Finanse Publiczne. Miasto Kielce. Polska. Raport kredytowy. Główne czynniki ratingu. Czynniki zmiany ratingu. Ratingi

Transkrypt

1 Polska Raport kredytowy Tłumaczenie z języka angielskiego patrz strona 11 Ratingi Międzynarodowy długoterminowy IDR W walucie zagranicznej BBB- W walucie krajowej BBB- Krajowy Długoterminowy Perspektywa ratingów A-(pol) Długoterminowego IDR w Pozytywna walucie zagranicznej Długoterminowego IDR ratingu Pozytywna w walucie krajowej Długoterminowego ratingu Pozytywna krajowego Wybrane dane Dochody operacyjne 941,5 909,0 (mln zł) Zadłużenie (mln zł) 569,2 541,1 Nadwyżka operacyjna 7,31 8,39 /Dochody operacyjne (%) Obsługa długu/dochody 6,85 7,86 bieżące (%) Dług/Nadwyżka bieżąca 10,8 8,9 (lata) Nadwyżka operacyjna/ 4,10 4,70 Odsetki zapłacone (x) Wydatki majątkowe/ 18,95 19,12 Wydatki ogółem (%) Nadwyżka(deficyt) przed -4,94-3,64 obsługą długu/dochody ogółem (bez nowego zadłużenia) (%) Nadwyżka bieżąca/ Wydatki majątkowe (%) 24,01 28,53 Raporty IPF Institutional Framework for Polish Subnationals (March 2014) Polish Subnationals Debt Regulations (July 2013) Interpreting the Financial Ratios in International Public Finance Reports (July 2010) Analitycy Magdalena Mikołajczak magdalena.mikolajczak@fitchratings.com Maurycy Michalski maurycy.michalski@fitchratings.com Główne czynniki ratingu Poprawa wyników: Fitch Ratings zmienił perspektywę ratingów Miasta Kielce ze Stabilnej na Pozytywną i potwierdził ratingi na skutek poprawy wyników operacyjnych oraz bezpiecznych wskaźników zadłużenia. Fitch oczekuje, że Miasto utrzyma dobre wyniki operacyjne w średnim okresie w wyniku skutecznego zarządzania na poziomie finansowym oraz operacyjnym. Ratingi biorą również pod uwagę umiarkowane zadłużenie bezpośrednie Kielc, ograniczone potrzeby pożyczkowe oraz spodziewane niskie ryzyko wynikające z zadłużenia spółek miejskich w średnim okresie. Dobra marża operacyjna: Fitch oczekuje, że Miasto utrzyma zadowalające wyniki operacyjne w latach z marżą operacyjną wynoszącą średnio 7-8% przewyższającą od 1,7 do 2 razy obsługę zadłużenia oraz zapewniającą bezpieczny poziom wskaźnika zadłużenia do nadwyżki bieżącej na poziomie lat. Prognoza ta opiera się na założeniu, że Władze Miasta będą utrzymywać wzrost wydatków operacyjnych poniżej wzrostu dochodów operacyjnych. Ponadto wzrost gospodarczy Polski powinien wspierać rozwój lokalnej gospodarki i pozytywnie wpłynąć na dochody podatkowe Miasta. Kontynuacja programów racjonalizacji wydatków: W celu ograniczenia wydatków w najbardziej kosztownych obszarach działalności, Władze Miasta ściśle kontrolują wydatki, w szczególności koncentrując się na zatrudnieniu, optymalizacji sieci szkół, organizacji przetargów zbiorowych na zakup mediów i modernizacji budynków publicznych. Kontrola wydatków oraz ostrożna polityka Władz Miasta dotycząca finansów pozwoliła na poprawę wyników operacyjnych w latach W 2014r. marża operacyjna Kielc wyniosła 7,3%, zgodnie z prognozami Fitch i powyżej średniej wynoszącej 5,3% w latach Ograniczona presja na wzrost zadłużenia: Fitch prognozuje, że zadłużenie bezpośrednie w latach pozostanie na umiarkowanym poziomie wynoszącym około 65%-70% dochodów bieżących, biorąc pod uwagę mniejsze zapotrzebowanie na dług w porównaniu do innych miast. Oczekujemy, że w 2015r. wydatki majątkowe będą wysokie i wyniosą 300 mln zł (24% wydatków ogółem) na skutek przesunięcia inwestycji z 2014r. na 2015 r. oraz ostatecznych płatności za inwestycje współfinansowane z dotacji UE z okresu programowania Rozpoczęcie inwestycji współfinansowanych z dotacji UE z perspektywy na lata może wymagać czasu. Kolejny duży wzrost wydatków majątkowych jest spodziewany w latach , ale prognozujemy, że w większości będą one finansowane z dochodów majątkowych (w tym funduszy z UE) i nadwyżki bieżącej, co ograniczy zapotrzebowanie Miasta na finansowanie długiem. Umiarkowane ryzyko pośrednie: Fitch oczekuje, że ryzyko pośrednie Miasta pozostanie niskie w średnim okresie (68 mln zł w 2014r.) i będzie wynikało głównie z zadłużenia spółek komunalnych, które są samowystarczalne finansowo. Miasto wspiera swoje spółki poprzez dopłaty do ich kapitału, około 13 mln zł w 2014r. i 5,9% wydatków majątkowych ogółem. Czynniki zmiany ratingu Dalsza poprawa wyników operacyjnych: Ratingi mogą zostać podniesione, jeśli Miasto utrzyma wyniki operacyjne na poziomie z lat oraz wskaźnik długu do nadwyżki bieżącej poniżej 12 lat Maja 2015

2 Historia ratingu Data Długoterminowego IDR w walucie zagranicznej Długoterminowego IDR w walucie krajowej BBB- BBB BBB- BBB BBB- BBB BBB- BBB BBB- BBB BBB- BBB BBB- BBB BBB- BBB BBB- BBB BBB- BBB BBB- BBB- Główne czynniki ratingu Podsumowanie: Słabe i mocne strony Otoczenie prawne Zadłużenie i płynność Gospodarka Finanse Zarządzanie i administracja Status Neutralny Neutralny Neutralny Neutralny Neutralny Trend Stabilny Stabilny Stabilny Pozytywny Stabilny Żródło: Fitch Mocne strony: Spodziewane dobre wyniki operacyjne w średnim okresie na skutek dobrego zarządzania finansowego i operacyjnego Umiarkowane zadłużenie i mniejsze zapotrzebowanie na dług Dobra płynność Słabe strony: Bardziej wymagające otoczenie gospodarcze, w którym działa Miasto, w porównaniu do grupy porównawczej Otoczenie prawne Otoczenie instytucjonalno-prawne sektora samorządowego w Polsce pozostaje względnie stabilne. Jednostkami samorządu terytorialnego (JST) są gminy, powiaty i województwa (miasta na prawach powiatu wykonują zadania zarówno gminy, jak i powiatu). Działalność JST jest nadzorowana i weryfikowana przez administrację rządową. Finanse jednostek samorządowych są jawne. JST są zobowiązane do publikowania na swoich stronach internetowych uchwał budżetowych, rocznych i półrocznych sprawozdań z wykonania budżetu oraz wieloletnich prognoz finansowych. Sprawozdawczość budżetowa dotycząca zrealizowanych dochodów i wydatków jest prowadzona w oparciu o metodę kasową. Źródła dochodów wszystkich szczebli JST są określone przez prawo, co ogranicza uznaniowość działań strony rządowej. Poza tym istnieje mechanizm wyrównywania poziomu dochodów poszczególnych JST, który przekazuje dochody z bogatszych JST do biedniejszych. Postępująca stopniowa decentralizacja zadań nie pozostaje bez wpływu na budżety JST. Środki przyznawane jednostkom na realizację nowych zadań powodują zwiększenie budżetów, ale równocześnie przyczyniają się do zmniejszania elastyczności finansowej JST. Otrzymywane środki są bowiem często, niewystarczające do realizacji przekazywanych zadań. Co do zasady JST nie mogą uchwalić budżetu z deficytem na poziomie operacyjnym, jednak nie mają ograniczeń dotyczących deficytów na poziomie inwestycyjnym. Wolne środki JST mogą lokować na rachunkach w bankach z siedzibą na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, w skarbowe papiery wartościowe oraz w obligacje emitowane przez inne JST. Na sfinansowanie przejściowego deficytu budżetowego w ciągu roku JST mogą zaciągać krótkoterminowy dług, który muszą spłacić najpóźniej do końca roku, w którym został zaciągnięty. Każda JST musi spełnić indywidualny wskaźnik zadłużenia obliczany oddzielnie dla każdej z nich. Planowana w budżecie relacja obsługi zadłużenia do dochodów ogółem nie może przekraczać średniej relacji nadwyżki bieżącej powiększonej o dochody ze sprzedaży majątku do dochodów ogółem z ostatnich 3 lat. Zdaniem Fitch, te regulacje powinny sprzyjać poprawie wyników operacyjnych JST, co poprawia ich wiarygodność finansową. JST nie mogą ogłosić upadłości. W przypadku problemów finansowych jednostka może wystąpić o przyznanie pożyczki z budżetu państwa, po uprzednim wdrożeniu postępowania naprawczego. Nie można jednak wykluczyć, że JST nie będą w stanie wywiązywać się terminowo ze swoich zobowiązań finansowych. 2

3 Tablica 1 Zadłużenie, płynność i zobowiązania pośrednie Zdaniem Fitch w latach zadłużenie bezpośrednie Miasta wzrośnie w ujęciu nominalnym, ale utrzyma się na bezpiecznym poziomie poniżej 70% dochodów bieżących. Wskaźnik zadłużenie do nadwyżki bieżącej powinien utrzymać na bezpiecznym poziomie lat w latach W ocenie Fitch, kontynuowana przez Miasto polityka racjonalizacji wydatków i kontroli kosztów, powinna wspierać dobre wyniki operacyjne i nadwyżkę operacyjną od 1,7 do 2 razy wyższą od rocznej obsługi zadłużenia. Wzrost zadłużenia będzie związany z inwestycjami oraz restrukturyzacją zadłużenia. Główne inwestycje będą dotyczyły infrastruktury drogowej oraz transportu. Władze Kielc zamierzają ubiegać się środki dostępne dla polskich jednostek samorządu terytorialnego w ramach perspektywy finansowej UE Jednakże rozpoczęcie nowych inwestycji współfinansowanych przez dotacje UE nie jest spodziewane wcześniej niż na początku 2016 roku. Polityka zadłużania i struktura długu Na koniec 2014 roku bezpośrednie zadłużenie Kielc było prawie w całości oprocentowane według zmiennych stóp, co naraża Miasto na ryzyko stóp procentowych. Jednakże to ryzyko jest ograniczone przez rozważne podejście władz do budżetu, ponieważ Miasto zwykle planuje w budżecie wyższe odsetki niż faktycznie zapłacone, by zapewnić wystarczające środki w razie nieoczekiwanych zmian stóp procentowych. Miasto nie jest narażone na ryzyko kursowe, ponieważ całe zadłużenie jest denominowane w walucie krajowej. Miasto aktywnie zarządza długiem, na przykład wcześniej spłacając kredyty najwyżej oprocentowane, jak miało to miejsce w latach Restrukturyzacja zadłużenia ma pozytywny wpływ na budżet Miasta, ale pogarsza wskaźniki obsługi długu. Bez wspomnianej restrukturyzacji wskaźnik zadłużenia do nadwyżki operacyjnej wyniósłby 37% zamiast 94% w 2014r. Restrukturyzacja zadłużenia jest rozważana również w średnim okresie. Miasto może wcześniej spłacić już zaciągnięte zadłużenie i zastąpić go nowym na korzystniejszych warunkach. Pozwoliłoby to na wydłużenie terminu zapadalności i mogłoby obniżyć koszty obsługi zadłużenia. Tablica 2 Struktura zadłużenia bezpośredniego na 31 grudnia 2014r. (mln zł) Wartość zobowiązania wg umowy Okres karencji Zapadalność Kwota długu na (%) Kredyty bankowe lat Emisja obligacji 86 3 lata Pożyczki preferencyjne 4 brak 2016, Razem Źródło: Płynność Fitch ocenia płynność Kielc jako dobrą. Stany na rachunkach Kielc na koniec poszczególnych miesięcy wynosiły średnio 18 mln zł. Miasto ma do dyspozycji kredyt w rachunku bieżącym w wysokości 30 mln zł (dostępny do końca 2015r.), z którego może skorzystać w przypadku przejściowych problemów z płynnością lub w celu opóźnienia zaciągania kredytów inwestycyjnych. Miasto posiada skonsolidowany rachunek bankowy, co zapewnia lepszą płynność oraz niższe koszty obsługi bankowej. Zobowiązania pośrednie Ryzyko pośrednie Kielc jest niskie i zdaniem Fitch pozostanie niskie w średnim okresie Składa się na nie głównie zadłużenie spółek komunalnych (63 mln zł na koniec 2014r.), z czego 3

4 większość dotyczy zadłużenia Kieleckiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego (KTBS) oraz spółek świadczących usługi komunalne (RPZiUK i PGO). Ryzyko dla budżetu Kielc wynikające z długu tych spółek jest ograniczone, ponieważ są one samowystarczalne finansowo. Zadłużenie spłacają z czynszów płaconych przez lokatorów w ramach budownictwa społecznego lub z opłat otrzymywanych od użytkowników końcowych. Miasto zapewnia wsparcie finansowe niektórym spółkom komunalnym w formie dopłat do ich kapitału (w 2014r. około 13 mln zł lub 5,9% wydatków majątkowych ogółem). Na koniec 2014r. Kielce nie udzieliły żadnych poręczeń oraz nie planują udzielana poręczeń w średnim okresie. Największe ryzyko pośrednie dla Miasta generuje spółka Korona S.A. (klub sportowy). W 2008r. Miasto przejęło spółkę i od tamtego czasu podniosło jej kapitał zakładowy o łączną kwotę ok. 50 mln zł (7,8 mln zł w 2014r.) Ponieważ spółka jest w słabej kondycji finansowej i wykazuje straty, może potrzebować wsparcia finansowego Miasta do czasu, kiedy znajdzie dla niej inwestora. Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami będzie realizować duży program inwestycyjny do końca 2015 roku o łącznej wartości 230 mln zł, w tym około 64% wydatków inwestycyjnych pokryją środki UE. Pozostała część finansowania będzie pochodzić ze środków własnych PGO oraz kredytu z NFOŚ udzielonego na preferencyjnych warunkach. Tablica 3 Spółki z udziałem Miasta (mln zł) 2014 Spółka Udział miasta (%) Kapitał podstawowy Zysk/ Strata netto Zadłużenie długoterminowe Aktywa ogółem 2014* * Targi Kielce S.A. 99,9 98,6 203,7 5,5 0,0 0,0 Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki ,8 87,2 0,5 0,1 0,5 Cieplnej Sp. z o.o Rejonowe Przedsiębiorstwo Zieleni i ,2 73,9 4,0 8,6 19,9 Usług Komunalnych Sp. z o.o. Kieleckie Towarzystwo Budownictwa ,5 80,8 0,8 20,5 28,7 Społecznego Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Gospodarki ,4 147,4 3,9 14,0 19,3 Odpadami Sp. z o.o. Port Lotniczy Kielce S.A ,2 1,2-0,1 0,0 0,0 Korona S.A ,6 2,0-3,9 0,0 0,0 Razem 43,3 68,3 *: dane wstępne Źródło: Tablica 4 Finanse Fitch oczekuje, że w latach Miasto utrzyma nadwyżkę operacyjną na poziomie około 7-8% dochodów operacyjnych lub od 1,7 do 2 razy wyższą od obsługi zadłużenia (szacowanej średnio na 44 mln zł). Prognoza jest oparta na założeniu, że władze Miasta utrzymają tempo wzrostu wydatków operacyjnych poniżej tempa wzrostu dochodów operacyjnych. Kontrola wydatków oraz ostrożna polityka finansowa Miasta przełożyła się na poprawę wyników operacyjnych w latach W 2014 roku marża operacyjna Kielc wyniosła 7,3%, zgodnie z oczekiwaniami Fitch i była powyżej średniej z lat (5,3%). Jednorazowy wzrost wydatków operacyjnych powyżej wzrostu dochodów w 2014r. był spowodowany włączeniem do budżetu MOSIR oraz niższymi dochodami z biletów na przejazd komunikacją miejską. Dochody operacyjne Zdaniem Fitch dochody operacyjne będą rosły średnio 3-4% w latach , głównie na skutek wzrostu lokalnej gospodarki wspierającej dochody z podatków dochodowych i lokalnych oraz rosnącej bazy podatkowej. 4

5 Tablica 5 Dochody operacyjne (mln zł) a (%) CIT, PIT Podatek od nieruchomości Podatek od czynności cywilno-prawnych Opłata śmieciowa (od lipca 2013) Pozostałe podatki i opłaty lokalne Transfery bieżące Pozostałe dochody operacyjne Razem a dane wstępne Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetów miasta W latach Kielce zdecydowały się nie podnosić stawek podatków lokalnych do maksymalnego poziomu, w rezultacie Miasto ma pewien margines w zakresie zwiększania dochodów. W 2014r. skutek finansowy zastosowania stawek niższych niż ustawowe wyniósł około 15 mln zł lub 1,5% dochodów operacyjnych. W 2014 r. dochody operacyjne Miasta wzrosły o 3,6% do 945 mln zł, głównie na skutek wzrostu podatków dochodowych. W latach dochody operacyjne dodatkowo zasiliła nowa opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi pobierana przez JST od 2013r. W 2014r. opłata przyniosła Miastu 31 mln zł dodatkowego dochodów. Transfery bieżące nadal największą pozycją dochodów operacyjnych Transfery bieżące pozostaną największym źródłem dochodów operacyjnych Miasta (417 mln zł lub 44% dochodów operacyjnych w 2014r.). Fitch spodziewa się, że transfery z budżetu centralnego wzrosną głównie pod wpływem subwencji oświatowej, która w 2014 roku wyniosła 246 mln zł. Transfery bieżące, chociaż rosną co roku, nie zapewniają Miastu dodatkowej elastyczności, ponieważ obejmują głównie dotacje celowe przeznaczone na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej takie jak wypłata zasiłków, świadczenia rodzinne, zasiłki społeczne czy na współfinansowanie niektórych zadań własnych, głównie w pomocy społecznej i oświaty. Rosnące dochody podatkowe Dochody z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) i prawnych (CIT) pozostaną drugim największym źródłem dochodów Miasta z 24% udziałem w dochodach operacyjnych w 2014r. Fitch oczekuje, że tempo wzrostu dochodów podatkowych w latach wyniesie 3% rocznie. Stawki podatków dochodowych są ustalane przez rząd i są wrażliwe na zmiany trendów gospodarczych. Bieżąca sytuacja gospodarcza Polski sprzyja dochodom z tego źródła, które od 2011r. stopniowo rosną. Według Fitch, ta tendencja powinna utrzymać się w średnim okresie. Podatek od nieruchomości stabilnym źródłem dochodów Największy udział (60%) w podatkach i opłatach lokalnych ma podatek od nieruchomości. Fitch prognozuje stopniowy wzrost dochodów z tego źródła około 2-3% rocznie w latach w wyniku rozwoju bazy podatkowej. Stawki tego podatku są ustalone poniżej maksymalnych limitów (ustalanych co roku przez Ministerstwo Finansów). Podniesienie stawek do maksymalnego limitu dałoby Miastu 13,4 mln zł dodatkowego dochodu z tego tytułu w 2014r. Tablica 6 Wydatki operacyjne (mln zł) a (%) Oświata Pomoc społeczna Administracja publiczna Transport i drogi Pozostałe Razem a dane wstępne Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetów miasta Wydatki operacyjne Presja na wzrost wydatków operacyjnych utrzyma się Podobnie jak wiele samorządów w Polsce budżet Kielc jest pod silną presją wydatków operacyjnych. Celem Władz Miasta jest utrzymanie wzrostu wydatków operacyjnych poniżej wzrostu dochodów operacyjnych, co Fitch ocenia jako pozytywny czynnik ratingu. Zdaniem Fitch, wydatki operacyjne Miasta będą rosły około 3% rocznie w latach Dodatkowa presja na wydatki operacyjne może dotyczyć kosztów zakończonych inwestycji. Program racjonalizacji wydatków Fitch uważa, że prowadzona przez Władze Kielc polityka racjonalizacji wydatków operacyjnych powinna umożliwić Miastu utrzymanie zadawalających wyników na poziomie operacyjnym. Dzięki działaniom mającym na celu racjonalizacje wydatków, podjętym w poprzednich latach, udało się ograniczyć tempo wzrostu wydatków operacyjnych. Powyższe działania powinny przynosić pozytywne efekty również w średnim okresie. Oświata - najbardziej kosztowne zadanie Miasta Podobnie jak w przypadku innych polskich miast, w średnim okresie oświata pozostanie największą pozycją wydatków stanowiącą 37% wydatków operacyjnych. W 2014r. jej średni 5

6 udział w Miastach z grupy porównawczej wynosił 38%-41%. Subwencja oświatowa i pozostałe dochody operacyjne w sektorze nie są wystarczające na pokrycie wszystkich wydatków operacyjnych generowanych przez oświatę. Wywiera to dodatkową presję na budżet Miasta, ponieważ pozostała część (około 21% w 2014r.) Miasto musi finansować ze środków własnych. Presja wynika głównie z podwyżek wynagrodzeń nauczycieli powyżej poziomu inflacji, która jest wynikiem negocjacji pomiędzy związkami zawodowymi i rządem. Dochody i wydatki majątkowe Główne obszary inwestycji Miasta to lokalna infrastruktura drogowa, transport publiczny oraz mieszkalnictwo. Celem Miasta jest wykorzystywanie funduszy unijnych dostępnych dla polskich jednostek samorządu terytorialnego w ramach perspektywy finansowej UE na lata , która zakłada możliwość ubiegania się o 85% dofinansowania inwestycji. Udział środków własnych w inwestycjach współfinansowanych przez UE będzie finansowany częściowo z nowego zadłużenia, a częściowo z nadwyżki operacyjnej. Oczekujemy, że w 2015r. wydatki majątkowe będą wysokie i wyniosą 300 mln zł na skutek przesunięcia inwestycji z 2014r. na 2015r. oraz ostatecznych płatności za inwestycje współfinansowane z dotacji UE z okresu programowania Rozpoczęcie inwestycji współfinansowanych z dotacji UE z perspektywy na lata może wymagać czasu. Rozpoczęcie nowych inwestycji nie jest spodziewane przed końcem 2015r., a kolejny duży wzrost wydatków majątkowych może nastąpić w latach Władze lokalne Fitch oczekuje, że polityka Miasta w zakresie zarządzania finansami i rozwoju Miasta będzie kontynuowana. W wyniku ostatnich wyborów samorządowych w listopadzie 2014r. Prezydent Wojciech Lubawski został wybrany na kolejną kadencję, a piastuje to stanowisko od 2002 roku. Organem stanowiącym Kielc jest składająca się z 25 radnych Rada Miasta. Obecnie w Radzie Miasta nie ma formalnej koalicji. Prezydent nie posiada większości w Radzie. Działania Władz Miasta Władze Kielc koncentrują się na tworzeniu korzystnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości w Mieście i pozyskiwaniu nowych inwestorów oraz na poprawie infrastruktury lokalnej. Miasto przygotowuje nieruchomości pod inwestycje komercyjne i mieszkaniowe na terenie Kielc, głównie poprzez opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego oraz uzbrajanie terenów inwestycyjnych. Oczekujemy również, że Miasto będzie dalej utrzymywało kontrolę wydatków operacyjnych. Aby ograniczyć wzrost sztywnych wydatków, władze Miasta monitorują zatrudnienie, optymalizują liczbę szkół, organizują zbiorcze przetargi na media miejskie i modernizują budynki publiczne. Działania te powinny pozwolić Kielcom na utrzymanie wzrostu wydatków operacyjnych poniżej lub na poziomie wzrostu dochodów operacyjnych w średnim okresie. Gospodarka Kielce, stolica województwa świętokrzyskiego, są ważnym ośrodkiem administracyjnym, kultury i edukacji w regionie. Na wyższych uczelniach w Mieście studiuje ponad osób. Województwo świętokrzyskie, które stanowi około 3,7% terytorium Polski, jest zamieszkane przez 3,3% ludności kraju, jest jednym z pięciu najsłabiej rozwiniętych województw w Polsce i generuje tylko 2,5% PKB kraju. Z tego względu województwo to kwalifikuje się do otrzymywania dodatkowych środków unijnych przeznaczonych na rozwój regionalny w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Gospodarka Kielc jest zdywersyfikowana, ważną rolę odgrywa sektor usług, który generuje 64% Wartości Dodanej Brutto (2012r.) i 24% udziałem sektora przemysłowego. W 2012r. (ostatnie dostępne dane) PKB na mieszkańca podregionu kieleckiego, który obejmuje Kielce oraz okoliczne miasta i gminy stanowił 81,3% średniej krajowej. Jednak wskaźniki dla samego Miasta powinny być wyższe, ponieważ jest to najsilniejszy ośrodek gospodarczy w podregionie. 6

7 Przemysł jest reprezentowany przez firmy z branży budowlanej, poligraficznej, farmaceutycznej, metalurgicznej i maszynowej. Liczba firm zarejestrowanych w Kielcach była stabilna w ostatnich latach i wynosiła ponad podmiotów. Wskaźnik firm na mieszkańców w Kielcach (138 w 2012r.) jest wyższy niż średnia krajowa (100), i jest jednym z najwyższych spośród miast z grupy porównawczej. Około 10,5% spółek handlowych zarejestrowanych w Mieście (259) stanowią spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Kielce liczą około mieszkańców. Ludność Miasta starzeje się, co odzwierciedla udział osób w wieku poprodukcyjnym (21,6% w 2013 w porównaniu ze średnią krajową około 18%) w strukturze ludności i może skutkować wyższymi wydatkami na opiekę społeczną i zdrowotną w długim okresie. Wskaźnik przyrostu naturalnego ma silną tendencję spadkową (o 1,3 promila w 2013r.) w porównaniu ze średnią krajową (0,4 promila) i ujemny wskaźnik migracji. Stopa bezrobocia na koniec 2014 roku w wysokości 9,8% była niższa od średniej krajowej (11,5%). Spółka Targi Kielce (TK), w której Miasto posiada prawie 100% udziałów, jest jednym z dwóch największych organizatorów targów w Polsce. TK organizują ponad 70 targów, wystaw i konferencji każdego roku dla różnych branż m.in. dla budownictwa, rolnictwa, przemysłu energetycznego oraz obronnego. TK, które w ostatnich latach rozwijały się dynamicznie, zamierzają ciągle poszerzać swoją ofertę wystawienniczą. Fitch prognozuje, że w latach realny wzrost PKB Polski wyniesie 3%. Wzrost gospodarczy kraju powinien sprzyjać rozwojowi Miasta. Ponadto modernizacja lokalnej infrastruktury również będzie korzystnie oddziaływać na gospodarkę lokalną, stymulując działalność gospodarczą w mieście, co może przełożyć się na wyższe dochody z tytułu podatków. 7

8 Załącznik A (mln zł) Podatki 294,0 307,6 317,6 328,1 344,4 Transfery otrzymane (dotacje i subwencje) 352,1 371,4 392,4 416,4 417,0 Opłaty i pozostałe dochody operacyjne 149,1 154,0 152,4 164,5 180,1 Dochody operacyjne 795,2 833,0 862,4 909,0 941,5 Wydatki operacyjne -751,5-790,9-815,9-832,7-872,7 Nadwyżka operacyjna 43,7 42,1 46,5 76,3 68,8 Dochody finansowe 0,5 0,6 0,7 1,0 0,5 Odsetki zapłacone -8,7-12,4-18,9-16,3-16,7 Nadwyżka bieżąca 35,5 30,3 28,3 61,0 52,6 Dochody majątkowe 122,5 196,3 118,4 115,5 114,3 Wydatki majątkowe -222,7-326,4-259,2-213,8-219,1 Bilans majątkowy -100,2-130,1-140,8-98,3-104,8 Nadwyżka (Deficyt) przed obsługą zadłużenia -64,7-99,8-112,5-37,3-52,2 Nowe zadłużenie 110,1 222,6 154,5 76,6 76,0 Spłata zadłużenia -50,2-86,1-20,5-55,2-47,8 Zmiana zadłużenia netto 59,9 136,5 134,0 21,4 28,2 Wynik budżetu ogółem -4,8 36,7 21,5-15,9-24,0 Zadłużenie Krótkoterminowe 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Długoterminowe 250,6 386,3 520,0 541,1 569,2 Zadłużenie bezpośrednie 250,6 386,3 520,0 541,1 569,2 + Inne zobowiązania dłużne 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Zadłużenie ogółem 250,6 386,3 520,0 541,1 569,2 - Wolne środki 24,6 62,9 82,0 66,8 42,8 Zadłużeniem ogółem netto 226,0 323,4 438,0 474,3 526,4 + Udzielone poręczenia 0,0 4,7 0,0 0,0 0,0 + Zadłużenie spółek komunalnych oraz SPZOZ-ów 42,4 40,5 59,8 55,8 68,3 (bez poręczeń) Ogółem zadłużenie i zobowiązania pośrednie netto 268,4 368,6 497,8 530,1 594,7 Memo do zadłużenia bezpośredniego (%) udział zadłużenia w walutach obcych (%) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 udział emisji w zadłużeniu ogółem (%) 0,0 22,3 16,6 15,9 15,0 udział zadłużenia o oprocentowaniu stałym (%) 1,8 0,5 0,5 0,7 0,5 Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetów Miasta 8

9 Załącznik B Wskaźniki budżetowe Nadwyżka operacyjna/ Dochody operacyjne (%) 5,5 5,05 5,39 8,39 7,31 Nadwyżka bieżąca/ Dochody bieżące a (%) 4,46 3,63 3,28 6,7 5,58 Nadwyżka (deficyt) przed obsługą zadłużenia/ Dochody ogółem b (%) -7,05-9,69-11,46-3,64-4,94 Wynik budżetu ogółem/ Dochody ogółem (%) -0,52 3,56 2,19-1,55-2,27 Wzrost dochodów operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 4,75 3,53 5,4 3,58 Wzrost wydatków operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 5,24 3,16 2,06 4,8 Wzrost nadwyżki bieżącej (% zmiana w ciągu roku) b.d. -14,65-6,6 115,55-13,77 Wskaźniki zadłużenia Wzrost zadłużenia bezpośredniego (% zmiana w ciągu roku) b.d. 54,15 34,61 4,06 5,19 Odsetki zapłacone/ Dochody operacyjne (%) 1,09 1,49 2,19 1,79 1,77 Nadwyżka operacyjna/ Odsetki zapłacone (wielokrotność) 5 3,4 2,5 4,7 4,1 Obsługa zadłużenia bezpośredniego/ Dochody bieżące (%) 7,4 11,82 4,56 7,86 6,85 Obsługa zadłużenia bezpośredniego/ Nadwyżka operacyjna (%) 134,78 233,97 84,73 93,71 93,75 Zadłużenie bezpośrednie/ Dochody bieżące (%) 31,49 46,34 60,25 59,46 60,42 Zadłużenie ogółem/ Dochody bieżące (%) 31,49 46,34 60,25 59,46 60,42 Zadłużenie bezpośrednie/ Nadwyżka bieżąca (lata) 7,1 12,7 18,4 8,9 10,8 Ogółem zadłużenie i zobowiązania pośrednie netto/ Dochody 33,73 44,22 57,68 58,25 63,13 bieżące (%) Zadłużenie ogółem/ Nadwyżka bieżąca (lata) 7,1 12,7 18,4 8,9 10,8 Zadłużenie bezpośrednie/ PKB (%) 4,12 5, Zadłużenia bezpośrednie na mieszkańca (PLN) Wskaźniki dochodów Dochody operacyjne/ Planowane dochody operacyjne (%) 108, ,33 104,88 105,64 Dochody podatkowe/ Dochody operacyjne (%) 36,97 36,93 36,83 36,09 36,58 Podatki lokalne/ Dochody podatkowe ogółem 35,14 33,45 34,1 34,47 32,81 Otrzymane transfery bieżące/ Dochody operacyjne (%) 44,28 44,59 45,5 45,81 44,29 Dochody operacyjne/ Dochody b ogółem (%) 86,6 80,88 87,87 88,64 89,13 Dochody b na mieszkańca (PLN) Wskaźniki wydatków Wydatki operacyjne/ Planowane wydatki operacyjne (%) 105,52 102,59 100,78 103,38 104,54 Wydatki na wynagrodzenia/ Wydatki operacyjne (%) 45,58 45,54 47,09 46,78 46,03 Transfery bieżące/ Wydatki operacyjne (%) 9,35 10,03 10,09 9,56 8,91 Wydatki majątkowe/ Planowane wydatki majątkowe (%) 56,91 77,79 55,25 78,09 69,75 Wydatki majątkowe/ Wydatki ogółem (%) 21,56 26,85 23,26 19,12 18,95 Wydatki majątkowe/ Lokalny PKB (%) 3,66 5, Wydatki na mieszkańca (PLN) Finansowanie wydatków majątkowych Nadwyżka bieżąca/ Wydatki majątkowe (%) 15,94 9,28 10,92 28,53 24,01 Dochody majątkowe/ Wydatki majątkowe (%) 55,01 60,14 45,68 54,02 52,17 Zmiana zadłużenia netto/ Wydatki majątkowe (%) 26,9 41,82 51,7 10,01 12,87 a wraz z dochodami finansowym b bez nowego zadłużenia b,d, brak danych Źródło: Fitch na podstawie budżetów Miasta 9

10 Finanse Publiczne Załącznik C Grupa porównawcza Nadwyżka operacyjna % dochodów operacyjnych Nadwyżka (Deficyt) % dochodów ogółem Podatki % dochodów operacyjnych Wydatki majątkowe % wydatków ogółem Zadłużenie do dochodów bieżących (%) 2013 Mediana dla grupy posiadającej rating na poziomie BBB Obsługa zadłużenia do dochodów bieżacych (%) 2013 Toruń (BBB) Białystok (BBB) Rzeszów (BBB) Kielce (BBB-) Płock (BBB) Mediana (BBB) Częstochowa (BBB) Płock (BBB) Toruń (BBB) Białystok (BBB) Kielce (BBB-) Mediana (BBB) Rzeszów (BBB) Częstochowa (BBB)

11 Tłumaczenie z oryginału opublikowanego dnia 19 maja 2015r. w języku angielskim. Wersja angielska jest wiążąca. Powyższe ratingi zostały nadane na zlecenie emitenta, i w związku z tym Fitch otrzymał wynagrodzenie za ich nadanie. WSZYSTKIE RATINGI FITCH PODLEGAJĄ PEWNYM OGRANICZENIOM ORAZ WYŁĄCZENIOM ODPOWIEDZIALNOŚCI. PROSIMY O ZAPOZNANIE SIĘ Z TYMI OGRANICZENIAMI I WYŁĄCZENIAMI ODPOWIEDZIALNOŚCI NA STRONIE FITCH: CREDITRATINGS. PONADTO, NA STRONIE AGENCJI ZNAJDUJĄ SIĘ PUBLICZNIE DOSTĘPNE DEFINICJE RATINGÓW ORAZ ZASADY ICH STOSOWANIA. OPUBLIKOWANE TAM RATINGI, KRYTERIA ORAZ METODYKI SĄ W KAŻDEJ CHWILI DOSTĘPNE. NA STRONIE AGENCJI W SEKCJI CODE OF CONDUCT ZNAJDUJĄ SIĘ DOKUMENTY: CODE OF CONDUCT, CONFIDENTIALITY, CONFLICTS OF INTEREST, AFFILIATE FIREWALL, COMPLIANCE, A TAKŻE INNE ODPOWIEDNIE DOKUMENTY DOTYCZĄCE POLITYK I PROCEDUR STOSOWANYCH PRZEZ FITCH. FITCH MÓGŁ RÓWNIEŻ ZREALIZOWAĆ INNĄ, DOZWOLONĄ POD OBECNYMI REGULACJAMI, USŁUGĘ TEMU OCENIANEMU EMITENTOWI LUB POWIĄZANYM Z NIM PODMIOTOM TRZECIM. DALSZE INFORMACJE DOTYCZĄCE TEJ USŁUGI RATINGOWEJ, DLA KTÓREJ ANALITYK WIODĄCY JEST UMIEJSCOWIONY W PODMIOCIE ZAREJESTROWANYM W UE, MOŻNA ZNALEŹĆ NA STRONIE EMITENTA NA STRONIE INTERNETOWEJ FITCH. Copyright 2014 Fitch, Inc., Fitch Ratings Ltd. i jego podmioty zależne. 33 Whitehall Street, NY, NY Telefon: , (212) Fax: (212) Kopiowanie lub wykorzystywanie w całości lub w części bez zgody jest zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone. W procesie nadawania i utrzymywania ratingów, Fitch bazuje na faktycznych informacjach otrzymanych od emitentów i underwriterów i innych źródeł, które według Fitch są wiarygodne. Fitch przeprowadza rozsądne badanie faktycznych informacji, na których bazuje, zgodnie ze swoją metodyką oraz otrzymuje rozsądne potwierdzenie tych informacji w niezależnych źródłach, w miarę dostępności tych źródeł dla danego papieru wartościowego lub w danej jurysdykcji. Sposób weryfikacji faktów przez Fitch i zakres otrzymanej weryfikacji od stron trzecich będzie się różnić w zależności od charakteru danego papieru wartościowego i jego emitenta, wymogów i zwyczajów w jurysdykcji, w ramach której oceniany papier jest oferowany sprzedawany i/lub jest zlokalizowany emitent, dostępności i charakteru odpowiednich informacji publicznych, dostępu do Zarządu emitenta i jego doradców, dostępności do istniejących wcześniej informacji stron trzecich takich jak: raporty audytorów, zatwierdzone listy z procedurami, oceny, raporty aktuarialne, raporty inżynieryjne, opinie prawne oraz innych raportów sporządzonych przez strony trzecie, dostępności niezależnych i kompetentnych źródeł weryfikujących w związku z konkretnym papierem wartościowym lub w danej jurysdykcji z której pochodzi emitent oraz szeregu innych czynników. Podmioty/osoby wykorzystujące ratingi Fitch powinni zrozumieć, że ani dokładniejsza weryfikacja faktów, ani jakakolwiek weryfikacja przez strony trzecie nie gwarantuje, że wszystkie informacje, na których bazuje Fitch w procesie nadania ratingu będą dokładne i kompletne. Ostatecznie, to emitent i jego doradcy są odpowiedzialni za dokładność informacji, które przekazują Fitch oraz rynkowi w dokumentach oferujących i innych raportach. W procesie nadawania ratingów Fitch musi polegać na pracy ekspertów, takich jak: niezależni audytorzy jeśli chodzi o sprawozdania finansowe oraz prawnicy w zakresie kwestii prawnych i podatkowych. Ponadto, ratingi z natury rzeczy dotyczą zdarzeń przyszłości i bazują na założeniach i oczekiwaniach dotyczących zdarzeń w przyszłości. które z natury rzeczy nie mogą zostać zweryfikowane jako fakty. W efekcie, pomimo jakiejkolwiek weryfikacji teraźniejszych faktów, na rating mogą wpływać przyszłe zdarzenia czy warunki, które nie zostały wzięte pod uwagę w momencie nadania lub potwierdzenia ratingu. Informacje zawarte w tym raporcie są prezentowane w oryginalnej postaci, bez żadnych gwarancji. Rating nadany przez Fitch jest opinią o wiarygodności kredytowej papieru wartościowego. Ta opinia jest oparta na kryteriach i metodykach, które Fitch ciągle ocenia i aktualizuje. Z tego względu, ratingi są pracą zbiorową w ramach Fitch i żadna osoba ani grupa osób nie jest samodzielnie za nie odpowiedzialna. Rating nie odzwierciedla ryzyka poniesienia strat na skutek innych ryzyk niż ryzyko kredytowe chyba, że ryzyka takie zostały dokładnie przedstawione. Fitch nie jest zaangażowany w oferowanie lub sprzedaż jakichkolwiek papierów wartościowych. Wszystkie raporty Fitch są pracą zbiorową. Konkretne osoby wskazane w tych raportach brały udział w opracowywaniu opinii w nich zawartych, ale nie są jedynymi za nie odpowiedzialnymi. Osoby te zostały wskazane jedynie w celach informacyjnych. Raport prezentujący rating nadany przez Fitch nie jest prospektem ani nie zastępuje informacji zebranych, sprawdzonych i przedstawianych inwestorom przez emitenta i jego agenta w związku ze sprzedażą papierów dłużnych. Ratingi mogą być zmienione lub wycofane w każdej chwili z różnych powodów i jest to suwerenna decyzja Fitch a. Fitch nie oferuje żadnego doradztwa inwestycyjnego. Ratingi nie stanowią rekomendacji kupna, sprzedaży lub trzymania jakichkolwiek papierów wartościowych. Ratingi nie komentują poprawności cen rynkowych, przydatności jakiegokolwiek papieru wartościowego dla danego inwestora, charakterystyki zwolnień podatkowych lub zobowiązań podatkowych związanych z płatnościami z danym papierem wartościowym. Fitch otrzymuje wynagrodzenie od emitentów, ubezpieczycieli, gwarantów, innych instytucji oraz organizatorów za usługi ratingowe. Opłaty te zazwyczaj zamykają się w przedziale od USD do USD (lub równowartości tej kwoty w innych walutach) za emisję. W niektórych wypadkach Fitch ocenia wszystkie lub dużą część emisji danego emitenta, lub ubezpieczonych lub gwarantowanych przez danego ubezpieczyciela lub gwaranta, w ramach jednej opłaty rocznej. Taka opłata kształtuje się w przedziale od USD do USD (lub równowartość tej kwoty w innych walutach). Nadanie, publikacja i dystrybucja ratingu przez Fitch nie stanowi zgody Fitch a do używania jego nazwy w roli eksperta w związku z jakąkolwiek rejestracją w ramach przepisów o publicznym obrocie papierów wartościowych w USA, ustawy Financial Services and Markets Act z 2000 roku w Wielkiej Brytanii (United Kingdom) lub podobnych praw i regulacji w każdym innym państwie. Z powodu relatywnej efektywności elektronicznej publikacji i dystrybucji, analizy Fitch mogą być dostępne dla prenumeratorów tych wersji do 3 dni wcześniej niż dla prenumeratorów wersji drukowanej. 11