Fundacja Rozwoju Środowisk Lokalnych PODPORA

Transkrypt

1 FUNDACJA ROZWOJU ŚRODOWISK LOKALNYCH PODPORA WYNIKI BADANIA AKTYWNOŚC SPOŁECZNA SENIOREK W POWIECIE DĄBROWSKIM SMYKÓW 2014

2 Co sądzić o seniorach, a szczególnie kobietach? Jakie jest ich społeczne zaangażowanie w sprawy lokalne? Czy stereotypy muszą dominować? A może są po prostu odzwierciedleniem rzeczywistości. Z obserwacji oraz wielu opinii wynika, że aktywność społeczna seniorek jest bardzo mała, pojawia się zjawisko izolacji, poczucie wykluczenia społecznego, ograniczenia do tradycyjnej roli kobiety na wsi. W powiecie dąbrowskim, zarówno po stornie funkcjonujących podmiotów jak i samych seniorek, utrwala się schematyczny wizerunek osoby starszej jako biernej oraz wizerunek kobiet (seniorek) jako mało kreatywnych, bez inicjatywy, nieuczestniczących w życiu społecznym i zamkniętych w granicach tradycyjnego stereotypu kobiety wiejskiej. Konsekwencją jest pogłębianie się izolacji kobiet-seniorek i budowanie w ich świadomości przekonania, że stereotyp jest ich przeznaczeniem. Jakie są tego przyczyny? Gdzie szukać rozwiązania problemu? To niepokojące zjawisko skłoniło nas do przeprowadzenia bliższej analizy w zakresie społecznej aktywności seniorek w powiecie dąbrowskim. Przy okazji projektu Senior aktywny senior kreatywny. Wzmacnianie podmiotowości społecznej seniorów w powiecie dąbrowskim przeprowadziliśmy krótkie badania ankietowe w grupie 70 kobiet powyżej 50 roku życia oraz wywiad z 32 lokalnymi organizacjami pozarządowymi. Ponadto zebrano opinie lokalnych podmiotów, które w różny sposób kierują swoją ofertę do osób starszych, w tym kobiet (ośrodki kultury, biblioteki, organizacje pozarządowe).

3 BIERNOŚĆ Zdecydowana większość ankietowanych kobiet przyjmuje postawy bierności, znacznie ogranicza swoje relacje z otoczeniem (79%), nie uczestniczy w rozwiązywaniu problemów lokalnych (89%). Jednocześnie ponad 75% uważa, że są osobami społecznie aktywnymi, ale swoją aktywność społeczną ogranicza do udziału w standardowych imprezach lokalnych (dożynki, dzień babci lub dziadka) 32%. Na członkostwo w organizacjach pozarządowych jako formę aktywności społecznej wskazało 35% badanych kobiet. Jednak w tej grupie zaledwie 8% stwierdziło, że bierze udział w posiedzeniach zarządów lub planowaniu konkretnych działań organizacji. 17% uczestniczy systematycznie w różnego rodzaju kołach zainteresowań (w tym KGW). Społeczna aktywność seniorek Serie1 Serie2 1.Udział w lokalnych imprezach. 2. Członkostwo w organizacjach pozarządowych. 3.Systematyczne uczestnictwo w kołach zainteresowań. Z opinii lokalnych organizacji pozarządowych oraz gminnych ośrodków kultury wynika, że duża część seniorek niechętnie uczestniczy lub nie uczestniczy w oferowanych przez ośrodki formach aktywności, takich jak zespoły taneczne, muzyczne, warsztaty plastyczne, hafciarskie, kulinarne itp. Spośród 15 badanych podmiotów kierujących ofertę lokalną do seniorów (w tym kobiet) 8 stwierdziło, że seniorki rzadko i niechętnie biorą udział w proponowanych działaniach, 3 podmioty uznały, że aktywność kobiet jest wysoka (chętnie i systematycznie), 2 podmioty - chętnie ale niesystematycznie, a kolejne 2, że nie biorą w ogóle udziału w oferowanych działaniach.

4 rzadko i niechętnie chętnie ale niesystematycz nie chętnie i systematycznie brak udziału Fundacja Rozwoju Środowisk Lokalnych PODPORA Udział seniorek w ofercie lokalnych podmiotów Serie1 Zdecydowana większość seniorek (83%) twierdzi, że interesuje się problemami lokalnymi, ale tylko nieznaczna ilość (5%) bierze udział w lokalnych zebraniach, posiedzeniach (np. rady gminy, powiatu). W większości zainteresowanie problemami lokalnymi sprowadza się do zdobywania informacji na temat spraw bieżących, głównie za pośrednictwem lokalnych biuletynów. SENIORKI A ORGANIZACJE POZARZĄDOWE Ponad 43% seniorek wchodzi w skład zarządów lub komisji rewizyjnych organizacji pozarządowych. Z uzyskanych opinii wynika, że seniorki same ograniczają swoją aktywność w organizacjach, najczęściej do biernego udziału w posiedzeniach zarządu, komisji rewizyjnej i wlanego zebrania. Jednocześnie w prowadzonym przez Fundację wywiadzie telefonicznym tylko 6 organizacji pozarządowych spośród 32 zapytanych wskazało na aktywizację seniorów w zakresie włączania ich w planowanie i realizację działalności organizacji. 8 innych organizacji uznało, że ma ofertę specjalnie dostosowaną do seniorów (seniorek) i proponuje im udział w różnego rodzaju zajęciach, imprezach, szkoleniach i in. Pozostałe organizacje nie wypracowały propozycji specjalnej dla osób starszych.

5 Systematycznie i w sposób zaplanowany ze starszymi osobami współpracuje tylko 7% badanych organizacji. 33%% twierdzi, że współpracuje niesystematycznie, a 60% - że nie współpracuje wcale. Współpraca organizacji pozarządowych z seniorkami współpraca systematyczna współpraca okazjonalna brak współpracy PRZYCZYNY BIERNOŚCI WEDŁUG SENIOREK Po stronie seniorek powiatu dąbrowskiego występuje jednak duży potencjał, który zasadza się między innymi na doświadczeniu zawodowym (aktywność zawodowa kobiet jest większa niż mężczyzn), osobistych zainteresowaniach, bardzo dobrej znajomości środowiska lokalnego (m. in. jego kultury), wykształceniu (duża grupa to osoby z wykształceniem wyższym i średnim). Mimo stosunkowo niskiej (rzeczywistej) aktywności społecznej, seniorki wyrażają zainteresowanie jej podjęciem (63%), ale wskazują na ograniczenia, które lokują przede wszystkim po stronie niedostatecznej współpracy organizacji pozarządowych i samorządów z seniorami, utrudnionego dostępu do pieniędzy na realizację ich własnych pomysłów, niewielką znajomość dobrych praktyk w zakresie kreatywnych, innowacyjnych działań seniorek, braku podmiotów i osób mobilizujących do działań kreatywnych.

6 Ograniczenia aktywności seniorek - przyczyny Serie Ograniczenia zwiane z wiekiem. 2.Oderwanie od obowiązków zawodowych. 3.Brak ciekawych ofert lokalnych. 4.Niska aktywność organizacji pozarządowych. 5.Ograniczony dostęp do pieniędzy. 6.Słabe stymulowanie kreatywności seniorów. Dużą wagę kobiety-seniorki przywiązują do jakości lokalnej oferty angażującej do aktywności społecznej. W ich ocenie jest to przede wszystkim oferta mało atrakcyjna. Tylko 14% badanych uznało, że jest ona interesująca, a aż 67%, że lokalne podmioty proponują wciąż to samo. Ocena oferty lokalnej przez seniorki oferta atrakcyjna oferta niedostatecznie interesująca "wciąż to samo"

7 WNIOSKI W porównaniu z mężczyznami kobiety w powiecie dąbrowskim są wprawdzie bardziej aktywne zawodowo i społecznie (Charakterystyka zasobów, s. 19), jednak charakterystyczne jest, że aktywność społeczna jest bardzo mała w grupach seniorek (50+, 60+). Pojawia się zjawisko izolacji, poczucie wykluczenia społecznego, ograniczenia do tradycyjnej roli kobiety na wsi. Przyczyny tkwią w barierach związanych z wiekiem, ograniczeniem obowiązków zawodowych, koniecznością zajmowania się wnukami oraz funkcjonującym w lokalnym środowisku stereotypie tradycyjnej roli kobiety. W rezultacie pojawia się mniejsza aktywność, uszczuplenie relacji ze środowiskiem, a także znacznie powiększający się dystans w stosunku do społeczności lokalnej, w tym w bardzo dużym stopniu wobec młodego pokolenia. Sytuację tę pogarsza niski poziom lokalnej oferty adresowanej do seniorów w szczególności kobiet. Na podstawie analizy ofert lokalnych (strony www samorządów, ośrodków kultury) wynika, że samorządy lokalne oferują schematyczne przedsięwzięcia, oparte głównie na biernym uczestnictwie (dzień babci, dożynki itp.). Z kolei organizacje pozarządowe rzadko zainteresowane są współpracą ze starszymi mieszkankami powiatu. Tylko okazjonalnie adresują do nich (jako wyodrębnionej grupy beneficjentów) działania. Co istotne zdecydowana większość organizacji pozarządowych nie włącza seniorów w planowanie i realizację inicjatyw, w szczególności poszukiwanie atrakcyjnych, innowacyjnych rozwiązań, nie inicjuje wolontariatu, słaba jest po stornie mieszkańców wiedza na temat możliwej współpracy z sektorem pozarządowym. W rezultacie w powiecie dąbrowskim zarówno po stornie funkcjonujących podmiotów jak i samych seniorów - utrwala się schematyczny wizerunek seniora jako biernego oraz kobiet (seniorek) jako mało kreatywnych, bez inicjatywy, nieuczestniczących w życiu społecznym i zamkniętych w granicach tradycyjnego stereotypu kobiety wiejskiej. Konsekwencją jest pogłębianie się izolacji kobietseniorek i budowanie w ich świadomości przekonania, że stereotyp jest ich przeznaczeniem. Na podstawie przeprowadzonej analizy można wyłonić kilka kluczowych problemów dotyczących społecznej aktywności seniorek z powiatu dąbrowskiego:

8 1) niski poziom aktywności społecznej na rzecz własnego środowiska, (przyjmowanie postaw biernych), 2) izolacja społeczna seniorek (w tym samoizolacja), także w stosunku do młodszych pokoleń (różnice kulturowe), lokalnych podmiotów społecznych, ograniczanie relacji osobistych z otoczeniem, 3) bark wiary we własny twórczy potencjał (umiejętności, kreatywność, pomysłowość) 4) małe zainteresowanie seniorami i seniorkami ze strony lokalnych organizacji pozarządowych (niewystarczająca ilość ofert skierowanych do tej grupy beneficjentów, sporadyczne inicjowanie twórczej współpracy z seniorami), 5) brak liderów i liderek lokalnych w dziedzinie aktywizacji kobiet w kategorii wiekowej 50+, 60+ 6) niewielki poziom atrakcyjności oferty w dziedzinie działalności kulturalnej i społecznej ze strony lokalnych organizacji oraz samorządów i ich jednostek (typowość działań, nastawienie na kreowanie postaw biernych), 7) niski poziom wiedzy seniorek na temat możliwości współpracy z trzecim sektorem oraz wolontariatu, 8) obawy przed podejmowaniem twórczych, autorskich działań, słaba znajomość dobrych praktyk w zakresie innowacyjnej działalności seniorów.