 31,7% 32,6% 33,7% 29,1% 23,9% 24,9% 26,2% 52,1% 2 1 5,2% 16,0% 14,2% 12,4% 9,4% 9,7% Wskaźnik dofinansowania średnia Dla gmin (wykres 2) najniższa wartośd wskaźnika to 1,3 % - mniej niż w miastach na prawach powiatu. Wynik ten osiągnął Lubliniec, poniżej średniej, która wyniosła 22 %, znalazły się również Konopiska, Jaworze, Żarki, Bieruo, Kochanowice i Radlin. Najwyższy wskaźnik dofinansowania, w Lędzinach, wyniósł 42,4 %. 6

7 Wykres 2 Wskaźnik dofinansowania do bieżącej działalności szkół w relacji do wydatków ogółem (suma subwencji, dofinansowania oraz wydatków majątkowych) urzędy gmin. 45,0% 42,4% 4 35,0% 3 25,0% 2 15,0% 1 5,0% 1,3% 22,0% 13,4% 15,4% 17,3% 17,6% 21,5% 21,8% 25,8% 26,2% 26,9% 34,1% Wskaźnik dofinansowania średnia Wykres 3 przedstawia poziom dofinansowania w starostwach powiatowych. W 2014 r. Piotrków Trybunalski nie musiał przeznaczad środków własnych na bieżące koszty szkół, natomiast Zawiercie przekazało środki na znikomym poziomie. Wykres 3 Wskaźnik dofinansowania do bieżącej działalności szkół w relacji do wydatków ogółem (suma subwencji, dofinansowania oraz wydatków majątkowych) starostwa powiatowe. 1,0% 0,8% 0,6% 0,4% 0,2% 0,2% 0,1% SP Piotrków Trybunalski Wskaźnik dofinansowania średnia SP Zawiercie 7

8 11,5% 1,3% 14,0% 13,4% 39,6% 15,4% 17,3% 17,6% 2,2% 21,5% 16,9% 21,8% 15,6% 25,8% 39,3% 26,2% 29,2% 26,9% 14,7% 34,1% 42,4% 57,7% 5,0% 5,2% 26,4% 9,4% 11,0% 9,7% 16,7% 12,4% 18,0% 14,2% 12,8% 16,0% 25,6% 23,9% 22,4% 24,9% 7,1% 26,2% 13,3% 29,1% 29,7% 31,3% 31,0% 31,7% 30,8% 32,6% 33,7% 33,3% 35,7% 31,2% 38,1% 23,6% 39,6% 58,6% 50,5% 52,1% Niepokoid może fakt, że średnie wartości wskaźników dofinansowania zarówno miast na prawach powiatu, jak i gmin są wyższe niż w roku ubiegłym, kiedy wyniosły odpowiednio 23,9% i 17%. Bardziej niepokojący jest wzrost wskaźnika w 12 na 18 biorących w badaniu miast, w niektórych przypadkach nawet ponad dziesięcioprocentowy oraz fakt, że w poprzednim roku aż 10 na 16 biorących wtedy w badaniu gmin osiągnęło wskaźnik poniżej ówczesnej średniej (w tym cztery, które dziś nie biorą udziału w badaniu). Natomiast dziś wynik poniżej 17% uzyskały tylko 3 gminy spośród 12. Na plus należy zapisad, że 6 gmin poprawiło swój wynik w stosunku do poprzedniego roku. Dane przedstawiające wartości poszczególnych wskaźników w miastach na prawach powiatu i gminach zawierają wykresy 4 i 5. Wykres 4 Wskaźnik dofinansowania miast na prawach powiatu do bieżącej działalności szkół w relacji do wydatków ogółem w latach r r. Wykres 5 Wskaźnik dofinansowania gmin do bieżącej działalności szkół w relacji do wydatków ogółem w latach r r. 8

9 UM Bielsko-Biała UM Bydgoszcz UM Bytom UM Chorzów UM Częstochowa UM Dąbrowa Górnicza UM Gliwice UM Jaworzno UM Kalisz UM Krosno UM Lublin UM Mysłowice UM Ruda Śląska UM Rybnik UM Tarnów UM Tychy UM Zabrze UM Żory Tabela nr 3: Urzędy miast na prawach powiatu wybrane dane oraz wskaźniki dotyczące organizacji sieci szkół publicznych. Cel operacyjny T T T T T Wydatki ogółem na szkoły publiczne w mln zł Kwota dofinansowania na rzecz szkół publicznych w mln zł Kwota wydatków majątkowych w mln zł Kwota wykorzystania funduszy unijnych w mln zł Wskaźnik dofinansowania odsetek kwoty dofinansowania do wydatków ogółem Wskaźnik struktury dofinansowania odsetek wydatków majątkowych do kwoty dofinansowania do bieżącej działalności Wskaźnik wykorzystania funduszy unijnych - odsetek środków wykorzystanych z funduszy unijnych do sumy kwot dofinansowania do bieżącej działalności szkół ,0 163,5 164,4 22,1 112,2 50,8 21,9 32,7 18,3 4,0 188,1 29,9 42,8 16,2 23,1 28,0 77,3 28,7 4,8 4,7 3,6 7,2 6,8 3,3 27,5 0,4 0,2 2,2 27,6 1,8 7,9 10,1 4,7 4,6 12,5 1,6 11,7 16,3 2,7 2,2 0,6 0,9 2,1 2,8 0,8 4,1 6,3 0,9 1,2 4,5 0,6 2,2 2,3 1,3 24,9% 32,6% 52,1% 14,2% 29,1% 38,1% 9,7% 33,7% 12,4% 5,2% 31,7% 35,7% 26,2% 9,4% 16,0% 23,9% 31,3% 39,6% 8,5% 2,9% 2,2% 32,4% 6,0% 6,5% 125,8% 1,3% 0,9% 55,4% 14,7% 5,9% 18,4% 62,5% 20,4% 16,6% 16,2% 5,7% 21,0% 9,9% 1,7% 1 0,6% 1,7% 9,4% 8,6% 4,3% 103,5% 3,3% 2,9% 2,9% 28,1% 2,6% 7,7% 3,0% 4,6% 9

10 UM Bieruo UM Czechowice-Dziedzice UM Czeladź UG Jaworze UG Kochanowice UG Konopiska UM Lędziny UM Lubliniec UM Radlin UM Radzionków UG Zbrosławice UG Żarki SP Piotrków Trybunalski SP Zawiercie Tabela nr 4: Urzędy gmin i starostwa powiatowe wybrane dane oraz wskaźniki dotyczące organizacji sieci szkół publicznych. Cel operacyjny T T T T T T Wydatki ogółem na szkoły publiczne w mln zł Kwota dofinansowania na rzecz szkół publicznych w mln zł 2,5 12,9 5,0 0,9 1,9 1,3 7,4 0,2 3,2 3,3 4,9 1,6 0,0 0,1 Kwota wydatków majątkowych w mln zł 0,04 0,03 0,01 0,03 0,01 0,24 0,08 0,89 0,63 0,76 1,84 0,24 12,60 Kwota wykorzystania funduszy unijnych w mln zł 0,21 0,05 0,81 0,22 0,10 0,09 0,90 1,30 Wskaźnik dofinansowania odsetek kwoty dofinansowania do wydatków ogółem 17,6% 34,1% 26,9% 15,4% 21,5% 13,4% 42,4% 1,3% 21,8% 26,2% 25,8% 17,3% 0,2% Wskaźnik struktury dofinansowania odsetek wydatków majątkowych do kwoty dofinansowania do bieżącej działalności 1,5% 0,2% 0,2% 3,3% 0,5% 18,9% 1,1% 51 19,6% 22,7% 37,8% 15,5% nd 11244,5% Wskaźnik wykorzystania funduszy unijnych - odsetek środków wykorzystanych z funduszy unijnych do sumy kwot dofinansowania do bieżącej działalności szkół 8,3% 1,0% 94,3% 3,0% 57,8% 5,4% nd 1158,0% 10

11 2.2. Struktura dofinansowania Kolejnym badanym w projekcie wskaźnikiem dla tego obszaru był wskaźnik struktury dofinansowania (wykresy 6-8). Informuje on jaki jest stosunek finasowania ze środków własnych wydatków majątkowych do dofinansowania wydatków bieżących. Wartośd wskaźnika jest tym wyższa im większe są wydatki majątkowe samorządów lub niższe dofinansowanie do bieżącej działalności szkół. Wydaje się, że właśnie ta konstrukcja wskaźnika jest jego wadą. Bowiem wysoka wartośd wskaźnika niekoniecznie oznacza wysoką skalę środków na rozwój. W ocenie wielu samorządów rozwój niekoniecznie oznacza wyłącznie wydatki na cele inwestycyjne, ale także na bieżące projekty. Wykres 6 Wskaźnik struktury dofinansowania wydatków majątkowych do wydatków bieżących na szkoły publiczne (miasta na prawach powiatu) ,8% ,5% 55,4% ,4% 20,4% 18,4% 16,6% 16,2% 14,7% 8,5% 6,5% 6,0% 5,9% 5,7% 22,4% 2,9% 2,2% 1,3% 0,9% Wskaźnik struktury dofinansowania średnia Najwyższe wartości wskaźnika struktury dofinansowania spośród miast na prawach powiatu miały Gliwice - 125,8 %, wartości powyżej średniej (tj. 22,4 %) osiągnęły jeszcze Rybnik, Krosno i Chorzów. Pośród gmin najwyższy wskaźnik wystąpił w Lubliocu 510 %, wysokie wartości (chod poniżej średniej 52,6 %) wystąpiły również w Zbrosławicach i Radzionkowie (wyższe niż średnia w miastach na prawach powiatu). Wysokie wartości wskaźnika w starostwach powiatowych (wartośd symboliczna w Piotrkowie Trybunalskim oraz przekraczająca % w Zawierciu) potwierdzają wątpliwości dotyczące zastosowania wskaźnika. 11

12 Wykres 7 Wskaźnik struktury dofinansowania wydatków majątkowych do wydatków bieżących na szkoły publiczne (urzędy gmin) ,8% 22,7% 19,6% 18,9% 15,5% 52,6% 3,3% 1,5% 1,1% 0,5% 0,2% 0,2% Wskaźnik struktury dofinansowania średnia Wykres 8 Wskaźnik struktury dofinansowania wydatków majątkowych do wydatków bieżących na szkoły publiczne (starostwa powiatowe) ,5% SP Piotrków Trybunalski Wskaźnik struktury dofinansowania SP Zawiercie 12

13 2.3. Wykorzystanie funduszy unijnych Ostatnim badanym, na podstawie przekazanych przez samorządy danych, wskaźnikiem był poziom wykorzystania funduszy unijnych w stosunku do kwot dofinansowania do bieżącej działalności szkół (wykresy 9-11). Uwzględnia on wartośd zarówno kwot wydatkowanych funduszy unijnych na projekty infrastrukturalne, jak i miękkie. Posiada on jednak podobną wadę jak wskaźnik poprzedni w jego mianowniku ujmuje się wartośd środków własnych na bieżące zadania oświatowe, dzięki czemu niektóre samorządy mogą uzyskad wysoką wartośd wskaźnika, mimo relatywnie niskiej wartości pozyskanych środków. Najwyższą wartośd wskaźnika pośród miast na prawach powiatu osiągnęło Krosno 103 %, a wartości powyżej średniej (tj. 12,5 %), zanotowały jeszcze Rybnik i Bielsko Biała. Wśród gmin, niektóre nie wydatkowały środków pochodzących z Unii Europejskiej, a najwyższe wartości wskaźnika osiągnęły Jaworze 94 % i Lubliniec 54 %. Oba biorące w badaniu powiaty wydatkowały środki z Unii Europejskiej na projekty miękkie. Wydatkowane kwoty w obu przypadkach stanowiły ponad 1 % budżetu tych powiatów, a więc były to kwoty istotne. W obu przypadkach wskaźnik wykorzystania tych środków do dopłaty do kosztów bieżących oświaty jest właściwie abstrakcyjny. Wykres 9 Odsetek środków wykorzystanych z funduszy unijnych do sumy kwot dofinansowania do bieżącej działalności szkół przez miasta na prawach powiatu w 2014 r. (w %). 120% 100% 103% 80% 60% 40% 20% 28% 21% 10% 10% 9% 9% 8% 12,5% 5% 4% 3% 3% 3% 3% 3% 2% 2% 1% 0% Wskaźnik wykorzystania funduszy unijnych średnia 13

14 Wykres 10 Odsetek środków wykorzystanych z funduszy unijnych do sumy kwot dofinansowania do bieżącej działalności szkół przez urzędy gmin w 2014 r. (w %). 100% 90% 94% 80% 70% 60% 58% 50% 40% 30% 20% 10% 8% 5% 14,2% 3% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% Wskaźnik wykorzystania funduszy unijnych średnia Wykres 11 Odsetek środków wykorzystanych z funduszy unijnych do sumy kwot dofinansowania do bieżącej działalności szkół przez starostwa powiatowe w 2014 r. (w %). 1600% 1500% 1400% 1200% 1158% 1000% 800% 600% 400% 200% 0% SP Piotrków Trybunalski Wskaźnik wykorzystania funduszy unijnych SP Zawiercie 14

15 83,74 117,85 120,55 159,53 169,20 177,32 179,03 195,81 221,44 284,72 306,75 362,45 384,63 391,02 476,52 479,72 556,04 652,10 3. Prezentacja dodatkowych danych W rozdziale tym zaprezentowano wartości wskaźników, które między innymi służyły weryfikacji poprawności wprowadzonych danych. Dla porównywalności danych wprowadzono zasadę przeliczenia danych finansowych na mieszkaoca, natomiast we wskaźnikach organizacyjnych punktem odniesienia był uczeo niosący środki na realizację zadao lub oddział nośnik kosztów Wskaźnik dofinansowania na mieszkaoca Wartości wskaźników pokazują poziom finansowania bieżących zadao oświatowych w przeliczeniu na jednego mieszkaoca. W miastach na prawach powiatu rozdzielono wskaźnik na dofinansowanie do zadao gminnych i powiatowych, aby zapewnid porównywalnośd. Ten sposób prezentacji pozwala na porównywanie danych pomiędzy miastami na prawach powiatu i gminami oraz powiatami, ale jest to związane również z przyjętym założeniem, że jeśli samorząd nie dopłaca do bieżących zadao powiatowych to w danych ankietowych podawał 0 zł (a częśd samorządów finansuje nadwyżką subwencji powiatowej zadania gminne). Wykres 12 Wskaźnik dofinansowania na mieszkaoca do bieżącej działalności szkół gminnych przez miasta na prawach powiatu w 2014 r. (w zł) , Dofinansowanie do szkół gminnych na mieszkaoca średnia Wykresy 12 i 13 prezentują poziom dofinansowania bieżących zadao oświatowych ze środków własnych gminy w miastach na prawach powiatu i urzędach gmin. Jak wynika z danych każdy z tych samorządów przeznacza na ten cel środki własne (najmniej Jaworze tylko nieco ponad 7 zł na mieszkaoca). Pozostali liderzy w tej kategorii uzyskali wynik od 83 do około 200 zł na mieszkaoca. Wartości średnie wskaźnika wyniosły odpowiednio 295 zł i 204 zł. 15

16 11,97 12,31 32,73 47,27 51,49 69,78 82,39 93,64 96,07 102,20 147,28 369,07 7,21 119,00 122,47 125,38 156,70 178,05 184,39 197,63 280,31 297,22 328,23 456,01 Wykres 13 Wskaźnik dofinansowania na mieszkaoca do bieżącej działalności szkół przez gminy w 2014 r. (w zł) , Dofinansowanie do szkół gminnych na mieszkaoca średnia W przypadku zadao powiatu (wykresy 14 i 15) wyraźny jest znacznie mniejszy poziom finansowania. Świadczą o tym niższe średnie wartości wskaźnika, a także fakt, że siedem samorządów (Bydgoszcz, Gliwice, Kalisz, Krosno, Lublin, Rybnik oraz SP Piotrków Trybunalski) nie przeznacza własnych środków na bieżące podstawowe wydatki związane z utrzymaniem szkół. Tylko trzy samorządy przeznaczają na ten cel więcej niż 100 zł na 1 mieszkaoca. Wykres 14 Wskaźnik dofinansowania na mieszkaoca do bieżącej działalności szkół powiatowych przez miasta na prawach powiatu w 2014 r. (w zł) , Dofinansowanie do szkół powiatowych na mieszkaoca średnia 16

17 100,23 90,91 85,29 82,43 76,70 73,99 66,16 48,95 36,71 32,39 28,70 27,32 24,23 22,74 13,82 7,28 1,64 151,60 Wykres 15 Wskaźnik dofinansowania na mieszkaoca do bieżącej działalności szkół przez starostwa powiatowe w 2014 r. (w zł). 1,00 0,92 0,80 0,60 0,40 0,46 0,20 SP Piotrków Trybunalski Dofinansowanie do szkół powiatowych na mieszkaoca SP Zawiercie średnia 3.2. Kwota wydatków majątkowych (własnych i zewnętrznych) gminy/powiatu na mieszkaoca Wykresy przedstawiają poziom wydatków majątkowych na jednego mieszkaoca w poszczególnych typach jednostek samorządu. Danych tych nie należy porównywad wprost pomiędzy miastami na prawach powiatu, gminami i powiatami, ze względu na różny zakres zadao w tych typach jednostek. W ramach danego typu jednostek występują różnice w rankingach dla tego wskaźnika i wskaźnika struktury dofinansowania. Wykres 16 Kwota wydatków majątkowych na 1 mieszkaoca w miastach na prawach powiatu w 2014 r. (w zł) , Kwota wydatków majątkowych (własnych i zewnętrznych) gminy/powiatu na mieszkaoca średnia 17

18 59,37 44,94 28,55 22,54 4,90 3,99 1,91 1,30 0,65 0,59 78,11 138,76 Wykres 17 Kwota wydatków majątkowych na 1 mieszkaoca w gminach w 2014 r. (w zł) , Kwota wydatków majątkowych (własnych i zewnętrznych) gminy/powiatu na mieszkaoca średnia Wykres 18 Kwota wydatków majątkowych na 1 mieszkaoca w powiatach w 2014 r. (w zł) , , SP Piotrków Trybunalski SP Zawiercie Kwota wydatków majątkowych (własnych i zewnętrznych) gminy/powiatu na mieszkaoca średnia 18

19 4,17 1,62 13,46 10,40 10,03 33,17 21,86 20,52 18,54 16,99 16,94 15,50 13,84 11,79 11,31 8,98 8,71 7,78 7,10 5,39 2,77 50,61 47, Kwota wydatkowanych przez gminy/powiaty funduszy unijnych na projekty miękkie na mieszkaoca Do porównao wybrano tylko wydatki na projekty miękkie, ze względu na fakt, że projekty infrastrukturalne w ramach obszaru oświaty realizowało tylko 5 samorządów (Bielsko Biała, Chorzów, Jaworze, Jaworzno i Krosno). Wartośd tych wydatków mimo to była dwukrotnie większa niż wartośd projektów miękkich. Wydatki na projekty miękkie realizowały wszystkie miasta na prawach powiatu i powiaty oraz prawie połowa gmin (wykresy 19 21). Wykres 19 Kwota wydatkowanych środków unijnych na 1 mieszkaoca w miastach na prawach powiatu w 2014 r. (w zł) , Kwota wydatkowanych przez gminy/powiaty funduszy unijnych na projekty miękkie na mieszkaoca średnia Wykres 20 Kwota wydatkowanych środków unijnych na 1 mieszkaoca w gminach w 2014 r. (w zł) ,31 Kwota wydatkowanych przez gminy/powiaty funduszy unijnych na projekty miękkie na mieszkaoca średnia 19

20 Wykres 21 Kwota wydatkowanych środków unijnych na 1 mieszkaoca w powiatach w 2014 r. (w zł). 10,80 10,60 10,65 10,40 10,20 10,24 1 9,80 9,82 9,60 9,40 SP Piotrków Trybunalski SP Zawiercie Kwota wydatkowanych przez gminy/powiaty funduszy unijnych na projekty miękkie na mieszkaoca średnia 3.4. Prezentacja danych organizacyjnych W tej części raportu przedstawione zostaną wartości wskaźników wymienionych w tabeli 5, w zestawieniu ze wskaźnikiem dofinansowania. Pozwala to zarówno na porównanie tych wartości w poszczególnych jst, ale także zbadanie zależności między tymi wskaźnikami. Tabela nr 5: Zestaw wskaźników organizacyjnych Liczba uczniów na mieszkaoca Liczba uczniów na 1 etat nauczyciela Liczba uczniów na pracownika niepedagogicznego Liczba uczniów na etat pracownika Liczba uczniów na oddział Liczba etatów nauczycieli na oddział Liczba etatów nauczycieli na 1000 mieszkaoców Miasta na prawach powiatu Wartości wskaźnika ilości uczniów na jednego mieszkaoca (wykres 22) mieszczą się w zakresie od 0,15 do 0,27 (prawie dwukrotnie więcej). Najwyższe wartości osiągnęły Krosno, Tarnów i Kalisz. Współczynnik korelacji tego wskaźnika i wskaźnika dofinansowania wynosi - 0,63 (wartośd ujemna oznacza, że istnieje odwrotna zależnośd pomiędzy wskaźnikami, tzn. im mniej uczniów na mieszkaoca tym większa dopłata do zadao bieżących; wartośd równa 0 oznacza brak korelacji, a 1 lub 1 zupełną korelację, zatem należy przyjąd, że w tym wypadku mamy do czynienia z dośd mocną zależnością). Wykresy pokazują ilości uczniów przypadających na etat nauczyciela, etat pracownika niepedagogicznego oraz pracownika (łącznie pedagogiczni i niepedagogiczni). Na wykresie 26 zaprezentowano średnią ilośd uczniów na jeden oddział. Wszystkie te wykresy pokazują, że miasta na prawach powiatu, których dopłata do zadao bieżących jest niska, w większości charakteryzują się wysokimi wartościami wszystkich tych czterech wskaźników. Na uwagę zasługuje fakt, że wysokośd dopłaty nieco bardziej (-0,69) zależy od liczby uczniów na nauczyciela niż od liczby uczniów 20

21 5,2% 9,4% 9,7% 12,4% 14,2% 16,0% 23,9% 24,9% 26,2% 29,1% 31,3% 31,7% 32,6% 33,7% 35,7% 38,1% 39,6% 52,1% 5,2% 9,4% 9,7% 12,4% 14,2% 16,0% 23,9% 24,9% 26,2% 29,1% 31,3% 31,7% 32,6% 33,7% 35,7% 38,1% 39,6% 52,1% na pracownika niepedagogicznego (-0,66). Jeszcze większa jest zależnośd od wskaźnika uwzględniającego łączną liczbę pracowników (-0,75). Na wysokim poziomie jest także korelacja pomiędzy wskaźnikiem dofinansowania i liczbą uczniów na oddział (-0,68). Praktycznie brak korelacji z liczbą nauczycieli na oddział (0,20), zaskoczeniem może byd natomiast dodatnia wartośd tego wskaźnika. Wykres 22 Liczba uczniów na mieszkaoca w relacji do wskaźnika dofinansowania ,266 0,190 0,173 0,220 0,196 0,255 0,165 0,195 0,151 0,179 0,166 0,199 0,173 0,166 0,179 0,165 0,158 0,146 0,280 0,260 0,240 0,220 0,200 0,180 0,160 0,140 0,120 Wskaźnik dofinansowania liczba uczniów na mieszkaoca Wykres 23 Liczba uczniów na 1 etat nauczyciela w relacji do wskaźnika dofinansowania ,89 11,26 10,69 10,79 10,74 10,39 10,40 9,87 9,89 9,24 10,05 9,91 9,98 9,91 9,27 9,35 10,41 10,26 12,50 12,00 11,50 11,00 10,50 1 9,50 1 9,00 8,50 8,00 Wskaźnik dofinansowania Liczba uczniów na 1 etat nauczyciela 21

22 5,2% 9,4% 9,7% 12,4% 14,2% 16,0% 23,9% 24,9% 26,2% 29,1% 31,3% 31,7% 32,6% 33,7% 35,7% 38,1% 39,6% 52,1% 5,2% 9,4% 9,7% 12,4% 14,2% 16,0% 23,9% 24,9% 26,2% 29,1% 31,3% 31,7% 32,6% 33,7% 35,7% 38,1% 39,6% 52,1% Wykres 24 Liczba uczniów na pracownika niepedagogicznego w relacji do wskaźnika dofinansowania ,37 34,71 29,89 28,26 27,54 26,27 26,86 23,77 23,81 23,40 23,48 22,49 22,78 20,08 18,91 15,80 15,91 16,86 45, , , ,00 1 Wskaźnik dofinansowania Liczba uczniów na pracownika niepedagogicznego Wykres 25 Liczba uczniów etat pracownika w relacji do wskaźnika dofinansowania ,86 7,64 7,87 8,51 7,40 7,44 7,20 7,31 6,92 7,04 6,88 7,28 6,63 7,15 6,65 9,50 9,00 8,50 8,00 7,50 7, ,08 5,85 6,02 6,50 6,00 5,50 5,00 Wskaźnik dofinansowania Liczba uczniów na etat pracownika 22

23 5,2% 9,4% 9,7% 12,4% 14,2% 16,0% 23,9% 24,9% 26,2% 29,1% 31,3% 31,7% 32,6% 33,7% 35,7% 38,1% 39,6% 52,1% 5,2% 9,4% 9,7% 12,4% 14,2% 16,0% 23,9% 24,9% 26,2% 29,1% 31,3% 31,7% 32,6% 33,7% 35,7% 38,1% 39,6% 52,1% Wykres 26 Liczba uczniów na oddział w relacji do wskaźnika dofinansowania. 6 25,24 26, ,54 23,71 25,00 24, ,85 22,34 21,93 21,99 21,85 22,13 20,08 20,71 22,19 21,96 21,52 20,64 20,82 21,26 21,84 23,00 22,00 21, ,00 18,00 Wskaźnik dofinansowania Liczba uczniów na oddział Wykres 27 Liczba etatów nauczycieli na oddział w relacji do wskaźnika dofinansowania. 6 2,283 2, ,214 2,237 2,239 2,2272,226 2,216 2, ,182 2,172 2,155 2, ,123 2,115 2,130 2, ,090 2,030 2,042 2,060 2,042 2,100 2,050 2,000 Wskaźnik dofinansowania Liczba etatów nauczycieli na oddział 23

24 5,2% 9,4% 9,7% 12,4% 14,2% 16,0% 23,9% 24,9% 26,2% 29,1% 31,3% 31,7% 32,6% 33,7% 35,7% 38,1% 39,6% 52,1% Wykres 28 Liczba etatów nauczycieli na 1000 mieszkaoców w relacji do wskaźnika dofinansowania. 6 24,6 26,0 5 22,4 24, ,9 16,2 20,4 18,3 15,9 19,7 15,3 19,4 16,5 20,1 17,3 16,7 15,8 16,9 17,1 16,1 22,0 20,0 18,0 16,0 1 14,0 12,0 Wskaźnik dofinansowania Liczba etatów nauczycieli na 1000 mieszkaoców Na wykresie 28 zestawiono wartośd dopłaty z ilością etatów nauczycieli na 1000 mieszkaoców. Korelacja pomiędzy tymi wskaźnikami nie jest relatywnie wysoka (-0,45). Najwyższe wartości wskaźnika liczby etatów osiągnęły miasta, które charakteryzują się niską dopłatą do zadao bieżących. Oznacza to, że nie ma przeszkód aby osiągad dobre wyniki finansowe mimo relatywnie wysokiej liczby nauczycieli i uczniów (wykres 22). Może to również potwierdzad, że miejsca pracy nauczycieli, nie muszą byd bardzo kosztowne. Różnice w ilości etatów nauczycieli są bardzo duże, nie można ich odczytad bezpośrednio z wykresu, ale jeśli uwzględnimy, że przeciętne miasto na prawach powiatu biorące udział w badaniu ma około 150 tys. mieszkaoców, to różnica miedzy skrajnymi wynikami może wynieśd około 1400 etatów Urzędy gmin Na wykresach przedstawiono analogiczne wskaźniki jak w przypadku miast na prawach powiatu. W tych przypadkach nie stwierdzono jednak znaczącej korelacji pomiędzy prezentowanymi wskaźnikami a poziomem dofinansowania (wskaźniki korelacji wyniosły pomiędzy 0,37 a 0,30). 24

25 1,3% 13,4% 15,4% 17,3% 17,6% 21,5% 21,8% 25,8% 26,2% 26,9% 34,1% 42,4% 1,3% 13,4% 15,4% 17,3% 17,6% 21,5% 21,8% 25,8% 26,2% 26,9% 34,1% 42,4% Wykres 29 Liczba uczniów na mieszkaoca w relacji do wskaźnika dofinansowania. 45,0% 4 35,0% 3 0,111 0,113 0,114 0,118 0,122 0,130 0,124 0,110 0,115 0,098 0,129 0,125 0,140 0,120 0,100 25,0% 0, ,060 15,0% 1 5,0% 0,040 0,020 0 Wskaźnik dofinansowania liczba uczniów na mieszkaoca Wykres 30 Liczba uczniów na 1 etat nauczyciela w relacji do wskaźnika dofinansowania. 45,0% 4 35,0% 3 10,98 9,66 11,33 9,33 10,72 9,44 10,27 9,37 10,60 11,94 10,02 10,17 14,00 12, ,0% 8,00 2 6,00 15,0% 1 5,0% 4,00 2,00 Wskaźnik dofinansowania Liczba uczniów na 1 etat nauczyciela 25

26 1,3% 13,4% 15,4% 17,3% 17,6% 21,5% 21,8% 25,8% 26,2% 26,9% 34,1% 42,4% 1,3% 13,4% 15,4% 17,3% 17,6% 21,5% 21,8% 25,8% 26,2% 26,9% 34,1% 42,4% Wykres 31 Liczba uczniów na pracownika niepedagogicznego w relacji do wskaźnika dofinansowania. 45,0% 27, ,0% 3 25,0% 2 20,48 17,37 21,59 18,98 19,21 17,05 13,35 18,97 17,75 18,92 16,91 25, ,00 15,0% 1 1 5,0% 5,00 Wskaźnik dofinansowania Liczba uczniów na pracownika niepedagogicznego Wykres 32 Liczba uczniów na etat pracownika w relacji do wskaźnika dofinansowania. 45,0% 4 35,0% 3 25,0% 2 15,0% 1 7,15 6,21 7,43 6,95 6,85 6,33 6,41 5,51 6,80 7,14 6,55 6,35 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 5,0% 1,00 Wskaźnik dofinansowania Liczba uczniów na etat pracownika 26

27 1,3% 13,4% 15,4% 17,3% 17,6% 21,5% 21,8% 25,8% 26,2% 26,9% 34,1% 42,4% 1,3% 13,4% 15,4% 17,3% 17,6% 21,5% 21,8% 25,8% 26,2% 26,9% 34,1% 42,4% Wykres 33 Liczba uczniów na oddział w relacji do wskaźnika dofinansowania. 45,0% 4 22,36 22,19 22,95 20,52 22,33 20,87 22,54 21,63 20,49 25,00 35,0% 3 25,0% 16,43 17,14 15, , ,0% 1 1 5,00 5,0% Wskaźnik dofinansowania Liczba uczniów na oddział Wykres 34 Liczba etatów nauczycieli na oddział w relacji do wskaźnika dofinansowania. 45,0% 4 35,0% 3 25,0% 2,036 1,701 1,960 1,837 2,140 2,174 2,174 1,705 1,969 1,888 2,159 2,015 2,500 2,000 1, ,0% 1, ,500 5,0% 0 Wskaźnik dofinansowania Liczba etatów nauczycieli na oddział 27

28 1,3% 13,4% 15,4% 17,3% 17,6% 21,5% 21,8% 25,8% 26,2% 26,9% 34,1% 42,4% Wykres 35 Liczba etatów nauczycieli na 1000 mieszkaoców w relacji do wskaźnika dofinansowania. 45,0% 4 35,0% 3 25,0% 2 15,0% 10,11 11,69 10,05 12,69 11,39 13,79 12,10 11,74 10,86 8,18 12,89 12,29 16,00 14,00 12,00 1 8,00 6,00 1 4,00 5,0% 2,00 - Wskaźnik dofinansowania Liczba etatów nauczycieli na 1000 mieszkaoców Starostwa powiatowe W tabeli nr 6 zaprezentowano wartości wskaźników organizacyjnych w powiatach. Zrezygnowano z przedstawienia tych danych na wykresach i obliczania wskaźników korelacji, ze względu na brak (i minimalny poziom) dofinansowania do zadao bieżących środków własnych powiatów biorących udział w badaniu. Tabela nr 6: Wartości wskaźników organizacyjnych w powiatach SP Piotrków Trybunalski SP Zawiercie Wskaźnik dofinansowania 0,2% liczba uczniów na mieszkaoca 0,024 0,039 Liczba uczniów na 1 etat nauczyciela 12,73 10,27 Liczba uczniów na pracownika niepedagogicznego 33,36 29,16 Liczba uczniów na etat pracownika 9,21 7,59 Liczba uczniów na oddział 18,17 24,50 Liczba etatów nauczycieli na oddział 1,43 2,39 Liczba etatów nauczycieli na 1000 mieszkaoców 1,92 3,80 28

29 4. Identyfikacja dobrych praktyk W obszarze organizacji zadao oświatowych przyjęto założenie, że subwencja z budżetu centralnego powinna wystarczad na pokrycie wydatków bieżących, w tym wynagrodzeo nauczycieli, natomiast rozwój - zarówno infrastruktury oświatowej, jak i sprzyjanie projektom wykraczającym ponad wymagane standardy (w tym dofinansowanym ze środków Unii Europejskiej) jest domeną samorządu. Jednym z najważniejszych celów benchmarkingu jest dzielenie się indywidualnymi rozwiązaniami. Dzięki zgromadzonym danym, raportom SIO oraz wyliczonym na ich podstawie wskaźnikom, porównano poziom dofinansowania do bieżącej działalności szkół, strukturę dofinansowania oraz poziom wykorzystania funduszy unijnych. Wyliczono także wskaźniki finansowe w przeliczaniu na jednego mieszkaoca, a także wskaźniki organizacyjne, co pozwoliło na porównania spojrzed także z nieco innej perspektywy. Porównano także wyniki finansowe rok do roku co wskazało, które jednostki uczyniły największy postęp. Przeprowadzono też konsultacje z wybranymi jednostkami samorządu terytorialnego, podczas których uzyskano informacje na temat prowadzonej polityki oświatowej. Częśd z nich nie wskazała jakiegoś szczególnego rozwiązania, natomiast podkreślała duże skupienie uwagi na organizacji szkół. Dobrze przeprowadzony nabór do szkół, a następnie opracowane arkusze organizacyjne stanowią według nich klucz do sukcesu. W niektórych prowadzony jest także bieżący nadzór nad poziomem średnich wynagrodzeo i prowadzenie interwencji w tym zakresie, pozwalających na efektywne wykorzystanie środków. Wszystkie te jednostki informowały także o dobrych wynikach uczniów (jakośd nauczania obecnie nie jest przedmiotem analizy w obszarze oświaty), co pozwala postawid hipotezę, że niski poziom dofinansowania zadao oświatowych nie tylko nie musi byd powodem niskich wyników, ale wręcz przeciwnie efektywne wydatkowanie środków może zapewnid jakośd na dobrym poziomie. Zbadano również realizację celu operacyjnego jakim było coroczne zwiększenie relacji wydatków inwestycyjnych na modernizację i rozwój infrastruktury edukacyjnej w stosunku do całości dofinansowania o co najmniej 2 %. Udało się to osiągnąd następującym samorządom: miasta na prawach powiatu Chorzów, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Mysłowice i Rybnik, urzędy gmin Jaworze, Konopiska, Lubliniec i Radzionków, starostwa powiatowe Piotrków Trybunalski i Zawiercie. Zidentyfikowano bardzo dobre wyniki urzędów na podstawie wskaźników (3 badane w ramach obszaru oświaty - wskaźnik dofinansowania, wskaźnik struktury dofinansowania i wskaźnik wykorzystania funduszy unijnych oraz 3 wyliczone na 1 mieszkaoca kwota dofinansowania na mieszkaoca, kwota wydatków majątkowych na mieszkaoca i kwota wydatkowanych środków unijnych na projekty miękkie na 1 mieszkaoca): w przypadku miast na prawach powiatu najlepsze wyniki uzyskał Urząd Miasta Krosna, który miał najniższy wskaźnik dofinansowania, najwyższy wskaźnik wykorzystania funduszy unijnych oraz trzecią wartośd wskaźnika struktury dofinansowania. Krosno uzyskało także najlepsze wskaźniki dofinansowania na jednego mieszkaoca i wykorzystania funduszy unijnych na projekty miękkie na 1 mieszkaoca. Jako jedno z pięciu miast, wydatkowało w ubiegłym roku środki unijne 29

30 na projekty infrastrukturalne, uzyskało również wysoki wskaźnik inwestycji na jednego mieszkaoca (82 zł przy średniej 54 zł). Urząd Miasta Gliwice osiągnął najwyższy wskaźnik struktury dofinansowania oraz wartości inwestycji na 1 mieszkaoca. Osiągnął również trzecią wartośd wskaźnika dofinansowania oraz wskaźnika dofinansowania na 1 mieszkaoca. Bardzo dobre wyniki wskaźników osiągnął również Rybnik, który spośród 6 wymienionych w 5 przypadkach znalazł się na podium. w przypadku gmin bardzo dobre wyniki osiągnął Lubliniec, (najlepszy wskaźnik dofinansowania, struktury dofinansowania i kwoty dofinansowania na mieszkaoca, w pierwszej trójce wskaźnika wykorzystania funduszy unijnych i wydatków majątkowych na mieszkaoca), a także Jaworze najwyższy wskaźnik wykorzystania funduszy unijnych, trzeci wynik wskaźnika dofinansowania i wskaźnika kwoty dofinansowania na 1 mieszkaoca. oba biorące w badaniu powiaty osiągnęły bardzo dobre wyniki wszystkich wskaźników (z wyjątkiem obu wskaźników dotyczących wydatków majątkowych w Piotrkowie Trybunalskim, który podał, że akurat w 2014 r. nie realizował takich wydatków). Na spotkaniu roboczym w Katowicach dnia 7 września 2015 r. swoje doświadczenia zaprezentowały Krosno i Gliwice. Dobrą praktyką jest realizacja kolejnej już strategii oświatowej miasta Krosna, w której jako misję określono wysoką jakośd i efektywnośd. Właśnie połączenie tych dwóch warunków jest traktowane jako niezwykle istotne. Celem było zredukowanie wpływu niżu demograficznego na oświatę dzięki nieproporcjonalnemu spadkowi liczby uczniów, co miało wpłynąd na poprawę tych dwóch parametrów. Krosno wyznaje zasadę, że wysoka jakośd kształcenia zachęci do uczenia się w tym mieście i przyniesie wysoką jakośd w przyszłości. Stawia na rozwój edukacji poprzez system zachęt dla uczniów do kształcenia w mieście, poprzez następujące programy: Działania mające na celu zachęcenie rodziców dzieci sześcioletnich do zapisania ich do pierwszej klasy, a także dzieci spoza miasta (już 7% ogółu) w celu uzupełnienia oddziałów, w tym program Kolorowa Klasa Krosnoludka. Głównym celem akcji było odciążenie plecaków pierwszoklasistów, poprzez zakup szafek do przechowywania materiałów, przyborów szkolnych, a także stolików, krzesełek i innego wyposażenia. Dodatkowo te kolorowe i bardzo estetycznie wykonane meble znacznie ułatwiają stworzenie przyjaznej atmosfery, szczególnie dla dzieci, które rozpoczynają naukę w szkole. Działaniem zachęcającym do zapisania dzieci sześcioletnich było także m.in. zatrudnienie do dużych klas z takimi dziedmi asystentów nauczycieli, a także nauczycieli w-f w pierwszej klasie SP i dostęp do kursu e-learningowego z języka angielskiego dla dzieci. Wśród uczniów gimnazjów aż 27 % stanowią mieszkaocy innych gmin (dzięki wynikom, a także m.in. gimnazjum dwujęzycznemu). Program ucz się w Krośnie (75 % uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych spoza Krosna): darmowe podręczniki do kształcenia zawodowego, dofinansowanie kosztów biletów miesięcznych, dofinansowane w ramach projektu pn. Podkarpacie stawia na zawodowców m.in. płatne staże i praktyki, wyposażenie pracowni zawodowych i utworzenie pracowni doradztwa zawodowego, szeroka oferta edukacyjna, program stypendialny dla zdolnych w różnych dziedzinach, finansowanie zajęd dodatkowych, przygotowujących do egzaminów. 30

31 Kolejną dobrą praktyką jest restrukturyzacja oświaty zmniejszenie ilości jednostek organizacyjnych (42 jednostki 13 lat temu, 23 obecnie), bez likwidacji szkół (tworzenie zespołów szkół). Pozwoliło to na lepsze zarządzanie organizacją zajęd (nauczycielami), pracownikami administracji i obsługi oraz obiektami (jeden gospodarz). Nie powoduje to negatywnych zmian z punktu widzenia ucznia. Krośnieoski bon edukacyjny i bon finansowy pozwala na efektywne zarządzanie grupami kosztów. Ilośd godzin / etatów pedagogicznych, a także środków na zatrudnienie administracji i obsługi oraz na wydatki rzeczowe przyznawana jest szkole według parametrów. We właściwym zarządzaniu tymi częściami kosztów pomaga budżet zadaniowy, dzięki któremu nie dochodzi do mieszania środków pomiędzy poszczególnymi grupami wydatków. Jednocześnie dyrektorzy mają dużą swobodę w podejmowaniu decyzji w ramach tych grup. W przypadku nietypowych zadao w szkołach przyznawane są dodatkowe środki, ale są rozliczane jak dotacje celowe, podobnie jak wydatki na energię. Bieżąca analiza wynagrodzeo na poszczególnych stopniach awansu zawodowego sprawia, że miasto nie płaci dodatków wyrównawczych. Dzięki temu słabośd systemu wynagradzania nauczycieli udaje się przerobid w atut. Środki na wynagrodzenia są wykorzystywane w sposób efektywny: nagrody i dodatki dla najlepszych, płatne zajęcia dodatkowe rozwijające zainteresowania, wspomagające. Systemem wspierającym zarządzanie średnimi wynagrodzeniami i równocześnie pomagającym w osiąganiu wysokiej jakości oraz ciekawej oferty edukacyjnej, jest system dodatków motywacyjnych, w tym jego druga częśd. Częśd pierwsza to zwykły dodatek, druga za zajęcia dodatkowe płatna z dołu, jest przyznawana za faktyczną ilośd prowadzonych zajęd pozalekcyjnych rozwijających zainteresowania, pozwala na ustalenie faktycznie różnych stawek za różne zajęcia niekoniecznie wynikających ze stopnia awansu zawodowego. Przyznawana jest na krótkie okresy (dwumiesięczne). Trzecią częśd (niewielki udział w puli tych dodatków) stanowią środki dla dyrektorów za zaangażowanie przy maturach i egzaminach zawodowych. Wszystkie te działania są wykonywane dzięki informatyzacji systemów zarządzania oświatą: nabór elektroniczny (nie ma sytuacji, że uczeo jest zapisany w kilku szkołach), arkusz organizacyjny (łatwiejszy nadzór, w tym nad realizacją planów nauczania, możliwośd obliczenia skutków finansowych proponowanych aneksów arkusza), plan finansowy budżet zadaniowy (precyzyjne wyliczenie kosztów, w tym indywidualnie dla każdego pracownika, parametry kosztów określane przez wydział), jednolity system elektroniczny w każdym przedszkolu: i-dziennik, kartoteki, system opłat i rejestracji pobytu. KARTA PRZEDSZKOLAKA zintegrowana z kartą miejską oraz systemem bankowym, przekazywana nieodpłatnie rodzicom. Pozwoliło to także na wyeliminowanie dyskusji dotyczącej godziny przyprowadzenia i odebrania dziecka z przedszkola (rejestracja tych zdarzeo jest dokonywana przez rodzica/opiekuna na czytnikach kart znajdujących się w przedszkolach). Dobrą praktyką jest także termomodernizacja obiektów oświatowych. Dzięki jej prowadzeniu z wykorzystaniem środków zewnętrznych można uzyskad lepszą stopę zwrotu, nie do przecenienia jest także efekt estetyczny. 31

32 Godna uwagi jest także praktyka Urzędu Miasta Gliwic. Podkreślenia wymaga fakt, że w przypadku tego miasta dobrą praktyką okazało się czerpanie rozwiązao wskazanych przez liderów benchmarkingu z poprzednich lat. Gliwice postawiły na reorganizację, którą konsekwentnie realizują, a ważnym warunkiem powodzenia zmian jest wzajemne zrozumienie i dobre relacje z dyrektorami/szkołami. Wiele (większośd) rozwiązao prezentowanych przez Krosno, jest również stosowanych w Gliwicach. Do najistotniejszych rozwiązao należy zaliczyd działania prowadzące do wyeliminowania tzw. 14 pensji (wyrównania do średnich). W 2011 r. wyniosły one ponad 1,7 mln zł, w 2012 r tys. zł, a w 2013 r tys. zł. W 2014 r. nie wypłacono tych dodatkowych wynagrodzeo, nie planuje się ich również w 2015 r. Udało się to osiągnąd dzięki reorganizacji jednostek (łączenie w zespoły praktycznie bez likwidacji szkół w danej lokalizacji). Pozwoliło to na lepsze zarządzanie przede wszystkim personelem łatwiejsza możliwośd zapewnienia pracy nauczycielowi, lepsze zarządzanie pracownikami administracji i obsługi (zastępstwa i specjalizacje). Miasto planuje ograniczyd liczbę jednostek z 87 do około 62 (obecnie 73). Zmiana ta była kompletnie nieodczuwalna dla dzieci/uczniów i rodziców ten sam budynek, ci sami nauczyciele, ta sama oferta edukacyjna. Okazała się też szczególnie korzystna w kontekście przejścia 6- latków do szkół (mniej dzieci w przedszkolach, więcej w szkołach). Dobrym momentem do przeprowadzenia takich zmian okazał się koniec kadencji dyrektorów. Kolejnym zadaniem sprzyjającym realizacji celu było eliminowanie zatrudniania nauczyciela na podstawie dwóch lub więcej umów o pracę w szkołach miejskich. Powodowało to dodatkowe koszty w postaci wypłacania dodatków w każdej z tych umów i koniecznośd wypłaty wyrównania (14 tki). Liczba umów z nauczycielami spadła w ciągu 4 lat z 3003 do 2840 i spadek ten był nieproporcjonalnie większy niż spadek liczby nauczycieli. Jako istotny sposób na osiągnięcie celu w postaci likwidacji wypłat 14 tki miasto podaje podejście metodyczne, a nie działania jednorazowe, na co składają się: Zwiększenie liczby godzin ponadwymiarowych organizacja tzw. kampanii edukacyjnych dodatkowe zajęcia przygotowujące uczniów do egzaminów (sprawdzian, egzamin gimnazjalny, matura), rozwijanie zainteresowao uczniów (koła zainteresowao, zajęcia sportowe w tym ciekawe rozwiązanie ligi szkolne), zajęcia dla uczniów zdolnych oraz dla uczniów z problemami w nauce, ale także godziny dla pedagogów i psychologów. Ważnym elementem tego działania jest ewaluacja. Dodatkowe nagrody dla najbardziej zaangażowanych nauczycieli Podwyższenie dodatków motywacyjnych i funkcyjnych Bieżące monitorowanie i prognozowanie comiesięcznych danych dotyczących wydatków na wynagrodzenia nauczycieli wg stopni awansu zawodowego dzięki aplikacji on-line oraz podejmowanie działao zmierzających do uniknięcia wypłat dodatków uzupełniających (czasowe zwiększenie godzin na realizację działao statutowych szkoły, nagrody dla nauczycieli). Przyjęcie przez Radę Miasta uchwały - regulaminu ustalania wysokości dodatków motywacyjnego, funkcyjnego, za wysługę lat i za warunki pracy oraz szczegółowych zasad ich przyznawania, sposobu obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe oraz za godziny doraźnych zastępstw, wysokości i warunków wypłacania nagród dla nauczycieli. 32

33 Co szczególnie interesujące, działania te, oprócz płacenia za faktycznie wykonaną pracę (a nie demotywującej 14 tki), przynoszą także efekty w postaci poprawy jakości świadczonych usług edukacyjnych, takie jak: Wyróżnianie najbardziej zaangażowanych nauczycieli (dodatkowe nagrody), Zwiększenie atrakcyjności szkół - bogatsza oferta edukacyjna, Lepsze wyniki na egzaminach zewnętrznych. 5. Spotkanie robocze w grupie dyskusyjnej Dnia 7 września 2015 r. odbyło się spotkanie, na którym zaprezentowano wyniki badao oraz dobre praktyki. Swoje rozwiązania prezentowała Pani Grażyna Gregorczyk, Naczelnik Wydziału Edukacji w Urzędzie Miasta Krosna, która przedstawiła podejście do realizacji założeo strategii oświatowej, w tym rozwój Krosna jako ośrodka edukacyjnego, politykę podnoszenia jakości, a także działania i narzędzia wspomagające poprawę efektywności. Pan Mariusz Kucharz Naczelnik Wydziału Edukacji w Urzędzie Miejskim w Gliwicach omówił realizowane działania mające na celu poprawę efektywności, ale równocześnie mające duży wpływ na wzrost jakości kształcenia. Potwierdził również, że przedstawienie dobrych praktyk zidentyfikowanych i omówionych w poprzednich cyklach badawczych miało wpływ na podejmowane przez władze miasta oraz Wydział Edukacji decyzje, a ich zastosowanie i rozwój doprowadziły do pozytywnych efektów. W czasie spotkania omówiono również problemy związane z realizacją poszczególnych zmian, a także sposoby na radzenie sobie z nimi. Podkreślano wagę wzajemnego zaufania pomiędzy urzędem a dyrektorami, a także swobody i samodzielności dyrektora idącej w parze z odpowiedzialnością. Podniesiono także kwestie konieczności dokonania oceny celów w obszarze oświaty, byd może uwzględnienie wskaźników jakościowych, możliwej korekty mierników i wskaźników zdefiniowanie innego punktu odniesienia, np. mieszkaoca jst, zaproponowanego w jednej z części raportu. 6. Wnioski 1. Wartości wskaźników badanych w obszarze oświaty wyliczonych na podstawie zgromadzonych danych po raz kolejny potwierdzają dużą różnorodnośd osiąganych wyników. Wydatki na dofinansowanie bieżącej działalności szkół do wydatków ogółem na szkoły w miastach na prawach powiatu stanowiły od 5,2% do 58,6%, w gminach od 1,3% do 42,4%, a w powiatach praktycznie nie występowały. Jeszcze większe rozpiętości przyjmowały wskaźnik struktury dofinansowania oraz wskaźnik dofinansowania funduszy unijnych, w miastach na prawach powiatu wynoszące odpowiednio 0,9% - 125,8% i 0,6% - 103,5%, w gminach 0,2% - 510% i - 94,3%. W powiatach wartości tych wskaźników osiągnęły abstrakcyjne wręcz wartości. 2. Nieco inaczej wyglądają wyniki wskaźników wyliczonych na mieszkaoca. Rozdzielenie w miastach na prawach powiatu zadao gminnych i powiatowych daje możliwośd porównania do wyników osiąganych odpowiednio przez gminy i powiaty. Pokazuje także, że częśd z tych miast nie dopłaca do zadao powiatowych, a pozostałe dopłacają mniej niż do zadao gminnych. Eliminuje też błędne założenie, że poziom dopłaty w miastach jest równy wielkości dopłat do zadao gminnych w miastach, które nie dopłacają do zadao powiatowych. Zmienia się kolejnośd wyników, 33