MAZOWIECKIE SAMORZĄDOWE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI. Wydział w Warszawie

Transkrypt

1 MAZOWIECKIE SAMORZĄDOWE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI Wydział w Warszawie

2 MECHANIZM DZIAŁAŃ DYSKRYMINUJĄCYCH Katarzyna Koszewska MSCDN Wydział w Warszawie Płock, 21 września 2015 r.

3 Program wystąpienia Pułapki psychologiczne związane z postrzeganiem społecznym (czyli ze sposobem, w jaki sposób poznajemy ludzi i formułujemy o nich sądy) Pułapki psychologiczne związane z procesami grupowymi

4 Opisywanie rzeczywistości SUBIEKTYWNE VS OBIEKTYWNE Bezstronny opis czy jest możliwy?

5

6 W spostrzeganiu wypowiedzi uczestniczą schematy fakty i ich interpretacja.

7 Figura Rubina figura i tło

8 Stałość spostrzegania wielkości choć słupki na obrazie są coraz mniejsze, to spostrzegamy je jako tej samej wielkości.

9 Figura wieloznaczna wyodrębnianie dwóch niezależnych elementów

10 Automatyzm w interpretowaniu ekspresji

11 Odrzucanie informacji niepasujących do wstępnej oceny. Tendencja do niedostrzegania, kwestionowania lub odrzucania informacji niezgodnych ze stereotypem lub efektem pierwszego wrażenia Nie pamiętam, aby o tym mówił... To nie jest znowu taki wielki sukces..

12 Łączenie elementów w całości - zasady Wertheimera

13 A wyjściowy układ kropek B zasada bliskości, spostrzegamy sześć pierwszych kropek C- zasada jednakowego wyglądu, spostrzegamy kolumny kropek i kwadratów oraz jednakowe odległości D zasada dobrej kontynuacji, spostrzegamy dwie przecinające się linie, a nie dwa kąty połączone wierzchołkami E - małe rozmiary ułatwiają spostrzeganie czarnego krzyża, choć na rysunku widnieje również biały krzyż F ilustracja zgodności z chwilowym nastawieniem, wydaje się, że rysunek został przerwany.

14 Widzenie tunelowe Widzę tylko to, co zgadza się z moją postawą, stanem umysłu, a ignoruję wszystko co się nie zgadza. Widzę w zdarzeniu tylko to, co potwierdza moje nastawienie. Nadmierne uogólnianie Na podstawie pojedynczego wydarzenia wyciągam wnioski dotyczące wszystkich podobnych sytuacjach. Myślenie spolaryzowane Widzenie czarno-białe, bez dostrzegania możliwości pośrednich.

15 Personalizacja Traktowanie wszystkich zachowań innych osób osobiście, jakby każde zachowanie innej osoby miało związek z nami, najczęściej negatywny. Czytanie w cudzych myślach Jestem przekonana, że umiem odgadnąć, co myśli inna osoba, bez pytania jej o to. Zasada podobieństwa Bardziej odpowiadają mi ludzie podobni do mnie (z powodu stylu życia, charakteru, hobby itp.) Efekt aureoli Rozciągam na całą osobę jedną jej cechę. Ktoś jest ładny, więc jest też mądry i dobry.

16 Zasada skojarzenia Wykorzystywana jest w reklamie np.. Adam Małysz reklamujący herbatę. Przenoszę pozytywne skojarzenia z Małysza na herbatę. Efekt pierwszego wrażenia Trudny do zweryfikowania. Sądy tzw. migawkowe, automatyzmy. Samospełniająca się przepowiednia Chcę za wszelką cenę potwierdzić słuszność mojego poglądu, więc działam tak, aby to zrobić, niezależnie od okoliczności.

17 Samospełniające się proroctwa w szkole Oczekiwania nauczyciela; pozytywne bądź negatywne wobec uczniów Zróżnicowane traktowanie dobrych i słabych ( swoich i obcych ) uczniów przez dyrektora Reakcje uczniów na zróżnicowane traktowanie Utwierdzenie się przez nauczyciela w swoich przekonaniach: negatywnych bądź pozytywnych

18 Koleracja iluzoryczna Korelacja iluzoryczna - fałszywe przekonanie o współwystępowaniu pewnych cech lub zjawisk (np. włosy blond i niska inteligencja głupie blondynki ).

19 Efekt kontrastu Widoczny np. w procesie oceniania: wypowiedzi uczniów, ich prace, wyniki są wyżej oceniane przez nauczyciela, jeżeli występują po wytworach bardzo słabych, a zaniżone, jeżeli poprzedzały je wytwory bardzo dobre.

20

21 Efekt pierwszeństwa i świeżości Efekt pierwszeństwa przecenianie pierwszych informacji (pierwszego wrażenia) np. surowiej oceniane są błędy, kiedy pojawiają się na początku, a nie na końcu pracy domowej ucznia. Efekt świeżości przecenianie ostatnich danych i końcowego fragmentu informacji (ważne w przypadku oceny stopnia zapamiętania informacji np. w reklamie cena jest w środku przekazu, a atrakcyjne atrybuty towaru na początku i na końcu).

22 Widzenie przez różowe i czarne okulary Nasze uczucia i nastrój wpływają na oceny różnych osób i oceny różnych zdarzeń. Będąc dobrym nastroju ludzie oceniają innych bardziej pozytywnie niż wtedy, gdy pozostają w nastroju neutralnym lub negatywnym.

23 Utrzymywanie wysokiego mniemania o sobie Bliskość emocjonalna powoduje zaniżanie lub podwyższanie ocen. Jeżeli dziedzina, której dotyczą oceny, nie jest dla nas specjalnie ważna, to mamy tendencję do podwyższania w tej dziedzinie osiągnięć osób nam bliskich w porównaniu z osobami nam dalszymi. Jeżeli dziedzina ta jest ważna dla mojej samooceny, mamy skłonność do zaniżania osiągnięć osób najbliższych po to, aby tę wysoką samoocenę podtrzymać.

24 Społeczny dowód słuszności Przejmuję poglądy dominujące w moim środowisku, dostosowuję się.

25 Badania W literaturze psychologii społecznej istnieją następujące tradycyjne wyjaśnienia zjawiska wpływu społecznego (Hogg i Abrams, 1988 Turnet i in., 1987). Jeżeli sytuacja jest niejasna, niejednoznaczna, otoczenie może wywierać wpływ w tym sensie, ze poglądy innych wydają się dowodzić słuszności interpretacji rzeczywistości Walter G. Stefhan, Cookie W. Stephan, Wywieranie wpływu przez grupy. Psychologia relacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 199, str. 115

26 Badania Wpływ społeczny polega też na potrzebie akceptacji. Jednostka poddaje się wpływowi społecznemu, aby członkowie grupy nie odrzucili jej jako odszczepieńca (Festinger, 1954; Kelly, 1952).

27 Badania Bibba Latane oraz John Darley (1970) przeprowadzili badania, które wykazały, że im większa liczba świadków przyglądająca się jakiemuś krytycznemu zdarzeniu, tym mniejsza jest szansa udzielenia pomocy. Nazwali tę zależność zjawiskiem obojętnego przechodnia. Według nich zjawisko to zanika, jeżeli sytuacja nabiera jednoznaczności. Poza tym rozproszenie odpowiedzialności narasta wraz ze wzrostem liczby świadków krytycznego zdarzenia. A na dodatek chętniej pomagamy tym, którzy są do nas podobni (Hensley, 1981). w: B. Wojciszke, Psychologia społeczna, Warszawa 2011, Scholar, r. 14, str.352 Spenser A. Rathaus, Psychologia współczesna, Gdańskie Towarzystwo Psychologiczne, Gdańsk 2004, str.717

28

29

30 Model kolektywnego wysiłku (Steven Karau i Kipling Williams 1993) Motywacja do podejmowania wysiłków przez jednostki tworzące grupę zależy od: Przekonania, że wzrost własnego wysiłku pociąga za sobą wzrost poziomu wykonania zadania przez całą grupę Przekonania o zysku całej grupy Przekonania o własnych korzyściach

31 Konformizm Wpływ grupy wywołuje silne zniekształcenia w spostrzeganiu sytuacji, nawet wtedy, gdy bodźce są bardzo wyraziste (syndrom grupowego myślenia). Ważne jest to, czy grupa jest dla nas ważna, znacząca, bliska emocjonalnie.

32 A B C Wzorcowy Odcinki porównawcze

33 Eksperyment Ascha (1951) Osoby badane miały za zadanie porównać długość odcinków w odniesieniu do tzw. wzorcowego. Oceny dokonywane były w grupach 8-osobowych. Tylko jeden z uczestników: ostatni lub przedostatni był osobą badaną. Współpracownicy dokonywali błędnych interpretacji Zamiast zidentyfikować odcinek C jako odpowiadający wzorcowi, osoby podstawione podawały odcinek A Badani ulegali presji grupy: 37 % ocen było błędnych w wyniku presji grupy, ¾ osób uległo presji w co najmniej jednej próbie, 1/3 badanych uległa w więcej niż połowie prób. Wniosek: Większość ludzi ulega w swoich ocenach presji grupowej i czyni to nawet w sytuacji, gdy presja ta przeczy w sposób jaskrawy ich zmysłowym spostrzeżeniom.

34 Uleganie presji grupy w procesie spostrzegania. Warunki: Jednomyślność członków grupy Przedmiot oceny Kompetencja oceniających Znaczenie grupy dla oceniającego

35 Efekt działania stereotypów/uprzedzeń Stereotyp to uproszczony obraz rzeczywistości. Uprzedzenie to negatywne nastawienie będące wynikiem uproszczonego widzenia rzeczywistości. Np. dziewczynki są spokojne, a chłopcy łobuzują. Jeżeli dziewczynka łobuzuje coś jest z nią nie tak. Dyskryminacja - nierówne, niesprawiedliwe, gorsze traktowanie kogoś z przyczyn, które są od niego niezależne, jeśli takiego traktowania nie można usprawiedliwić.

36 Procesy psychiczne tworzenie i utrwalanie stereotypów Selektywna uwaga Ocena poznawcza Powstawanie pojęć i kategoryzacja Atrybucja Emocje Pamięć

37 Selektywna uwaga Redukcja liczby informacji, które odbieramy i przetwarzamy. Wybór tych bodźców, na które zwracamy świadomą uwagę. Selekcja bodźców nierozerwalnie wiąże się ze zniekształceniami. Ludzie przeświadczeni o stałości i niezmienności ludzkich cech poświęcają więcej uwagi informacjom zgodnym ze stereotypem niż osoby, które uważają, że właściwości jednostki są plastyczne, mogą się zmieniać (Plaks, Sroessner, Dweck, Sherman, 2001).

38 Ocena poznawcza Nieustannie oceniamy napływające do nas bodźce (Lazarus, 1991) Szacujemy ich znaczenie na nasze życie Ocena poznawcza reakcja emocjonalna reakcja behawioralna

39 Powstawanie pojęć i kategoryzacja W umyśle tworzymy reprezentację zdarzeń, miejsc, osób na podstawie wspólnych atrybutów - pojęcie. Cechy wspólne umożliwiają nam kategoryzację. To ułatwia nam działanie.

40 Teoria tożsamości społecznej (Tajfel, Turner, 1986) Kategoryzujemy ludzi w grupy społeczne i umieszczamy siebie w jednej z kategorii. Pozytywnie oceniamy grupę własną w porównaniu z innymi grupami (obcymi), aby zachować pozytywną tożsamość społeczną.

41 KATEGORYZACJA SPOŁECZNA Automatyczne dzielenie świata społecznego na grupy i kategorie. Podstawowy podział reprezentowany w umyśle, to podział na grupy własne i grupy obce. Kategoryzacja społeczna jest wynikiem naturalnej tendencji umysłu do porządkowania i upraszczania świata oraz sposobem budowania przez jednostki pozytywnego obrazu siebie w oparciu o grupy, do których należą.

42 Atrybucja Właściwość wspólna dla większości ludzi potrzeba wyjaśniania przyczyn zdarzeń, zachowań własnych i działań innych ludzi. Atrybucje porządkują informacje, wiążą się z poczuciem kontroli, ułatwiają przyjmowanie nowych informacji o świecie, utrwalają stereotypy.

43 Emocje Czynnik motywacyjny, informują nas, jak oceniamy zdarzenia, są wskaźnikiem interpersonalnym (odzwierciedlają nam stan naszych relacji z innymi). Badania Forgas, Moylan (1991) sądy na temat innych ulegają zniekształceniu zgodnie z nastrojem osoby oceniającej. Forges (1992; 1994) emocje odgrywają najistotniejszą rolę w ocenach wówczas, gdy zachodzą też procesy przetwarzania informacji (wybór bodźców, przyswojenie, zinterpretowanie, odniesienie do wiedzy).

44 Pamięć Zdolność zapamiętywania, przechowywania informacji. Pamięć semantyczna: reguły, idee, uogólnienia, obrazy zdarzeń - rodzaj pamięci długotrwałej, wiąże się ze stereotypami. Wiedza przekazywana, nie musi być osobistego doświadczenia. Wybór treści stanowi odzwierciedlenie naszych postaw, przekonań, oczekiwań społecznych, w tym: stereotypów.

45 ELEMENTY POSTAWY. Podmiot POSTAWA = stosunek emocjonalny + przekonania (sądy) + gotowość do zachowań Przedmiot (do kogo odnosi się postawa?)

46 TOLERANCJA Postawa w stosunku do ludzi różniących się w jakiś sposób od nas, uznająca prawo do tej odmienności. Tolerancja przejawia się w nienarzucaniu mniejszości perspektywy grupy dominującej oraz w szacunku dla różnych form samookreślania się i posiadania różnych od naszych preferencji i wartości.

47 Zapraszamy na nasze szkolenia. Kontakt: