Agnieszka Kolada IOŚ-PIB. Nowa typologia jezior w Polsce

Transkrypt

1 Agnieszka Kolada IOŚ-PIB Nowa typologia jezior w Polsce

2 Aktualna typologia jezior polskich >50 ha (rok 2004) Region Niż Środkowopolski Niziny Wschodniobałtycko - Białoruskie ubregion Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora Polesia Geologia Niska zaw. Ca <25 mg/l Wsp. chindlera W<2 W>2 4 (9) W<2 W>2 tratyfikacja 1a 1b 2a 2b 3a 3b 5a 5b 6a 6b 7a 7b (16) (10) (113) (12) (163) (234) (52) (2) (87) (49) (5) (11)

3 Podział ekoregionalny jezior Niż Środkowopolski Niziny Wschodniobałtycko- Białoruskie??? Jeziora na Równinach Poleskich??? Wydzielanie odrębnych typów na Równinach Poleskich dyskusyjne

4 Podział ekoregionalny jezior Porównanie median i rozkładu wartości wskaźników biologicznych testem Kruskala-Wallisa dla 57 stratyfikowanych jezior w bardzo dobrym stanie (nieprzekształcone) Chlorofil 'a' [µg/l]: KW-H(1;57) = 0,7343; p = 0,3915 1,6 1,4 Fitoplankton PMPL: KW-H(1;52) = 2,0386; p = 0,1533 Chlorofil 'a' [µg/l] PMPL 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0, ,00 Zach Wsch -0,2 1,0 Zach Wsch 0,95 Makrofity EMI: KW-H(1;39) = 1,6479; p = 0,1992 0,9 EMI 0,90 0,85 0,80 IOJ 0,8 0, ,75 0, ,6 0,5 Fitobentos IOJ: KW-H(1;24) = 1,8537; p = 0,1734 0,65 Zach Wsch 0,4 Zach Wsch Brak uzasadnienia podziału na ekoregiony geograficzne (jeziora zachodnie 2a, 2b, 3a, 3b i 4 i wschodnie 5a, 5b, 6a, 6b, 7a i 7b) dla jezior stratyfikowanych

5 Podział ekoregionalny jezior Porównanie median i rozkładu wartości wskaźników biologicznych testem Kruskala- Wallisa dla 38 polimiktycznych jezior w bardzo dobrym stanie (nieprzekształcone) Chlorofil 'a' [µg/l]: KW-H(1;38) = 0,1941; p = 0,6596 1,6 1,4 Fitoplankton PMPL: KW-H(1;33) = 2,1251; p = 0, ,2 Chlorofil 'a' [µg/l] PMPL 1,0 0,8 0,6 0,4 0, Zach Wsch 0,0 Zach Wsch 1,00 0,95 0,90 Makrofity EMI: KW-H(1;16) = 1,1601; p = 0,2814 1,0 0,9 0,8 Fitobentos IOJ: KW-H(1;12) = 1,9231; p = 0, ,85 EMI 0,80 0, IOJ 0,7 0, ,70 0,5 0,65 Zach Wsch 0,4 Zach Wsch Brak uzasadnienia podziału na ekoregiony geograficzne (jeziora zachodnie 2a, 2b, 3a, 3b i 4 i wschodnie 5a, 5b, 6a, 6b, 7a i 7b) dla jezior polimiktycznych

6 Typ miktyczny Nieścisłości w pierwotnej typologii: - błędne przypisanie typu miktycznego niektórym jeziorom, niebadanym do 2004 roku (na podstawie głębokości średniej 6 m); - potrzeba doprecyzowania kryterium w przypadku jezior: nie w pełni stratyfikowanych (niepełne uwarstwienie); stratyfikowanych, o dużym udziale dna czynnego; w kolejnych latach raz stratyfikujące się, raz nie

7 Kryteria dla określenia typu miktycznego jezior Analiza profili termiczno-tlenowych z 750 jezior badanych w latach Analizowane wskaźniki charakteryzujące zjawisko uwarstwienia termicznego/ stratyfikacji wód: powierzchnia i udział powierzchni dna czynnego w pow. jeziora; objętość i udział objętości warstw termicznych w obj. wód; stosunek powierzchni dna czynnego do epilimnionu (wskaźnik Fee). udział meta + hypo (%) < >90 klasa udziału dna czynnego (%) Za jeziora funkcjonujące jak polimiktyczne uznajemy jeziora, w których: udział powierzchni dna czynnego stanowi >75% powierzchni jeziora, objętość łącznie hypo- i metalimnionu stanowi <15% objętości wód, wskaźnik Fee >0.15

8 Wpływ geologii zlewni / chemizm wód zawartość wapnia (mg Ca/l) tężenie wapnia mg Ca/l liczba jezior Przewodność [µ/cm] Przewodność a 1b 2a 2b 3a 3b 4 5a 5b 6a 6b 7a 7b Barwa wód Jeziora nietypowe : lobeliowe rzadkie, wyjątkowe, chronione; przymorskie - o podwyższonej przewodności, bardzo płytkie, podlegające silnym działaniom wiatrów; pod wpływem geologii organicznej - o podwyższonej barwie wód Indywidualne podejście do oceny!!!

9 Wskaźnik chindlera Porównanie median i rozkładu wartości wskaźnika chindlera (W) dla jezior polskich bezodpływowych i odpływowych (n=306) oraz przepływowych (n=738); W: KW-H(1;1036) = 290,6644; p = Wsp. chindlera bez RW powyżej Z RW powyżej Typ przepływowy jeziora Weryfikacja wartości wskaźnika chindlera dla wszystkich JCWP jezior na podstawie nowych powierzchni zlewni wyznaczonych zgodnie z MPHP10

10 Weryfikacja typologii jezior objęła: 1. Uproszczenie i zmniejszenie liczby typów (zniesienie podziału na ekoregiony geograficzne oraz wydzielenia jezior poleskich); 2. Nowe wyliczenia wskaźnika chindlera (wg MPHP10); 3. Doprecyzowanie kryterium stratyfikacji wód (udział dna czynnego w powierzchni jeziora, udział meta- i hypolimnionu w objętości wód); 4. Uwzględnienie jezior wyjątkowych (jeziora lobeliowe, przymorskie, pod wpływem geologii organicznej) w sposób indywidualny (specyficzne kryteria oceny);

11 Nowa kodyfikacja typów: Geologia: typ wapienny, Ca>25 mg/l W; typ krzemionkowy, Ca<25 mg/l K; typ organiczny, pod wpływem procesów torfotwórczych - Org; Chemizm wód: b. wysokie przewodnictwo, pod wpływem wód morskich Kond; Wskaźnik chindlera: mały W<2 m; duży W>2 - d; Typ miksji: stratyfikowane - a; polimiktyczne - b

12 Aktualna typologia jezior polskich >50 ha (rok 2004) Region Niż Środkowopolski Niziny Wschodniobałtycko - Białoruskie ubregion Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora Polesia Geologia Niska zaw. Ca <25 mg/l 4 Wsp. chindlera W<2 W>2 W<2 W>2 Mieszanie 1a 1b 2a 2b 3a 3b 5a 5b 6a 6b 7a 7b K_a 16 K_b 15 Wm_a 212 Wm_b 26 Kond 10 Wd_a 366 Wd_b 372 Zweryfikowana typologia jezior polskich >50 ha (rok 2015)

13 Wykaz zaktualizowanych typów jezior polskich: L.p. Typ abiotyczny zweryf. 1 Wm_a 2 Wm_b 3 Wd_a 4 Wd_b 5 Kond 6 K_a Nazwa typu abiotycznego jeziora na podłożu wapiennym (Ca>25mg/l), o małej wartości wskaźnika chindlera (W=<2), stratyfikowane jeziora na podłożu wapiennym (Ca>25mg/l), o małej wartości wskaźnika chindlera (W=<2), polimiktyczne jeziora na podłożu wapiennym (Ca>25mg/l), o dużej wartości wskaźnika chindlera (W>2), stratyfikowane jeziora na podłożu wapiennym(ca>25mg/l), o dużej wartości wskaźnika chindlera (W<2), polimiktyczne jeziora przymorskie, podlegające wpływom wód morskich, o naturalnie podwyższonej przewodności elektrolitycznej, polimiktyczne jeziora na podłożu krzemionkowym (Ca=<25mg/l, tzw. lobeliowe), stratyfikowane 7 K_b jeziora na podłożu krzemionkowym (Ca=<25mg/l, tzw. lobeliowe), polimiktyczne

14 Weryfikacja biocenotyczna abiotycznych typów jezior polskich

15 Typy fitoplanktonowe jezior wskaźnik PMPL Region Niż Środkowopolski Niziny Wschodniobałtycko - Białoruskie ubregion Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora Polesia Geologia Niska zaw. Ca <25 mg/l 4 Wsp. chindlera W<2 W>2 W<2 W>2 Mieszanie 1a 1b 2a 2b 3a 3b 5a 5b 6a 6b 7a 7b W<2 TRAT W<2 TRAT W>2 TRAT W>2 TRAT Obowiązujące typy fitoplanktonowe odpowiadają zweryfikowanym typom abiotycznym Wm_a, Wm_b, Wd_a i Wd_b, przy czym dla jezior o niskiej koncentracji wapnia, dla fitoplanktonu przyjmuje się kryteria jak dla Wm_a i Wm_b.

16 Typy makrofitowe jezior wskaźnik EMI Region Niż Środkowopolski Niziny Wschodniobałtycko - Białoruskie ubregion Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora na utworach młodoglacjalnych Jeziora Polesia Geologia Niska zaw. Ca <25 mg/l 4 Wsp. chindlera W<2 W>2 W<2 W>2 Mieszanie 1a 1b 2a 2b 3a 3b 5a 5b 6a 6b 7a 7b Jeziora lobeliowe Jeziora ramienicowe Pod względem botanicznym jeziora polskie grupują się w dwóch podstawowych typach makrofitowych: jeziora ramienicowe oraz lobeliowe, odpowiadające zweryfikowanym typom abiotycznym W i K.

17 Typy fitobentosowe jezior wskaźnik IOJ Pod względem fitobentosu wyróżnia się dwa typy jezior polskich, dla których wyróżniono specyficzne taksony referencyjne: jeziora miękko- i twardowodne, odpowiadające zweryfikowanym typom abiotycznym W i K. Typy rybne jezior wskaźnik LFI+/LFI-CEN Typologia biotyczna na podstawie ichtiofauny wyróżnia trzy typy jezior: 1) jeziora głębokie stratyfikowane o głębokości maksymalnej <30 m, odpowiadające typowi sielawowemu; 2) jeziora płytkie stratyfikowane o głębokości maksymalnej 8-30 m, odpowiadające typom sandaczowemu i leszczowemu; 3) jeziora płytkie polimiktyczne, odpowiadające typowi linowoszczupakowemu. Typy zoobentosowe jezior wskaźnik LMI Wstępne prace nad typologią na podstawie makrozoobezkręgowców litoralnych jezior o wodach twardych wskazują na brak potrzeby różnicowania typologicznego

18 Typ abiotyczny zweryikowan y Typ abiotyczny oryginalny Typ fitoplanktonowy Typ makrofitowy Typ fitobentosowy Typ makrozoobentosowy Typ ichtiofaunistyczny Przełożenie typów obowiązującej typologii na zweryfikowane typy abiotyczne i typy biocenotyczne: L.p. 1 Wm_a 2a, 5a, 7a (częśc.) W=<2 RAM TW TW ielawowy (jeżeli gł. max >30 m)/ andaczowy i leszczowy (jeżeli gł. max 8-30m) 2 Wm_b 2b, 5b, 7b (częśc.) W=<2 RAM TW TW Linowo-szczupakowy 3 Wd_a 3a, 6a, 7a (częśc.) W>2 RAM TW TW ielawowy (jeżeli gł. max >30 m)/ andaczowy i leszczowy (jeżeli gł. max 8-30m) 4 Wd_b 3b, 6b, 7b (częśc.) W>2 RAM TW TW Linowo-szczupakowy 5 Kond 4 W>2 RAM TW TW Linowo-szczupakowy 6 K_a 1a W=<2 LOB MW MW ielawowy 7 K_b 1b W=<2 LOB MW MW Leszczowy

19 Dziękujemy za uwagę