Uzasadnienie ratingu. Czynniki zmiany ratingu

Transkrypt

1 POLSKA Raport Ratingi Międzynarodowy w walucie zagranicznej Długoterminowy BB+ Międzynarodowy w walucie krajowej Długoterminowy BB+ Krajowy Długoterminowy BBB+(pol) Perspektywa ratingów Długoterminowa dla ratingu w walucie zagranicznej Długoterminowa dla ratingu w walucie krajowej Długoterminowa dla ratingu krajowego Wybrane dane Raporty specjalne IPF Otoczenie prawne samorządów w Polsce (Październik 21) Interpretacja wskaźników finansowych w analizach kredytowych samorządów (Lipiec 21) Analitycy Renata Dobrzyńska renata.dobrzynska@fitchratings.com Maurycy Michalski maurycy.michalski@fitchratings.com Stabilna Stabilna Stabilna Dochody operacyjne 63, 58, (mln zł) ZadłuŜenie (mln zł) 233,2 166,8 NadwyŜka operacyjna/ 5,19 6,48 Dochody operacyjne (%) Obsługa długu/ Dochody 3,17 1,85 bieŝące (%) ZadłuŜenie/ NadwyŜka 9, 4,6 bieŝąca (lata) NadwyŜka operacyjna / 4,12 8,95 Odsetki zapłacone (%) Wydatki majątkowe/ 25,53 23,11 Wydatki ogółem (%) NadwyŜka (Deficyt) przed -16,56-13,12 obsługą zadłuŝenia/ Dochody ogółem (bez nowego zadłuŝenia) (%) NadwyŜka bieŝąca / Wydatki majątkowe (%) 12,83 21,83 Uzasadnienie ratingu Potwierdzenie ratingu: Ratingi Miasta odzwierciedlają dobre wskaźniki obsługi i spłaty zadłuŝenia, umiarkowane ryzyko pośrednie oraz pozyskane wysokie dotacje unijne na inwestycje, które powinny wspierać rozwój Miasta. Ratingi biorą takŝe pod uwagę utrzymującą się wysoką presję na wydatki operacyjne, stosunkowo słabe wyniki na poziomie operacyjnym oraz prognozowany dalszy wzrost zadłuŝenia Olsztyna. Stabilna perspektywa: Stabilna perspektywa ratingów odzwierciedla oczekiwania Fitch, Ŝe z uwagi na prognozowany wzrost zadłuŝenia oraz kosztów jego obsługi, w kolejnych latach Miasto będzie stopniowo poprawiać swoje wyniki operacyjne - nadwyŝka operacyjna wzrośnie do 8% dochodów operacyjnych i będzie wyŝsza niŝ obsługa zadłuŝenia. Potrzebna poprawa wyników operacyjnych: W latach wyniki operacyjne Olsztyna pogorszyły się w wyniku spadku dochodów podatkowych oraz utrzymującej się presji na wydatki operacyjne. NadwyŜka operacyjna spadła z ponad 5 mln zł w latach do 31 mln zł w 21r. i stanowiła 5,2% dochodów operacyjnych (około 1% w latach 26-28). Była ona jednak wystarczająca na obsługę zadłuŝenia, którą przewyŝszała ponad 1,6 raza. W oparciu o podejmowane przez Miasto działania mające na celu ograniczenie wzrostu wydatków operacyjnych w celu wypracowania wyŝszych środków na inwestycje, Fitch oczekuje, Ŝe marŝa operacyjna Olsztyna będzie stopniowo rosła do około 8%, co zapewni bezpieczne wskaźniki obsługi długu, pomimo spodziewanego wzrostu zadłuŝenia. Wysokie wydatki na inwestycje: Priorytetem Miasta jest skuteczna realizacja inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych, w tym z Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Zdaniem Fitch w latach Olsztyn moŝe otrzymać łącznie około 5 mln zł dotacji na inwestycje, a jego wydatki majątkowe będą wynosić średnio 235 mln zł rocznie (około 25% wydatków ogółem). PoniewaŜ Miasto będzie musiało zapewnić wkład własny do projektów unijnych, jego zadłuŝenie będzie rosło w kolejnych latach. Rosnące zadłuŝenie: Na koniec 21r. zadłuŝenie Olsztyna wynosiło 233 mln zł i stanowiło umiarkowany poziom 38,5% dochodów bieŝących. Zdaniem Fitch będzie ono rosło w kolejnych latach i moŝe stanowić 5% dochodów bieŝących w 214r. Obsługa długu moŝe wzrosnąć do 45 mln zł rocznie w latach Fitch oczekuje, Ŝe Miasto będzie poprawiać wyniki operacyjne i generować nadwyŝkę operacyjną wystarczającą na obsługę zadłuŝenia. Umiarkowane zobowiązania pośrednie: Zobowiązania pośrednie Miasta wzrosły z 5 mln zł w 28r. do 169 mln zł na koniec 21r. Nie łączy się z nimi jednak istotne ryzyko dla budŝetu Miasta, poniewaŝ dotyczą one głównie zadłuŝenia spółek komunalnych, które jest spłacane samodzielnie przez spółki. Zdaniem Fitch zadłuŝenie spółek komunalnych będzie nadal rosło w średnim okresie w wyniku realizowanych inwestycji, ale pozostanie umiarkowane. Czynniki zmiany ratingu Słabe wskaźniki obsługi zadłuŝenia: Rating moŝe zostać obniŝony, jeśli nadwyŝka operacyjna nie będzie wystarczająca na obsługę długu. Ograniczanie wzrostu wydatków operacyjnych: Podniesienie ratingu moŝe nastąpić, jeśli w średnim okresie, w wyniku działań Miasta mających na celu ograniczanie tempa wzrostu wydatków operacyjnych, jego wyniki na poziomie operacyjnym poprawią się powyŝej wielkości prognozowanych, a wskaźniki obsługi długu pozostaną bezpieczne, pomimo prognozowanego wzrostu zadłuŝenia.

2 Historia ratingu Data Długoterminowego międzynarodowego W walucie zagranicznej BB+ BB+ Historia ratingu Data W walucie krajowej Długoterminowego krajowego BBB+(pol) BBB(pol) A-(pol) Priorytetem Miasta jest realizacja inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych Olsztyn leŝy w jednym z najsłabiej rozwiniętych regionów w Polsce, jednak wskaźniki gospodarcze dla samego Miasta są na poziomie średniej krajowej lub tylko nieznacznie poniŝej Władze Miasta Organem stanowiącym Olsztyna jest składająca się z 25 radnych Rada Miasta. Ugrupowanie Prezydenta ( Ponad Podziałami ), które ma w Radzie Miasta cztery miejsca, stworzyło koalicję z Platformą Obywatelską, posiadającą 1 miejsc. Prezydent Miasta, pan Piotr Grzymowicz, został wybrany na drugą kadencję w listopadzie 21r. Dzięki formalnej koalicji Prezydent posiada większość w Radzie Miasta, co umoŝliwia mu podejmowanie niepopularnych decyzji dotyczących m.in. ograniczania kosztów w oświacie oraz w innych sektorach, jak równieŝ podnoszenia stawek podatków lokalnych czy cen biletów komunikacji miejskiej. Władze Olsztyna są zdeterminowane przyspieszyć realizację programu inwestycyjnego Miasta. Priorytetem jest realizacja inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych, do których naleŝy m.in. budowa linii tramwajowej wraz z zakupem taboru, przebudowa głównych dróg w Mieście oraz utworzenie parku naukowo-technologicznego. W celu wygospodarowania środków na wkład własny, Władze Olsztyna zamierzają podejmować działania mające na celu ograniczenie wzrostu wydatków operacyjnych oraz zwiększanie dochodów operacyjnych Miasta. Działania te obejmują m.in. podniesienie cen biletów komunikacji miejskiej od czerwca 211r., a takŝe planowane podniesienie od 212r. stawek podatku od nieruchomości do limitów określanych przez Ministra Finansów. Działania podejmowane przez Miasta powinny przyczynić się do poprawy wyników operacyjnych Olsztyna i są pozytywnie oceniane przez agencję Fitch. Gospodarka Olsztyn, stolica województwa warmińsko-mazurskiego, liczy ponad 176. mieszkańców, tj. 12% ludności województwa. Województwo warmińsko-mazurskie stanowi około 7,5% terytorium Polski, zamieszkuje je 3,7% ludności kraju, ale jego udział w PKB Polski wynosi tylko 2,8%. Jest ono jednym z pięciu najsłabiej rozwiniętych województw w Polsce. W 28r. produkt regionalny brutto województwa (PRB) na mieszkańca stanowił 74% średniej krajowej. Z tego względu województwo kwalifikuje się do otrzymywania dodatkowych środków unijnych przeznaczonych na rozwój regionalny w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Atutem województwa są korzystne warunki naturalne liczne jeziora i lasy - co sprawia, Ŝe jest ono atrakcyjne pod względem turystycznym. Ruch turystyczny ma takŝe korzystny wpływ na rozwój Olsztyna. Olsztyn jest najbardziej rozwiniętym i najbogatszym miastem w województwie oraz głównym ośrodkiem nauki i kultury. PKB na mieszkańca podregionu olsztyńskiego, obejmującego Olsztyn i sąsiadujące miejscowości, stanowi 82,7% średniej krajowej. Biorąc jednak pod uwagę zdecydowanie niŝszą stopę bezrobocia w Olsztynie (6,9% na koniec 21r.) niŝ w podregionie (18,3%) oraz w porównaniu do średniej krajowej (12,3%), zdaniem Fitch wskaźnik PKB dla samego Miasta powinien być zbliŝony do średniej krajowej. Metodyki Tax-Supported Rating Criteria (August 211) International Local and Regional Governments Rating Criteria Outside the United States (April 211) Gospodarka Miasta jest dobrze zdywersyfikowana. WaŜną role odgrywa sektor usług, który zatrudnia ponad 75% ogółu pracujących. Przemysł i budownictwo zatrudniają 24% ogółu pracujących. W ciągu ostatnich lat liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Mieście systematycznie rosła. Wzrosła ona z 2.65 podmiotów na koniec 26r. do na koniec 21r. W Olsztynie działają 124 podmioty gospodarcze na 1. mieszkańców, w porównaniu do średniej krajowej wynoszącej 99. Największym pracodawcą w Olsztynie jest spółka Michelin (fabryka opon zatrudniająca 4.6 pracowników), a następnie Indykpol (przetwórstwo drobiu, około 2. zatrudnionych). Inne waŝne branŝe w gospodarce Miasta to produkcja mebli i przetwórstwo Ŝywności. 2

3 Wartość Dodana Brutto (WDB) i Zatrudnienie Podregion Polska olsztynski (%) WDB 28 Zatrudnienie 29 WDB 28 Zatrudnienie 29 Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 5,8,5 3,7 2, Przemysł i budownictwo 26,9 23,9 3,9 28,6 Usługi, w tym: 67,3 75,6 65,4 51,4 Handel i naprawy 26,4 26,7 26,9 18,8 Usługi finansowe 17,4 6,3 19,6 3,9 Pozostałe (administracja 23,5 42,61 18,8 28,7 publiczna, obrona, edukacja, ochrona zdrowia i pomoc społeczna, działalność usługowa komunalna) Razem 1, 1, 1, 1, Źródło: Główny Urząd Statystyczny W ciągu ostatnich pięciu lat liczba mieszkańców Olsztyna rosła w wyniku dodatniego przyrostu naturalnego (ponad 2,4 urodzin na 1. mieszkańców), który rekompensował ubytek wynikający z nieznacznie ujemnego salda migracji. Struktura ludności w Mieście jest o wiele bardziej korzystna niŝ w wielu innych miastach w Polsce. Udział mieszkańców w wieku poprodukcyjnym (16,2%) jest nieznacznie niŝszy od średniej krajowej (16,5%) oraz istotnie niŝszy niŝ w większości polskich miast (ok. 18%). Stopa bezrobocia w Mieście powinna utrzymywać się na poziomie około 7% w 211r., a od 212r. moŝe zacząć obniŝać się w związku z rozwojem gospodarczym. Fitch prognozuje, Ŝe wzrost gospodarczy w Polsce moŝe wynieść około 4,2% w 211r. i około 4,% w 212r. Spodziewany wzrost dochodów z podatków dochodowych w latach , po spadku w 29 i 21 roku. Miasto posiada elastyczność w zakresie podnoszenia stawek podatku od nieruchomości, które są obecnie od 5% do 15% niŝsze od maksymalnych Dochody operacyjne (mln zł) ab PIT i CIT Podatek od nieruchomości Podatki i opłaty lokalne Transfery bieŝące Pozostałe Razem ab budŝet po zmianach wg stanu na 27 kwietnia 211r. Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budŝetów Miasta Wyniki budŝetowe i perspektywy Dochody W 21r. tempo wzrostu dochodów operacyjnych Olsztyna wyniosło 4% i było zdecydowanie wyŝsze niŝ w 29r., gdy wynosiło,6%. Wzrost ten był jednak w dalszym ciągu o wiele niŝszy niŝ w latach 26-28, gdy wynosił około 11,4% rocznie. W 21r. wzrost dochodów operacyjnych wynikał przede wszystkim z rosnących transferów bieŝących oraz pozostałych dochodów operacyjnych, poniewaŝ dochody podatkowe pozostały na poziomie roku 29. Transfery bieŝące Transfery bieŝące otrzymywane przez Miasto rosły nieprzerwanie w ciągu ostatnich pięciu lat. W 21r. wzrosły one o 5,4% i wyniosły 268 mln zł, co stanowiło 44% dochodów operacyjnych. Około 44% transferów bieŝących stanowi subwencja oświatowa (18 mln zł), która w 21r. wzrosła o 5,1% w wyniku podwyŝek płac nauczycieli (o 7% od września 21r.). Około 29% transferów bieŝących stanowią dotacje celowe z budŝetu państwa na finansowanie zadań zleconych z zakresu administracji centralnej (takich jak świadczenia rodzinne i zasiłki) lub na dofinansowanie niektórych zadań własnych Miasta, głównie w obszarze pomocy społecznej. Około 1% transferów bieŝących Miasta stanowią dotacje otrzymywane z UE na projekty społeczne. ChociaŜ transfery bieŝące rosną w tempie powyŝej inflacji, to jednak ich wzrost nie przyczynia się do wzrostu elastyczności finansowej Miasta. Podatki dochodowe W 21r. nastąpił dalszy spadek dochodów podatkowych Olsztyna, na co miało wpływ spowolnienie gospodarcze, obniŝenie stawek w PIT (dwie stawki 18% i 32% od 29r. w miejsce trzech stawek wynoszących 19%, 3% i 4% w 28r.) oraz wprowadzenie ulgi podatkowej dla rodzin wychowujących dzieci. W latach dochody te spadały w tempie około 5% rocznie. Na koniec 21r. wyniosły one 178 mln zł, co stanowiło 3% dochodów operacyjnych. 3

4 Podatek od nieruchomości Dochody Miasta z podatku od nieruchomości rosły w ciągu ostatnich pięciu lat na skutek corocznego podnoszenia stawek tego podatku (na ogół o stopę inflacji) oraz rosnącej bazy podatkowej. W 21r. dochody z tego podatku wzrosły aŝ o 18% i wyniosły 72 mln zł, na co miało wpływ podniesienie stawek podatkowych, rozwój bazy podatkowej oraz spłata 4,3 mln zł zaległości. W 21r. ściągalność podatku od nieruchomości spadła do 93% z 98% w 29r., jednak zaległości w tym podatku pozostały na poziomie 29 roku (około 1,2 mln zł). Władze Miasta kaŝdego roku podnoszą stawki podatku od nieruchomości, jednak utrzymują je poniŝej maksymalnych limitów ustalanych przez Ministra Finansów (stawki tego podatku płacone przez mieszkańców są o 15%, a od podmiotów gospodarczych o 5% niŝsze od maksymalnych). Gdyby Miasto podniosło stawki podatku od nieruchomości do limitów maksymalnych, jego dochody z tego źródła mogłyby wzrosnąć o około 6 mln zł, co stanowiłoby około 7% ogółu dochodów podatkowych Miasta. Perspektywy Zgodnie z budŝetem po zmianach na 27 kwietnia 211r., Miasto zakłada, Ŝe jego dochody operacyjne wzrosną o 2% i na koniec roku wyniosą 615 mln zł. Jednak, biorąc pod uwagę ostroŝne planowanie budŝetowe Władz Miasta, Fitch spodziewa się, Ŝe wykonane dochody operacyjne Olsztyna będą wyŝsze od planowanych. Miasto moŝe otrzymać wyŝsze dotacje bieŝące, gdyŝ dochody z tego źródła z reguły są zwiększane w trakcie roku. Miasto moŝe takŝe uzyskać wyŝsze od planowanych dochody z podatków i opłat lokalnych. Miasto zaplanowało, Ŝe dochody z podatków dochodowych wzrosną o 3%, tj. zgodnie z prognozami Ministerstwa Finansów. Biorąc pod uwagę lepszą realizację dochodów z podatków dochodowych w pierwszych miesiącach 211r. w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego, Fitch spodziewa się, Ŝe wykonane dochody z tego źródła mogą być wyŝsze od załoŝonych w budŝecie. Zdaniem Fitch w 211r. łączne dochody operacyjne Miasta mogą wzrosnąć o około 5%. W średnim okresie dochody operacyjne Olsztyna powinny nadal rosnąć w tempie około 5%-6% rocznie, czemu powinien sprzyjać wzrost gospodarczy, a w efekcie wzrost wpływów z podatków dochodowych, dalszy rozwój bazy podatkowej oraz wyŝsza ściągalność podatku od nieruchomości. Ponadto, jeśli w 212r. Władze Miasta, zgodnie z zapowiedziami, podniosą stawki podatku od nieruchomości do poziomów maksymalnych, wpływy do budŝetu mogą wzrosnąć o dodatkowe 6 mln zł. Wydatki W 21r. wydatki operacyjne Olsztyna wzrosły o 5,4% i wyniosły 571,7 mln zł. Podobnie jak w innych polskich samorządach, równieŝ w Olsztynie występuje wysoka presja na wzrost tych wydatków m.in. z uwagi na niedofinansowanie zadań przekazywanych samorządom przez administrację centralną, sztywne koszty płac czy rosnące koszty utrzymania zwiazane z nowowybudowaną infrastrukturą. Wydatki operacyjne (mln zł) ab Oświata Pomoc społeczna Administracja Gospodarka komunalna Pozostałe Razem ab budŝet po zmianach wg stanu na 27 kwietnia 211r. Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budŝetów Miasta W 21r. w wydatkach operacyjnych Olsztyna dominowały wydatki na wynagrodzenia i pochodne, które stanowiły łącznie 46%. Według sektorów największe wydatki miały miejsce w sektorze oświaty, który pochłonął 47% wydatków bieŝących, a następnie w pomocy społecznej (21%) i administracji publicznej (9%). Wydatki w tych trzech działach stanowiły łącznie 77% wydatków bieŝących Miasta, co wskazuje na dosyć sztywną strukturę wydatków operacyjnych Olsztyna. Udział wydatków na oświatę w wydatkach operacyjnych Olsztyna jest wyŝszy niŝ w porównywalnych miastach, w których wynosi on średnio 41%. W latach wydatki Miasta na oświatę rosły średnio o 7% rocznie, co wynikało m.in. z podwyŝek płac nauczycieli przez administrację centralną (7% od września 21r.). Jednak udział Olsztyna w finansowaniu sektora, ponad kwotę otrzymywanej subwencji oświatowej, utrzymywał się na stabilnym poziomie 33%, tj. porównywalnym z innymi polskimi miastami. 4

5 Wysokie dotacje otrzymane z UE na projekty infrastrukturalne Miasta. W latach spodziewany udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem powinien wynosić 25%. Olsztyn kontynuuje proces restrukturyzacji sektora oświaty, co zdaniem Fitch jest konieczne, z uwagi na znaczny udział tego sektora w budŝecie Miasta. Proces ten obejmuje m.in. optymalizację zatrudnienia oraz kosztów utrzymania, a takŝe centralizację usług księgowych, które obecnie są wykonywana oddzielnie przez kaŝdą jednostkę oświatową. W latach wydatki operacyjne Olsztyna na pomoc społeczną rosły w tempie około 7% rocznie, głównie w wyniku rosnących wydatków na zadania opiekuńcze w związku z postępującym procesem starzenia się ludności Miasta, a takŝe w następstwie wzrostu bezrobocia w Mieście. Presję na budŝet Miasta zmniejsza fakt, Ŝe dotacje z budŝetu państwa i z UE finansują około 53% wydatków operacyjnych na pomoc społeczną. Perspektywy W budŝecie po zmianach zaplanowany jest wzrost wydatków operacyjnych Miasta o 4,9% (o 28 mln zł) do poziomu 6 mln zł. Podobnie do lat poprzednich, najwyŝszy wzrost wydatków został zaplanowany w oświacie (o 14 mln zł do poziomu 285 mln zł). Olsztyn zaplanował spadek wydatków operacyjnych na pomoc społeczną, ale zdaniem Fitch wykonane wydatki mogą być wyŝsze od planowanych, gdyŝ zazwyczaj w ciągu roku Miasto otrzymuje dodatkowe dotacje celowe przeznaczone na zadania w tym obszarze. Od 212r. wzrosną wydatki Miasta na sport w wyniku otwarcia wodnego centrum rekreacyjno-sportowego, który jest obecnie w trakcie budowy. Fitch spodziewa się, Ŝe w średnim okresie wydatki operacyjne Miasta będą rosły wolniej niŝ dochody operacyjne, na co będzie miała wpływ polityka Władz Miasta nakierowana na zwiększanie efektywności gospodarowania, poprzez ograniczanie kosztów i zwiększanie dochodów. Zdaniem Fitch wzrost wydatków operacyjnych nie powinien przekraczać 5% rocznie. Dochody i wydatki majątkowe W 29r. Olsztyn rozpoczął realizację kilku projektów inwestycyjnych o duŝej skali, współfinansowanych ze środków UE. W konsekwencji wydatki majątkowe Miasta wzrosły z około 1 mln zł rocznie w latach do około 2 mln zł w 21r. i stanowiły 26% wydatków ogółem. Dochody majątkowe (mln zł) ab SprzedaŜ majątku Dotacje na inwestycje (w tym środki z UE) Pozostałe 7 Razem ab budŝet po zmianach wg stanu na 27 kwietnia 211r. Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budŝetów Miasta Słabsze wyniki operacyjne w latach z uwagi na malejące wpływy z podatków dochodowych oraz wysoką presję na wydatki operacyjne. NadwyŜka operacyjna nadal wystarczająca na obsługę zadłuŝenia, którą w 21r. przewyŝszała ponad 1,6 raza. Spodziewana poprawa nadwyŝki operacyjnej do 8% dochodów operacyjnych w 212r. W 21r. około 32% wydatków majątkowych zostało sfinansowane z dochodów majątkowych (65,5 mln zł), a 13% z nadwyŝki bieŝącej. Pozostała ich część została sfinansowana poprzez zaciągnięcie nowego długu w kwocie 78 mln zł. Wydatki majątkowe Olsztyna dotyczyły głównie inwestycji drogowych, budowy kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz obiektów sportowych. Do największych projektów inwestycyjnych Miasta naleŝą: budowa wodnego centrum rekreacyjno-sportowego (projekt realizowany od 29r., zakończenie planowane do końca 211r., szacunkowy koszt 69 mln zł w 4% finansowany z dotacji z budŝetu państwa oraz UE), budowa linii tramwajowej wraz z zakupem taboru (realizacja od 211r. do końca 214r., koszt 426 mln zł w 84% finansowany ze środków unijnych), a takŝe utworzenie parku naukowotechnologicznego (realizacja od 211r. do końca 213r., szacunkowy koszt 71 mln zł w 82% finansowany z dotacji unijnych oraz z budŝetu państwa). Fitch spodziewa się, Ŝe w latach wydatki majątkowe Olsztyna pozostaną wysokie, średnio na poziomie 235 mln zł rocznie. Dzięki uzyskanym środkom unijnym, w tym samym okresie dochody majątkowe Miasta pozostaną takŝe wysokie, średnio na poziomie około 15 mln zł rocznie. Wyniki budŝetowe W latach wyniki operacyjne Miasta pogorszyły się na skutek malejących wpływów z podatków dochodowych oraz wysokiej presji na wydatki operacyjne. NadwyŜka operacyjna Miasta spadła z ponad 5 mln zł w latach do 31 mln zł w 21r. i stanowiła 5,2% dochodów operacyjnych (około 1% w latach 26-28). Była jednak w dalszym ciągu wystarczająca na pokrycie obsługi zadłuŝenia; przewyŝszyła ją ponad 1,6 raza. 5

6 W latach Olsztyn osiągał nadwyŝki budŝetowe. Jednak wzrost wydatków majątkowych w latach skutkował wysokim deficytem budŝetowym Olsztyna. W 21r. deficyt budŝetowy wyniósł 111 mln zł i stanowił 16,6% dochodów ogółem. Wyniki operacyjne (mln zł) NadwyŜka operacyjna (lewa oś) M arŝa operacyjna (prawa oś) f 212f 213f 214f f - prognozy Fitch Źródło: BudŜety Olsztyna oraz prognozy Fitch (%) Perspektywy Według budŝetu po zmianach na 27 kwietnia 211r., Miasto zaplanowało niskie wyniki na poziomie operacyjnym. NadwyŜka operacyjna jest planowana na poziomie 15,6 mln zł, tj. 2,5% prognozowanych dochodów operacyjnych. Biorąc pod uwagę ostroŝne planowanie budŝetowe Władz Miasta oraz fakt, Ŝe w latach ubiegłych wykonane wyniki operacyjne Olsztyna były zazwyczaj lepsze od budŝetowanych, Fitch spodziewa się, Ŝe wykonana nadwyŝka operacyjna będzie stanowić 6%-7% dochodów operacyjnych i będzie wystarczająca na obsługę zadłuŝenia. W latach deficyt budŝetowy Olsztyna moŝe natomiast wynosić około 4% dochodów rocznie. Władze Miasta podejmują działania w celu ograniczenia wzrostu wydatków operacyjnych, aby wygenerować wyŝsze środki na inwestycje, tym samym ograniczając potrzeby w zakresie nowego zadłuŝenia. Fitch spodziewa się, Ŝe w latach wyniki operacyjne Olsztyna będą się stopniowo poprawiać i marŝa operacyjna wzrośnie do około 8%. Poprawa tych wyników jest istotna, aby Miasto mogło utrzymać satysfakcjonujące wskaźniki obsługi długu, biorąc pod uwagę spodziewany wzrost zadłuŝenia oraz obsługi długu. Umiarkowane zadłuŝenie Miasta, jednak będzie ono rosło w kolejnych latach, do 5% dochodów bieŝących w 214r. Wskaźnik obsługi zadłuŝenia do nadwyŝki operacyjnej oraz wskaźnik nadwyŝki bieŝącej do zadłuŝenia ogółem powinny pozostać na zadowalającym poziomie, o ile wyniki operacyjne Miasta ulegną poprawie. Zobowiązania pośrednie Miasta będą rosły w średnim okresie, ale pozostaną umiarkowane; będą one wynikać głównie z zadłuŝenia spółek komunalnych. ZadłuŜenie, płynność i zobowiązania pośrednie W 21r. zadłuŝenie bezpośrednie Miasta wzrosło o 4% i na koniec roku wyniosło 233,2 mln zł, stanowiąc w dalszym ciągu umiarkowany poziom 38% dochodów bieŝących. W wyniku rosnącego zadłuŝenia i słabszych wyników operacyjnych, wskaźnik zadłuŝenia do nadwyŝki bieŝącej pogorszył się do około 9 lat z 5 lat w 29r. Na koniec 21r. zadłuŝenie bezpośrednie Olsztyna było nominowane w złotych i oprocentowane wg zmiennych stóp procentowych. WaŜona średnia zapadalność zadłuŝenia wynosi ponad 1 lat, co jest korzystne dla budŝetu, poniewaŝ oznacza niŝsze obciąŝenie rocznymi kwotami obsługi zadłuŝenia. Na koniec 21r. 82% zadłuŝenia bezpośredniego Olsztyna stanowiły kredyty, w tym 74% stanowiły kredyty udzielone z linii kredytowych EBI (zapadalność 15 lat). Około 1% zadłuŝenia to poŝyczki preferencyjne z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) przeznaczone na finansowanie projektów z zakresu ochrony środowiska naturalnego. Obligacje stanowią około 1% zadłuŝenia bezpośredniego Olsztyna (planowany wykup po 4-7 mln zł rocznie w latach oraz 5 mln zł w 22r.). Na koniec 21r. Miasto wykazało takŝe 22,5 mln zł zadłuŝenia z tytułu poŝyczki na wyprzedzające finansowanie projektów unijnych, które są klasyfikowane przez Fitch jako Inne zobowiązania dłuŝne. Zobowiązania te zostaną spłacone, gdy Miasto otrzyma refundację ze środków unijnych. 6

7 ZadłuŜenie oraz wskaźnik spłaty zadłuŝenia (mln zł) ZadłuŜenie (lewa oś) Wskaźnik zadłuŝenia do nadwyŝki bieŝącej (prawa oś) f 212f 213f 214f f - prognozy Fitch Źródło: BudŜety Olsztyna oraz prognozy Fitch (yrs) Struktura zadłuŝenia (%) Kredyty bankowe 19,2 82 PoŜyczki 19,9 9 preferencyjne Obligacje 23, 1 Razem 233,2 1 Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budŝetów Miasta Perspektywy Fitch spodziewa się, Ŝe w 211r. zadłuŝenie Miasta będzie rosło wolniej niŝ jest to zaplanowane w jego budŝecie. ZadłuŜenie to moŝe wzrosnąć o 12% do około 262 mln zł na koniec roku (w porównaniu do, odpowiednio, 3% i 32 mln zł zaplanowanych w budŝecie). Fitch przewiduje, Ŝe zadłuŝenie Olsztyna będzie nadal rosło w średnim okresie w wyniku realizowanych inwestycji. Do 214r. nie powinno jednak przekroczyć 5% dochodów bieŝących. Poprawa wyników na poziomie operacyjnym, powinna pozwolić Miastu utrzymać zadowalające wskaźniki obsługi zadłuŝenia, pomimo wzrostu długu. Wskaźnik zadłuŝenia do nadwyŝki bieŝącej powinien pozostać na satysfakcjonującym poziomie, poniŝej ośmiu lat, a obsługa zadłuŝenia nie powinna przekroczyć 85% nadwyŝki operacyjnej. Płynność Średni stan środków na rachunkach Miasta na koniec kaŝdego miesiąca w pierwszej połowie 21r. wynosił średnio 4 mln zł, gdy natomiast w drugiej połowie roku spadł do około 11 mln zł. Miasto korzystało równieŝ z kredytu w rachunku bieŝącym o dostępnym limicie 2 mln zł. Zobowiązania pośrednie Zobowiązania pośrednie Miasta wzrosły z 5 mln zł w 28r. do 169 mln zł na koniec 21r. Ze zobowiązaniami tymi nie łączy się jednak istotne ryzyko dla budŝetu Miasta, poniewaŝ dotyczą one głównie zadłuŝenia spółek komunalnych, które spółki obsługują samodzielnie. Miasto nie posiada zobowiązań wynikających z udzielonych poręczeń i nie zamierza ich udzielać w średnim okresie. Ryzyko dotyczące sektora ochrony zdrowia jest niewielkie, poniewaŝ Olsztyn jest organem załoŝycielskim jedynie dla dwóch jednostek ochrony zdrowia (szpitala miejskiego oraz przychodni specjalistycznej), które znajdują się w dobrej sytuacji finansowej. Sektor spółek komunalnych Miasta jest relatywnie mały i obejmuje dziewięć spółek, w których Miasto posiada 1% udziały lub udziały większościowe (patrz tabela poniŝej). ZadłuŜenie spółek komunalnych wzrosło prawie trzykrotnie w ciągu ostatnich trzech lat, do 169 mln zł na koniec 21r., jednak nie stanowi ono istotnego ryzyka dla budŝetu Miasta. NajwyŜsze zadłuŝenie dotyczy spółki PWiK, która realizowała inwestycje z zakresu gospodarki wodnościekowej. Dzięki procesowi taryfowemu, który zapewnia, Ŝe taryfy pokrywają wszystkie koszty świadczonych usług, PWiK jest w stanie samodzielnie obsługiwać swoje zadłuŝenie. RównieŜ OTBS jest w stanie obsługiwać swoje zadłuŝenie; jest ono spłacane z czynszów płaconych przez lokatorów. Fitch spodziewa się, Ŝe zadłuŝenie spółek komunalnych będzie nadal rosło w średnim okresie w związku z planowanymi inwestycjami. Spółka ZGOK będzie realizować projekt obejmujący budowę zakładu gospodarki odpadami, którego koszt jest szacowany na 285 mln zł. Projekt ten będzie w około 77% współfinansowany ze środków unijnych. Pozostała cześć będzie finansowana z wpłat Miasta oraz 36 innych partycypujących w przedsięwzięciu gmin, które razem dopłacą do kapitału spółki 33,3 mln zł, jak równieŝ nowym długiem. 7

8 Pewne obciąŝenie dla Miasta moŝe natomiast generować rozwaŝany przez Miasto projekt budowy stadionu w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Zgodnie z tym projektem, w zamian za sąsiadującą działkę, inwestor wybudowałby stadion, a Miasto przez kolejnych kilkanaście lat uiszczałoby opłatę za dostępność. Koszt inwestycji jest szacowany na około 65 mln zł, jednak ostateczna decyzja dotycząca realizacji projektu nie została jeszcze podjęta. Spółki z udziałem Miasta na koniec 21 roku (mln zł) Udział Miasta (%) Kapitał podstawowy Aktywa ogółem Zysk/ Strata ZadłuŜenie netto Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. (PWiK) 1 119,3 33,8 6, 58,3 121,4 Olsztyńskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o.(otbs) 1 5,1 16,8-1,1 38,9 38,2 Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej sp. z o.o. (MPEC) 1 53,3 12,8 3,8 1,9 2,2 Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne sp. z o.o. (MPK) 1 2,5 32,2-2,5 7,6 6,7 Zakład Budynków komunalnych I sp. z o.o. 1,7 1,,,, Zakład Budynków komunalnych II sp. z o.o. 1,3,4,,, Zakład Budynków komunalnych VI sp. z o.o. 1,2,2,,, Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi sp. z o.o. ZGOK ,9 5, -,4,, Olsztyński Zakład Komunalny (OZK) 1 1,2 2,8, -,3 Razem 16,7 168,8 Źródło: 8

9 Załącznik A Mln zł Podatki 224,2 259,1 282,1 271,1 271,6 Transfery otrzymane (dotacje i subwencje) 2,2 213,7 238,5 254, 267,8 Opłaty i pozostałe dochody operacyjne 43,4 4,6 56, 54,9 63,6 Dochody operacyjne 467,8 513,4 576,6 58, 63, Wydatki operacyjne -413,5-458,9-58,8-542,4-571,7 NadwyŜka operacyjna 54,3 54,5 67,8 37,6 31,3 Dochody finansowe 3,6 4,8 4,9 2,9 2,3 Odsetki zapłacone -4,1-3,6-4,1-4,2-7,6 NadwyŜka bieŝąca 53,8 55,7 68,6 36,3 26, Dochody majątkowe 38, 68, 47,6 47,3 65,5 Wydatki majątkowe -91,1-98,4-19,4-166,3-22,6 Bilans majątkowy -53,1-3,4-61,8-119, -137,1 NadwyŜka (Deficyt) przed obsługą zadłuŝenia,7 25,3 6,8-82,7-111,1 Nowe zadłuŝenie 14,, 8,6 97,5 78, Spłata zadłuŝenia -17,8-31,6-5,9-6,6-11,6 Zmiana zadłuŝenia netto -3,8-31,6 2,7 9,9 66,4 Wynik budŝetu ogółem -3,1-6,3 9,5 8,2-44,7 ZADŁUśENIE Krótkoterminowe,,,,, Długoterminowe 14,8 73,2 75,9 166,8 233,2 ZadłuŜenie bezpośrednie 14,8 73,2 75,9 166,8 233,2 + Inne zobowiązania dłuŝne 15,1 6,9,3,, ZadłuŜenie ogółem 119,9 8,1 76,2 166,8 233,2 - Wolne środki 39,1 24,5 27,9 35,4 13, ZadłuŜeniem ogółem netto 8,8 55,6 48,3 131,4 22,2 + Udzielone poręczenia 4,8 5,6 1,7 4,3, + ZadłuŜenie spółek komunalnych oraz SPZOZ-ów (bez 5,2 6,6 47,4 17,1 168,8 poręczeń) Ogółem zadłuŝenie i zobowiązania pośrednie netto 135,8 121,8 97,4 242,8 389, Memo udział zadłuŝenia w walutach obcych (%),,,,, udział emisji w zadłuŝeniu ogółem (%) 22, 31,4 3,3 13,8 9,9 udział zadłuŝenia o oprocentowaniu stałym (%),,,,, Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie danych Miasta 9

10 Załącznik B Wskaźniki budŝetowe NadwyŜka operacyjna/ Dochody operacyjne (%) 11,61 1,62 11,76 6,48 5,19 NadwyŜka bieŝąca/ Dochody bieŝące a (%) 11,41 1,75 11,8 6,23 4,3 NadwyŜka (deficyt) przed obsługą zadłuŝenia/ Dochody,14 4,32 1,8-13,12-16,56 ogółem b (%) Wynik budŝetu ogółem/ Dochody ogółem (%) -,61-1,7 1,51 1,3-6,66 Wzrost dochodów operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 9,75 12,31,59 3,97 Wzrost wydatków operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 1,98 1,87 6,6 5,4 Wzrost nadwyŝki bieŝącej (% zmiana w ciągu roku) b.d. 3,53 23,16-47,8-28,37 Wskaźniki zadłuŝenia Wzrost zadłuŝenia bezpośredniego (% zmiana w ciągu roku) b.d. -3,15 3,69 119,76 39,81 Odsetki zapłacone/ Dochody operacyjne (%),88,7,71,72 1,26 NadwyŜka operacyjna/ Odsetki zapłacone (wielokrotność) 13,24 15,14 16,54 8,95 4,12 Obsługa zadłuŝenia bezpośredniego/ Dochody bieŝące (%) 4,65 6,79 1,72 1,85 3,17 Obsługa zadłuŝenia bezpośredniego/ NadwyŜka operacyjna 4,33 64,59 14,75 28,72 61,34 (%) ZadłuŜenie bezpośrednie/ Dochody bieŝące (%) 22,23 14,13 13,5 28,62 38,53 ZadłuŜenie ogółem/ Dochody bieŝące (%) 25,43 15,46 13,1 28,62 38,53 ZadłuŜenie bezpośrednie/ NadwyŜka bieŝąca (lata) 1,95 1,31 1,11 4,6 8,97 Ogółem zadłuŝenie i zobowiązania pośrednie netto/ Dochody 28,81 23,5 16,75 41,65 64,22 bieŝące (%) ZadłuŜenie ogółem/ NadwyŜka bieŝąca (lata) 2,23 1,44 1,11 4,6 8,97 ZadłuŜenie bezpośrednie/ PKB (%) 2, ZadłuŜenia bezpośrednie na mieszkańca (PLN) ,17 1,325 Wskaźniki dochodów Dochody operacyjne/ Planowane dochody operacyjne (%) 16,17 16,12 17,88 1,2 14,38 Dochody podatkowe/ Dochody operacyjne (%) 47,93 5,47 48,92 46,74 45,4 Podatki lokalne/ Dochody podatkowe ogółem 34,34 29,18 29,71 3,32 34,35 Otrzymane transfery bieŝące/ Dochody operacyjne (%) 42,8 41,62 41,36 43,79 44,41 Dochody operacyjne/ Dochody ogółem (%) 91,83 87,58 91,65 92,3 89,89 Dochody na mieszkańca (PLN) 2,911 3,35 3,595 3,843 3,811 Wskaźniki wydatków Wydatki operacyjne/ Planowane wydatki operacyjne (%) 97,34 98,43 11,48 97,22 11,64 Wydatki na wynagrodzenia/ Wydatki operacyjne (%) 49,17 47,57 46,52 46,72 45,88 Transfery bieŝące/ Wydatki operacyjne (%) 12,21 13,47 15,4 16,74 17,19 Wydatki majątkowe/ Planowane wydatki majątkowe (%) 63,48 55,75 53,57 49,78 65,76 Wydatki majątkowe/ Wydatki ogółem (%) 17,3 16,61 17,41 23,11 25,53 Wydatki majątkowe/ Lokalny PKB (%) 2, Wydatki na mieszkańca (PLN) 3,9 3,386 3,59 4,387 4,59 Finansowanie wydatków majątkowych NadwyŜka bieŝąca/ Wydatki majątkowe (%) 59,6 56,61 62,71 21,83 12,83 Dochody majątkowe/ Wydatki majątkowe (%) 41,71 69,11 43,51 28,44 32,33 Zmiana zadłuŝenia netto/ Wydatki majątkowe (%) -4,17-32,11 2,47 54,66 32,77 a wraz z dochodami finansowym b bez nowego zadłuŝenia b.d. brak danych Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie danych Miasta 1

11 Załącznik C Grupa porównawcza NadwyŜka Operacyjna % Dochodów Operacyjnych NadwyŜka (Deficyt) % Dochodów ogółem Podatki % Dochodów Operacyjnych Wydatki majątkowe % Wydatków Ogółem Mediana dla grupy posiadającej rating na poziomie BB+ ZadłuŜenie do NadwyŜki BieŜącej (lata) 29 Foggia (BBB-) Zabrze (BBB-) Kielce (BBB-) Olsztyn (BB+) Brasov (BBB-) Białystok (BBB-) Mediana (BB) Obsługa ZadłuŜenia do NadwyŜki Operacyjnej (%) 29 Foggia (BBB-) Bialystok (BBB-) Kielce (BBB-) Brasov (BBB-) Zabrze (BBB-) Olsztyn (BB+) Mediana (BB)

12 WSZYSTKIE RATINGI FITCH PODLEGAJĄ PEWNYM OGRANICZENIOM ORAZ WYŁĄCZENIOM ODPOWIEDZIALNOŚCI. PROSIMY O ZAPOZNANIE SIĘ Z TYMI OGRANICZENIAMI I WYŁĄCZENIAMI ODPOWIEDZIALNOŚCI NA STRONIE FITCH: PONADTO, NA STRONIE AGENCJI ZNAJDUJĄ SIĘ PUBLICZNIE DOSTĘPNE DEFINICJE RATINGÓW ORAZ ZASADY ICH STOSOWANIA. OPUBLIKOWANE TAM RATINGI, KRYTERIA ORAZ METODYKI SĄ W KAśDEJ CHWILI DOSTĘPNE. NA STRONIE AGENCJI W SEKCJI CODE OF CONDUCT ZNAJDUJĄ SIĘ DOKUMENTY: CODE OF CONDUCT, CONFIDENTIALITY, CONFLICTS OF INTEREST, AFFILIATE FIREWALL, COMPLIANCE, A TAKśE INNE ODPOWIEDNIE DOKUMENTY DOTYCZĄCE POLITYK I PROCEDUR STOSOWANYCH PRZEZ FITCH. Copyright 211 Fitch, Inc., Fitch Ratings Ltd. i jego podmioty zaleŝne. One State Street Plaza, NY, NY 14. Telefon: , (212) Fax: (212) Kopiowanie lub wykorzystywanie w całości lub w części bez zgody jest zabronione. Wszelkie prawa zastrzeŝone. Wszystkie informacje zamieszczone w tym raporcie opierają się na informacjach od emitentów, innych dłuŝników i organizatorów, lub innych źródłach, które Fitch uwaŝa za wiarygodne. Fitch nie przeprowadza audytu ani nie weryfikuje prawdziwości i dokładności tych informacji. W związku z tym informacje zawarte w tym raporcie są prezentowane w oryginalnej postaci, bez Ŝadnych gwarancji. Rating nadany przez Fitch jest opinią o wiarygodności kredytowej papieru wartościowego. Rating nie odzwierciedla ryzyka poniesienia strat na skutek innych ryzyk niŝ ryzyko kredytowe chyba, Ŝe ryzyka takie zostały dokładnie przedstawione. Fitch nie jest zaangaŝowany w oferowanie lub sprzedaŝ jakichkolwiek papierów wartościowych. Raport prezentujący rating nadany przez Fitch nie jest prospektem ani nie zastępuje informacji zebranych, sprawdzonych i przedstawianych inwestorom przez emitenta i jego agenta w związku ze sprzedaŝą papierów dłuŝnych. Ratingi mogą być zmienione, zawieszone lub wycofane w kaŝdej chwili z róŝnych powodów i jest to suwerenna decyzja Fitch a. Fitch nie oferuje Ŝadnego doradztwa inwestycyjnego. Ratingi nie stanowią rekomendacji kupna, sprzedaŝy lub trzymania jakichkolwiek papierów wartościowych. Ratingi nie komentują poprawności cen rynkowych, przydatności jakiegokolwiek papieru wartościowego dla danego inwestora, charakterystyki zwolnień podatkowych lub zobowiązań podatkowych związanych z płatnościami z danym papierem wartościowym. Fitch otrzymuje wynagrodzenie od emitentów, ubezpieczycieli, gwarantów, innych instytucji oraz organizatorów za usługi ratingowe. Opłaty te zazwyczaj zamykają się w przedziale od 1. USD do 75. USD (lub równowartości tej kwoty w innych walutach) za emisję. W niektórych wypadkach Fitch ocenia wszystkie lub duŝą część emisji danego emitenta, lub ubezpieczonych lub gwarantowanych przez danego ubezpieczyciela lub gwaranta, w ramach jednej opłaty rocznej. Taka opłata kształtuje się w przedziale od 1. USD do 1.5. USD (lub równowartość tej kwoty w innych walutach). Nadanie, publikacja i dystrybucja ratingu przez Fitch nie stanowi zgody Fitch a do uŝywania jego nazwy w roli eksperta w związku z jakąkolwiek rejestracją w ramach przepisów o publicznym obrocie papierów wartościowych w USA, ustawy Financial Services and Markets Act z 2 roku w Wielkiej Brytanii lub podobnych praw i regulacji w kaŝdym innym państwie. Z powodu relatywnej efektywności elektronicznej publikacji i dystrybucji, analizy Fitch mogą być dostępne dla prenumeratorów tych wersji do 3 dni wcześniej niŝ dla prenumeratorów wersji drukowanej. 12