Mój samorząd. Raport ilościowo jakościowy z badania na temat jakości Ŝycia w Gdyni.

Transkrypt

1 Mój samorząd Raport ilościowo jakościowy z badania na temat jakości Ŝycia w Gdyni.

2 Spis treści Spis treści... 2 Informacje o badaniu... 3 Wybrane dane statystyczne Mieszkaniec Jakość Ŝycia w Gdyni ZauwaŜane zmiany Obywatel Gdynia jako miasto obywatelskie Aktywność polityczna mieszkańców Wiedza o organizacjach pozarządowych Władza i mieszkańcy Władza Mieszkańcy Konsultacje społeczne Wnioski...25 Spis tabel i wykresów...27 Aneks tabelaryczny

3 Informacje o badaniu Projekt badawczy: Mój samorząd Wykonawca: PBS DGA Spółka z o.o., Sopot, ul. Junaków 2 Metodologia: Badanie ilościowe metodą CATI (wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo) na reprezentatywnej próbie 500 dorosłych mieszkańców Gdyni. Badanie jakościowe prowadzone metodą indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI In-Depth Interviews). Termin realizacji prac: Badanie ilościowe: listopada 2009 roku. Badanie jakościowe: 27 stycznia 1 luty 2010 roku. Miejsce realizacji prac: Gdynia Próba: Badanie ilościowe: 500 wywiadów telefonicznych z mieszkańcami Gdyni. Badanie jakościowe: 10 indywidualnych wywiadów pogłębionych, po 2 z przedstawicielami następujących grup: władza, opozycja, dziennikarze, organizacje pozarządowe, mieszkańcy. Długość wywiadu: Badanie ilościowe około 10 minut. Badanie jakościowe około 45 minut. 3

4 Wybrane dane statystyczne Liczba mieszkańców: osób w tym: kobiet w tym: męŝczyzn Dochody budŝetu miasta Wydatki budŝetu miasta Dochód na 1-go mieszkańca Wydatki na 1-go mieszkańca Przeciętne wynagrodzenie brutto zł zł zł zł zł Ilość zarejestrowanych przedsiębiorstw 2009 r Nowo zarejestrowane przedsiębiorstwa w 2008 r Nowo zarejestrowane przedsiębiorstwa w 2009 r Frekwencja w wyborach samorządowych 2006 r. 48,22% Frekwencja w wyborach parlamentarnych 2007 r. 68,17% 4

5 1. Mieszkaniec 1.1 Jakość Ŝycia w Gdyni Zdaniem mieszkańców ogólną jakość Ŝycia w mieście określają przede wszystkim następujące elementy: infrastruktura społeczna: dostęp do opieki medycznej, edukacja (przedszkola, szkoły), kultura i rozrywka, rekreacja (aktywny wypoczynek); infrastruktura techniczna: energetyka, dostarczanie ciepła, wody, usuwanie ścieków i odpadów, transport (przede wszystkim komunikacja miejska); przestrzeń publiczna: estetyka, czystość, dobre zagospodarowanie, tereny zielone. Badania przeprowadzone w ramach projektu Mój samorząd jednoznacznie potwierdzają opinię, Ŝe Gdynia jest dobrym miejscem do Ŝycia. Przekonanych jest o tym 96,5% badanych (100% badanych w wielu lata), z czego 72% w sposób zdecydowany. Elementy określające ogólną jakość Ŝycia w mieście są w Gdyni na wysokim poziomie. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Gdyni wypada pozytywnie, choć nie jest juŝ tak jednoznaczna jak w przypadku ogólnej oceny jakości Ŝycia w tym mieście. Szczególnie pozytywnie wypada postrzeganie komunikacji miejskiej w Gdyni, m.in. z racji wyposaŝenia w najnowocześniejszy w Polsce tabor komunikacyjny. Tabela 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Gdyni. Element Mocne strony Słabe strony Infrastruktura drogowa Oferta kulturalna Estetyka, czystość miasta Dobra przepustowość głównych osi komunikacyjnych. Dokończenie budowy estakady Kwiatkowskiego. Bogata i zróŝnicowana oferta kulturalna, zwłaszcza muzyczna. Nowo powstałe Muzeum Marynarki Wojennej. NajwaŜniejsze wydarzenia: Heineken Open`er Festival, zlot Ŝaglowców, Festiwal Polskich Filmów Fabularnych, Ladies Jazz Festival, Globaltica, finały Lata z Radiem. Estetyka Śródmieścia, dbałość o centrum miasta. Konkursy Piękna dzielnica organizowane dla Brak parkingów, m.in. parkingów strategicznych przed wjazdem do centrum. Ponad 100 km dróg gruntowych do utwardzenia. Oferta teatralna (Teatr Muzyczny jest drogi i mało dostępny, Teatr Miejski ma słabą ofertę). Brak Ŝycia rozrywkowego w Gdyni (wieczory, weekendy Brak miejsc rozrywek, pubów). Zaniedbane dzielnice peryferyjne. Miejsca nieskanalizowane w Gdyni. 5

6 Bezpieczeństwo Rynek pracy Edukacja Polityka społeczna rad dzielnic. Nowe piękne obiekty (np. sportowe). Dbałość o jednolitość architektoniczną miasta. Umiejętne kojarzenie nowoczesności z tradycyjnością. Dobrze rozwinięty monitoring. Świetna ochrona na imprezach masowych. DuŜo inwestycji i wiele stanowisk pracy, np. w Parku Technologicznym. Gdyński biznesplan. Wysoki poziom nauczania. Edukacja zasilana jest duŝą częścią budŝetu miasta. Świetna zdawalność matur i egzaminów gimnazjalnych. Bardzo dobra i zróŝnicowana oferta (równieŝ zajęć pozalekcyjnych). Szerokie pojmowanie oferty edukacyjnej równieŝ jako inwestycji w szkolne budynki. Przestrzeń przyjazna dla osób starszych, niepełnosprawnych. Bardzo duŝa liczba usług adresowanych do mieszkańców w dziedzinie rozrywki, sportu i rekreacji. Niebezpieczne peryferyjne. dzielnice Likwidacja Stoczni Gdynia (miejsce pracy dla kilku tysięcy mieszkańców Gdyni, którzy dopiero wejdą na rynek pracy). Traktowanie małej przedsiębiorczości (formalności, opłaty, brak wsparcia unijnego). Zdecydowana miasta. nadaktywność Zbyt mało Ŝłobków państwowych. Źródło: Wywiady IDI z przedstawicielami władzy, opozycji, mediów, organizacji pozarządowych i mieszkańców, 2010, PBS DGA. 1.2 ZauwaŜane zmiany 53,5% badanych uwaŝa, Ŝe ogólna jakość Ŝycia w ich mieście w ciągu ostatnich 3 lat zdecydowanie lub raczej poprawiła się 1, natomiast zdaniem 15,8% respondentów uległa pogorszeniu. Lepiej niŝ ogólną jakość Ŝycia w mieście gdynianie ocenili poziom zadowolenia z Ŝycia w Gdyni 55,6% zauwaŝyło poprawę tego elementu 2, a 6,6% jego pogorszenie. Generalnie prawie wszystkie zmiany zauwaŝane przez badanych na przestrzeni ostatnich 3 lat miały charakter pozytywny. Poprawiło się równieŝ (lub utrzymało wysoki poziom) 1 Najczęściej zdania tego byli męŝczyźni: 58,9%, osoby najmłodsze, w wieku między 18. a 24. rokiem Ŝycia (69,3%) oraz badani z wykształceniem podstawowym (69,3%). 2 Odpowiedziało tak 62,1% męŝczyzn, 60,8% osób w wieku lat, 67,1% badanych z wykształceniem zasadniczym zawodowym. 6

7 funkcjonowanie konkretnych elementów Ŝycia w Gdyni. Wyjątek stanowi rynek pracy: 53% badanych twierdzi, Ŝe nastąpiło na nim pogorszenie sytuacji. 3 3 Zgodnie z danymi GUS za lata bezrobocie w Gdyni sukcesywnie malało ( osoby, osób, osoby. Danych za rok 2009 jeszcze nie ma). Z duŝą dozą prawdopodobieństwa moŝna stwierdzić, Ŝe na tę ocenę sytuacji rynku pracy, nałoŝyła się świadomość kryzysu oraz projekcja wydarzeń związanych z upadkiem Stoczni Gdynia. 7

8 Wykres 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Gdyni na przestrzeni trzech ostatnich lat. N = 500 0,7% ogólna jakość Ŝycia 13,5% 40% 30,1% 9,8% 6% poziom zadowolenia z Ŝycia w mieście 15,1% 40,5% 35,4% 2,3% 3,8% 2,8% estetyka i czystość miasta 21,7% 47,1% 23,8% 1,1% 4,4% 1,9% bezpieczeństwo mieszkańców 8,5% 30,4% 47,1% 3,6% 5,6% 4,6% oferta kulturalna i rozrywkowa 18,1% 36% 33,5% 6,8% 4,1% 1,5% edukacja 5,6% 23,8% 37,9% 9,7% 6% 17% rynek pracy 1% 10,1% 21,7% 30,5% 22,5% 14,2% 2,4% infrastruktura drogowa 20,9% 42,8% 18,4% 8,8% 6,6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zdecydowanie się poprawiło raczej się poprawiło pozostały bez zmian raczej się pogorszyło zdecydowanie się pogorszyło nie wiem, trudno powiedzieć Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 500 mieszkańców Gdyni, 2009 r., PBS DGA. Najczęściej zauwaŝane zmiany dotyczyły (na podstawie badania jakościowego): infrastruktury drogowej i komunikacyjnej: budowy, przebudowy i remonty dróg (estakada Kwiatkowskiego, Droga RóŜowa, węzeł komunikacyjny przy Wzgórzu św. Maksymiliana), wprowadzenie strefy płatnego parkowania, rozwój sieci komunikacyjnych; 8

9 sfery sportu, kultury fizycznej i rekreacji: hala sportowa, stadion rugby, budowa stadionu Arki Gdynia, 5 orlików, 2 pływalnie przy szkołach; kwestii związanych z wyjściem w morze : zagospodarowanie Bulwaru Nadmorskiego, podwaliny pod Centrum PrestiŜu. W Gdyni elementy decydujące o jakości Ŝycia w mieście generalnie pozostają we wzajemnej harmonii. Brak w Gdyni radykalnych zmian odbywa się proces ciągły, gdyŝ mechanizmy zarządzania miastem są takie same od 1998 roku. Mieszkańcy uwaŝają Gdynię za dobre miejsce do Ŝycia. Niewątpliwie duŝy wpływ na taką ocenę ma fakt dostrzegania przez nich spójnej wizji miasta realizowanej przez władze miejskie (inwestycje, kwestie związane z morzem). 9

10 2. Obywatel 2.1 Gdynia jako miasto obywatelskie Zdaniem badanych dobry obywatel to osoba, która: przestrzega prawa; wykonuje obowiązki obywatelskie (poziom minimum to głosowanie w wyborach samorządowych); korzysta z praw, jakie przysługują kaŝdemu członkowi jakiejś wspólnoty; przejawia zainteresowanie sprawami środowiska, w którym Ŝyje; wykazuje aktywność (zauwaŝa problemy, zgłasza je, działa na rzecz środowiska, w którym mieszka i Ŝyje, angaŝuje się w sprawy lokalnej społeczności). Prawie wszyscy badani są zdania, Ŝe Gdynia jest miastem obywatelskim, a jego mieszkańcy angaŝują się w działania prowadzące do rozwoju lokalnego. 85,6% respondentów deklaruje interesowanie się wydarzeniami w swoim mieście najczęściej są to męŝczyźni (88,1%), osoby w wieku 60 i więcej lat (90,6%), badani z wykształceniem podstawowym (86,4%) oraz wyŝszym (86,2%). Ponadto 87,2% badanych czuje się współodpowiedzialnych za miejsce, w którym mieszka postawa taka jest najczęściej udziałem badanych najmłodszych (91,7%), osób z wykształceniem wyŝszym (93,3%). NajwaŜniejszym elementem świadczącym o obywatelskiej Gdyni jest bardzo duŝa liczba działających w mieście organizacji pozarządowych oraz ich duŝa aktywność (projekty organizacji pozwalają mieszkańcom współuczestniczyć w Ŝyciu miasta). Biorąc pod uwagę fakt, Ŝe podstawą społeczeństwa obywatelskiego jest zaufanie, o Gdyni obywatelskiej świadczy równieŝ fakt, Ŝe ponad połowa badanych (52,8%) jest zdania, Ŝe raczej lub zdecydowanie - moŝna ufać większości ludzi (44,5% ma zdanie odmienne). Obywatelska Gdynia jest zdaniem badanych przede wszystkim efektem działań podejmowanych przez władze miasta od początku lat 90. oraz wczesnego wprowadzenia do realizacji programu współpracy z organizacjami pozarządowymi. 10

11 Wymiernym efektem obywatelskości Gdyni jest funkcjonowanie rad dzielnic we wszystkich gdyńskich dzielnicach, powstanie w urzędzie miasta stanowiska pełnomocnika ds. organizacji pozarządowych oraz coroczne nagrody otrzymywane za działalność NGO i budowanie społeczeństwa obywatelskiego (m.in. nagroda Bursztynowego Mieczyka przyznawana przez Marszałka Województwa). Badani, którzy mieli wątpliwości w kwestii obywatelskości Gdyni (przedstawiciele NGO, dziennikarze), zwracali uwagę na fakt, Ŝe wybory do rad dzielnic cieszą się niewielkim zainteresowaniem, a aktywność mieszkańców ogranicza się do krytyki podejmowanych przez władze decyzji. Wykres 2. Przejawy aktywności obywatelskiej mieszkańców Gdyni w ciągu roku N =500 bytność w Urzędzie Miasta 27% 73,0% branie udziału w spotkaniach, obradach dobrowolnych stowarzyszeńlub organizacji branie udziału w spotkaniach, obradach wspólnot lub spółdzielni mieszkaniowych zwracanie się z pisemnym wnioskiem do Urzędu Miasta bądź innych instytucji publicznych 10,9% 29,1% 38,8% 61,2% 70,9% 89,1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% tak nie Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 500 mieszkańców Gdyni, 2009 r., PBS DGA. 2.2 Aktywność polityczna mieszkańców Deklarowana przez badanych frekwencja wyborcza (wybory samorządowe, parlamentarne, do Parlamentu Europejskiego) w Gdyni jest w porównaniu z innymi miastami wysoka. 82,1% badanych deklarowało głosowanie w wyborach prezydenckich z 2005 roku (średnia krajowa: 49,74%), 80,1% w ostatnich wyborach parlamentarnych (średnia krajowa z roku 2007: 53,88%), a 78,5% twierdziło, Ŝe brało udział w ostatnich 11

12 wyborach samorządowych (średnia krajowa z roku 2006: 45,99%). Deklarowana frekwencja wyraźnie kontrastuje z danymi podawanymi przez Państwową Komisję Wyborczą: według tych danych w wyborach prezydenckich w roku 2005 udział brało 61,42% Gdynian, w wyborach parlamentarnych z roku 2007: 68,13%, a w wyborach samorządowych w 2006 roku wzięło udział 48,22% mieszkańców Gdyni. NiezaleŜnie od wskazanych róŝnic w faktycznej i deklarowanej frekwencji wyborczej aŝ 85,4% badanych deklaruje zaufanie do obecnego gospodarza miasta, a 73,8% respondentów ma zaufanie do Rady Miasta. W przypadku organizacji pozarządowych, badani deklarują większe zaufanie do działających w mieście fundacji (64,7%) niŝ stowarzyszeń (55,1%). Generalnie, poziom zaufania do instytucji lokalnych jest duŝo większy niŝ do instytucji szczebla państwowego. Do Rządu RP zaufanie deklaruje 36,4% respondentów, a do związków zawodowych 34,3%. Najmniej osób w Gdyni ufa partiom politycznym zaledwie 12,3%. Tradycyjnie duŝa grupa badanych obdarza swoim zaufaniem Kościół (66,1%). 12

13 Wykres 3. Deklarowany poziom zaufania do poszczególnych instytucji. N = 500 Rada Miasta 16,9% 56,9% 15,3% 5,0% 5,9% 4,8% Prezydent Miasta 47,2% 38,2% 7,3% 2,5% Rząd RP 6,8% 29,6% 32,2% 29,1% 2,3% partie polityczne 2,4% 9,9% 43,5% 38,7% 5,6% związki zawodowe 5,2% 29,1% 24,0% 33,4% 8,3% Kościół 26,1% 40,0% 13,6% 17,6% 2,6% stowarzyszenia działające w mieście 10,1% 45,0% 15,7% 6,7% 22,4% fundacje działające w mieście 16,0% 48,7% 15,1% 6,4% 13,9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zdecydowanie ufam raczej ufam raczej nie ufam zdecydowanie nie ufam trudno powiedzieć Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 500 mieszkańców Gdyni, 2009 r., PBS DGA. 2.3 Wiedza o organizacjach pozarządowych W Gdyni działa bardzo duŝo organizacji pozarządowych (zarejestrowanych jest ich ponad 900). 12,8% badanych gdynian deklaruje przynaleŝność do jakichkolwiek dobrowolnych stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, fundacji, partii politycznych itp. Wyjątkowość trzeciego sektora w Gdyni polega przede wszystkim na stworzeniu przez władze unikalnego modelu współpracy z sektorem pozarządowym. Powołane w 1996 roku Gdyńskie Centrum Organizacji Pozarządowych skupia wokół siebie część gdyńskich organizacji, przeprowadza inicjatywy mające na celu integrację środowiska 13

14 obywatelskiego oraz promuje działalność NGO wśród mieszkańców Gdyni. Ten model współpracy ma swoich zwolenników i przeciwników. Niewątpliwym atutem jest moŝliwość ciągłości podejmowanych działań poprzez uzyskiwanie grantów miejskich. Mankamentem fakt, Ŝe organizacje skupione wokół GCOP są niekiedy postrzegane jako filie urzędu, oceniane jako zorganizowane, zhierarchizowane i mało oddolne. Sektor NGO nie tworzy w Gdyni jednolitej struktury, jest dość mocno podzielony. Wydzieliła się grupa organizacji bardzo silnych, aktywnych i skutecznych z budŝetami nawet do kilku milionów złotych rocznie. Działalność organizacji pozarządowych jest bardzo zróŝnicowana i obejmuje większość sfer Ŝycia, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii społecznych i socjalnych (osoby niepełnosprawne, chore, wykluczone społecznie, dzieci, osoby starsze). Badani deklarowali większe zaufanie do działających w Gdyni fundacji (64,7%) niŝ do stowarzyszeń (55,1%). Skuteczność działania organizacji pozarządowych przejawia się m.in. w: aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych (np. internetowa sprzedaŝ wyrobów stworzonych przez te osoby); aktywizacji osób starszych (kluby, seniora działające przy radach dzielnic, Uniwersytet Trzeciego Wieku); działalności świetlic socjoterapeutycznych; uczestnictwie w rewitalizacji dzielnicy Gdynia-Chylonia; działalności Komisji Konsultacyjnej (rozwiązywanie wspólnych problemów); wspieraniu osób zrzeszonych w konkretnych organizacjach (np. w sprawy sądowe, interwencje w mediach); uczestnictwie w Ŝyciu publicznym (ciało doradcze przy senackiej Komisji ds. Rodziny, konferencje naukowe); corocznym otrzymywaniu nagrody Bursztynowego Mieczyka i innych wyróŝnień. Problemy trzeciego sektora: 14

15 istnienie dziedzin Ŝycia, w których udział NGO nie jest wystarczający, np. strategiczne myślenie o mieście (brakuje dyskusji na poziomie urbanistyki, myślenia o mieście, jego wyglądzie i funkcjach); niepostrzeganie organizacji pozarządowych przez władze jako partnerów, brak systemowego działania; działalność organizacji pozarządowych jest z reguły reakcją na konkretne działania samorządu, brak konstruktywnego udziału NGO w Ŝyciu miasta; zrzeszanie przez organizacje samopomocowe najczęściej osób, które mają problem, a nie tych, które chcą pomóc; borykanie się z codziennością, brak czasu na działania społeczne. Mieszkańcy Gdyni angaŝują się w działania prowadzące do rozwoju lokalnego miasta, są aktywni równieŝ w sferze politycznej. Gdynia jest postrzegana jako miasto obywatelskie, przede wszystkim ze względu na duŝą liczbę zarejestrowanych w mieście organizacji pozarządowych. Sprzyjający dla organizacji pozarządowych klimat jest w duŝej mierze uwarunkowany wyjątkowym modelem współpracy władzy miejskiej z trzecim sektorem w Gdyni. 15

16 3. Władza i mieszkańcy 3.1 Władza Kwestia tego, czy władze miasta starają się, aby mieszkańcy Gdyni byli stroną w procesie decyzyjnym, czuli się współodpowiedzialni za podejmowane decyzje, jest sporna. ZbliŜone opinie wygłaszali z jednej strony mieszkańcy miasta i przedstawiciele władzy, z drugiej strony przeciwnego zdania była opozycja, dziennikarze i przedstawiciele organizacji pozarządowych. Tabela 2. Opinie badanych na temat aktywizacji mieszkańców Gdyni przez władze. Mieszkańcy Władza Opozycja NGO Dziennikarze Władze miasta starają się aktywizować mieszkańców. Szczególne starania ze strony władz dotyczą wspierania aktywności rad dzielnic (np. projekt grantów dla rad dzielnic: sport w dzielnicy, kultura w dzielnicy, piękna dzielnica). Przykład budzenia społeczeństwa obywatelskiego działania w Gdyni Chylonii 4. Władze miasta starają się aktywizować mieszkańców. Organizowane są konkursy odpowiadające na potrzeby mieszkańców. Władze miasta przekazują część swoich kompetencji organizacjom pozarządowym. Władze Gdyni zdecydowanie nie starają się uspołecznić mieszkańców Gdyni. Wszelkie formy kontaktu z mieszkańcami wynikają wyłącznie z prawa, są narzucone, np. odpowiednią ustawą. W Gdyni obowiązuje dość autokratyczny system sprawowania władzy, trochę poza ludźmi. Jedynym partnerem dla miasta są organizacje pozarządowe. Jest bardzo duŝa róŝnica w tym, jak miasto traktuje zwykłego obywatela, a jak organizację pozarządową (lepiej). Nie widać Ŝadnych działań ze strony władz miasta skierowanych do zwykłych obywateli. Jednostka nie jest partnerem dla miasta. Większość mieszkańców Gdyni chciałaby się angaŝować w Ŝycie miasta, zwłaszcza, jeŝeli chodzi o kwestie związane z dzielnicami. Nie do przejścia są tu bariery urzędnicze. Ludzie rezygnują, ponadto wypacza im się pogląd na partnerstwo, współpracę z urzędem. Dla władzy w Gdyni nie ma partnera po drugiej stronie, nie ma opozycji w układzie politycznym, nie ma kontrkandydata w wyborach prezydenckich. Brak silnej opozycji sprawia, Ŝe władza nie jest zmuszana do większego angaŝowania się w rozmowy z ludźmi. Trochę narcystyczny styl sprawowania władzy, władza, która nie zawsze umie słuchać ludzi. Źródło: Wywiady IDI z przedstawicielami władzy, opozycji, mediów, organizacji pozarządowych i mieszkańców, 2010, PBS DGA. 4 Pionierski model partycypacyjny to działania rewitalizacyjne podjęte w Gdyni-Chylonii. Stan wyjściowy był bardzo zły: dwie zaniedbane ulice Zamenhoffa i Opata Haskiego bloki-hotelowce, duŝe zagęszczenie, ciągła rotacja mieszkańców, anonimowość, patologia. Władze miasta podjęły decyzję o rewitalizacji tej dzielnicy poprzez inwestycje i aktywizację mieszkańców. Powstał klub środowiskowy Apteka, w którym mieszkańcy spotykają się, uczą, bawią, organizują wystawy. Z mieszkańcami pracują streetworkerki, opiekunowie MOPS-u. Dodatkowo były przeprowadzone konsultacje społeczne z mieszkańcami dotyczące organizacji przestrzennej tego miejsca: to oni decydowali o tym, gdzie powinny być postawione ławki, śmietniki, latarnie itp. 16

17 Badanie ilościowe pokazało, Ŝe osoby sprawujące w Gdyni władzę zostały bardzo dobrze ocenione przez badanych moŝna o nich powiedzieć, Ŝe są: zainteresowani problemami mieszkańców (73,6% badanych), kompetentni (73,3%), uczciwi (63,7%). Najmniej badanych wskazało nieudolność (16,9%) oraz skorumpowanie (15,4%) jako cechy władz miasta. Wykres 4. Ocena osób sprawujących władzę w Gdyni. N = 500 uczciwi 63,7% 21,8% 14,5% kompetentni 73,3% 18,5% 8,2% skorumpowani 15,4% 69,3% 15,4% nieudolni 16,9% 77,0% 6,1% zainteresowani problemami mieszkańców 73,6% 20,5% 5,9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% tak nie nie wiem, trudno powiedzieć Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 500 mieszkańców Gdyni, 2009 r., PBS DGA. Rozmowa władz miejskich z mieszkańcami odbywa się najczęściej wtedy, gdy jest konieczna, wynika z narzuconych wymogów unijnych (kwestie infrastruktury drogowej, inwestycje) lub ustawowych (miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego). Zgodnie z opinią uczestników badania jakościowego, w tych tematach władze miasta kontaktują się z mieszkańcami najczęściej. 17

18 Poza komunikacją tradycyjną (dyŝury, spotkania, sesje itp.) zwrócić naleŝy uwagę na fakt, Ŝe w świadomości mieszkańców Gdyni na stałe zaistniało wydawane przez władze miejskie pismo Ratusz. ZauwaŜane przez badanych kanały komunikacyjne między władzami miejskimi a mieszkańcami: konsultacje społeczne, dyŝury Prezydenta, wiceprezydentów, naczelników wydziałów, radnych, straŝy miejskiej, policji, otwarte sesje Rady Miasta, regularne konferencje rzecznika prasowego, rady dzielnic, komisje społeczne (Rada do spraw seniorów, Komisja konsultacyjna), spotkania z Prezydentem podczas imprez masowych, jego spontaniczne rozmowy z ludźmi, spotkania przedstawicieli Rady Miasta w dzielnicach, spotkania z organizacjami pozarządowymi, wydawnictwo Ratusz zawierające najwaŝniejsze informacje z Ŝycia miasta, plakaty w środkach komunikacji miejskiej i na ulicach, listy otwarte (np. list prezydent Łowkiel do rodziców wywieszony w przedszkolach), lokalne newslettery (Chylonia), kupowanie ogłoszeń np. o biznesplanie gdyńskim, Internet, prasa (w tym prasa bezpłatna). Władze miasta kładą duŝy nacisk na sprawne funkcjonowanie rad dzielnic, które w zamyśle są organami pośredniczącymi pomiędzy władzą miejską a mieszkańcami. Badanym brakuje bezpośrednich, otwartych spotkań Prezydenta z mieszkańcami, zwłaszcza odbywających się w dzielnicach. W tym kontekście szczególnie widoczne (nieco 18

19 raŝące) są sytuacje przedwyborczych intensyfikacji kontaktów z mieszkańcami oraz nasilonych działań władz miejskich w przypadku konkretnych akcji, np. wysyłania 6- latków do pierwszych klas szkół podstawowych. 3.2 Mieszkańcy Z badań wynika, Ŝe gdynianie mają poczucie uczestnictwa w Ŝyciu społecznym. Opiera się to na ogólnym wraŝeniu, Ŝe dialog obywatelski w Gdyni jest na wysokim poziomie. Przyczyny takiej opinii: przeniesienie sympatii do Prezydenta i poparcie dla władzy, której z automatu przypisuje się wszelkie pozytywne cechy (władza jest mądra, postępuje racjonalnie, tworzą ją osoby z mandatem społecznym); znaczna liczba osób, które nie są aktywne społecznie, nie czuje potrzeby bycia stroną w dyskusji i zaspokojenie ich potrzeb w zakresie dialogu obywatelskiego jest dość łatwe. Zdaniem części badanych większość społeczeństwa wykazuje postawę dość roszczeniową: mieszkańcy oczekują zmian, ale nie szukają sami sposobów rozwiązania, liczą, Ŝe ktoś uczyni to za nich. ZaangaŜowanie mieszkańców jest widoczne przede wszystkim w kwestiach osobistych, mniejszą wagę przykładają natomiast do spraw publicznych; dowodem na to, Ŝe gdynianie starają się włączać w Ŝycie miasta, są np. inicjatywy typu: Monopoly, tor Formuły 1, w których wszystko zaleŝało od aktywności mieszkańców Zdaniem dziennikarzy mieszkańcy, którzy mają w sobie trochę dobrego buntu, nie wierzą w rozmowę z władzami miasta, bo uwaŝają, Ŝe są w zbyt małej grupie, by mogli zostać zauwaŝeni. Część badanych (opozycja, dziennikarze) zauwaŝa, Ŝe niewystarczająca liczba spotkań władzy miejskiej z mieszkańcami sprawia, iŝ nie do końca czują się oni wysłuchani, mają braki informacyjne. Odcięcie się przedstawicieli władzy od mieszkańców powoduje pośrednio tworzenie się enklaw władzy, co w przypadku osób z mandatu społecznego jest co najmniej niewskazane. 19

20 3.3 Konsultacje społeczne 32,8% badanych jest zdania, Ŝe lokalne władze Gdyni konsultują trudne decyzje z mieszkańcami najczęściej opinie takie padały ze strony męŝczyzn (38,1%), osób mających 60 i więcej lat (35,6%) oraz badanych z wykształceniem podstawowym (46,4%). Z badań jakościowych wynika, Ŝe konsultacje społeczne powinny zdaniem badanych rozpoczynać się w momencie planowania decyzji, przygotowywania projektu. Kolejne etapy to: komunikacja publiczna, tworzenie procedur, w ramach których osoby zainteresowane mogłyby się wypowiedzieć oraz informacja o rozpatrzeniu uwag. NajwaŜniejszym elementem konsultacji jest moŝliwość dyskusji z twórcami na bieŝąco, a nie po podjęciu decyzji. Dominuje przekonanie, Ŝe konsultacje społeczne jako element społeczeństwa obywatelskiego nie mają wad. Ich wady byłyby wadami demokracji. Zdecydowanie najwięcej krytycznych uwag dotyczyło nie samych konsultacji, ale ich przebiegu, sposobu realizacji. Jedną z waŝniejszych zalet konsultacji społecznych jest szanowanie efektów podjętych przez siebie decyzji oraz wzajemny przekaz informacji. Tabela 3. Definicja, zalety i wady konsultacji społecznych. Władza Definicja Zalety Wady Element społeczeństwa obywatelskiego, konsultowanie decyzji, które mają być wdraŝane. Poznanie potrzeb mieszkańców, bezcenna wiedza dla władz miasta. Trudna kwestia dotarcia do mieszkańców z informacją. Brak zaangaŝowania. Myślenie o konsultacjach jak o złu koniecznym, wymuszonym ustawą. Niewielka popularność tej formy rozmowy. Opozycja Zamiar zrobienia czegoś, szeroka komunikacja zamiaru, uwzględnianie zasadnych wniosków. Informacja zwrotna dla władz miasta. Działania stymulujące władze miasta niezamykanie się we własnym świecie. Dawanie mieszkańcom poczucia współuczestnictwa, a następnie identyfikacji z danym projektem. Niemerytoryczna, emocjonalna dyskusja. Czasochłonność. Element samorealizacji mieszkańców. Mieszkańcy Forma komunikowania Uzyskanie informacji DuŜy opór mieszkańców, 20

21 Dziennikarze NGO się władzy z mieszkańcami w temacie pewnych decyzji środowiskowych. Słuchanie ludzi, konsultowanie się z nimi przy pewnych przedsięwzięciach, trudny element demokracji. Sprawdzanie stanowiska ludzi na dany temat, dyskusja z mieszkańcami nad jakimś projektem. Badanie reakcji mieszkańców na daną propozycję. bezpośrednio od władzy rzeczy raz wyjaśnione, później nie budzą niepotrzebnych domysłów MoŜliwość wypowiedzenia swoich uwag. Integracja mieszkańców. Dowartościowanie mieszkańców. Powstawanie nowych rozwiązań wynikających z róŝnic zdań. DuŜo liczba osób zaangaŝowanych do myślenie o danym problemie. Zaproszenie do dyskusji o mieście. Pole powstania naturalnych liderów. którzy są pasywnie nastawieni Traktowane jak wymóg, konieczność. MoŜliwość zablokowania lub wydłuŝenia czasu realizacji dobrej inwestycji przez kilka niezorientowanych osób. Odrzucanie pomysłów obywateli nawet najbardziej nieracjonalnych będzie skutkowało wraŝeniem, Ŝe podcina się ludziom skrzydła. Źródło: Wywiady IDI z przedstawicielami władzy, opozycji, mediów, organizacji pozarządowych i mieszkańców, 2010, PBS DGA. W Gdyni konsultacje społeczne dotyczą trzech najwaŝniejszych sfer: miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (wymóg ustawowy), planów drogowych oraz inwestycji (w obu przypadkach są to najczęściej projekty unijne lub przy duŝym wsparciu Funduszy Europejskich). 20,4% badanych gdynian deklaruje, Ŝe wzięło udział w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie (79,2% nie wzięło udziału). 21

22 Wykres 5. Deklarowany udział mieszkańców w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie. N = 500 0,4% 20,4% tak nie nie wiem, trudno powiedzieć 79,2% Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 500 mieszkańców Gdyni, 2009 r., PBS DGA. Konsultacje społeczne w Gdyni - case stady: 1. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: Śródmieście (próba zablokowania przyjęcia planu zagospodarowania przestrzennego dzielnicy przez osoby, które niedokładnie zapoznały się z ww. planem, poprawki zostały odrzucone; budowa urzędu BIS); Orłowo (bardzo intensywne konsultacje z prezydentami, naczelnikami wydziałów, NGO działającymi na tych terenach i mieszkańcami, wiele cennych uwag zostało uwzględnionych; konsultacje dotyczące budowy osiedla przy molo w Orłowie wysokość zabudowy); Mały Kack (uwzględnione uwagi do planu związane z wysokością budynków). 2. Plany drogowe: 22

23 obwodnica północna Trójmiasta (przygotowanie i zaprezentowanie branych pod uwagę wariantów tras, szczegółowe ich zaprezentowanie, bardzo duŝa liczba osób, duŝe zaangaŝowanie, wspólna praca nad wariantami, wybranie najlepszego wariantu, duŝa skuteczność konsultacji); trasa E6, trasa kaszubska (konsultacje udowodniły, Ŝe wykonawca bierze pod uwagę wszystkie wersje, wszystkie elementy); droga RóŜowa; przebieg dróg, ściany, ekrany dźwiękochłonne na Dąbrowie. 3. Plany inwestycyjne: spalarnia śmieci (skutecznie zablokowane); wytwórnia pap bitumicznych (skutecznie zablokowane); zaczynają się konsultacje w sprawie lotniska. Sfery Ŝycia, które mogłyby zostać poddane konsultacjom społecznym: wszystkie tematy związane z dzielnicami (organizacja przestrzenna, wypoczynek i rekreacja, organizacje świetlne itp.) wszystkie zmiany w strukturze miasta, np. zabudowa, jej gęstość, wysokość; potrzeby gdyńskich rodzin i polityka parorodzinna (kluby dla rodziców, praca zmianowa, Ŝłóbki); wszystkie duŝe inwestycje; Centrum PrestiŜu w Gdyni;; tematy do konsultacji. Niewątpliwym sukcesem władz Gdyni jest to, Ŝe skupiły, zaangaŝowały ludzi w tym mieście. Władza i mieszkańcy mówią jednym głosem, ponadto ci ostatni postrzegają Gdynię jako miasto obywatelskie i dobrze oceniają sprawującą rządy władzę. Sukcesy i osiągnięcia w zarządzaniu miastem przekładają się na niechęć do korygowania raz powziętych postanowień. 23

24 Wśród mieszkańców Gdyni zainteresowanie konsultacjami społecznymi nie jest duŝe. Ich sukces zaleŝy od tego, czy omawiane rzeczy budzą zainteresowanie, dotykają kogoś bezpośrednio, osobiście. Zainteresowanie zmieniłoby być moŝe stworzenie przez samych mieszkańców listy konsultacyjnej. 24

25 4. Wnioski W Gdyni zachodzi rozwój zrównowaŝony. Zmiany odbywają się w rytmie ciągłym, są to raczej procesy spowodowane ciągłością władzy (koncepcją jej sprawowania i osobami we władzę zaangaŝowanymi) niŝ radykalne zmiany. Pozytywny odbiór poczucia obywatelskości związany jest z duŝym zaufaniem społecznym mieszkańców Gdyni do Prezydenta Wojciecha Szczurka i Rady Miasta. Widoczna jest wśród mieszkańców wiara i przekonanie w wagę jednokrotnego wyboru głosowanie na Prezydenta i Radę Miasta rozwiązuje większość społecznych rozterek. Gdynia jest postrzegana jako miasto obywatelskie, przede wszystkim ze względu na duŝą liczbę działających w mieście organizacji pozarządowych oraz prezentowaną przez jakąś ich część skuteczność. Sprzyjający dla organizacji pozarządowych klimat jest w duŝej mierze uwarunkowany wyjątkowym modelem współpracy władzy miejskiej z trzecim sektorem w Gdyni. Niewątpliwie ogromnym sukcesem władz Gdyni jest to, Ŝe tworzy z mieszkańcami jedną druŝynę. Gdynianie zauwaŝają sukcesy władzy, mają o niej dobrą opinię, doceniają konsekwentną i spójną politykę miasta. Szczególną uwagę mieszkańcy zwracają na podejście do człowieka: udogodnienia dla osób starszych i niepełnosprawnych oraz bardzo duŝą liczbę usług adresowanych do mieszkańców w kwestii rozrywki, sportu i rekreacji. Mimo poczucia obywatelskości i przekonania, Ŝe Gdynia jest dobrym miastem do Ŝycia obraz miasta nie jest jednoznaczny. Przedstawiciele opozycji, dziennikarzy oraz niekiedy organizacji pozarządowych widzą usterki w systemie sprawowania władzy i budowania w Gdyni społeczeństwa obywatelskiego: Gdynia jako całość jest pewną kreacją, wykreowany jest teŝ mieszkaniec Gdyni: młody, ambitny, wykształcony, aktywny, nowoczesny człowiek, Europejczyk z otwartego miasta. Jest to byt do pewnego stopnia wirtualny, z którym zwykły 25

26 mieszkaniec nie ma nic wspólnego. Gdynia jest wytworem doskonałej polityki medialnej; władza w Gdyni skupia się na sprawach spektakularnych, widowiskowych, natomiast mniejszy nacisk kładzie na sprawy drobne, które stanowią o jakości Ŝycia zwykłych mieszkańców; nie ma rozmowy z mieszkańcami z wyjątkiem chwil, w których trzeba to robić, np. plany zagospodarowania przestrzennego; nie do końca zrozumiałe jest mówienie o Gdyni jako o mieście obywatelskim takie myślenie związane jest z magią władzy w mieście władzą niezłą, ale nie idealną. 26

27 Spis tabel i wykresów Spis tabel Tabela 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Gdyni Tabela 2. Opinie badanych na temat aktywizacji mieszkańców Gdyni przez władze Tabela 3. Definicja, zalety i wady konsultacji społecznych Spis wykresów Wykres 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Gdyni na przestrzeni trzech ostatnich lat Wykres 2. Przejawy aktywności obywatelskiej mieszkańców Gdyni w ciągu roku Wykres 3. Deklarowany poziom zaufania do poszczególnych instytucji Wykres 4. Ocena osób sprawujących władzę w Gdyni Wykres 5. Deklarowany udział mieszkańców w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie

28 Aneks tabelaryczny P1. Z którymi z poniŝszych stwierdzeń się Pan/i zgadza, a z którymi się nie zgadza? Zdecydowa nie się zgadzam się Raczej się zgadzam Raczej się nie zgadzam Zdecydowa nie się nie zgadzam Trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza MoŜna ufać większości ludzi 8,7% 44,1% 34,2% 10,3% 2,7% 100,0% Interesuję się wydarzeniami w moim mieście Czuję się współodpowiedzialny za miejsce, w którym mieszkam 40,6% 45,0% 10,1% 2,7% 1,7% 100,0% 50,1% 37,1% 7,3% 4,7%,8% 100,0% Miasto, w którym mieszkam, to dobre miejsce do Ŝycia 72,0% 24,5% 1,9% 1,5%,1% 100,0% P2. Przeczytam Panu/i teraz kilka instytucji. Proszę powiedzieć, którym z nich Pan/i ufa, a którym nie ufa: Zdecydowa nie ufam Raczej ufam Raczej nie ufam Zdecydowa nie nie ufam Trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza Rada Miasta 16,9% 56,9% 15,3% 5,0% 5,9% 100,0% Prezydent Miasta 47,2% 38,2% 7,3% 2,5% 4,8% 100,0% Rząd RP 6,8% 29,6% 32,2% 29,1% 2,3% 100,0% Partie Polityczne 2,4% 9,9% 43,5% 38,7% 5,6% 100,0% Związki Zawodowe 5,2% 29,1% 24,0% 33,4% 8,3% 100,0% Kościół 26,1% 40,0% 13,6% 17,6% 2,6% 100,0% Stowarzyszenia działające w mieście 10,1% 45,0% 15,7% 6,7% 22,4% 100,0% Fundacje działające w mieście 16,0% 48,7% 15,1% 6,4% 13,9% 100,0% 28

29 P3. Czy naleŝy Pan/i do jakichkolwiek dobrowolnych stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, fundacji, partii politycznych, itp? Tak Nie Razem % wiersza % wiersza % wiersza Czy naleŝy Pan/i do jakichkolwiek dobrowolnych stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, fundacji, partii politycznych, itp.? 12,8% 87,2% 100,0% P4. Czy Pana/i zdaniem władze lokalne w Pan/ mieście chętnie konsultują trudne decyzje z mieszkańcami? Tak Nie Nie wiem/ trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza Czy Pana/i zdaniem władze lokalne w Pan/ mieście chętnie konsultują trudne decyzje z mieszkańcami? 32,8% 53,0% 14,2% 100,0% P5. Czy brał/a Pan/i kiedykolwiek udział w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie? Czy brał/a Pan/i kiedykolwiek udział w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie? Tak Nie Nie wiem/ trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza 20,4% 79,2%,4% 100,0% 29

30 P6. Które z poniŝszych określeń dobrze pasowałoby Pana/i zdaniem do osób sprawujących władzę w Pana/i mieście? Tak Nie Nie wiem/ trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza Uczciwi 63,7% 21,8% 14,5% 100,0% Kompetentni 73,3% 18,5% 8,2% 100,0% Skorumpowani 15,4% 69,3% 15,4% 100,0% Nieudolni 16,9% 77,0% 6,1% 100,0% Zainteresowani problemami mieszkańców 73,6% 20,5% 5,9% 100,0% P7. Czy w ciągu tego roku: Tak Nie Razem % wiersza % wiersza % wiersza Był/a Pan/i w Urzędzie Miasta 73,0% 27,0% 100,0% Brał/a Pan/i udział w spotkaniach, obradach dobrowolnych stowarzyszeń bądź organizacji Brał/a Pan/i udział w pracach/obradach wspólnot bądź spółdzielni mieszkaniowych Zwracał/a się Pan/i z pisemnym wnioskiem do Urzędu Miasta bądź innych instytucji publicznych 10,9% 89,1% 100,0% 29,1% 70,9% 100,0% 38,8% 61,2% 100,0% 30

31 P8. Czy: Głosował/a Pan/i w ostatnich wyborach samorządowych (do Rady Miasta, na Prezydenta Miasta)? Tak Nie Razem % wiersza % wiersza % wiersza 78,5% 21,5% 100,0% Głosował/a Pan/i w ostatnich wyborach parlamentarnych (do Sejmu i Senatu RP)? 80,1% 19,9% 100,0% Głosował/a Pan/i w ostatnich wyborach prezydenckich? 82,1% 17,9% 100,0% P9. Proszę ocenić, czy następujące elementy Ŝycia w Pana/i mieście w ciągu ostatnich trzech lat pogorszyły się, czy poprawiły? Ogólna jakość Ŝycia Poziom zadowolenia z Ŝycia w mieście Infrastruktura drogowa Zdecyd owanie się poprawi ło % wiersza Raczej się poprawiło Pozostały bez zmian Raczej się pogorszyło Zdecydowa nie się pogorszyło Nie wiem, trudno powiedzieć % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza 13,5% 40,0% 30,1% 9,8% 6,0%,7% 15,1% 40,5% 35,4% 3,8% 2,8% 2,3% 20,9% 42,8% 18,4% 8,8% 6,6% 2,4% Rynek pracy 1,0% 10,1% 21,7% 30,5% 22,5% 14,2% Edukacja 5,6% 23,8% 37,9% 9,7% 6,0% 17,0% Oferta kulturalna i rozrywkowa 18,1% 36,0% 33,5% 4,1% 1,5% 6,8% Razem % wiersz a 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % Bezpieczeństwo mieszkańców Estetyka i czystość w mieście 8,5% 30,4% 47,1% 5,6% 4,6% 3,6% 21,7% 47,1% 23,8% 4,4% 1,9% 1,1% 100,0 % 100,0 % 31