Mój samorząd. Raport ilościowo jakościowy z badania na temat jakości Ŝycia w Bydgoszczy.

Transkrypt

1 Mój samorząd Raport ilościowo jakościowy z badania na temat jakości Ŝycia w Bydgoszczy.

2 Spis treści Spis treści... 2 Informacje o badaniu Mieszkaniec Jakość Ŝycia w Bydgoszczy ZauwaŜane zmiany Obywatel Aktywność obywatelska mieszkańców Bydgoszczy Aktywność polityczna mieszkańców Organizacje pozarządowe Władza i mieszkańcy Władza Mieszkańcy Konsultacje społeczne Wnioski...27 Spis tabel i wykresów...28 Aneks tabelaryczny

3 Informacje o badaniu Projekt badawczy: Mój samorząd Wykonawca: PBS DGA Spółka z o.o., Sopot, ul. Junaków 2 Metodologia: Badanie ilościowe metodą CATI (wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo) na reprezentatywnej próbie 501 dorosłych mieszkańców Bydgoszczy. Badanie jakościowe prowadzone metodą indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI In-Depth Interviews). Termin realizacji prac: Badanie ilościowe: 28 listopada 1 grudnia 2009 roku. Badanie jakościowe: kwietnia 2010 roku. Miejsce realizacji prac: Bydgoszcz Próba: Badanie ilościowe: 510 wywiadów telefonicznych z mieszkańcami Bydgoszczy. Badanie jakościowe: 10 indywidualnych wywiadów pogłębionych, po 2 z przedstawicielami następujących grup: władza, opozycja, dziennikarze, organizacje pozarządowe, mieszkańcy. Długość wywiadu: Badanie ilościowe około 10 minut. Badanie jakościowe około 45 minut. 3

4 Wybrane dane statystyczne Liczba mieszkańców: osób w tym: kobiet w tym: męŝczyzn Dochody budŝetu miasta Wydatki budŝetu miasta Dochód na 1-go mieszkańca Wydatki na 1-go mieszkańca Przeciętne wynagrodzenie brutto zł zł zł zł zł Ilość zarejestrowanych przedsiębiorstw 2009 r Nowo zarejestrowane przedsiębiorstwa w 2008 r Nowo zarejestrowane przedsiębiorstwa w 2009 r Frekwencja w wyborach samorządowych 2006 r. 38,24% Frekwencja w wyborach parlamentarnych 2007 r. 62,27% 4

5 1. Mieszkaniec 1.1 Jakość Ŝycia w Bydgoszczy Zdecydowana większość mieszkańców Bydgoszczy uwaŝa, Ŝe ich miasto to bardzo dobre miejsce do Ŝycia odpowiedziało tak 85,6% badanych. Przeciwnego zdania jest 14,1% badanych bydgoszczan. Na ogólną jakość Ŝycia w mieście składa się przede wszystkim zagwarantowanie mieszkańcom bezpieczeństwa socjalnego, przez które badani rozumieją moŝliwość znalezienia pracy (niskie bezrobocie) oraz posiadanie mieszkania. W ocenie liderów opinii zaspokojenie tych elementarnych potrzeb wpływa w znaczący sposób na odczuwalną jakość Ŝycia mieszkańców takŝe w innych obszarach. Lokalni liderzy opinii i mieszkańcy wskazują równieŝ na następujące elementy, które składają się na jakość Ŝycia: infrastruktura społeczna: moŝliwość spędzania wolnego czasu dostęp do bogatej oferty kulturalnej i rozrywkowej (teatr, kino, kluby galerie, imprezy miejskie, koncerty itp.), moŝliwość czynnego uprawiania sportu, dostęp do usług w tym do usług medycznych; infrastruktura techniczna: sprawna komunikacja publiczna, dobre drogi, moŝliwość szybkiego przemieszczania się po mieście, dostępność do usług komunalnych i ich jakość (wywóz śmieci, woda, kanalizacja itp.); przestrzeń publiczna: estetyka, czystość miasta, poczucie bezpieczeństwa mieszkańców (monitoring), ład przestrzenny, architektoniczny. Niektórzy badani zwracają takŝe uwagę na zasobność kasy miejskiej (wielkość budŝetu), dzięki czemu miasto moŝe pozwolić sobie na inwestycje, co z kolei ma przełoŝenie na tempo rozwoju miasta. Jeśli miasto rozwija się zgodnie z oczekiwaniami jego mieszkańców, ich satysfakcja z Ŝycia w danym mieście jest wysoka. Lokalni liderzy opinii podobnie jak mieszkańcy biorący udział w badaniu ilościowym dość dobrze oceniają jakość Ŝyciu w Bydgoszczy. Większość z nich to zdeklarowani patrioci lokalni są mocno emocjonalnie związani z miastem. śyje im się tu dobrze, uwaŝają, Ŝe miasto się rozwija, a w wielu dziedzinach (np. gospodarka, kultura, rozrywka, sport, tereny zielone, edukacja) miasto moŝe mieć powody do dumy. ZauwaŜają jednak pewne mankamenty Bydgoszczy. Mieszkańcom Bydgoszczy brakuje silnej toŝsamości miejskiej, silniejszego poczucia patriotyzmu lokalnego. W związku z tym widzą potrzebę mocniejszego zwrócenia uwagi władz i lokalnych mediów na potrzebę budowania silnej marki miasta wśród samych bydgoszczan.

6 Ponadto kilku badanych uwaŝa, Ŝe Bydgoszcz nie wykorzystuje swoich największych atutów w promowaniu miasta na zewnątrz. Ma to znaczenie przede wszystkim w kontekście rywalizacji i animozji z sąsiednim Toruniem. Tabela 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Bydgoszczy. Element Mocne strony Słabe strony Infrastruktura drogowa, transportowa Realizowane są duŝe inwestycje ze środków zewnętrznych budowa obwodnicy miasta, budowa trasy W-Z, budowa mostu przez Brdę. Dobre połączenia autobusowe i tramwajowe z poszczególnymi osiedlami miasta. DuŜe korki w godzinach szczytu. Bydgoszcz na skutek zniszczeń wojennych jest trudna komunikacyjnie. CięŜko poruszać się samochodem zwłaszcza po centrum miasta. Brak ostatecznego rozwiązania w sprawie przebiegu trasu S5 1. Brak sieci ścieŝek rowerowych. Drogi miejskie są miejscami w złym stanie (brak skutecznych prac remontowych). Brak dogodnych dróg dojazdowych do miasta. Rynek pracy Bydgoszcz pod względem atrakcyjności rynku pracy i poziomu bezrobocia pozytywnie wyróŝnia się w województwie. Próba wykorzystania potencjału przemysłowego Bydgoszczy powstanie Bydgoskiego Parku Przemysłowego, działalność przemysłowa kilku spółek: PESA (produkcja tramwajów i pociągów), Zachem (produkcja chemiczna). Kryzys ominął zakłady przemysłowe w mieście brak duŝych zwolnień grupowych. Brak pomysłów na ściągnięcie inwestorów, szczególnie z branŝ wysokospecjalistycznych. Bydgoski rynek pracy w coraz większym stopniu nasyca się stanowiskami wymagającymi niskich kwalifikacji i dających niskie zarobki (markety). Lokalny rynek pracy nie jest w stanie wchłonąć absolwentów bydgoskich szkół wyŝszych. Edukacja Największa liczba studentów wśród miast województwa kujawskopomorskiego 2. Bardzo duŝy wybór uczelni publicznych i prywatnych o szerokim wachlarzu kierunków technicznych, humanistycznych, muzycznych, medycznych i ekonomicznych. Brak renomowanej uczelni wyŝszej (jak UMK w Toruniu). Na skutek niŝu demograficznego zwiększona konkurencja między bydgoskimi uczelniami. 1 W mieście toczy się dyskusja, czy droga ekspresowa S5 ma przebiegać przez miasto, czy teŝ poza miastem (obwodnicą); 2 Według danych statystycznych w 2008 roku w Bydgoszczy studiowało ponad 43 tysiące studentów. Źródło: 6

7 Oferta kulturalna i rozrywkowa Bardzo bogata oferta kulturalna i rozrywkowa i sportowa. Bydgoszcz jest bardzo waŝnym ośrodkiem artystycznym i muzycznym w regionie (dobra oferta teatrów, galerii, muzeum, a takŝe opery i filharmonii). Coraz lepsza promocja miasta poprzez imprezy sportowe (np. rozgrywki ligi ŜuŜlowej, mityngi lekkoatletyczne, rozgrywki ligowe siatkówki kobiet i męŝczyzn, organizowanie międzynarodowych turniejów siatkówki i koszykówki). Obecność tylko jednego kina typu multipleks, upadek kin studyjnych. Brak silnej druŝyny piłki noŝnej. Bezpieczeństwo Wysokie poczucie bezpieczeństwa mieszkańców. Mimo wielkości miasta, w Bydgoszczy notuje się niską liczbę przestępstw. Obecność monitoringu wizyjnego w centrum miasta. WyŜsze poczucie zagroŝenia na blokowiskach. Estetyka, czystość miasta DuŜo terenów zielonych, parków. Ciekawe przykłady architektury z przełomu XIX i XX wieku (np. kamienice secesyjne). Zadbane, czyste centrum miasta. Ukończony program rewitalizacji i ocieplania części bydgoskich osiedli. Realizowany duŝy program rewitalizacji Wyspy Młyńskiej. Nierozwiązany problem psich odchodów. Brak rewitalizacji budynków w Śródmieściu (np. dzielnica Bocianowo). Źródło: Wywiady IDI z przedstawicielami władzy, opozycji, mediów, organizacji pozarządowych i mieszkańców, 2010, PBS DGA. 1.2 ZauwaŜane zmiany Ogólna jakość Ŝycia poprawiła się zdaniem 45% badanych bydgoszczan. Niemal co trzeci mieszkaniec (35% badanych) nie zauwaŝył Ŝadnych zmian w tej sferze. Natomiast 18,2% badanych uwaŝa, Ŝe jakość Ŝycia w mieście pogorszyła się. Nieco większy odsetek badanych (48,2%) uwaŝa, Ŝe wzrósł poziom zadowolenia z Ŝycia w Bydgoszczy. Średnio co trzeci obywatel miasta (33,9%) nie zauwaŝa zmian w tym zakresie. 14,9% badanych mieszkańców Bydgoszczy uwaŝa, Ŝe poziom zadowolenia z Ŝycia się zmniejszył. O poprawie jakości Ŝycia przekonani są przede wszystkim mieszkańcy dobrze wykształceni pozytywnie na te pytanie odpowiedziała ponad połowa badanych z wyŝszym wykształceniem (52,3%) w porównaniu z 38,4% badanych z wykształceniem podstawowym. 7

8 bydgoszczanie doceniają zmiany w obszarze kultury i rozrywki. Pozytywne zmiany w obszarze oferty kulturalnej i rozrywkowej zauwaŝa 68,7% badanych. DuŜa grupa badanych mieszkańców zauwaŝa pozytywne zmiany w zakresie estetyki i czystości w mieście 64,6% odpowiedzi pozytywnych. Infrastruktura drogowa w Bydgoszczy zmieniła się in plus zdaniem ponad połowy badanych (55% odpowiedzi pozytywnych). Jedynym obszarem Ŝycia miejskiego, w którym w opinii duŝej grupy badanych nastąpiły negatywne zmiany, jest rynek pracy. Blisko połowa badanych (47,7%) zauwaŝa pogorszenie sytuacji na w tej sferze 3, a 27,4% uwaŝa, Ŝe nie zaszły Ŝadne zmiany w tym obszarze. Co ciekawe o poprawie na rynku pracy w Bydgoszczy przekonani są nieco częściej męŝczyźni (13,4% pozytywnych odpowiedzi) niŝ kobiety (7,6% odpowiedzi pozytywnych). Ocena tych aspektów Ŝycia w Bydgoszczy znajduje odzwierciedlenie w badaniu jakościowym, choć akcenty rozłoŝone są nieco inaczej. Liderzy opinii zwracają przede wszystkim uwagę na realizację duŝych inwestycji ze środków unijnych infrastrukturalnych (budowa mostu przez Brdę, budowa trasy szybkiego ruchu S5, modernizacja i rozbudowa portu lotniczego), rewitalizacyjnych (rewitalizacja Wyspy Młyńskiej oraz odnowa szlaku wodnego na Brdzie). Badani zwracają takŝe na fakt rozpoczęcia promowania Bydgoszczy w kraju i zagranicą poprzez wysokiej rangi zawody sportowe oraz wydarzenia muzyczne, dzięki którym miasto staje się w coraz większej mierze rozpoznawalne i atrakcyjne turystycznie. 3 Dane statystyczne pokazują, Ŝe w latach poziom bezrobocia rejestrowanego w Bydgoszczy wykazywał widoczne zmiany: ,2%; ,9%; ,3%. Źródło: 8

9 Wykres 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Bydgoszczy na przestrzeni trzech ostatnich lat. N = 510 1,8% ogólna jakość Ŝycia 6,6% 38,4% 35,0% 12,1% 6,0% 3,0% poziom zadowolenia z Ŝycia w mieście 10,2% 38,0% 33,9% 11,3% 3,5% 2,1% infrastruktura drogowa 15,6% 39,5% 19,8% 13,5% 9,5% 1,5% rynek pracy 8,8% 27,4% 28,4% 19,3% 14,6% edukacja 8,6% 35,7% 27,2% 9,5% 4,3% 14,7% 2,4% 1,7% oferta kulturalna i rozrywkowa 23,9% 44,7% 21,7% 5,5% 4,2% bezpieczeństwo mieszkańców 8,6% 33,0% 41,5% 9,0% 3,8% 2,3% 1,8% estetyka i czystość w mieście 18,9% 45,6% 26,6% 4,7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zdecydowanie się poprawiło raczej się poprawiło pozostały bez zmian raczej się pogorszyło zdecydowanie się pogorszyło nie wiem, trudno powiedzieć Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 510 mieszkańców Bydgoszczy, 2009 r., PBS DGA. Wydaje się, Ŝe największym problemem Bydgoszczy jest jej nie najlepszy wizerunek zarówno wśród osób z zewnątrz, jak i samych mieszkańców. To, Ŝe mieszkańcy mają dość niskie poczucie marki swojego miasta być moŝe wynika z porównań Bydgoszczy do bardziej rozpoznawalnego Torunia (z którym Bydgoszcz rywalizuje ) oraz Poznania (który niektórzy badani stawiają za wzór do naśladowania). 9

10 Widać jednak, Ŝe miasto stara się te deficyty przezwycięŝyć. Władze starają się promować miasto między innymi poprzez wydarzenia kulturalne i sportowe. Miasto stara się promować w mediach (product placement w serialu Egzamin z Ŝycia ). Wizerunek miasta zmienia się takŝe dzięki inwestycjom poprawiającym wizualną stronę miasta wspomnieć tu naleŝy choćby o rewitalizacji Wyspy Młyńskiej. Mieszkańcy zawaŝają pozytywne zmiany właśnie w tych obszarach oferty kulturalnej i rozrywkowej oraz estetyki miasta tak istotnych dla budowania marki Bydgoszczy. 10

11 2. Obywatel 2.1 Aktywność obywatelska mieszkańców Bydgoszczy Zdaniem badanych jest kilka stopni dobrego obywatelstwa. Na poziomie podstawowym dobry obywatel płaci podatki, rzetelnie pracuje, dba o wspólną przestrzeń, ma wiedzę o swoim mieście zarówno o jego historii, jak i aktualnych wydarzeniach, a takŝe uczestniczy w Ŝyciu publicznym poprzez udział w wyborach samorządowych. Ponadto jest lokalnym patriotą, który potrafi promować swoje miasto na zewnątrz, zachęcać do jego odwiedzenia i poznania atrakcji. Na najwyŝszym stopniu dobry obywatel aktywnie uczestniczy w Ŝyciu lokalnej społeczności poprzez działalność np. w radzie osiedla, organizacjach pozarządowych, bierze udział w debacie publicznej (np. poprzez udział w konsultacjach) w sprawach, które dotyczą jego bezpośredniego otoczenia, jednym słowem kreuje lokalną rzeczywistość. Idealny obywatel swoje pozazawodowe i pozarodzinne Ŝycie poświęca na rzecz społeczności lokalnej, w której funkcjonuje. Bydgoszczanie w sferze deklaratywnej są zainteresowani sprawami miejskimi. Zdecydowana większość badanych mieszkańców Bydgoszczy (80,2%) deklaruje zainteresowanie wydarzeniami w mieście. Nieco więcej badanych 88,7% - czuje się odpowiedzialnych za miejsce, w którym mieszka. Jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, iŝ wyznacznikiem społeczeństwa obywatelskiego jest zaufanie do ludzi, w Bydgoszczy jest jeszcze duŝo do zrobienia w tym zakresie, choć nie jest zupełnie źle. Blisko połowa badanych (48,7%) deklaruje, Ŝe moŝna ufać większości ludzi. Przeciwnego zdania jest 50,8% badanych mieszkańców miasta. Pogląd na te kwestie jest róŝnicowany przez dwie zmienne wiek i wykształcenie. Częściej zaufanie do ludzi deklarują osoby starsze (60+) i dobrze wykształcone niŝ młode (18 24 lata) i z wykształceniem podstawowym. Ponad połowa badanych (55,5%) deklaruje bytność w Urzędzie Miasta w 2009 roku, ale jedynie 37,6% respondentów deklaruje zwrócenie się z pisemnym wnioskiem do Urzędu lub innej instytucji. Mniejszy, choć zauwaŝalny, odsetek mieszkańców w 2009 roku brał udział w spotkaniach lub obradach wspólnot mieszkaniowych (27,8% badanych). 11

12 Wykres 2. Przejawy aktywności obywatelskiej mieszkańców Bydgoszczy w ciągu roku N =510 bytność w Urzędzie Miasta 50,9% 49,1% branie udziału w spotkaniach, obradach dobrowolnych stowarzyszeń lub organizacji branie udziału w spotkaniach, obradach wspólnot lub spółdzielni mieszkaniowych zwracanie się z pisemnym wnioskiem do Urzędu Miasta bądź innych instytucji publicznych 17,7% 27,8% 37,6% 62,4% 72,2% 82,3% 0% 20% 40% 60% 80% 10 tak nie Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 510 mieszkańców Bydgoszczy, 2009 r., PBS DGA. Opinie badanych co do aktywności obywatelskiej mieszkańców Bydgoszczy (badanie jakościowe) są zróŝnicowane. Większość badanych zauwaŝa coraz większą aktywność bydgoszczan. Część z nich dostrzega aktywność organizacji pozarządowych działających na terenie miasta. Inni liderzy opinii zauwaŝają aktywizację mieszkańców wokół spraw związanych z ich bezpośrednim otoczeniem i obszarem zamieszkania. Jako przykłady podają aktywizację mieszkańców w sprawie spalarni śmieci, w sprawie prywatyzacji Komunalnego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej, w sprawie zmiany nazwy stadionu Zawiszy Bydgoszcz (protesty mieszkańców). Coraz większą aktywność wykazują mieszkańcy poprzez funkcjonowanie w spółdzielniach mieszkaniowych. Z drugiej jednak strony przedstawiciel dziennikarzy twierdzi, Ŝe większość obywateli nie jest zainteresowana aktywnością na forum publicznym. Widzi to na przykładzie debat organizowanych przez redakcję uczestniczy w niej ciągle ta sama, wąska grupa mieszkańców, przewaŝnie wyraŝających swoje niezadowolenie i krytykujących rozwiązania, o których się dyskutuje. 12

13 2.2 Aktywność polityczna mieszkańców Generalnie wśród badanych lokalnych liderów panuje przekonanie, Ŝe aktywność polityczna mieszkańców Bydgoszczy jest nieco mniejsza niŝ w innych duŝych ośrodkach miejskich. ZauwaŜalny jest równieŝ brak świadomości związany z niewiedzą na temat wagi wygłaszanych przez mieszkańców opinii i uwag. Obraz aktywności wyborczej mieszkańców miasta, którzy wzięli udział w badaniu ilościowym wydaje się bardzo dobry. Ponad trzy czwarte badanych bydgoszczan deklaruje udział w wyborach (samorządowych w 2006, parlamentarnych w 2007 oraz prezydenckich w 2005 roku). Jednak dane o rzeczywistej frekwencji wyborczej 4 są niŝsze i przedstawiają się następująco: wybory samorządowe 38,24%, wybory parlamentarne 62,27% oraz wybory prezydenckie 54,99% w pierwszej turze głosowania. Wykres 3. Aktywność polityczna mieszkańców Bydgoszczy. N =510 głosowanie w ostatnich wyborach samorządowych 24,2% 75,8% głosowanie w ostatnich wyborach parlamentarnych 24,1% 75,9% głosowanie w ostatnich wyborach prezydenckich 21,9% 78,1% 0% 20% 40% 60% 80% 10 tak nie Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 510 mieszkańców Bydgoszczy, 2009 r., PBS DGA. Zaufanie do obecnego Prezydenta Bydgoszczy, Konstantego Dąbrowicza zadeklarowała blisko połowa badanych (49,1% - zagregowane odpowiedzi zdecydowanie ufam i 4 Dane Państwowej Komisji Wyborczej dotyczące poszczególnych frekwencji wyborczych dla Bydgoszczy. Źródło: Data:

14 raczej ufam ). Co ciekawe, Prezydentowi częściej ufają kobiety (55,2%) niŝ męŝczyźni (42%). Radzie Miasta ufa niemal identyczny odsetek badanych osób jak Prezydentowi Miasta (48,7%). Z drugiej strony naleŝy jednak zauwaŝyć, Ŝe dość duŝa jest grupa mieszkańców, która nie darzy zaufaniem władz samorządowych. Radzie Miejskiej nie ufa 45,6% badanych, a Prezydentowi Miasta 46,6% respondentów. Władze centralne cieszą się nieco mniejszym zaufaniem bydgoszczan. Zaufanie do Rządu RP wyraziło jedynie 40,2% badanych. Wysokim zaufaniem obywateli Bydgoszczy cieszą się fundacje (64,7% badanych) i stowarzyszenia działające na terenie miasta (56,7% badanych), a takŝe kościół (61,8% badanych mieszkańców). NajniŜszym zaufaniem mieszkańców Bydgoszczy cieszą się partie polityczne ufa im 17,1% badanych. 14

15 Wykres 4. Deklarowany poziom zaufania do poszczególnych instytucji. N = 510 Rada Miasta 3,5% 44,9% 32,0% 13,6% 5,9% Prezydent Miasta 10,6% 38,5% 24,8% 21,8% 4,3% Rząd RP 7,6% 32,6% 28,9% 26,6% 4,3% 1,2% Partie Polityczne 15,9% 43,0% 33,9% 6,0% Związki Zawodowe 6,0% 26,5% 30,1% 28,1% 9,3% Kościół 25,1% 36,7% 16,7% 17,6% 4,0% Stowarzyszenia działające w mieście 7,7% 49,0% 20,0% 5,0% 18,3% Fundacje działające w mieście 15,6% 49,1% 18,9% 3,5% 12,9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zdecydowanie ufam raczej ufam raczej nie ufam zdecydowanie nie ufam trudno powiedzieć Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 510 mieszkańców Bydgoszczy, 2009 r., PBS DGA. 2.3 Organizacje pozarządowe PrzynaleŜność mieszkańców Bydgoszczy do organizacji, stowarzyszeń, partii politycznych itp. jest dość niska (12,1% badanych), ale zbliŝona do deklarowanej aktywności ogółu Polaków 5. Najsilniej przynaleŝność do NGO róŝnicuje wykształcenie. W trzecim sektorze 5 13,2% ogółu Polaków deklaruje członkostwo w organizacji pozarządowej, grupie, ruchu religijnym lub społecznym. Badanie zostało przeprowadzone na reprezentatywnej próbie 5000 dorosłych mieszkańców Polski od listopada 2007 roku do stycznia 2008 roku. Źródło: Baczko Anna, Agnieszka Ogrodzka Wolontariat. Filantropia i 1%. Raport z badań 2007, Warszawa: Stowarzyszenie Klon-Jawor, s

16 działają przede wszystkim osoby z wyŝszym wykształceniem (22,8% odpowiedzi pozytywnych). Opinie lokalnych liderów na temat bydgoskich organizacji pozarządowych są pozytywne. Generalnie zdaniem badanych na terenie miasta działa duŝo organizacji trzeciego sektora, których działalność jest widoczna w przestrzeni publicznej. Najbardziej aktywne NGO, przewaŝnie związane z środowiskami katolickimi, działają w obszarze pomocy społecznej, a takŝe sportu, kultury oraz historii miasta. Jeden z badanych podkreśla, Ŝe większa niŝ w poprzednich latach aktywność organizacji wiąŝe się z lepszymi moŝliwościami pozyskiwania środków na działalność (w tym środków z Unii Europejskiej). Nieliczni badani uwaŝają, Ŝe w Bydgoszczy jest zbyt mało aktywnych organizacji. Wydaje się, Ŝe aktywność społeczna i polityczna bydgoszczan nie jest jeszcze na zadowalającym poziomie. Choć badania zarówno ilościowe, jak i jakościowe ujawniły wzrost aktywności obywatelskiej mieszkańców miasta w organizacjach pozarządowych oraz aktywność społeczną wokół bieŝących spraw, to chyba nie moŝna mówić jeszcze o w pełni wykształconym społeczeństwie obywatelskim w Bydgoszczy. 16

17 3. Władza i mieszkańcy 3.1 Władza Liderzy opinii nie są zgodni w kwestii tego, czy władze miasta starają się, aby mieszkańcy Bydgoszczy byli stroną w procesie decyzyjnym. Generalnie większość z nich deklaruje, Ŝe władze miasta podejmują decyzje bez udziału mieszkańców. Część badanych (przedstawiciele mieszkańców i opozycji) negatywnie ocenia Prezydenta Miasta, któremu zarzucają autorytatywny sposób podejmowania decyzji i informowania o nich. Niektórzy zwracają uwagę, Ŝe dyskusja o sprawach miejskich toczy się głównie w ramach obrad Rady Miasta, konsultacji władz z radami osiedli oraz, Ŝe mieszkańcy informowani są o decyzjach władz za pośrednictwem lokalnych i regionalnych mediów. Tabela 2. Opinie badanych na temat aktywizacji mieszkańców Bydgoszczy przez władze. Mieszkańcy Władze kontaktują się z mieszkańcami w duŝej mierze za pośrednictwem rad osiedli, choć ich kompetencje doradcze i konsultacyjne zmniejszyły się znacznie na przestrzeni lat. Prezydent wydaje się niedoceniać lub lekcewaŝyć tę formę kontaktu władz z mieszkańcami. NGO Prezydent spotyka się regularnie z mieszkańcami dzielnic, osiedli, jednak generalnie władze podejmują decyzję bez udziału mieszkańców. Z drugiej strony w ostatnim czasie Prezydent podejmuje próby konsultowania pewnych decyzji z przedstawicielami organizacji pozarządowych. Dziennikarze Władze miasta podejmują pewne starania w kierunku konsultowania się z mieszkańcami np. w sprawie planów zagospodarowania przestrzennego. Jednak większość obszarów Ŝycia miejskiego jest poddawana debacie jedynie na forum Rady Miasta. Spotkania Prezydenta z mieszkańcami mają ewidentnie charakter kampanii wyborczej. W niektórych obszarach (np. zachodnia pierzeja Starego Rynku, duŝe inwestycje miasta) dyskusja z mieszkańcami ma ograniczony charakter. Bydgoskie media aktywnie uczestniczą w informowaniu mieszkańców o działaniach i decyzjach władz miasta. Władza Władze kontaktują się z mieszkańcami głównie poprzez radnych oraz rady osiedla. Władze korzystają z procedury konsultacji społecznych w sprawach budzących kontrowersje. DuŜa część mieszkańców jednak nie jest zainteresowana udziałem w takich konsultacjach. Opozycja Brak jest dialogu Prezydenta z mieszkańcami oraz radnymi. Prezydent narzuca swoje zdanie. Nie widzi potrzeby korzystania z narzędzi konsultacji z mieszkańcami (np. poprzez rady osiedla). Źródło: Wywiady IDI z przedstawicielami władzy, opozycji, mediów, organizacji pozarządowych i mieszkańców, 2010, PBS DGA. 17

18 Wskazywane przez badanych kanały komunikacyjne między władzami miejskimi a mieszkańcami: spotkania Prezydenta z mieszkańcami poszczególnych dzielnic i osiedli; rady osiedli; lokalne i regionalne media; Kurier Ratuszowy; strona WWW Urzędu Miasta; dyŝury radnych; konsultacje społeczne; konferencje prasowe. Władze Bydgoszczy kontaktowały się z mieszkańcami takich kwestiach, jak: sprawa spalarni śmieci; sprawa rewitalizacji Wyspy Młyńskiej; sprawa zachodniej pierzei Starego Ryku oraz pomnika; trasa przebiegu drogi ekspresowej S5 konsultacje z mieszkańcami prowadzone m.in. sondy internetowej oraz debaty w mediach; sprawa kandydowania Bydgoszczy do miana Europejskiej Stolicy Kultury 2016 konsultacje przedstawicielami środowisk twórczych i kultury; strategia rozwoju miasta; lokalne plany zagospodarowania przestrzennego; poszerzenie granic miasta o tereny m.in. Gminy Białe Błota oraz Osielsko konsultacje społeczne wśród mieszkańców Bydgoszczy i ościennych gmin; rozwój działalności Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku Myślęcinek. W opinii części badanych (przedstawiciele opozycji, NGO, dziennikarze) papierkiem lakmusowym stosunku władz a zwłaszcza Prezydenta do wciągania mieszkańców w 18

19 proces decyzyjny są kontrowersyjne sprawy zachodniej pierzei Starego Rynku i pomnika upamiętniającego tzw. krwawą niedzielę 6, zmiany nazwy stadionu Zawiszy Bydgoszcz. Mieszkańcy (badanie ilościowe) dość dobrze oceniają władze Bydgoszczy. 56,3% ankietowanych uwaŝa, Ŝe osoby sprawujące władze są zainteresowani problemami mieszkańców. Połowa mieszkańców (51,1%) uwaŝa, Ŝe są one kompetentne. O uczciwości władz przekonanych jest 44,8% badanych. Z drugiej jednak strony ponad jedna trzecia badanych (36,5%) uwaŝa, Ŝe osoby sprawujące władze w mieście są nieudolne, a 23% uwaŝa, Ŝe są skorumpowane. Co interesujące kobiety częściej niŝ męŝczyźni częściej przekonane są o kompetencji osób sprawujących władzę w Bydgoszczy oraz o tym, Ŝe są one zainteresowane problemami mieszkańców. Wykres 5. Ocena osób sprawujących władzę w Bydgoszczy. N = 510 uczciwi 44,8% 34,9% 20,4% kompetentni 51,1% 38,3% 10,6% skorumpowani 23,0% 51,7% 25,3% nieudolni 36,5% 51,9% 11,6% zainteresowani problemami mieszkańców 56,3% 35,3% 8,4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% tak nie nie wiem, trudno powiedzieć Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 510 mieszkańców Bydgoszczy, 2009 r., PBS DGA. 6 Wydarzenia z początków września 1939 roku, które rozegrały się w Bydgoszczy, podczas których zginęli polscy i niemieccy obywatele miasta. Zob: 19

20 3.2 Mieszkańcy Mimo, Ŝe badani wskazują na wiele narzędzi kontaktu władz z mieszkańcami, są dość krytycznie nastawieni do działań władz, a zwłaszcza Prezydenta, mających na celu angaŝowanie mieszkańców w proces decyzyjny. Część badanych liderów opinii (przedstawiciele opozycji, NGO, dziennikarze) uwaŝa, Ŝe głos mieszkańców nie jest brany pod uwagę. Negatywne oceny władzy wykonawczej w Bydgoszczy dotyczą zwłaszcza wspomnianych we wcześniejszej części raportu spraw: zabudowy zachodniej pierzei Starego Rynku oraz zmiany lokalizacji pomnika toczyły się w tej sprawie burzliwe dyskusje. Część mieszkańców jest przeciwna przeniesieniu pomnika; zmiany nazwy stadionu Zawiszy Bydgoszcz na Bydgoski Stadion Miejski Prezydent skonfliktował się w tej sprawie nie tylko z kibicami klubu sportowego. Wielu mieszkańców była przyzwyczajona do starej nazwy obiektu. Z drugiej strony widoczna jest grupa badanych, która podkreśla, Ŝe między innymi w tych sprawach przewaŝającą siłę głosu mają niezadowoleni i protestujący mieszkańcy, a większość (ich zdaniem) bydgoszczan nie jest przeciwna decyzjom władzy. 3.3 Konsultacje społeczne Dość wysoki odsetek badanych bydgoszczan (29,8% badanych) jest zdania, Ŝe lokalne władze wykazują wolę konsultowania trudnych decyzji z mieszkańcami, choć większość 63,2% jest przeciwnego zdania. Odsetek badanych mieszkańców miasta, którzy deklarowali udział w procedurze konsultacyjnej jest dość duŝy. Blisko co czwarty bydgoszczanin (24,4% badanych) deklaruje, Ŝe wziął/wzięła udział w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie. Jednak większość mieszkańców nie brała w nich udziału (75,4%). Najczęściej deklaracje udziału w konsultacjach składały dwie najstarsze grupy mieszkańców Bydgoszczy (40 59 lat i 60+), a takŝe osoby z wyŝszym wykształceniem. 20

21 W Bydgoszczy władze korzystają dość często z procedury konsultacji społecznych, a mieszkańcy co widać dzięki wynikom badania ilościowego relatywnie chętnie biorą w nich udział. Liderzy opinii biorący udział w badaniu ilościowym mają do szerokich konsultacji społecznych dość ostroŝny stosunek. W większości istotnych spraw konsultacje powinny być prowadzone jedynie z wybranymi przedstawicielami grup społecznych, a debata powinna mieć charakter jak najbardziej merytoryczny i uwzględniać interes całego miasta, a ignorować partykularne interesy mieszkańców. W opinii części badanych bardzo istotnymi ciałami pośredniczącymi w kontaktach władz z mieszkańcami są rady osiedli, z którymi wstępnie moŝna konsultować pewne kwestie, a takŝe lokalne i regionalne media, które informują o zamierzeniach i działaniach władz oraz stanowią pewną przestrzeń dla debaty publicznej. Tabela 3. Definicja, zalety i wady konsultacji społecznych. Definicja Zalety Wady Mieszkańcy Konsultacje społeczne to przede wszystkim spotkania władz (Prezydenta) z mieszkańcami. SłuŜą sondowaniu opinii mieszkańców; dają wiedzę o poziomie zadowolenia obywateli. Dzięki konsultacjom moŝliwe jest zminimalizowanie ryzyka konfliktów na linii władzamieszkańcy. Wspomagają wypracowanie kompromisu im więcej pytań, tym więcej wspólnie uzgodnionych odpowiedzi. WydłuŜenie procesu decyzyjnego, co moŝe w przypadku inwestycji finansowanych ze środków unijnych spowodować utratę dotacji. NGO To najbardziej demokratyczny sposób podejmowania decyzji przez władze. Są to przede wszystkim spotkania z mieszkańcami, zbieranie opinii mieszkańców. Źródło informacji dla mieszkańców o działaniach, decyzjach władz. Mieszkańcy mają kontrolę nad decyzjami i działaniami władz - mieszkańcy mają poczucie, Ŝe władza rozwija potencjał miasta. Działania konsultacyjne (spotkania) nie powinny być naduŝywane w okresie wyborczym. 21

22 Dziennikarze To proces informowania mieszkańców o planach i działaniach władz oraz wysłuchanie ich opinii i ewentualnych skarg. Współdecydowanie mieszkańców o waŝnych sprawach miasta. Zwiększają poczucie więzi mieszkańców z miastem, wzmacniają patriotyzm lokalny. Dzięki nim zwiększa się świadomość społeczna mieszkańców mają poczucie wpływu na Ŝycie miasta. Większa transparentność procesu podejmowania decyzji. Dają jedynie fragmentaryczny obraz rzeczywistości. Nie dają reprezentatywnej odpowiedzi na postawione pytania nie da się zapytać ogółu mieszkańców, którzy nawet w referendach uczestniczą niechętnie. Odwlekają podjęcie decyzji w czasie. Szerokie konsultacje powodują raczej chaos informacyjny niŝ uporządkowaną dyskusję. Władza Zbieranie opinii mieszkańców i informowanie o zamierzeniach władz w istotnych sprawach miejskich pewna forma komunikacji władz z mieszkańcami. Dzięki konsultacjom podjęte przez władze decyzje mają silniejszy mandat, większą legitymizację. Dzięki konsultacjom w sposób pełniejszy realizuje się demokracja. Nie mogą dotyczyć wszystkich spraw miejskich. Nie zawsze naleŝy podejmować decyzję zgodnie z opinią większości mieszkańców niekoniecznie muszą oni mieć rację. Przy okazji konsultacji moŝe wyłonić się pewna doza populizmu zarówno po stronie władz, jak i po stronie mieszkańców. Opozycja Rozmowa władz z mieszkańcami (pytanie ich o opinie). Konsultacje są próbą szukania kompromisu. Dzięki konsultacjom mieszkańcy mają poczucie bycia obywatelami miast w pełniejszym wymiarze. Władza wsłuchuje się w głosy mieszkańców. Społeczeństwo nastawione na odbiór obrazów w dobie dominacji mediów nie chce uczestniczyć w konsultacjach, gdzie liczy się przede wszystkim merytoryczna dyskusja. Mieszkańcy nie angaŝują się w proces konsultacyjny ze względu na niskie poczucie wpływu na decyzje władz. Źródło: Wywiady IDI z przedstawicielami władzy, opozycji, mediów, organizacji pozarządowych i mieszkańców, 2010, PBS DGA. 22

23 Wykres 6. Deklarowany udział mieszkańców w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie. N = 510 0,2% 24,4% tak nie nie wiem, trudno powied 75,4% Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 510 mieszkańców Bydgoszczy, 2009 r., PBS DGA. Konsultacje społeczne w Bydgoszczy - case study: 1. Konsultacje i debaty dotyczące inwestycji: konsultacje w sprawie spalarni śmieci decyzję o lokalizacji spalarni konsultowano właściwie przez cały 2009 rok. Odbywały się spotkania z mieszkańcami (przedstawiciele dzielnic), badania ankietowe oraz wyjazdy studyjne za granicę do podobnych obiektów. W sprawie lokalizacji widoczny był (jak przy większości tego typu inwestycji) silny efekt NIMBY 7. W protestach przeciwko lokalizowaniu spalarni na terenie Zachem-u uczestniczyli mieszkańcy sąsiednich dzielnic, m.in. Kapuścisk; trasa przebiegu drogi ekspresowej S5. Media bardzo intensywnie informują mieszkańców w tej sprawie. Mieszkańcy mogli się równieŝ wypowiadać 7 Not In My Backyard: z ang. dosłownie Nie na moim podwórku proszę budować tylko nie w okolicy mojego domu. 23

24 poprzez udział w sondzie na stronie internetowej Urzędu Miasta. Sprawa budziła i budzi sporo kontrowersji. Prezydent chciałby, aby trasa przebiegała przez miasto. Część mieszkańców chciałaby jednak, aby trasa S5 była obwodnicą miasta. Ostateczna decyzja w sprawie jej przebiegu nie została jeszcze podjęta; sprawa mostów na Brdzie w ciągu ulic: Ogińskiego, Spornej oraz Naruszewicza mieszkańcy między innymi uczestniczyli w plebiscycie na nazwę tych obiektów inŝynieryjnych; kwestia rewitalizacji Wyspy Młyńskiej. 2. Plany zagospodarowania przestrzennego są kaŝdorazowo konsultowane (wymagają tego przepisy prawa). Władze konsultowały takŝe sprawę odbudowy zachodniej pierzei Starego Rynku. Mieszkańcy mogli się wypowiedzieć poprzez ankietę przygotowaną przez lokalną gazetę. Sprawa architektury planowanego tam budynku oraz kwestia usunięcia pomnika ofiar tzw. krwawej niedzieli wzbudziła bardzo ostre protesty części mieszkańców. 3. Plany strategiczne: strategia rozwoju Bydgoszczy odbywały się dwie fale konsultacji. Władze konsultowały z mieszkańcami strategię do 2015 roku, a takŝe strategię do 2025 roku (ankieta internetowa dostępna na stronie WWW Urzędu Miasta); przystąpienie do kandydowania o miano Europejskiej Stolicy Kultury 2016 władze Bydgoszczy do debaty zaprosiły środowiska związane z kulturą i sztuką, fundacje i stowarzyszenia działające na tym polu. Badani podkreślają, Ŝe władzom miasta naleŝy się pochwała za przeprowadzenie tych konsultacji, jeszcze na etapie planów. Na podstawie tych konsultacji podjęto decyzję o kandydowaniu. 4. Inne obszary konsultacji społecznych: konsultacje w sprawie poszerzenia granic Bydgoszczy zarówno mieszkańcy Bydgoszczy, jak i ościennych gmin (Białe Błota, Osielsko). 24

25 Plany Prezydenta Miasta zostały krytycznie przyjęte przez władze tych gmin; konsultacje miasta z NGO dotyczące programu pomocy społecznej w Bydgoszczy (wizje, cele). Badani zauwaŝają kilka obszarów, w których przydałyby się konsultacje społeczne, a których nie prowadzono: sprawa prywatyzacji Komunalnego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej sprawa ta budzi duŝe kontrowersje wśród części mieszkańców. Niektórzy badani (opozycja) podkreślają, Ŝe władze powinny były przeprowadzić kampanię informacyjną wyjaśniającą na czym polega proces prywatyzacji tej miejskiej spółki. Bez tego moŝe dojść do podsycania nastrojów populistycznych (atmosfery wyprzedaŝy majątku narodowego). sprawa nazwy stadionu Zawiszy Bydgoszcz brak konsultacji w tej sprawie doprowadził do silnego skonfliktowania Prezydenta z kibicami i częścią mieszkańców miasta; kwestia budowy Aquaparku w Myślęcinku przy tak duŝej inwestycji zabrakło konsultacji na etapie jej planowania. Badani liderzy opinii są zgodni, Ŝe sferą, którą warto poddać pod konsultacje, jest sfera kultury powstania nowych imprez kulturalnych, oŝywienia Ŝycia w centrum miasta, współpracy bydgoskich NGO w kwestiach kulturalnych. Inne obszary wskazywane przez badanych to: nowe, kluczowych inwestycji, ściągania inwestorów i kreowania rynku pracy; budowa i remonty dróg; aktywizacja społeczna osób wykluczonych i zagroŝonych wykluczeniem społecznym; zagospodarowanie kluczowych elementów przestrzeni miejskiej (np. tereny zielone, budowa hipermarketów); budowanie marki Bydgoszczy wśród jej mieszkańców. 25

26 Badania pokazują dość szeroki obszar zagadnień, które podlegają procedurze konsultacji społecznych. Wyniki badania ilościowego wskazują takŝe na wyraźne zainteresowanie obu stron (władzy i mieszkańców) debatą w sprawach dotyczących miasta. Liderzy opinii jednak do konsultacji mają dość ostroŝny, by nie powiedzieć sceptyczny, stosunek. Są zwolennikami merytorycznej dyskusji na konkretne tematy z wybraną grupą przedstawicieli mieszkańców. Podkreślają takŝe, jak istotną rolę ma w zarządzaniu miastem informowanie mieszkańców o planach i działaniach władz. I w tym obszarze duŝo krytycznych opinii pojawia się pod adresem włodarzy miasta zwłaszcza samego Prezydenta. W sprawach pomnika upamiętniającego wydarzenia tzw. krwawej niedzieli oraz zmiany nazwy stadionu Zawiszy Bydgoszcz wydaje się, Ŝe zawodzi właśnie polityka informacyjna ratusza. 26

27 4. Wnioski Mieszkańcy bardzo dobrze oceniają Bydgoszcz ogromna większość badanych uwaŝa, Ŝe jest to bardzo dobre miasto do Ŝycia. DuŜo sfer Ŝycia miejskiego pozytywnie zmieniło się w ciągu ostatnich 3 lat: m.in. oferta kulturalna i rozrywkowa, estetyka miasta oraz infrastruktura drogowa. Te obszary, zwłaszcza zaś oferta kulturalna i rozrywkowa oraz wizualna strona miasta, są bardzo istotne z punktu widzenia promocji miasta. Wydaje się, Ŝe głównym wyzwaniem dla władz miasta jest zbudowanie pozytywnego wizerunku miasta, zarówno na zewnątrz, jak i wśród samych mieszkańców Bydgoszczy. Choć aktywność społeczna bydgoszczan nie jest jeszcze na najwyŝszym poziomie, w badaniu ujawniły się pozytywne symptomy rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Mieszkańcy są coraz chętniej działają w spółdzielniach mieszkaniowych, reagują na bieŝące wydarzenia w mieście (np. plany budowy spalarni śmieci, czy plany prywatyzacji miejskiej spółki energetycznej), a takŝe coraz częściej angaŝują się w aktywność lokalnych organizacji pozarządowych. Widać pewien rozdźwięk między ocenami władz Bydgoszczy (w tym Prezydenta Miasta) pomiędzy badaniem ilościowym i jakościowym. Badani mieszkańcy ufają Prezydentowi, dość dobrze oceniają władze miasta i deklarują, Ŝe jest po stronie rządzących wola konsultowania trudnych decyzji z mieszkańcami. Badani liderzy mają jednak negatywne zdanie o Prezydencie. UwaŜają, Ŝe nie bierze on pod uwagę opinii obywateli miasta, a jego sposób podejmowania decyzji i informowania o nich mieszkańców jest autorytatywny. Trudno jednoznacznie ocenić obszar relacji władzy z mieszkańcami. Być moŝe pewnym mankamentem jest po prostu źle odbierany przez liderów styl sprawowania władzy przez Prezydenta i pewne niedociągnięcia w działaniach wizerunkowych Urzędu Miasta. 27

28 Spis tabel i wykresów Spis tabel Tabela 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Bydgoszczy Tabela 2. Opinie badanych na temat aktywizacji mieszkańców Bydgoszczy przez władze Tabela 3. Definicja, zalety i wady konsultacji społecznych Spis wykresów Wykres 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Bydgoszczy na przestrzeni trzech ostatnich lat Wykres 2. Przejawy aktywności obywatelskiej mieszkańców Bydgoszczy w ciągu roku Wykres 3. Aktywność polityczna mieszkańców Bydgoszczy Wykres 4. Deklarowany poziom zaufania do poszczególnych instytucji Wykres 5. Ocena osób sprawujących władzę w Bydgoszczy Wykres 6. Deklarowany udział mieszkańców w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie

29 Aneks tabelaryczny P1. Z którymi z poniŝszych stwierdzeń się Pan/i zgadza, a z którymi się nie zgadza? Zdecydowa nie się zgadzam się Raczej się zgadzam Raczej się nie zgadzam Zdecydowa nie się nie zgadzam Trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza MoŜna ufać większości ludzi Interesuję się wydarzeniami w moim mieście Czuję się współodpowiedzialny za miejsce, w którym mieszkam 6,6% 42,1% 39,0% 11,8% 0,5% 100,0% 35,3% 45,0% 14,2% 2,9% 2,6% 100,0% 56,9% 31,8% 8,2% 2,7% 0,4% 100,0% Miasto, w którym mieszkam, to dobre miejsce do Ŝycia 41,0% 44,6% 11,1% 3,0% 0,2% 100,0% P2. Przeczytam Panu/i teraz kilka instytucji. Proszę powiedzieć, którym z nich Pan/i ufa, a którym nie ufa: Zdecydowa nie ufam Raczej ufam Raczej nie ufam Zdecydowa nie nie ufam Trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza Rada Miasta 3,5% 44,9% 32,0% 13,6% 5,9% 100,0% Prezydent Miasta 10,6% 38,5% 24,8% 21,8% 4,3% 100,0% Rząd RP 7,6% 32,6% 28,9% 26,6% 4,3% 100,0% Partie Polityczne 1,2% 15,9% 43,0% 33,9% 6,0% 100,0% Związki Zawodowe 6,0% 26,5% 30,1% 28,1% 9,3% 100,0% Kościół 25,1% 36,7% 16,7% 17,6% 4,0% 100,0% Stowarzyszenia działające w mieście Fundacje działające w mieście 7,7% 49,0% 20,0% 5,0% 18,3% 100,0% 15,6% 49,1% 18,9% 3,5% 12,9% 100,0%

30 P3. Czy naleŝy Pan/i do jakichkolwiek dobrowolnych stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, fundacji, partii politycznych, itp? Tak Nie Razem % wiersza % wiersza % wiersza Czy naleŝy Pan/i do jakichkolwiek dobrowolnych stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, fundacji, partii politycznych, itp.? 12,1% 87,9% 100,0% P4. Czy Pana/i zdaniem władze lokalne w Pan/ mieście chętnie konsultują trudne decyzje z mieszkańcami? Tak Nie Nie wiem/ trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza Czy Pana/i zdaniem władze lokalne w Pan/ mieście chętnie konsultują trudne decyzje z mieszkańcami? 29,8% 63,2% 7,1% 100,0% P5. Czy brał/a Pan/i kiedykolwiek udział w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie? Czy brał/a Pan/i kiedykolwiek udział w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie? Tak Nie Nie wiem/trudn o powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza 24,4% 75,4% 0,2% 100,0% 30

31 P6. Które z poniŝszych określeń dobrze pasowałoby Pana/i zdaniem do osób sprawujących władzę w Pana/i mieście? Tak Nie Nie wiem/ trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza Uczciwi 44,8% 34,9% 20,4% 100,0% Kompetentni 51,1% 38,3% 10,6% 100,0% Skorumpowani 23,0% 51,7% 25,3% 100,0% Nieudolni 36,5% 51,9% 11,6% 100,0% Zainteresowani problemami mieszkańców 56,3% 35,3% 8,4% 100,0% P7. Czy w ciągu tego roku: Tak Nie Razem % wiersza % wiersza % wiersza Był/a Pan/i w Urzędzie Miasta 50,9% 49,1% 100,0% Brał/a Pan/i udział w spotkaniach, obradach dobrowolnych stowarzyszeń bądź organizacji Brał/a Pan/i udział w pracach/obradach wspólnot bądź spółdzielni mieszkaniowych Zwracał/a się Pan/i z pisemnym wnioskiem do Urzędu Miasta bądź innych instytucji publicznych 17,7% 82,3% 100,0% 27,8% 72,2% 100,0% 37,6% 62,4% 100,0% 31

32 P8. Czy: Głosował/a Pan/i w ostatnich wyborach samorządowych (do Rady Miasta, na Prezydenta Miasta)? Tak Nie Razem % wiersza % wiersza % wiersza 75,8% 24,2% 100,0% Głosował/a Pan/i w ostatnich wyborach parlamentarnych (do Sejmu i Senatu RP)? 75,9% 24,1% 100,0% Głosował/a Pan/i w ostatnich wyborach prezydenckich? 78,1% 21,9% 100,0% P9. Proszę ocenić, czy następujące elementy Ŝycia w Pana/i mieście w ciągu ostatnich trzech lat pogorszyły się czy poprawiły? Zdecydow anie się poprawiło Raczej się poprawiło Pozostały bez zmian Raczej się pogorszyło Zdecydow anie się pogorszyło Nie wiem, trudno powiedzieć Razem Ogólna jakość Ŝycia Poziom zadowolenia z Ŝycia w mieście Infrastruktura drogowa % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza 6,6% 38,4% 35,0% 12,1% 6,0% 1,8% 100,0% 10,2% 38,0% 33,9% 11,3% 3,5% 3,0% 100,0% 15,6% 39,5% 19,8% 13,5% 9,5% 2,1% 100,0% Rynek pracy 1,5% 8,8% 27,4% 28,4% 19,3% 14,6% 100,0% Edukacja 8,6% 35,7% 27,2% 9,5% 4,3% 14,7% 100,0% Oferta kulturalna i rozrywkowa Bezpieczeństwo mieszkańców Estetyka i czystość w mieście 23,9% 44,7% 21,7% 2,4% 1,7% 5,5% 100,0% 8,6% 33,0% 41,5% 9,0% 3,8% 4,2% 100,0% 18,9% 45,6% 26,6% 4,7% 2,3% 1,8% 100,0% 32