Finanse Publiczne. Miasto Gliwice. Polska. Raport Kredytowy. Główne czynniki ratingu. Czynniki zmiany ratingu. Ratingi. Perspektywa ratingów

Transkrypt

1 Polska Raport Kredytowy Tłumaczenie z języka angielskiego patrz strona 11 Ratingi Międzynarodowy w walucie zagranicznej Długoterminowy IDR A- Międzynarodowy w walucie krajowej Długoterminowy IDR A- Krajowy Rating długoterminowy Perspektywa ratingów Długoterminowego IDR w walucie zagranicznej Długoterminowego IDR ratingu w walucie krajowej Długoterminowego ratingu krajowego Wybrane dane r. AA+(pol) Stabilna Stabilna Stabilna r. Dochody operacyjne 976,3 871,8 (mln zł) Zadłużenie (mln zł) 285,0 290,6 Nadwyżka operacyjna 16,70 15,67 /Dochody operacyjne (%) Obsługa długu/dochody 1,20 0,46 bieżące (%) Dług/Nadwyżka bieżąca 1,8 2,2 (lata) Nadwyżka operacyjna/ 38,8 42,7 Odsetki zapłacone (x) Wydatki majątkowe/ 26,25 45,73 Wydatki ogółem (%) Nadwyżka(deficyt) przed -5,22 3,84 obsługą długu/dochody ogółem (bez nowego zadłużenia) (%) Nadwyżka bieżąca/ Wydatki majątkowe (%) 54,95 21,7 Raporty IPF Institutional Framework for Polish Subnationals (marzec 2014) Interpreting the Financial Ratios in Local and Regional Government Rating Reports (październik 2015) Polish LRGs Debt Dashboard November 2016 (listopad 2016) Poland March 2017 Global Economic Outlook Forecast (marzec 2017) Analitycy Maurycy Michalski maurycy.michalski@fitchratings.com Renata Dobrzyńska renata.dobrzynska@fitchratings.com Główne czynniki ratingu Potwierdzenie ratingów: Potwierdzenie ratingów Gliwic odzwierciedla niezmieniony pogląd Fitch, że Miasto utrzyma dobre wyniki operacyjne oraz mocne wskaźniki długu, pomimo presji na wydatki operacyjne. Ratingi odzwierciedlają oczekiwania Fitch, że w latach wyniki operacyjne Gliwic pozostaną dobre, z nadwyżką operacyjną wynoszącą średnio 150 mln zł (około 14% dochodów operacyjnych), co będzie powyżej średniej z lat (120 mln zł). Powyższa prognoza jest oparta na założeniu, że Władze Miasta będą w dalszym ciągu skutecznie kontrolowały wzrost wydatków operacyjnych, a dochody z podatków będą rosły, w związku ze spodziewanym wzrostem gospodarki Polski. Dobre wyniki od lat: W 2016r. nadwyżka operacyjna była wysoka i wyniosła 163 mln zł lub 16,7% dochodów operacyjnych (w mln zł), co było powyżej naszych oczekiwań. Wynik ten był rezultatem między innymi realizacji wyższych niż planowano dochodów z podatków dochodowych, w szczególności od osób fizycznych oraz skutecznej polityki kontrolowania wzrostu wydatków operacyjnych. Rozpoczęcie nowych inwestycji: Fitch spodziewa się, że deficyt budżetowy Gliwic będzie wynosił średnio 5% dochodów ogółem w średnim okresie w związku z realizacją nowych projektów inwestycyjnych, współfinansowanych ze środków unijnych przewidzianych na lata Fitch przewiduje, że w latach wydatki majątkowe Gliwic mogą wynieść łącznie 1 mld zł (średnio 26% wydatków budżetowych). Będzie to poniżej średniej z lat wynoszącej 34%, kiedy to Miasto realizowało Drogową Trasę Średnicową (dużą inwestycję współfinansowaną z budżetu państwa oraz ze środków unijnych). Inwestycje finansowane ze środków własnych: Podobnie jak w latach poprzednich, Fitch spodziewa się, że Miasto będzie finansować większość wydatków majątkowych (około 80%) z nadwyżek bieżących, sprzedaży majątku oraz bezzwrotnych dotacji na inwestycje dostępnych dla jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, co ograniczy zapotrzebowanie Gliwic na finansowanie długiem. Bezpieczne wskaźniki długu: Fitch zgodnie z podstawowym wariantem prognoz zakłada, że zadłużenie bezpośrednie Miasta w latach wyniesie 35%-40% dochodów bieżących, czyli wzrośnie w porównaniu do 29% lub 285 mln zł na koniec 2016r. Fitch spodziewa się, że w latach wskaźniki obsługi i spłaty zadłużenia pozostaną mocne pomimo wzrostu długu. Obsługa zadłużenia wyniesie 15%-20% nadwyżki operacyjnej. Wskaźnik zadłużenia do nadwyżki bieżącej wyniesie 2-3 lata (1,8 roku w 2016r.), czyli znacznie poniżej ostatecznego okresu spłaty długu wynoszącego do 18 lat. Wysoki bufor płynnościowy: W 2016r. gotówka na rachunkach Miasta przewyższała roczną obsługę zadłużenia prawie 10 razy. Od lat stan wolnych środków Miasta na koniec roku przekracza planową na kolejny rok obsługę zadłużenia, co jest pozytywne dla ratingów. Fitch spodziewa się, że Miasto w latach wykorzysta część wolnych środków na finansowanie inwestycji, jednak jego płynność pozostanie dobra. Czynniki zmiany ratingu Mocne wyniki operacyjne: Ratingi IDR Gliwic są obecnie równe ratingom Polski ( A- /Perspektywa Stabilna). Mogą zostać podniesione jeżeli Gliwice utrzymają bardzo dobre wyniki operacyjne, ze wskaźnikiem spłaty długu trwale poniżej dwóch lat, a ratingi kraju zostaną podniesione. Pogorszenie wskaźnika spłaty: Obniżenie ratingów Polski zostanie uwzględnione w ratingach Gliwic. Obniżenie ratingu może wynikać również z trwałego pogorszenia się wyników operacyjnych lub znaczącego wzrostu zadłużenia Gliwic, w rezultacie czego wskaźnik spłaty długu przekroczy osiem lat maja 2017

2 Historia ratingu Międzynarodowy długoterminowy IDR w walucie w walucie zagr. krajowej Data A- A A- A A- A BBB+ BBB BBB+ BBB BBB+ BBB BBB+ BBB BBB+ BBB BBB+ BBB BBB+ BBB BBB BBB BBB BBB BBB BBB Data Krajowy długoterminowy AA+(pol) AA+(pol) AA+(pol) AA (pol) A+(pol) A+(pol) A+(pol) A+(pol) A+(pol) A+(pol) A+(pol) A(pol) A(pol) A(pol) Czynniki ratingu Podsumowanie: Mocne i Słabe Strony Otoczenie prawne Zadłużenie i inne zobowiązania Gospodarka Finanse Zarządzanie i administracja Status Neutralny Mocny Neutralny Mocny Mocny Trend Stabilny Stabilny Stabilny Stabilny Stabilny Źródło: Fitch Mocne strony Dobre wyniki operacyjne, dzięki dobremu zarządzaniu finansowemu i strategicznemu Wysoka płynność oraz korzystny profil zadłużenia bezpośredniego Słabe strony Podobnie jak w innych JST, nieprzerwana presja na wydatki operacyjne, głównie w działach oświaty i pomocy społecznej, ale także w związku z utrzymywaniem nowej infrastruktury Otoczenie prawne Otoczenie instytucjonalno-prawne sektora samorządowego w Polsce pozostaje względnie stabilne. Jednostkami samorządu terytorialnego (JST) są gminy, powiaty i województwa, przy czym miasta na prawach powiatu wykonują zadania zarówno gminy, jak i powiatu. Działalność JST jest nadzorowana oraz weryfikowana przez administrację rządową. Finanse jednostek samorządowych są jawne. JST są zobowiązane do publikowania na swoich stronach internetowych uchwał budżetowych, półrocznych i rocznych sprawozdań z wykonania budżetu oraz wieloletnich prognoz finansowych. Sprawozdawczość budżetowa JST dotycząca zrealizowanych dochodów i wydatków prowadzona jest metodą kasową. Źródła dochodów wszystkich szczebli JST są określone przez prawo, co ogranicza uznaniowość strony rządowej. Ponadto istnieje jasno określony mechanizm mający na celu wyrównywanie poziomu dochodów poszczególnych JST. Postępująca stopniowa decentralizacja zadań nie pozostaje bez wpływu na budżety JST. Środki przyznawane na realizację nowych zadań prowadzą do zwiększenia budżetów JST, ale równocześnie przyczyniają się do zmniejszenia ich elastyczności finansowej. Otrzymywane środki często są bowiem niewystarczające na realizację przekazywanych zadań. JST co do zasady nie mogą uchwalić budżetu z deficytem na poziomie operacyjnym. Nie mają jednak ograniczeń dotyczących deficytów na poziomie inwestycyjnym. Wolne środki JST mogą lokować na rachunkach w bankach mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w skarbowych papierach wartościowych oraz w obligacjach emitowanych przez inne JST. JST mogą zaciągać krótkoterminowe zadłużenie na sfinansowanie przejściowego deficytu budżetowego w ciągu roku, które muszą spłacić najpóźniej na koniec roku, w którym było zaciągnięte. Od 2014r. każda JST musi spełnić indywidualny wskaźnik zadłużenia, który jest obliczany dla każdej z nich z osobna. Planowana w budżecie relacja obsługi zadłużenia do dochodów ogółem nie będzie mogła przekraczać średniej z ostatnich trzech lat relacji nadwyżki bieżącej powiększonej o dochody ze sprzedaży majątku do dochodów ogółem. Zdaniem Fitch regulacje te powinny sprzyjać poprawie wyników operacyjnych JST. Jednostki samorządu terytorialnego nie mogą ogłosić upadłości. W przypadku problemów finansowych mogą wystąpić o przyznanie pożyczki z budżetu państwa, po wcześniejszym wdrożeniu postępowania naprawczego. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, że JST nie będą w stanie wywiązywać się terminowo ze swoich zobowiązań finansowych. 2

3 Zadłużenie i inne zobowiązania długoterminowe Długoterminowe kredyty z EBI wzmacniają strukturę zadłużenia Fitch zakłada, że zadłużenie bezpośrednie Miasta w latach wyniesie 35%-40% dochodów bieżących, czyli wzrośnie w porównaniu z 2016r. kiedy wyniosło 29% lub 285 mln zł. W tym samym okresie, wskaźniki obsługi i spłaty zadłużenia pozostaną mocne. Nadwyżka operacyjna będzie 5x wyższa od obsługi zadłużenia (odsetki i spłata kapitału), która wzrośnie z 4 mln zł w latach do 35 mln zł w 2019r. w związku z wygaśnięciem okresu karencji spłaty kredytów z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Wskaźnik zadłużenia do nadwyżki bieżącej najprawdopodobniej nie przekroczy 3 lat, czyli będzie znacznie poniżej ostatecznego okresu spłaty długu wynoszącego 18 lat. Polityka zarządzania długiem Gliwic jest pozytywnym czynnikiem ratingu. Struktura zadłużenia nie wywiera dużej presji na budżet Miasta, ponieważ prawie całe zadłużenie, wg stanu na koniec 2016r., pochodzi z EBI. Jest ono nisko oprocentowane oraz ma długi termin zapadalności. Ma to pozytywny wpływ na budżet Miasta, ponieważ ogranicza presję z tytułu obsługi zadłużenia. Ponadto, Miasto nie jest narażone na ryzyko walutowe czy stopy procentowej, gdyż wg stanu na koniec 2016r. całe zadłużenie bezpośrednie Gliwic jest w złotych polskich, oraz prawie całe jest oprocentowane według stałych stóp procentowych. Spłata zadłużenia bezpośredniego na dzień r. Lata mln zł % długu ,2 6, ,0 7, ,2 7, ,1 7, ,6 7, ,5 7, ,5 7, ,5 7, ,5 7, ,5 7, ,5 7, ,5 7, ,7 4, ,5 10,0 Razem 285,0 100,0 Źródło: Wieloletnia prognoza finansowa miasta Gliwice Przyszłe potrzeby pożyczkowe zabezpieczone W grudniu 2015r., Rada Dyrektorów EBI zaaprobowała przyznanie kredytu ramowego Gliwicom do kwoty 400 mln zł, który Miasto będzie mogło uruchomić w latach z przeznaczeniem na inwestycje. Tanie i długoterminowe finansowanie z EBI umożliwi Miastu, nie tylko zabezpieczyć potrzeby pożyczkowe związane z przyszłymi inwestycjami, ale również utrzymać bezpieczne wskaźniki obsługi zadłużenia pomimo wzrostu długu w ujęciu nominalnym. Dobre praktyki zarządzania płynnością W roku 2016 Gliwice utrzymywały dobrą płynność, ze średnim stanem dostępnych środków na koniec poszczególnych miesięcy w kwocie 110 mln zł. Miasto posiada skonsolidowany rachunek bankowy, co zapewnia lepszą płynność. W przypadku przejściowych problemów z płynnością, Miasto ma także do dyspozycji kredyt w rachunku w wysokości 60 mln zł (dostępny do końca 2021r.). Zgodnie z przyjętą przez Miasto polityką, która zakłada finansowanie wydatków majątkowych w pierwszej kolejności kredytem w rachunku skonsolidowanym, z uwagi na jego bardzo korzystne oprocentowanie, a dopiero później droższymi kredytami inwestycyjnymi, Gliwice korzystają z tego instrumentu. Niskie Zobowiązania Pośrednie Zobowiązania warunkowe Miasta są niskie i Fitch spodziewa się, że pozostaną one takie w średnim okresie. Składa się na nie wyłącznie zadłużenie spółek komunalnych (169 mln zł na koniec 2015r.), z czego większość dotyczy zadłużenia towarzystw budownictwa społecznego (ZBM TBS I i II) oraz spółki wodno-kanalizacyjnej (PWiK). Są to spółki samo-finansujące się, które spłacają zadłużenie z czynszów płaconych przez lokatorów w ramach budownictwa społecznego lub z opłat za wodę i odprowadzenie ścieków otrzymywanych od użytkowników końcowych, co ogranicza ryzyko dla budżetu Gliwic. Miasto zapewnia wsparcie finansowe niektórym spółkom komunalnym lub realizowanym przez nie inwestycjom poprzez podnoszenie kapitałów własnych spółek (58,5 mln zł planowane w 2017r. lub 4,5% wydatków ogółem). Na koniec 2016r. Miasto nie wykazywało żadnych zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń i nie planuje udzielać poręczeń w najbliższym czasie. Metodyki International Local and Regional Governments Rating Criteria Outside the United States (kwiecień 2016) National Scale Ratings Criteria (marzec 2017) Gospodarka Fitch prognozuje, że wzrost PKB Polski wyniesie 3,0% w 2017r. i 3,2% w 2018r. (2,6% rocznie w latach ). Stabilny wzrost gospodarki krajowej powinien wspierać rozwój bazy podatkowej Gliwic. Ponadto, modernizacja lokalnej infrastruktury zwiększa atrakcyjność 3

4 inwestycyjną Miasta, co sprzyjać będzie dalszemu rozwojowi gospodarki lokalnej i może przyczynić się do wzrostu dochodów Miasta z tytułu podatków. Gliwice leżą w województwie śląskim, ok. 30 km na zachód od Katowic ( A- /Perspektywa Stabilna). Pod względem liczby mieszkańców są miastem średniej wielkości ( mieszkańców według danych GUS na koniec 2015r.) i są częścią aglomeracji górnośląskiej (2 mln mieszkańców). Lokalizacja Miasta na skrzyżowaniu głównych połączeń kolejowych i drogowych oraz dobrze wykwalifikowani pracownicy sprzyjają rozwojowi gospodarki Gliwic. Miasto jest atrakcyjne dla inwestorów. PKB na mieszkańca podregionu gliwickiego, który obejmuje Gliwice, Zabrze ( BB+ /Perspektywa Stabilna) oraz okoliczne miasta i gminy stanowił 121,5% średniej krajowej w 2014r. (ostatnie dostępne dane). Jednak wskaźniki dla samego Miasta powinny być wyższe, gdyż jest to najsilniejszy ośrodek gospodarczy w podregionie. W Mieście działa 48% wszystkich podmiotów zarejestrowanych w podregionie, nakłady inwestycyjne w Mieście stanowią ponad 50% łącznych nakładów inwestycyjnych podregionu, natomiast stopa bezrobocia w Gliwicach (4,3% na koniec 2016r.) była niższa od stopy bezrobocia dla całego podregionu (5,7%) oraz znacznie niższa od średniej krajowej (8,3%). Sektor usług w Gliwicach rozwija się i w 2015r. wytworzył ok. 54% Wartości Dodanej Brutto (WDB) oraz zatrudniał 62% pracujących (Polska odpowiednio: 63% i 57%). Jednak, przemysł w dalszym ciągu, odgrywa ważną rolę w gospodarce Miasta. Sektor ten razem z budownictwem wytworzył ponad 46% WDB Miasta i zatrudniał 35% pracujących (dane dla Polski odpowiednio: 34% i 26%). Do najważniejszych sektorów przemysłowych należą: samochodowy, budowlany, hutniczy, chemiczny oraz metalurgiczny. Liczba firm zarejestrowanych w Gliwicach wzrosła do około na koniec 2016r. z w 2006r. Wskaźnik firm na mieszkańców w Gliwicach (131 w 2016r.) jest wyższy niż średnia krajowa (109), lecz niższy niż w większości miast z grupy porównawczej charakteryzujących się bardziej zdywersyfikowaną gospodarką. Około 15% spółek handlowych zarejestrowanych w Mieście (tj. 490 podmioty) stanowią spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Finanse Mocne Wyniki Operacyjne Fitch zgodnie z podstawowym wariantem prognoz zakłada, że w latach Miasto, pomimo presji na wzrost wydatków operacyjnych, będzie utrzymywać stabilną nadwyżkę operacyjną powyżej 14% dochodów operacyjnych (tj. średnio 150 mln zł w ujęciu nominalnym). Powyższa prognoza jest oparta na założeniu, że Władze Miasta będą w dalszym ciągu prowadzić ostrożną politykę budżetową oraz skutecznie kontrolować wzrost wydatków operacyjnych, a dochody z podatków dochodowych i lokalnych będą rosły, w związku z rozwijającą się bazą podatkową Miasta. Kumulacja wydatków inwestycyjnych nie jest spodziewana wcześniej niż w 2019r., dlatego zakładamy, że Gliwice w latach będą wykonywały budżety z deficytem do 5% dochodów ogółem. W 2016r., między innymi w wyniku realizacji wyższych niż planowano dochodów podatkowych, w szczególności podatku dochodowego od osób fizycznych, jak również dzięki skutecznej polityce kontrolowania wzrostu wydatków operacyjnych, marża operacyjna Gliwic była ponownie wysoka i wyniosła 16,7% (15,7% w 2015r.), czyli powyżej naszych oczekiwań i powyżej średniej z lat (13,6%). Jednak porównywalność wskaźników, takich jak marża operacyjna i bieżąca, jak również relacja długu do dochodów bieżących, z danymi poprzedzającymi rok 2016 jest ograniczona, w związku z uruchomieniem rządowego programu Rodzina 500+ z początkiem kwietnia 2016r. Program Rodzina 500+ jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej, 4

5 Wydatki operacyjne wg działów w 2016r. (mln zł) (%) Oświata 262,5 32,3 Pomoc społeczna 171,9 21,1 Gospodarka 84,1 10,3 mieszkaniowa Transport i łączność 59,3 7,3 Gospodarka 57,9 7,1 komunalna Administracja 55,1 6,8 publiczna Bezpieczeństwo 27,8 3,4 publiczne Pozostałe 94,7 11,6 Razem 813,3 100,0 Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetów Miasta finansowanym z budżetu państwa poprzez dotacje. JST w Polsce wypłacają 500 zł na drugie i każde kolejne dziecko miesięcznie. Dotacja poza świadczeniem obejmuje także środki na pokrycie kosztów realizacji tego zadania. Przepływ środków z budżetu państwa powiększa dochody i wydatki operacyjne budżetów JST, dlatego jest neutralny dla nadwyżki operacyjnej. W przypadku Gliwic w 2016r. (za dziewięć miesięcy) przez budżet przepłynęło z tego tytułu 60 mln zł, natomiast około 80 mln zł szacowane jest na rok Dochody operacyjne Fitch spodziewa się, że dochody operacyjne Gliwic będą rosnąć o 3-4% rocznie w latach Na wzrost dochodów operacyjnych będą miały wpływ: ekspansja gospodarki krajowej oraz rozwój bazy podatkowej Miasta, jak również wygaśnięcie począwszy od 2016r. niektórych ulg podatkowych przyznanych firmom zlokalizowanym na terenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Transfery bieżące pozostaną największym źródłem dochodów operacyjnych Miasta (37%, 358 mln zł w 2016r.). Chociaż wpływy z transferów bieżących są wyższe każdego roku, nie zapewniają Miastu zbyt dużej elastyczności. Na transfery bieżące oprócz subwencji oświatowej (52% transferów bieżących w 2016r.), składają się również dotacje celowe (około 42%) przeznaczone na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej (świadczenia rodzinne, zasiłki społeczne) lub na współfinansowanie niektórych zadań własnych Miasta, głównie w dziale pomocy społecznej. Fitch prognozuje, że w związku z oczekiwaną dalszą ekspansją gospodarczą Polski, dochody Gliwic z podatków dochodowych od osób fizycznych i prawnych (PIT i CIT) będą rosły około 5-6% rocznie w latach , będzie to porównywalne do średniego tempa wzrostu w latach Podatki dochodowe pozostaną drugim największym źródłem dochodów operacyjnych Miasta i będą stanowić 29% dochodów operacyjnych ogółem (najniższy udział wśród miast z grupy porównawczej). Fitch zakłada, że dochody z podatku od nieruchomości w latach będą rosły o 3% rocznie, w wyniku rozwoju bazy podatkowej, wraz z oddawaniem do użytku nowych nieruchomości komercyjnych na terenie Miasta. Dodatkowo na wzrost dochodów z tytułu podatku od nieruchomości wpływ będzie miał również koniec okresu obowiązywania ulg w podatku od nieruchomości dla przedsiębiorstw zlokalizowanych w Specjalnej Strefie Ekonomicznej (około 7 mln zł). Dochody operacyjne (mln zł) a PIT 245,2 261,9 281,0 CIT 16,5 18,7 20,3 Podatek od nieruchomości 149,8 153,7 163,1 Podatek od 9,0 11,5 11,8 czynności cywilnoprawnych Pozostałe podatki I opłaty lokalne 54,1 61,0 59,9 Transfery bieżące 285,3 358,0 361,5 Pozostałe 111,9 111,5 160,8 Razem 871,8 976, ,4 a Budżet po zmianach- maj 2017r. Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetów Miasta Utrzymująca się presja na wzrost wydatków operacyjnych Fitch uważa, że w latach Gliwice będą utrzymywać tempo wzrostu wydatków operacyjnych na poziomie zbliżonym do wzrostu dochodów operacyjnych, co pozwoli Miastu finansować nowe inwestycje w perspektywie finansowej UE na lata Władzom Gliwic w latach udało się utrzymać wzrost wydatków operacyjnych poniżej wzrostu dochodów operacyjnych, pomimo silnej presji na wydatki operacyjne, której poddawane są wszystkie JST w Polsce (patrz: Władze lokalne). Oświata najbardziej kosztowne zadanie Miasta Wydatki na oświatę, podobnie jak w innych polskich miastach, pozostaną największą pozycją wydatków operacyjnych Gliwic w średnim okresie. Ich udział w wydatkach operacyjnych ogółem będzie wynosić 32%, ale będzie niższy niż w większości miast z grupy porównawczej (35-42%). Subwencja oświatowa oraz pozostałe dochody operacyjne generowane w sektorze oświaty nie pokrywają wszystkich wydatków operacyjnych tego działu. Pozostałą część (około 24% w 2016r.) Gliwice muszą finansować ze środków własnych, co powoduje presję na budżet Miasta. Jednakże, udział własny Gliwic w finansowaniu tego działu jest jednym z niższych wśród miast z grupy porównawczej. 5

6 Dochody i wydatki majątkowe Rozpoczęcie nowych inwestycji Fitch przewiduje, że w latach wydatki majątkowe Gliwic wyniosą średnio 26% wydatków ogółem, czyli spadną w porównaniu do średniej 34% z lat , kiedy Miasto realizowało na swoim terenie Drogową Trasę Średnicową (dużą inwestycję współfinansowaną z budżetu państwa oraz ze środków unijnych). Obecnie Miasto rozpoczyna nowe projekty inwestycyjne w ramach perspektywy finansowej UE na lata Jednakże, zakres realizowanych inwestycji i potrzeby pożyczkowe Gliwic na ich finansowanie będą zależeć od wartości dotacji UE dostępnych dla Miasta. Fitch spodziewa się, że Miasto, podobnie jak w latach poprzednich, będzie finansować większość wydatków majątkowych (80%) z nadwyżek bieżących, sprzedaży majątku oraz bezzwrotnych dotacji na inwestycje dostępnych dla JST w Polsce, co ograniczy zapotrzebowanie Gliwic na finansowanie długiem. Podczas bieżącego okresu programowania UE, kończącego się w latach 2020/2022 Miasto będzie koncentrować wydatki majątkowe w obszarach takich jak: transport publiczny i infrastruktura drogowa, budownictwo komunalne, ochrona zdrowia i oświata (budowa nowych, jak i modernizacja już istniejących obiektów). Władze lokalne Pan Zygmunt Frankiewicz, który urząd Prezydenta piastuje od 1993r. nie posiada większości w Radzie Miasta, jak również nie utworzył formalnej koalicji. Jednakże w ramach Rady Miasta jest współpraca przy wspieraniu projektów, które są istotne dla Miasta. Priorytetem są korzystne warunki dla rozwoju przedsiębiorczości Władze Gliwic koncentrują się na tworzeniu korzystnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości w Mieście i pozyskiwaniu nowych inwestorów oraz na poprawie infrastruktury lokalnej, szczególnie drogowej. Nacisk jest położony na przygotowywanie nieruchomości pod inwestycje komercyjne i mieszkaniowe na terenie Miasta, głównie poprzez opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego oraz uzbrajanie terenów inwestycyjnych. Władze Gliwic są również zdecydowane ograniczać bieżące wydatki fakultatywne w celu wypracowania jak największej nadwyżki operacyjnej. Takie działania powinny wspierać proces gromadzenia własnych środków przeznaczonych na współfinansowanie inwestycji w perspektywie finansowej UE na lata Fitch pozytywnie ocenia zarządzanie strategiczne i finansowe Miasta. Racjonalizacja wydatków wdrażana z powodzeniem Podobnie do wielu JST w Polsce, budżet Gliwic jest pod silną presją wzrostu wydatków operacyjnych. Spowodowane jest to przede wszystkim przekazywanymi przez rząd zadaniami, często bez odpowiednich środków finansowych; sztywną strukturą wydatków, w szczególności w najbardziej kosztownych obszarach działalności Miasta, takich jak oświata i pomoc społeczna. Dodatkowa presja na wzrost wydatków związana jest z koniecznością utrzymywania nowo wybudowanej infrastruktury. W celu przeciwdziałania tej presji Władze Miasta koncentrują się na racjonalizacji wydatków i kontroli kosztów. Fitch spodziewa się, że prowadzona przez Władze Gliwic polityka racjonalizacji wydatków operacyjnych powinna umożliwić Miastu utrzymanie dobrych wyników na poziomie operacyjnym. Władze Miasta wdrażają działania oszczędnościowe, aby ograniczyć udział środków własnych w finansowaniu najbardziej kosztownych obszarów działalności. Polegają one głównie na zmianie struktury zatrudnienia, racjonalizacji sieci placówek oświaty oraz modernizacji budynków publicznych. Ponadto, Gliwice posiadają również możliwość ograniczenia wydatków o jednorazowym charakterze, takich jak na promocję Miasta czy remonty. 6

7 Spółki z udziałem Miasta Zysk/Strata netto Zadłużenie długoterminowe (mln zł) 2015 Udział Miasta Kapitał Aktywa Spółka (%) podst. ogółem Przedsiębiorstwo Remontów Ulic i Mostów Sp. z o.o ,4 50,9 0,7 0,0 0,0 Zarząd Budynków Miejskich I Towarzystwo Budownictwa Społecznego ,3 149,6 1,0 46,2 43,8 Sp. z o.o. Zarząd Budynków Miejskich II Towarzystwo Budownictwa Społecznego ,0 161,3 4,7 44,3 42,2 Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Składowania i Utylizacji Odpadów Sp. z o.o ,8 34,4 0,1 0,2 0,2 Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej PEC - Gliwice Sp. z o.o ,4 165,7 7,0 0,4 18,0 Śląska Sieć Metropolitalna Sp. z o.o ,5 20,9-0,9 0,0 0,0 Gliwickie Centrum Medyczne Sp. z o.o ,9 16,9-2,8 0,0 0,0 Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o ,1 461,9 3,0 42,2 48,7 Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej Sp. z o.o ,7 86,3 1,4 8,2 4,4 Górnośląska Agencja Przedsiębiorczości i Rozwoju Sp. z o.o ,9 253,9 6,8 0 0 Śląskie Centrum Logistyki S.A ,7 70,6 2,4 6,4 12,0 Gliwicki Klub Sportowy Piast S.A. 67 1,1 5,7 0,6 0,0 0,0 Park Naukowo-Technologiczny TECHNOPARK GLIWICE Sp. z o.o. 58 9,3 27,0 0,0 0,0 0,0 Razem 147,9 169,3 Źródło: 7

8 Załącznik A (mln zł) Podatki 362,0 381,2 414,7 426,4 452,0 Transfery otrzymane (dotacje i subwencje) 275,3 281,1 282,4 285,3 358,0 Opłaty i pozostałe dochody operacyjne 136,7 132,8 162,4 160,1 166,3 Dochody operacyjne 774,0 795,1 859,5 871,8 976,3 Wydatki operacyjne -686,0-692,3-715,9-735,2-813,3 Nadwyżka operacyjna 88,0 102,8 143,6 136,6 163,0 Dochody finansowe 1,5 1,5 2,0 1,8 2,6 Odsetki zapłacone -1,9-2,8-3,3-3,2-4,2 Nadwyżka bieżąca 87,6 101,5 142,3 135,2 161,4 Dochody majątkowe 95,1 252,5 451,4 542,0 77,2 Wydatki majątkowe -217,0-423,4-637,2-622,9-293,7 Bilans majątkowy -121,9-170,9-185,8-80,9-216,5 Nadwyżka (Deficyt) przed obsługą zadłużenia -34,3-69,4-43,5 54,3-55,1 Nowe zadłużenie 54,7 108,0 2,3 58,0 2,0 Spłata zadłużenia -42,5-1,4-0,7-0,8-7,5 Zmiana zadłużenia netto 12,2 106,6 1,6 57,2-5,5 Wynik budżetu ogółem -22,1 37,2-41,9 111,5-60,6 ZADŁUŻENIE Krótkoterminowe 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Długoterminowe 125,6 232,2 233,5 290,6 285,0 Zadłużenie bezpośrednie 125,6 232,2 233,5 290,6 285,0 + Inne zobowiązania dłużne 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Zadłużenie ogółem 125,6 232,2 233,5 290,6 285,0 - Wolne środki 34,0 71,5 28,1 139,4 78,7 Zadłużenie ogółem netto 91,6 160,7 205,4 151,2 206,3 + Udzielone poręczenia 2,8 0,0 0,0 0,0 0,0 + Zadłużenie spółek komunalnych oraz SPZOZ-ów 133,1 129,0 148,0 169,4 169,3 (bez poręczeń) Ogółem zadłużenie i zobowiązania pośrednie netto 227,5 289,7 353,4 320,6 375,6 Memo udział zadłużenia w walutach obcych (%) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 udział emisji w zadłużeniu ogółem (%) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 udział zadłużenia o oprocentowaniu stałym (%) 43,0 69,8 69,4 75,4 98,7 Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetów Miasta 8

9 Załącznik B Wskaźniki budżetowe Nadwyżka operacyjna/ Dochody operacyjne (%) 11,37 12,93 16,71 15,67 16,70 Nadwyżka bieżąca/ Dochody bieżące a (%) 11,3 12,74 16,52 15,48 16,49 Nadwyżka (deficyt) przed obsługą zadłużenia b / Dochody -3,94-6,62-3,31 3,84-5,22 ogółem c (%) Wynik budżetu ogółem/ Dochody ogółem (%) -2,54 3,55-3,19 7,88-5,74 Wzrost dochodów operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 2,73 8,1 1,43 11,99 Wzrost wydatków operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 0,92 3,41 2,7 10,62 Wzrost nadwyżki bieżącej (% zmiana w ciągu roku) b.d. 15,87 40,2-4,99 19,38 Wskaźniki zadłużenia Wzrost zadłużenia bezpośredniego (% zmiana w ciągu roku) b.d. 84,87 0,56 24,45-1,93 Odsetki zapłacone/ Dochody operacyjne (%) 0,25 0,35 0,38 0,37 0,43 Nadwyżka operacyjna/ Odsetki zapłacone (wielokrotność) 46,3 36,7 43,5 42,7 38,8 Obsługa zadłużenia bezpośredniego b /dochody bieżące (%) 5,73 0,53 0,46 0,46 1,20 Obsługa zadłużenia bezpośredniego b /nadwyżka operacyjna 50,45 4,09 2,79 2,93 7,18 (%) Zadłużenie bezpośrednie/ Dochody bieżące (%) 16,20 29,15 27,1 33,26 29,11 Zadłużenie ogółem/ Dochody bieżące (%) 16,20 29,15 27,1 33,26 29,11 Zadłużenie bezpośrednie/ Nadwyżka bieżąca (lata) 1,43 2,29 1,64 2,15 1,77 Ogółem zadłużenie i zobowiązania pośrednie netto/ Dochody 29,34 36,37 41,02 36,7 38,38 bieżące (%) Zadłużenie ogółem/ Nadwyżka bieżąca (lata) 1,43 2,29 1,64 2,15 1,77 Zadłużenie bezpośrednie/ PKB (%) 1,34 2,44 2, Zadłużenia bezpośrednie na mieszkańca (zł) Wskaźniki dochodów Dochody operacyjne/ Planowane dochody operacyjne (%) 97,21 100,51 103,67 101,14 109,13 Dochody podatkowe/ Dochody operacyjne (%) 46,77 47,94 48,25 48,91 46,30 Podatki lokalne/ Dochody podatkowe ogółem 41,02 40,35 39,84 38,63 37,92 Otrzymane transfery bieżące/ Dochody operacyjne (%) 35,57 35,35 32,86 32,73 36,67 Dochody operacyjne/ Dochody ogółem c (%) 88,9 75,79 65,47 61,59 92,44 Dochody ogółem c na mieszkańca (zł) Wskaźniki wydatków Wydatki operacyjne/ Planowane wydatki operacyjne (%) 96,77 98,34 98,65 101,79 107,24 Wydatki na wynagrodzenia/ Wydatki operacyjne (%) 46,62 47,45 47,14 47,1 43,49 Transfery bieżące/ Wydatki operacyjne (%) 13,06 12,19 12,36 12,11 11,09 Wydatki majątkowe/ Planowane wydatki majątkowe (%) 41,96 52,81 60,94 72,93 58,14 Wydatki majątkowe/ Wydatki ogółem d (%) 22,9 37,81 46,95 45,73 26,25 Wydatki majątkowe/ Lokalny PKB (%) 2,31 4,45 6, Wydatki ogółem d na mieszkańca (zł) Finansowanie wydatków majątkowych Nadwyżka bieżąca/ Wydatki majątkowe (%) 40,37 23,97 22,33 21,7 54,95 Dochody majątkowe/ Wydatki majątkowe (%) 43,82 59,64 70,84 87,01 26,29 Zmiana zadłużenia netto/ Wydatki majątkowe (%) 5,62 25,18 0,25 9,18-1,87 b.d. brak danych a wraz z dochodami finansowymi b obsługa długu = odsetki + spłata kapitału c bez nowego zadłużenia d łącznie z rozchodami Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetów Miasta 9

10 Finanse Publiczne Załącznik C Nadwyżka operacyjna % dochodów operacyjnych Grupa porównawcza Nadwyżka (Deficyt) % dochodów ogółem Podatki % dochodów operacyjnych Wydatki majątkowe % wydatków ogółem Mediana dla grupy posiadającej rating A- Zadłużenie do dochodów bieżących (%) 2015 Obsługa zadłużenia do dochodów bieżących (%) 2015 Poznań (A-) Dolina Aosty (A) Gdańsk (A-) Katowice (A-) Mediana (A) Tallinn (A) Gliwice (A-) Tallinn (A) Poznań (A-) Gdańsk (A-) Dolina Aosty (A-) Mediana (A) Katowice (A-) Gliwice (A-)

11 Tłumaczenie z oryginału opublikowanego dnia 26 maja 2017r. w języku angielskim. Wersja angielska jest wiążąca. Powyższe ratingi zostały nadane na zlecenie emitenta, i w związku z tym Fitch otrzymał wynagrodzenie za ich nadanie. WSZYSTKIE RATINGI FITCH PODLEGAJĄ PEWNYM OGRANICZENIOM ORAZ WYŁĄCZENIOM ODPOWIEDZIALNOŚCI. PROSIMY O ZAPOZNANIE SIĘ Z TYMI OGRANICZENIAMI I WYŁĄCZENIAMI ODPOWIEDZIALNOŚCI NA STRONIE FITCH: PONADTO, NA STRONIE AGENCJI ZNAJDUJĄ SIĘ PUBLICZNIE DOSTĘPNE DEFINICJE RATINGÓW ORAZ ZASADY ICH STOSOWANIA. OPUBLIKOWANE TAM RATINGI, KRYTERIA ORAZ METODYKI SĄ W KAŻDEJ CHWILI DOSTĘPNE. NA STRONIE AGENCJI W SEKCJI CODE OF CONDUCT ZNAJDUJĄ SIĘ DOKUMENTY: CODE OF CONDUCT, CONFIDENTIALITY, CONFLICTS OF INTEREST, AFFILIATE FIREWALL, COMPLIANCE, A TAKŻE INNE ODPOWIEDNIE DOKUMENTY DOTYCZĄCE POLITYK I PROCEDUR STOSOWANYCH PRZEZ FITCH. FITCH MÓGŁ RÓWNIEŻ ZREALIZOWAĆ INNĄ, DOZWOLONĄ POD OBECNYMI REGULACJAMI, USŁUGĘ TEMU OCENIANEMU EMITENTOWI LUB POWIĄZANYM Z NIM PODMIOTOM TRZECIM. DALSZE INFORMACJE DOTYCZĄCE TEJ USŁUGI RATINGOWEJ, DLA KTÓREJ ANALITYK WIODĄCY JEST UMIEJSCOWIONY W PODMIOCIE ZAREJESTROWANYM W UE, MOŻNA ZNALEŹĆ NA STRONIE EMITENTA NA STRONIE INTERNETOWEJ FITCH. Copyright 2017 Fitch, Inc., Fitch Ratings Ltd. i jego podmioty zależne. 33 Whitehall Street, NY, NY Telefon: , (212) Fax: (212) Kopiowanie lub wykorzystywanie w całości lub w części bez zgody jest zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone. W procesie nadawania i utrzymywania ratingów, jak również tworzeniu innych raportów (łącznie z informacjami o prognozach), Fitch bazuje na faktycznych informacjach otrzymanych od emitentów i underwriterów i innych źródeł, które według Fitch są wiarygodne. Fitch przeprowadza rozsądne badanie faktycznych informacji, na których bazuje, zgodnie ze swoją metodyką oraz otrzymuje rozsądne potwierdzenie tych informacji w niezależnych źródłach, w miarę dostępności tych źródeł dla danego papieru wartościowego lub w danej jurysdykcji. Sposób weryfikacji faktów przez Fitch i zakres otrzymanej weryfikacji od stron trzecich będzie się różnić w zależności od charakteru danego papieru wartościowego i jego emitenta, wymogów i zwyczajów w jurysdykcji, w ramach której oceniany papier jest oferowany sprzedawany i/lub jest zlokalizowany emitent, dostępności i charakteru odpowiednich informacji publicznych, dostępu do Zarządu emitenta i jego doradców, dostępności do istniejących wcześniej informacji stron trzecich takich jak: raporty audytorów, zatwierdzone listy z procedurami, oceny, raporty aktuarialne, raporty inżynieryjne, opinie prawne oraz innych raportów sporządzonych przez strony trzecie, dostępności niezależnych i kompetentnych źródeł weryfikujących w związku z konkretnym papierem wartościowym lub w danej jurysdykcji z której pochodzi emitent oraz szeregu innych czynników. Podmioty/osoby wykorzystujące ratingi Fitch powinni zrozumieć, że ani dokładniejsza weryfikacja faktów, ani jakakolwiek weryfikacja przez strony trzecie nie gwarantuje, że wszystkie informacje, na których bazuje Fitch w procesie nadania ratingu będą dokładne i kompletne. Ostatecznie, to emitent i jego doradcy są odpowiedzialni za dokładność informacji, które przekazują Fitch oraz rynkowi w dokumentach oferujących i innych raportach. W procesie nadawania ratingów Fitch musi polegać na pracy ekspertów, takich jak: niezależni audytorzy, jeśli chodzi o sprawozdania finansowe oraz prawnicy w zakresie kwestii prawnych i podatkowych. Ponadto, ratingi oraz prognozy dotyczące informacji finansowych oraz innych informacji z natury rzeczy dotyczą zdarzeń przyszłości i bazują na założeniach i oczekiwaniach dotyczących zdarzeń w przyszłości, które z natury rzeczy nie mogą zostać zweryfikowane jako fakty. W efekcie, pomimo jakiejkolwiek weryfikacji teraźniejszych faktów, na rating mogą wpływać przyszłe zdarzenia czy warunki, które nie zostały wzięte pod uwagę w momencie nadania lub potwierdzenia ratingu. Informacje zawarte w tym raporcie są prezentowane w oryginalnej postaci, bez żadnych gwarancji, a Fitch nie gwarantuje, że raport lub jakakolwiek jego zawartość spełni jakiekolwiek oczekiwania odbiorcy raportu. Rating nadany przez Fitch jest opinią o wiarygodności kredytowej papieru wartościowego. Ta opinia jest oparta na kryteriach i metodykach, które Fitch ciągle ocenia i aktualizuje. Z tego względu, ratingi są pracą zbiorową w ramach Fitch i żadna osoba ani grupa osób nie jest samodzielnie za nie odpowiedzialna. Rating nie odzwierciedla ryzyka poniesienia strat na skutek innych ryzyk niż ryzyko kredytowe chyba, że ryzyka takie zostały dokładnie przedstawione. Fitch nie jest zaangażowany w oferowanie lub sprzedaż jakichkolwiek papierów wartościowych. Wszystkie raporty Fitch są pracą zbiorową. Konkretne osoby wskazane w tych raportach brały udział w opracowywaniu opinii w nich zawartych, ale nie są jedynymi za nie odpowiedzialnymi. Osoby te zostały wskazane jedynie jako osoby do kontaktu. Raport prezentujący rating nadany przez Fitch nie jest prospektem ani nie zastępuje informacji zebranych, sprawdzonych i przedstawianych inwestorom przez emitenta i jego agenta w związku ze sprzedażą papierów dłużnych. Ratingi mogą być zmienione lub wycofane w każdej chwili z różnych powodów i jest to suwerenna decyzja Fitch a. Fitch nie oferuje żadnego doradztwa inwestycyjnego. Ratingi nie stanowią rekomendacji kupna, sprzedaży lub trzymania jakichkolwiek papierów wartościowych. Ratingi nie komentują poprawności cen rynkowych, przydatności jakiegokolwiek papieru wartościowego dla danego inwestora, charakterystyki zwolnień podatkowych lub zobowiązań podatkowych związanych z płatnościami z danym papierem wartościowym. Fitch otrzymuje wynagrodzenie od emitentów, ubezpieczycieli, gwarantów, innych instytucji oraz organizatorów za usługi ratingowe. Opłaty te zazwyczaj zamykają się w przedziale od USD do USD (lub równowartości tej kwoty w innych walutach) za emisję. W niektórych wypadkach Fitch ocenia wszystkie lub dużą część emisji danego emitenta, lub ubezpieczonych lub gwarantowanych przez danego ubezpieczyciela lub gwaranta, w ramach jednej opłaty rocznej. Taka opłata kształtuje się w przedziale od USD do USD (lub równowartość tej kwoty w innych walutach). Nadanie, publikacja i dystrybucja ratingu przez Fitch nie stanowi zgody Fitch a do używania jego nazwy w roli eksperta w związku z jakąkolwiek rejestracją w ramach przepisów o publicznym obrocie papierów wartościowych w USA, ustawy Financial Services and Markets Act z 2000 roku w Wielkiej Brytanii (United Kingdom) lub podobnych praw i regulacji w każdym innym państwie. Z powodu relatywnej efektywności elektronicznej publikacji i dystrybucji, analizy Fitch mogą być dostępne dla prenumeratorów tych wersji do 3 dni wcześniej niż dla prenumeratorów wersji drukowanej. Informacja dotycząca tylko Australii, Nowej Zelandii, Tajwanu, Korei Południowej: Fitch Australia Pty Ltd posiada licencję na świadczenie usług finansowych w Australii (Australian Financial Services Licence no ), upoważniającą do przyznawania ratingów kredytowych tylko klientom hurtowym (wholesale clients). Informacje o ratingach kredytowych publikowane przez Fitch nie są przeznaczone do wykorzystywania przez osoby, które są klientami detalicznymi w rozumieniu ustawy Corporations Act