Mój samorząd. Raport ilościowo jakościowy z badania na temat jakości Ŝycia w Płocku.

Transkrypt

1 Mój samorząd Raport ilościowo jakościowy z badania na temat jakości Ŝycia w Płocku.

2 Spis treści Spis treści... 2 Informacje o badaniu Jakość Ŝycia w Płocku ZauwaŜane zmiany Obywatel Płock jako miasto obywatelskie Aktywność polityczna mieszkańców Wiedza o organizacjach pozarządowych Władza i mieszkańcy Władza Mieszkańcy Konsultacje społeczne Wnioski...26 Spis tabel i wykresów...27 Aneks tabelaryczny

3 Informacje o badaniu Projekt badawczy: Mój samorząd Wykonawca: PBS DGA Spółka z o.o., Sopot, ul. Junaków 2 Metodologia: Badanie ilościowe metodą CATI (wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo) na reprezentatywnej próbie 500 dorosłych mieszkańców Płocka. Badanie jakościowe prowadzone metodą indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI In-Depth Interviews). Termin realizacji prac: Badanie ilościowe: grudnia 2009 roku. Badanie jakościowe: stycznia 2010 roku. Miejsce realizacji prac: Płock Próba: Badanie ilościowe: 500 wywiadów telefonicznych z mieszkańcami Płocka. Badanie jakościowe: 10 indywidualnych wywiadów pogłębionych, po 2 z przedstawicielami następujących grup: władza, opozycja, dziennikarze, organizacje pozarządowe, mieszkańcy. Długość wywiadu: Badanie ilościowe około 10 minut. Badanie jakościowe około 45 minut. 3

4 Wybrane dane statystyczne Liczba mieszkańców: osób w tym: kobiet w tym: męŝczyzn Dochody budŝetu miasta Wydatki budŝetu miasta Dochód na 1-go mieszkańca Wydatki na 1-go mieszkańca Przeciętne wynagrodzenie brutto zł zł zł zł zł Ilość zarejestrowanych przedsiębiorstw 2009 r Nowo zarejestrowane przedsiębiorstwa w 2008 r Nowo zarejestrowane przedsiębiorstwa w 2009 r Frekwencja w wyborach samorządowych 2006 r. 41,90% Frekwencja w wyborach parlamentarnych 2007 r. 58,22% 4

5 1. Mieszkaniec 1.1 Jakość Ŝycia w Płocku Zdaniem mieszkańców ogólną jakość Ŝycia w mieście określają przede wszystkim następujące elementy: infrastruktura społeczna: dostęp do pracy, pomocy społecznej, opieki medycznej, edukacja (przedszkola, szkoły), poczucie bezpieczeństwa, kultura i rozrywka, rekreacja (aktywny wypoczynek), dostępność handlu i usług; infrastruktura techniczna: stan dróg, energetyka, dostarczanie ciepła, wody, usuwanie ścieków i odpadów, transport (przede wszystkim komunikacja miejska); tanie (dostępne cenowo) budownictwo, odpowiednia ilość terenów przeznaczonych pod budownictwo rodzinne; przestrzeń publiczna: estetyka, czystość, dobre zagospodarowanie, tereny zielone, jakość obsługi w urzędach i sklepach. Badania przeprowadzone w ramach projektu Mój samorząd pokazują, Ŝe Płock jest dobrym miejscem do Ŝycia. Przekonanych jest o tym 81,6% badanych, z czego 40,9% w sposób zdecydowany. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Płocku nie jest jednoznaczna. Szczególnie negatywnie wypada postrzeganie infrastruktury drogowej. Tabela 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Płocku. Element Mocne strony Słabe strony Infrastruktura drogowa Budowa dróg nie nadąŝa za przyrostem samochodów (zbyt mała ilość miejsc parkingowych, korki). Brak obwodnic, zwłaszcza wyprowadzającej ruch przemysłowy z kombinatu. Brak połączeń z siecią dróg krajowych. Brak dwupasmowego połączenia z Warszawą. Brak oznaczeń na ulicach (cięŝko znaleźć szukany adres). Zła organizacja ruchu w niektórych miejscach, np. na skrzyŝowaniu Nowego Mostu i Al. Piłsudskiego, słabe wykorzystanie Nowego Mostu II przez złe skomunikowanie go z innymi drogami. Słaba jakość dróg miejskich i remontów (konieczność częstych powtórek). 5

6 Oferta kulturalna Estetyka, czystość miasta Bezpieczeństwo Rynek pracy Festiwalowy Płock cykl imprez plenerowych (np. koncerty, festiwal coverów, rajd samochodowy) trwający od wiosny do jesieni. Festiwal muzyki elektronicznej Audio River. Wyremontowany, nowoczesny teatr. Wysoki poziom koncertów orkiestry symfonicznej. ZróŜnicowana oferta koncertów (kultura niska i wysoka ). Bogate zbiory Muzeum Mazowieckiego. Naturalne połoŝenie miasta. Czystość centrum miasta. Odnowione, kolorowe osiedla. Spora ilość terenów zielonych, w tym skwerów. Wygląd skarpy nadwiślanej (remontowane alejki). Dobrze rozwinięty monitoring i system prewencyjny (policja i straŝ miejska). Programy profilaktyczne w szkołach. Wspieranie finansowe policji dodatkowe patrole. Dwóch duŝych pracodawców dających poczucie bezpieczeństwa (Orlen, PERN). Nowe miejsca pracy w powstających galeriach handlowych. Korki spowodowane częstym (co pół godziny) zamykaniem przejazdu kolejowego przecinającego główny szlak komunikacyjny północ południe (transport produktów naftowych). Brak połączeń kolejowych z duŝymi miastami. Zbyt duŝe rozdrobnienie oferty (imprezy nakładają się na siebie). Brak wydarzeń charakterystycznych, na duŝą skalę, kojarzonych z miastem. Brak sali koncertowej z prawdziwego zdarzenia, umoŝliwiającej zapraszanie gwiazd duŝego formatu. Zbyt mała oferta spędzania czasu wolnego dla młodzieŝy. Komercyjna oferta kinowa (brak kina niszowego). Kontrasty zadbane centrum i zaniedbane zaułki, wyremontowana ul. Tumska i zaniedbane ulice sąsiadujące. Niewyremontowane kamienice psują wygląd rynku. Sposób rewitalizacji Starówki (plastikowe okna, blacho-dachówka, dobudowanie niepasującego piętra do starej kamienicy). Zamieranie starego miasta brak centrum miasta rozwój na osi północ południe, tworzenie się zastępczego centrum wokół duŝych galerii handlowych na Podolszycach. Amfiteatr psujący wygląd skarpy nadwiślanej. Wygląd dworca PKP. Problem z psimi odchodami (kosze na odchody są dewastowane, ludzie nie chcą sprzątać). Niebezpieczeństwo związane z obecnością Orlenu ochrona środowiska, obawa przed wyciekami, wybuchami gazu/ropy, transport produktów łatwopalnych głównym szlakiem komunikacyjnym miasta, w pobliŝu duŝych osiedli, brak dróg ewakuacyjnych. Niewielka liczba miejsc pracy umoŝliwiających rozwój, zapewniających dobre wynagrodzenie i dającej satysfakcję (brak oferty dla wykształconych i ambitnych osób powoduje migrację zarobkową). Brak dobrych warunków dla inwestorów zewnętrznych Park Technologiczny nie spełnia wymogów (zły dojazd i infrastruktura niedostosowana do duŝych przedsięwzięć). UzaleŜnienie od dwóch duŝych pracodawców (niepewność w związku z redukcjami). 6

7 Edukacja Polityka społeczna Budowa gimnazjum dla uczniów szkoły muzycznej. DuŜy wybór liceów, w tym profilowanych. Dostosowywanie oferty szkół wyŝszych do potrzeb rynku pracy. DuŜa oferta kursów dla dorosłych. Miejsca aktywnego wypoczynku: pobliski zbiornik wodny Sobótka (sporty wodne, ścieŝki rowerowe, miejsce dla spacerowiczów i biegaczy), Wzgórze Tumskie, park na Podolszycach, ZOO. DuŜe nakłady na pomoc społeczną, skuteczna działalność pracowników MOPS. DuŜe dysproporcje wynagrodzeń (Orlen pozostali pracodawcy). Sezonowość pracy (budowlanka). Szkoły średnie nie odnajdują się w krajowych rankingach. Zbyt mała liczba filii uczelni wyŝszych (odczuwalny brak kierunków humanistycznych) brak dobrze rozwiniętej bazy naukowej przekłada się negatywnie na rozwój intelektualny miasta. Nie wszystkie uczelnie wyŝsze spełniają oczekiwania młodzieŝy (duŝa liczba młodzieŝy wyjeŝdŝa na studia do Warszawy, Łodzi, Torunia i nie wraca). Zbyt mało Ŝłobków i przedszkoli państwowych. Zbyt mała baza sportowa i rekreacyjna (brak kortów tenisowych, pola golfowego, ścieŝek rowerowych). Słabo zagospodarowane tereny nad Wisłą. Źródło: Wywiady IDI z przedstawicielami władzy, opozycji, mediów, organizacji pozarządowych i mieszkańców, 2010, PBS DGA. 1.2 ZauwaŜane zmiany 42,3% badanych uwaŝa, Ŝe ogólna jakość Ŝycia w ich mieście w ciągu ostatnich 3 lat zdecydowanie lub raczej poprawiła się, natomiast zdaniem 20,1% respondentów uległa pogorszeniu. Nieco lepiej niŝ ogólną jakość Ŝycia w mieście płocczanie ocenili poziom zadowolenia z Ŝycia w Płocku 43,1% zauwaŝyło poprawę tego elementu, a 12,6% jego pogorszenie. Generalnie prawie wszystkie zmiany zauwaŝane przez badanych na przestrzeni ostatnich 3 lat miały charakter pozytywny. Poprawiło się równieŝ (lub utrzymało wysoki poziom) funkcjonowanie konkretnych elementów Ŝycia w Płocku. Wyjątek stanowi rynek pracy: 46,2% badanych twierdzi, Ŝe nastąpiło na nim pogorszenie sytuacji. 1 1 Zgodnie z danymi GUS za lata bezrobocie w Płocku sukcesywnie malało ( ,8 tys. osób, ,9 tys. osób, ,2 tys. osób, ,3 tys. osób), wyjątek stanowi rok 2009, gdzie w samym mieście przybyło zaledwie 100 zarejestrowanych osób bezrobotnych. Znacznie gorzej sytuacja wygląda w powiecie ziemskim (wzrost o 1,1 tys. osób). Z duŝą dozą prawdopodobieństwa moŝna stwierdzić, Ŝe fakt ten, 7

8 Wykres 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Płocku na przestrzeni trzech ostatnich lat. N = 501 0,8% ogólna jakość Ŝycia 10,3% 32% 36,8% 11,7% 8,4% 3,6% poziom zadowolenia z Ŝycia w mieście 7,7% 35,5% 40,7% 8,0% 4,6% 2,5% infrastruktura drogowa 15,2% 41,3% 17,2% 8,8% 15% 1,5% rynek pracy 10,3% 28,4% 21,1% 25,2% 13,6% 3,7% edukacja 8,1% 34,8% 32,4% 6,8% 14,2% 2,3% oferta kulturalna i rozrywkowa 26,2% 40,6% 19,6% 3,2% 8% 5,9% bezpieczeństwo mieszkańców 11,3% 32,2% 37,5% 7,7% 5,4% 4% 1,2% estetyka i czystość w mieście 17% 41,7% 30,6% 5,5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zdecydowanie się poprawiło raczej się poprawiło pozostały bez zmian raczej się pogorszyło zdecydowanie się pogorszyło nie wiem, trudno powiedzieć Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 500 mieszkańców Płocka, 2009 r., PBS DGA. wraz ze świadomością kryzysu i związanym z tym poczuciem niepewności wpłynął na opinie badanych. (źródło: ) 8

9 Najczęściej zauwaŝane zmiany dotyczyły (na podstawie badania jakościowego): oferty kulturalno-rozrywkowej: powstanie nowych sal kinowych, oferta teatralna i muzyczna; infrastruktury drogowej i komunikacyjnej: przebudowy i remonty dróg; estetyki i czystości miasta: poprawa wyglądu Starówki, Śródmieścia, remonty elewacji na osiedlach, lepsza jakość sprzątania. Zmiany zachodzące w Płocku mają raczej charakter kosmetyczny. Zdaniem części badanych ich powolne tempo jest nieadekwatne do poziomu zasobności miasta powinno dziać się znacznie więcej. Mieszkańcy postrzegają miasto jako dobre miejsce do Ŝycia, poniewaŝ w stopniu wystarczającym zaspokaja ich podstawowe potrzeby (nie mają wygórowanych wymagań co do miasta w zakresie oferty handlowo-usługowej, edukacyjnej, kulturalnorozrywkowej, itp., a jeŝeli odczuwają jakieś braki, uzupełniają je w większych miastach). Doceniają atuty związane z wielkością Płocka, jego piękne połoŝenie i spokojny rytm Ŝycia. 9

10 2. Obywatel 2.1 Płock jako miasto obywatelskie Zdaniem badanych dobry obywatel to osoba, która: nie ma powodów do wstydu, jest przyjazna ludziom ( dobry człowiek ), uczciwa, odpowiedzialna, nie skupia się na sobie; jest (w miarę moŝliwości) zaangaŝowana zawodowo, poprawia swój status materialny (miasto bogaci się wraz ze swoimi obywatelami), pogłębia swoją wiedzę, pracuje nad rozwojem, prawidłowo wychowuje dzieci; jest lokalnym patriotą (dba o miejsce, w którym Ŝyje, utoŝsamia się z nim, kultywuje jego tradycje, pamięć i historię); wykonuje obowiązki obywatelskie (przestrzega prawa, głosuje w wyborach samorządowych); przejawia zainteresowanie sprawami środowiska, w którym Ŝyje (buduje społeczeństwo obywatelskie, np. wpłaca 1% z podatku na organizacje pozarządowe); wykazuje aktywność (zauwaŝa problemy, zgłasza je, działa na rzecz środowiska, w którym mieszka i Ŝyje, angaŝuje się w sprawy lokalnej społeczności). Z badania ilościowego wynika, Ŝe prawie wszyscy respondenci uwaŝają Płock za miasto obywatelskie, a jego mieszkańców za osoby angaŝujące się w działania prowadzące do rozwoju lokalnego. 87% respondentów deklaruje interesowanie się wydarzeniami w swoim mieście (dla 12% wydarzenia te nie są interesujące). Ponadto 81,4% badanych czuje się współodpowiedzialnych za miejsce, w którym mieszka (18% nie czuje podobnej odpowiedzialności). Nie potwierdzają tego badania jakościowe. Większość respondentów w trakcie pogłębionych wywiadów indywidualnych twierdziła, iŝ tylko niewielka liczba płocczan angaŝuje się czynnie w Ŝycie miasta. MoŜna to zauwaŝyć choćby przy okazji uczestnictwa w organizowanych imprezach. Przedstawiciel NGO mówił nawet o kryzysie aktywności i próbie jego przełamania poprzez stworzenie porozumienia Forum dla Płocka (proces 10

11 mający na celu włączenie mieszkańców miasta przedstawicieli trzech sektorów biznesu, organizacji pozarządowych i samorządu w planowanie, wspieranie i monitorowanie rozwoju Płocka), którego zadaniem będzie wykreowanie liderów społecznych i gospodarczych. Powstał takŝe fundusz grantowy dla Płocka (jednym z fundatorów jest Urząd Miasta) na realizacje zadań podnoszących jakość Ŝycia w mieście oraz Centrum Rozwiązywania Problemów Społecznych (pomoc lokalowa i sprzętowa dla organizacji pozarządowych). Przyczynami takiego stanu rzeczy mogą być według badanych: duŝy procent ludności napływowej, nieutoŝsamiającej się jeszcze w pełni z miejscem zamieszkania; konieczność odreagowania przymusowych czynów społecznych i wymuszonej odgórnie aktywności okresu PRL; ograniczenie liczby rad osiedlowych przez wprowadzenie progów wyborczych (wymagana jest frekwencja powyŝej 8%, Ŝeby rada mogła powstać) obecnie z istniejących pierwotnie 21 rad osiedlowych pozostało 9 (władza postrzega to jako konsekwencję niskiej aktywności, opozycja odwrotnie jako jej przyczynę); kłopot z dostępem do informacji dla przeciętnego obywatela (obecnie sytuacja poprawiła się na skutek zmian w regulaminie Rady Miasta); niski poziom świadomości społecznej (mało osób korzysta z moŝliwości oddziaływania na prawo lokalne, takŝe przez swoich przedstawicieli w Radzie Miasta widać to po interpelacjach) skupienie się na własnych sprawach (aktywność jest nieco większa, gdy działanie jest celowe, np. budowa chodnika i dotyczy bezpośrednich interesów mieszkańców); brak wiary w skuteczność podejmowanych działań. Jednostki czujące potrzebę działania, wyraŝają ją poprzez aktywność w organizacjach pozarządowych i radach osiedlowych. W mieście zarejestrowana jest duŝa liczba organizacji pozarządowych, jednak według badanych stosunkowo niewielka ich część jest obecnie aktywna. Niewiele organizacji jest widocznych, a co za tym idzie 11

12 rozpoznawalnych (większości respondentów trudno było wskazać obszary ich działania czy wymienić nazwy poszczególnych organizacji). Biorąc pod uwagę fakt, Ŝe podstawą społeczeństwa obywatelskiego jest zaufanie, Płock obywatelski nie wygląda pod tym względem najlepiej mniej niŝ połowa badanych (46%) jest zdania, Ŝe raczej lub zdecydowanie moŝna ufać większości ludzi (51,2% ma zdanie odmienne). Największe zaufanie deklarują badani mieszczący się w przedziale wiekowym lata (56%), najmniejsze osoby mające lat (34%). RóŜnice widać teŝ na poziomie wykształcenia respondentów najniŝszy poziom zaufania deklarują osoby z wykształceniem zawodowym (35,1%), najwyŝszy z wyŝszym (58,8%). Wykres 2. Przejawy aktywności obywatelskiej mieszkańców Płocku w ciągu roku N =501 bytność w Urzędzie Miasta 37,2% 62,8% branie udziału w spotkaniach, obradach dobrowolnych stowarzyszeń lub organizacji 13% 87% branie udziału w spotkaniach, obradach wspólnot lub spółdzielni mieszkaniowych 18,4% 81,6% zwracanie się z pisemnym wnioskiem do Urzędu Miasta bądź innych instytucji publicznych 29,5% 70,5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% tak nie Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 500 mieszkańców Płocka, 2009 r., PBS DGA. 2.2 Aktywność polityczna mieszkańców Deklarowana przez badanych frekwencja wyborcza (wybory samorządowe, parlamentarne, do Parlamentu Europejskiego) w Płocku jest w porównaniu z innymi miastami dość wysoka. 78,3% badanych deklarowało głosowanie w ostatnich wyborach 12

13 prezydenckich (średnia krajowa z roku 2005: 49,74%). Wśród nich najmniej licznie głosującą grupą byli młodzi z przedziału wiekowego lata (odsetek głosujących: 48,6%), wśród pozostałych głosujących nie zaobserwowano istotnych róŝnic (ponad 82% w kaŝdej z grup wiekowych). Udział w ostatnich wyborach parlamentarnych zadeklarowało 73,8% płocczan (średnia krajowa z roku 2007: 53,88%) tu widać istotną róŝnicę pomiędzy najmłodszą (18 24 lata) i najstarszą (powyŝej 60. roku Ŝycia) grupą respondentów (odpowiednio 61,8% i 81,2%). Udział w ostatnich wyborach samorządowych deklarowało 71,5% badanych (średnia krajowa z roku 2006: 45,99%). Najliczniej głosowały osoby z przedziału lat (78,3%), najmniej licznie ponownie najmłodsza grupa respondentów lata (57,8%). Największą liczbę głosujących odnotowano wśród osób legitymujących się wykształceniem wyŝszym (81,1%). Dane Państwowej Komisji Wyborczej róŝnią się od zadeklarowanych w rzeczywistości w ostatnich wyborach parlamentarnych zagłosowało 58,22% płocczan, a w samorządowych 41,90%. Największym zaufaniem badani darzą kościół (59,9%) oraz działające w mieście organizacje pozarządowe stowarzyszenia (58,1%) i fundacje (57,6%), jednak poziom zaufania do nich róŝni się wśród poszczególnych grup wiekowych. Najstarsze z osób badanych (powyŝej 60. roku Ŝycia) ufają organizacjom najmniej (43,4% ufa fundacjom, a 43,1% stowarzyszeniom), najmłodsze (18 24 lata) najbardziej (79,1% ufa fundacjom, a 77,2% stowarzyszeniom). Fundacje największym zaufaniem cieszą się wśród kobiet (66,6%) oraz wśród osób z wykształceniem wyŝszym (71%). Nieco ponad połowa (50,8%) badanych deklaruje zaufanie do obecnego gospodarza miasta (istotne róŝnice widać w podziale na wykształcenie: najmniej Prezydentowi ufają osoby z wykształceniem podstawowym 36,6%, najwięcej z zawodowym 61,4%). 47,2% respondentów ma zaufanie do Rady Miasta. Mniejszym zaufaniem cieszą się instytucje szczebla państwowego. Do Rządu RP zaufanie deklaruje 32% respondentów, a do związków zawodowych 39,4%. Najmniej osób w Płocku ufa partiom politycznym zaledwie 11%. 13

14 Wykres 3. Deklarowany poziom zaufania do poszczególnych instytucji. N = 501 Rada Miasta 6,2% 41,1% 34,3% 11,7% 6,8% Prezydent Miasta 14,1% 36,7% 24,4% 16,4% 8,5% Rząd RP 6,9% 25,1% 32,4% 31,9% 3,7% 1,6% Partie Polityczne 9,4% 42,3% 37,9% 8,8% Związki Zawodowe 4,4% 35,1% 25,2% 26,2% 9,1% Kościół 21,8% 38,1% 17,7% 17,7% 4,7% Stowarzyszenia działające w mieście 9,8% 48,3% 19,6% 5,1% 17,2% Fundacje działające w mieście 12,8% 44,8% 16,1% 7,9% 18,5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zdecydowanie ufam raczej ufam raczej nie ufam zdecydowanie nie ufam trudno powiedzieć Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 500 mieszkańców Płocka, 2009 r., PBS DGA. 2.3 Wiedza o organizacjach pozarządowych W Płocku działa stosunkowo duŝo organizacji pozarządowych (zarejestrowanych jest ponad 300). Ich działalność jest podzielona na 6 obszarów: pomoc społeczna; zdrowie profilaktyka, niepełnosprawni, chorzy; sport i kultura fizyczna; kultura, organizacje wyznaniowe, ochrony dziedzictwa narodowego; 14

15 techniczne, naukowe, ekologiczne; inne organizacje trzeciego wieku, kombatanckie, hobbystyczne, kluby osiedlowe, itp.) Działalność organizacji pozarządowych obejmuje większość sfer Ŝycia. Aktywnych i rozpoznawalnych organizacji jest niewiele. Zazwyczaj działają do wewnątrz (dla wąskiego grona osób zainteresowanych). Ich problemem jest rozdrobnienie i brak liderów. Być moŝe z tego powodu nie wykazują specjalnej aktywności w zabieganiu o środki, np. z 1% (z pozycji przeciętnego obywatela nie widać ich, nie wiadomo czym się zajmują, jakie mają plany, pomysły). 12,1% badanych deklaruje przynaleŝność do jakichkolwiek dobrowolnych stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, fundacji, partii politycznych itp. Obserwując wyniki procentowe poszczególnych grup badanych, moŝna dojść do wniosku, Ŝe liczba osób zaangaŝowanych rośnie wraz z wiekiem i poziomem wykształcenia najbardziej zaangaŝowane są osoby powyŝej 60. roku Ŝycia (15,2% badanych brało udział w ciągu ostatniego roku w spotkaniach lub obradach dobrowolnych stowarzyszeń bądź organizacji) oraz respondenci z wykształceniem wyŝszym (27,9%). W mieście istnieje Centrum Organizacji Pozarządowych. Oferuje ono bezpłatne uŝyczanie sal i środków audiowizualnych oraz comiesięczne szkolenia, m.in. z zakresu pozyskiwania środków unijnych. Poza tym organizuje raz na kwartał imprezy, na których ogłaszane są wyniki konkursów, mających na celu wyłonienie najlepszych organizacji, liderów i wolontariuszy. W ramach promocji organizacji pozarządowych co roku organizowany jest festyn, forum organizacji pozarządowych oraz spotkanie podsumowujące wyniki działalności. Pośrednikiem pomiędzy organizacjami a urzędem jest zespół konsultacyjny. Składa się on z radnych, przedstawicieli urzędu i organizacji pozarządowych. Szeroko mówili o tym przedstawiciele władzy, jednak NGO wspominały jedynie o obecnych działaniach Centrum dotyczących wolontariuszy, budzących kontrowersje (chodzi o niekorzystną zmianę formy współpracy). Organizacje kojarzone przez respondentów z nazwy, skupiały swoje działania na m.in.: 15

16 wspieraniu osób w trudnej sytuacji Ŝyciowej (noclegownie dla matek z dziećmi, doŝywianie, osoby chore); aktywizacji osób niepełnosprawnych (integracja, rehabilitacja, zajęcia artystyczno - kulturalno oświatowe) ; aktywizacji osób starszych (Uniwersytet Trzeciego Wieku); działalności świetlic socjoterapeutycznych; działalności na rzecz ochrony zabytków; działalności artystycznej (organizacja wystaw), kulturalnej, integracyjnej, wydawniczej, hobbystycznej, sportowej; wspieraniu instytucji (np. muzeum, teatru, ZOO) i inicjatyw (np. zespół Dzieci Płocka). Problemy trzeciego sektora: niepostrzeganie organizacji pozarządowych przez władze jako partnerów, brak systemowego działania; rozdrobnienie, działania skierowane do wewnątrz. Mieszkańcy Płocka niespecjalnie angaŝują się w działania prowadzące do rozwoju lokalnego miasta, nie są teŝ zbyt aktywni w sferze politycznej. DuŜa liczba zarejestrowanych w mieście organizacji pozarządowych nie przekłada się na ich efektywność. MoŜna odnieść wraŝenie, Ŝe działania podejmowane przez władze miasta na rzecz trzeciego sektora są pozorne i nie przekładają się na budowanie relacji partnerskiej. 16

17 3. Władza i mieszkańcy 3.1 Władza Kwestia tego, czy władze miasta starają się, aby mieszkańcy Płocka byli stroną w procesie decyzyjnym, czuli się współodpowiedzialni za podejmowane decyzje, jest sporna. Znacznie więcej argumentów świadczy o tym, Ŝe tak niestety nie jest. Krytycznie na ten temat wypowiadają się zwłaszcza przedstawiciele opozycji i NGO. Nieco mniej krytyczni są mieszkańcy i dziennikarze. Tabela 2. Opinie badanych na temat aktywizacji mieszkańców Płocka przez władze. Mieszkańcy Władza Opozycja NGO Dziennikarze Władze aktywizują mieszkańców: odbywają się konsultacje społeczne, sesje Rady Miasta są otwarte. Władze nie aktywizują mieszkańców: oznajmiają mieszkańcom, Ŝe coś jest realizowane dla ich dobra, bez pytania ich o zdanie; ustanowiły próg wyborczy przy wyborach do rad osiedlowych. Wątpliwości budzi sposób konsultowania i brak ciągłości podejmowanych działań. Władze miasta starają się aktywizować mieszkańców: organizują spotkania z mieszkańcami na poszczególnych osiedlach (prezentacja dokonań władzy i moŝliwość zgłaszania problemów przez mieszkańców); pytają mieszkańców o zdanie w róŝnych kwestiach (konsultacje społeczne ankiety, spotkania). Władze nie starają się aktywizować mieszkańców: sposób przeprowadzania konsultacji społecznych budzi wątpliwości (ankieta internetowa jest mało wiarygodna, nie jest miarodajna); panuje pseudodemokracja, działania mają charakter ukrytej kampanii przedwyborczej (składane są obietnice bez pokrycia); sugestie mieszkańców są brane pod uwagę tylko wtedy, gdy są zgodne z planami władz lub mają potencjał przedwyborczy ; ograniczono aktywność mieszkańców poprzez redukcję liczby rad osiedlowych. Władze nie starają się aktywizować mieszkańców: nie uczestniczą w organizowanych przez nich spotkaniach, mimo ponawianych zaproszeń; działania podejmowane na rzecz aktywizacji są akcyjne (zazwyczaj wzmagają się przed wyborami); brak stałych mechanizmów konsultacji i spotkań, zarówno z członkami NGO jak i zwykłymi obywatelami. Władzy zaleŝy na zaangaŝowaniu mieszkańców (jednak w ograniczonym zakresie): mieszkańcy są pytani o zdanie incydentalnie (głównie spotkania w okresie przedwyborczym, podczas których padają populistyczne obietnice, które nie są dotrzymywane), sugestie mieszkańców są brane pod uwagę tylko wtedy, gdy są zgodne z planami władz lub gdy dotyczą drobnych spraw. Źródło: Wywiady IDI z przedstawicielami władzy, opozycji, mediów, organizacji pozarządowych i mieszkańców, 2010, PBS DGA. 17

18 Badanie ilościowe pokazało, Ŝe osoby sprawujące w Płocku władzę zostały dość dobrze ocenione przez badanych moŝna o nich powiedzieć, Ŝe są: zainteresowani problemami mieszkańców (59,3% badanych), kompetentni (45,6%), uczciwi (40,5%). Najmniej (jednak niemało) badanych wskazało nieudolność (37,6%) oraz skorumpowanie (27,1%) jako cechy władz miasta. Wśród poszczególnych grup mieszkańców wystąpiły widoczne róŝnice w ocenie, i tak: męŝczyźni w porównaniu do kobiet są bardziej krytyczni i rzadziej uwaŝają władze za uczciwe i kompetentne, a częściej za nieudolne. Za uczciwe uwaŝa je największa liczba ludzi młodych (18 24 lata) oraz badanych z wykształceniem wyŝszym. Za najbardziej kompetentne takŝe osoby w przedziale wiekowym lata, badani o wykształceniu podstawowym. Najmniej osób podejrzewających władze o korupcję jest wśród osób w wieku i lat, badanych z wykształceniem wyŝszym, a o nieudolność oskarŝa je największa liczba respondentów z przedziału lat, osób z wykształceniem średnim. 18

19 Wykres 4. Ocena osób sprawujących władzę w Płocku. N = 501 uczciwi 40,5% 33,7% 25,8% kompetentni 45,6% 38,7% 15,7% skorumpowani 27,1% 41% 32% nieudolni 37,6% 48,9% 13,6% zainteresowani problemami mieszkańców 59,3% 31,4% 9,3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% tak nie nie wiem, trudno powiedzieć Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 500 mieszkańców Płocka, 2009 r., PBS DGA. Rozmowa władz miejskich z mieszkańcami odbywa się najczęściej wtedy, gdy jest konieczna, wynika z narzuconych wymogów unijnych (kwestie infrastruktury drogowej, inwestycje) lub ustawowych (miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego). Innym powodem jest potrzeba uzyskania pozornego poparcia dla realizowanych inwestycji. Zgodnie z opinią uczestników badania jakościowego, w tych tematach władze miasta kontaktują się z mieszkańcami najczęściej. Badani dostrzegają następujące kanały komunikacyjne między władzami miejskimi a mieszkańcami: konsultacje społeczne, otwarte sesje Rady Miasta, dyŝury, dni otwarte, telefony, 19

20 zespoły konsultacyjne, rady osiedli, spotkania Prezydenta i przedstawicieli Rady Miasta z mieszkańcami osiedli, Internet, prasa, w tym bezpłatne Sygnały Płockie, broszury informacyjne. 3.2 Mieszkańcy Z badań wynika, Ŝe płocczanie mają niewielkie poczucie uczestnictwa w Ŝyciu społecznym. Przyczyny takiej opinii: znaczna liczba osób, które nie są aktywne społecznie, nie czuje potrzeby bycia stroną w dyskusji, część z nich ma wraŝenie, Ŝe nie mają realnego wpływu na rzeczywistość. ZaangaŜowanie mieszkańców jest widoczne przede wszystkim w kwestiach, które dotyczą ich bezpośrednio, problemy miejskie nie mają większego znaczenia (angaŝują określone grupy aktywistów ). dowodem na to, Ŝe płocczanie starają się włączać w Ŝycie miasta, są np. inicjatywy typu: akcja na rzecz powstania nowego mostu i przeorganizowania ruchu na rondzie dzwon (rondo Wojska Polskiego, na którym dochodziło do wypadków), protesty przeciwko wycięciu starych kasztanowców (listy protestacyjne), wysokim cenom paliw (pospolite ruszenie kierowców), budowie siedmiokondygnacyjnego budynku na Skarpie Płockiej, który zasłaniałby zabytkowy kościół. 20

21 3.3 Konsultacje społeczne 32,2% badanych jest zdania, Ŝe lokalne władze Płocka konsultują trudne decyzje z mieszkańcami (57,8% jest zdania przeciwnego). Główne zarzuty pojawiające się w badaniach jakościowych to: brak stałych mechanizmów konsultacji i spotkań, zarówno z członkami NGO, jak i zwykłymi obywatelami, akcyjność podejmowanych działań, ze szczególnym nasileniem w okresie przedwyborczym, wraŝenie, iŝ konsultacje mają być elementem podkreślenia bądź usprawiedliwienia słuszności podejmowanych przez władzę decyzji (wraŝenie, iŝ decyzje zapadły, zanim problem został skonsultowany). Według badanych konsultacje społeczne powinny być stałym mechanizmem, odbywać się systemowo, rozpoczynać się w momencie planowania decyzji, przygotowywania projektu. Mieszkańcy powinni mieć czas na zapoznanie się z problemem. WaŜny jest element edukacyjny poinformowanie o pozytywnych i negatywnych aspektach zagadnienia. Dobrze byłoby wykorzystać zaniedbany potencjał mieszkańców posiadających specjalistyczną wiedzę z danej dziedziny (konsultacje powinny przebiegać etapowo, w ostatniej fazie mieć charakter masowy). Wynik konsultacji powinien być wdraŝany jako rozwiązanie ostateczne, powinno się go weryfikować po jakimś czasie. Konsultacje nie powinny być elementem gry politycznej. Tabela 3. Definicja, zalety i wady konsultacji społecznych. Władza Opozycja Definicja Zalety Wady WyraŜenie opinii mieszkańców i przekazanie jej do władz. Źródło badania opinii obywateli, nastrojów, itp. MoŜliwość usłyszenia oczekiwań mieszkańców i oceny sprawowania władzy. Zebranie opinii bardzo wielu podmiotów Pogłębienie procesu demokratyzacji. Wychodzenie naprzeciw potrzebom ludzi, spełnianie oczekiwań mieszkańców. MoŜliwość stanowiska zajęcia przez Przeprowadzone nieprofesjonalnie mogą być niewiarygodne i niereprezentatywne, wprowadzać w błąd. Anonimowe mogą nie być wiarygodne. Brak. 21

22 Mieszkańcy uczestniczących w realizacji określonego zadania, wysłuchanie ich i dojście do takiego rozwiązania, które będzie najlepszym, zaspokajającym potrzeby tych podmiotów. Dialog, którego celem jest dojście do najlepszych rozwiązań uwzględnieniem potrzeb i priorytetów stron uczestniczących. Pomoc w podjęciu racjonalnej decyzji. Zasięgnięcie opinii jak największej ilości osób, wysłuchanie głosów za i przeciw, celem wyłonienia najlepszego sposobu działania. bezpośrednio zainteresowanych. Poznanie opinii mieszkańców. Dogłębne przeanalizowanie danego tematu. MoŜliwość przyjęcia najlepszych rozwiązań. MoŜliwość bardzo szerokiego spojrzenia na daną sprawę. MoŜliwość uczynienia z nich elementu gry przedwyborczej. Niska frekwencja (mała reprezentatywność). Nieuwzględnianie opinii mieszkańców powoduje marazm i niechęć do uczestnictwa w Ŝyciu społecznym. Niebezpieczeństwo uzyskania nieoczekiwanych odpowiedzi. MoŜliwość zbyt szybkiego odkładania spraw na półkę, bez koniecznej weryfikacji przyjętych ustaleń. Dziennikarze NGO Kontakt władzy ze społeczeństwem. Spotkanie, na którym władze rozmawiają z mieszkańcami na temat swoich planów, załoŝeń, wysłuchuje ich opinii, jest zainteresowana stanowiskiem, bierze je pod uwagę przy realizacji. Poznanie społeczności. MoŜliwość przedstawienia opinii Budowanie w mieszkańcach poczucia, Ŝe mają wpływ na to, co się dzieje. Budowanie odpowiedzialności. Dawka wiedzy na temat tego, co się dzieje w mieście. Sprawdzian poparcia społecznego dla władz. Obustronna komunikacja. Dla mieszkańców - szansa wypowiedzenia się. Obudzenie zaangaŝowania uczestników. Świadomość posiadania MoŜliwość przeciągania procesu w nieskończoność. Niezgodność poglądów, podział na MY i WY. Trudność podęcia decyzji przy niemoŝliwym konsensusie. MoŜliwość zdominowania przez pieniaczy. Czcze dyskusje na tematy oczywiste. 22

23 argumentów za i przeciw i starcia się na argumenty. Utrzymywanie kontaktu pomiędzy władzą i wyborcami. MoŜliwość edukacji społecznej. wpływu na to, co się dzieje w mieście, moŝliwość obserwowania efektów swoich decyzji. Wzbudzanie zainteresowania Ŝyciem społecznym od dziecka. Konieczność znalezienia liderów, pobudzających społeczność lokalną do uczestnictwa (wada, poniewaŝ obecnie ich nie ma lub ich liczba jest niewystarczająca). Źródło: Wywiady IDI z przedstawicielami władzy, opozycji, mediów, organizacji pozarządowych i mieszkańców, 2010, PBS DGA. W Płocku konsultacje społeczne dotyczą trzech najwaŝniejszych sfer: miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (wymóg ustawowy), planów drogowych oraz inwestycji (w obu przypadkach są to najczęściej projekty unijne lub przy duŝym wsparciu Funduszy Europejskich). 29,1% badanych płocczan deklaruje, Ŝe wzięło udział w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie (70,4% nie wzięło udziału). Respondenci za konsultacje uwaŝają wszystkie spotkania z mieszkańcami, na których odbywa się prezentacja dokonań władz i planów inwestycji dla danych osiedli. Po prezentacji jest moŝliwość dyskusji z władzą, zgłaszania problemów. Wykres 5. Deklarowany udział mieszkańców w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie. N = 501 0,5% 29,1% tak nie nie wiem, trudno powiedzieć 70,4% Źródło: Badanie CATI na reprezentatywnej próbie 500 mieszkańców Płocka, 2009 r., PBS DGA. 23

24 Konsultacje społeczne w Płocku - case study: 1. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: nabrzeŝe Wisły (sposób zagospodarowania przestrzeni). 2. Plany drogowe: budowa ścieŝek rowerowych (przedwyborcza propozycja stworzenia społecznej rady konsultacyjnej, zebranie propozycji przebiegu ścieŝek podczas spotkania, inicjatywa nie miała kontynuacji); przebudowa ulicy Granicznej; budowa wiaduktu przy ul. Piłsudskiego. 3. Plany inwestycyjne: budowa hali widowiskowo sportowej; budowa linii tramwajowej (wiele kontrowersji ankiety w formie elektronicznej, niemiarodajne wg części badanych, kontrowersyjny sposób stawiania pytań, bardziej na zasadzie jaki ma być tramwaj niŝ czy ma być ). 4. Inne: oferta kulturalno rozrywkowa; nadawanie nazw (most, ronda); opracowanie strategii turystyki; roczny projekt współpracy miasta z organizacjami pozarządowymi; spotkania z mieszkańcami dotyczące ich potrzeb (generowanie pomysłów). Sfery Ŝycia, które mogłyby zostać poddane konsultacjom społecznym: zmiany w układzie komunikacyjnym miasta; wszystkie kwestie, w których moŝliwe jest podjęcie decyzji o ich istnieniu i kształcie/sposobie rozwiązania (kwestie bezdyskusyjne, to np. zmiany prawa powszechnie obowiązującego w skali ogólnopolskiej); kwestie rozbudowy urbanistycznej; czynniki miastotwórcze, tj. budowa nowych dróg, uzbrojenie nowych dzielnic mieszkaniowych, budowa szkół, ośrodków zdrowia, straŝy poŝarnej, itp.; 24

25 rozwiązania architektoniczne; estetyka i czystość miasta; propozycje kulturalne; sfera usług; pomoc społeczna; powstawanie przedszkoli i Ŝłobków; turystyka, sposób promocji miasta; potrzeby mieszkańców. Problemem władz Płocka jest brak stałego mechanizmu konsultacji społecznych. MoŜna odnieść wraŝenie, Ŝe opierają się one głównie na pytaniu mieszkańców, czego by chcieli. Brak realizacji postulatów bez informacji zwrotnej daje mieszkańcom podstawę do przekonania, iŝ konsultacje są fikcyjne i mają charakter akcji przedwyborczych. Realizacja wybranych bez szerszych konsultacji pomysłów sugeruje, Ŝe władza nie ma długofalowej wizji rozwoju miasta i ulega presji wybranych środowisk. Wątpliwości budzi takŝe sposób przeprowadzania konsultacji (mała reprezentatywność opinii, sposób zadawania pytań). Być moŝe z wyŝej wymienionych powodów zainteresowanie mieszkańców Płocka konsultacjami społecznymi nie jest duŝe. Frekwencja zaleŝy od tego, czy omawiane rzeczy budzą zainteresowanie i dotykają ich bezpośrednio. 25

26 4. Wnioski Rozwój Płocka nie jest specjalnie zauwaŝany przez mieszkańców. Świadomość dysproporcji pomiędzy dobrą sytuacją materialną miasta a skalą podejmowanych działań jest dla mieszkańców elementem frustrującym. Płocczanie nie tworzą społeczeństwa obywatelskiego. MoŜna mówić o kryzysie aktywności w mieście. Przejawia się on brakiem działań i współpracy władz, mieszkańców oraz organizacji pozarządowych. W mieście powstało Forum dla Płocka, mające na celu wykreowanie liderów społecznych i gospodarczych, fundusz grantowy umoŝliwiający finansowanie zadań mających na celu poprawę jakości Ŝycia oraz Centrum Rozwiązywania Problemów Społecznych, jednak na razie nie widać wymiernych efektów ich działań. Konsultacje społeczne przeprowadzane w mieście nie mają charakteru systemowego, podobnie jak kontakty władz z mieszkańcami. Wydają się być działaniami o charakterze przedwyborczym mają charakter akcyjny, sugestie mieszkańców są brane pod uwagę tylko wtedy, gdy nie mają istotnego znaczenia dla ostatecznego kształtu inwestycji lub są zgodne z opiniami władz. Sytuacji nie poprawia fakt, iŝ decyzją władz zlikwidowano część rad osiedli (były mało aktywne i reprezentatywne). 26

27 Spis tabel i wykresów Spis tabel Tabela 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Płocku Tabela 2. Opinie badanych na temat aktywizacji mieszkańców Płocka przez władze Tabela 3. Definicja, zalety i wady konsultacji społecznych Spis wykresów Wykres 1. Ocena poszczególnych elementów Ŝycia w Płocku na przestrzeni trzech ostatnich lat Wykres 2. Przejawy aktywności obywatelskiej mieszkańców Płocku w ciągu roku Wykres 3. Deklarowany poziom zaufania do poszczególnych instytucji Wykres 4. Ocena osób sprawujących władzę w Płocku Wykres 5. Deklarowany udział mieszkańców w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie

28 Aneks tabelaryczny P1. Z którymi z poniŝszych stwierdzeń się Pan/i zgadza, a z którymi się nie zgadza? Zdecydowa nie się zgadzam się Raczej się zgadzam Raczej się nie zgadzam Zdecydowa nie się nie zgadzam Trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza MoŜna ufać większości ludzi Interesuję się wydarzeniami w moim mieście Czuję się współodpowiedzialny za miejsce, w którym mieszkam 5,3% 40,7% 35,4% 15,8% 2,8% 100,0% 34,0% 53,0% 9,9% 2,1% 1,0% 100,0% 47,5% 33,9% 14,1% 3,9% 0,6% 100,0% Miasto, w którym mieszkam, to dobre miejsce do Ŝycia 40,9% 40,7% 11,6% 3,2% 3,6% 100,0% P2. Przeczytam Panu/i teraz kilka instytucji. Proszę powiedzieć, którym z nich Pan/i ufa, a którym nie ufa: Zdecydowa nie ufam Raczej ufam Raczej nie ufam Zdecydowa nie nie ufam Trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza Rada Miasta 6,2% 41,1% 34,3% 11,7% 6,8% 100,0% Prezydent Miasta 14,1% 36,7% 24,4% 16,4% 8,5% 100,0% Rząd RP 6,9% 25,1% 32,4% 31,9% 3,7% 100,0% Partie Polityczne 1,6% 9,4% 42,3% 37,9% 8,8% 100,0% Związki Zawodowe 4,4% 35,1% 25,2% 26,2% 9,1% 100,0% Kościół 21,8% 38,1% 17,7% 17,7% 4,7% 100,0% Stowarzyszenia działające w mieście Fundacje działające w mieście 9,8% 48,3% 19,6% 5,1% 17,2% 100,0% 12,8% 44,8% 16,1% 7,9% 18,5% 100,0% 28

29 P3. Czy naleŝy Pan/i do jakichkolwiek dobrowolnych stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, fundacji, partii politycznych, itp? Tak Nie Razem % wiersza % wiersza % wiersza Czy naleŝy Pan/i do jakichkolwiek dobrowolnych stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, fundacji, partii politycznych, itp.? 12,1% 87,9% 100,0% P4. Czy Pana/i zdaniem władze lokalne w Pan/ mieście chętnie konsultują trudne decyzje z mieszkańcami? Tak Nie Nie wiem/ trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza Czy Pana/i zdaniem władze lokalne w Pan/ mieście chętnie konsultują trudne decyzje z mieszkańcami? 32,2% 57,8% 10,0% 100,0% P5. Czy brał/a Pan/i kiedykolwiek udział w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie? Czy brał/a Pan/i kiedykolwiek udział w jakichkolwiek konsultacjach społecznych organizowanych przez władze miejskie? Tak Nie Nie wiem/ trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza 29,1% 70,4% 0,5% 100,0% 29

30 P6. Które z poniŝszych określeń dobrze pasowałoby Pana/i zdaniem do osób sprawujących władzę w Pana/i mieście? Tak Nie Nie wiem/ trudno powiedzieć Razem % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza Uczciwi 40,5% 33,7% 25,8% 100,0% Kompetentni 45,6% 38,7% 15,7% 100,0% Skorumpowani 27,1% 41,0% 32,0% 100,0% Nieudolni 37,6% 48,9% 13,6% 100,0% Zainteresowani problemami mieszkańców 59,3% 31,4% 9,3% 100,0% P7. Czy w ciągu tego roku: Tak Nie Razem % wiersza % wiersza % wiersza Był/a Pan/i w Urzędzie Miasta 62,8% 37,2% 100,0% Brał/a Pan/i udział w spotkaniach, obradach dobrowolnych stowarzyszeń bądź organizacji Brał/a Pan/i udział w pracach/obradach wspólnot bądź spółdzielni mieszkaniowych Zwracał/a się Pan/i z pisemnym wnioskiem do Urzędu Miasta bądź innych instytucji publicznych 13,0% 87,0% 100,0% 18,4% 81,6% 100,0% 29,5% 70,5% 100,0% 30

31 P8. Czy: Głosował/a Pan/i w ostatnich wyborach samorządowych (do Rady Miasta, na Prezydenta Miasta)? Tak Nie Razem % wiersza % wiersza % wiersza 71,5% 28,5% 100,0% Głosował/a Pan/i w ostatnich wyborach parlamentarnych (do Sejmu i Senatu RP)? 73,8% 26,2% 100,0% Głosował/a Pan/i w ostatnich wyborach prezydenckich? 78,3% 21,7% 100,0% P9. Proszę ocenić, czy następujące elementy Ŝycia w Pana/i mieście w ciągu ostatnich trzech lat pogorszyły się czy poprawiły? Zdecydow anie się poprawiło Raczej się poprawiło Pozostały bez zmian Raczej się pogorszyło Zdecydow anie się pogorszyło Nie wiem, trudno powiedzieć Razem Ogólna jakość Ŝycia Poziom zadowolenia z Ŝycia w mieście Infrastruktura drogowa % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza % wiersza 10,3% 32,0% 36,8% 11,7% 8,4% 0,8% 100,0% 7,7% 35,5% 40,7% 8,0% 4,6% 3,6% 100,0% 15,2% 41,3% 17,2% 8,8% 15,0% 2,5% 100,0% Rynek pracy 1,5% 10,3% 28,4% 21,1% 25,2% 13,6% 100,0% Edukacja 8,1% 34,8% 32,4% 6,8% 3,7% 14,2% 100,0% Oferta kulturalna i rozrywkowa 26,2% 40,6% 19,6% 3,2% 2,3% 8,0% 100,0% Bezpieczeństwo mieszkańców Estetyka i czystość w mieście 11,3% 32,2% 37,5% 7,7% 5,9% 5,4% 100,0% 17,0% 41,7% 30,6% 5,5% 4,0% 1,2% 100,0% 31