Praktyczny podział guzów i guzopodobnych zmian wewnątrzczaszkowych i wewnątrzkanałowych

Transkrypt

1 Nowotwory OUN

2 Praktyczny podział guzów i guzopodobnych zmian wewnątrzczaszkowych i wewnątrzkanałowych A). Pierwotne nowotwory wewn-cz. i wewn-kan. B). Nowotwory z sąsiedztwa 1) Nowotwory przysadki i okolicy siodełka tureckiego 2) inne: m.in: paraganglioma, chordoma, chondroma, chondrosarcoma, cylindroma. D). Torbiele i zmiany nowotworowo-podobne: torbiel epidermalna, torbiel koloidowa, torbiel enterogenna, hamartoma, choristoma, E) Zmiany infekcyjno-zapalne i demielinizacyjne (w tym ropnie, demielinizacje zwł. guzowate i guzy/ziarniniaki zapalne, kilak) F) Zmiany naczyniowe (w tym martwice) G) Dysontogenetyczne (neuroepitelialne) zmiany padaczkorodne H) Nowotwory przerzutowe

3 Efekty-objawy nowotworu (guza) OUN Ciasnota śródczaszkowa, obrzęk mózgu Bóle głowy (ew. +wymioty), zab. świadomości tarcza zastoinowa w badaniu dna oczu bradykardia Drgawki - padaczka Deficyty funkcji (niedowłady, niedowidzenie, porażenia nerwów czaszkowych, inne objawy ogniskowe) Zab. psychiatryczne (pł. Czołowe) Szczególne objawy pozostąjące w relacji do lokalizacji Obj. móżdżkowe, zab. hormonalne, parestezje słuchowe, bóle tułowia, kończyn, obj.korzonkowe

4 Mikrobiopsja wyzwanie dla neuropatologa Postęp neurochirurgii (cel jak najmniej szkodzić) Metody wspomagane obrazowaniem Stereotaksja Neuronawigacja Endoskopia Minimalizacja dostępu operacyjnego Transsfenoidalne operacje przysadki Użycie aspiratora ultradźwiekowego (CUSA) redukuje ilość materiału przeznaczonego do oceny hist-pat. Szczególna ostrożność rozpoznawania z minimalnego ilościowo materiału konieczność konfrontacji z neuroobrazowaniem w celu oceny miarodajności materiału Konieczność stosowania licznych metod barwienia (w tym zwł. Immunohistochem i krytycznej ich oceny

5 Klasyfikacja WHO Uwaga ogólna n.t. klasyfikacji WHO wyróżnia st. złośliwości nowotworu od I (najmniej złosliwe) do IV (najbardziej złosliwe) wskazuje ich kryteria (jak kodeks karny) ale nie podaje praktycznych algorytmów rozpoznawania ( osądzania ) Nie wszystkie kryteria są precyzyjne większość typów nowotworów ma tylko niektóre stopnie złosliwości (np. oligodendroglioma II lub III czyli anaplastic o., wszystkie nowotwory z grupy embrionalnej mają st. IV) Opisy klasyfikacyjne nowotworów zakładają ( milcząco ), że w dyspozycji patologa znajduje się obfity reprezentatywny i nieuszkodzony materiał Uwaga: zanim rozważa się stopień złośliwości, trzeba najpierw przekonać się (ustalić/zdecydować) czy w ogóle mamy do czynienia z nowotworem (wykluczyć zmianę zapalną, demielinizacyjną, pasożytniczą, naczyniopochodną martwiczą, malformację)

6 KLASYFIKACJA WHO 2007 NOWOTWORÓW UKŁADU NERWOWEGO 1. NOWOTWORY POCHODZENIA NEUROEPITELIALNEGO 2. NOWOTWORY NERWÓW CZASZKOWYCH I PRZYKRĘGOSŁUPOWYCH 3. NOWOTWORY OPON MÓZGOWO-RDZENIOW YCH 4. CHŁONIAKI I NOWOTWORY UKŁADU KRWIOTWÓRCZEGO 5. NOWOTWORY ZARODKOWE 6. NOWOTWORY OKOLICY SIODŁA TURECKIEGO 7. NOWOTWORY PRZERZUTOWE

7 Nowotwory neuroepitelialne A. Gwiaździaki (astrocytoma) Glejaki - glioma B. Skąpodrzewiaki (oligodendroglioma) C. Guzy oligo-astrocytarne ( Glejaki mieszane ) D. Guzy wyściółki (Wyściółczaki i podwysciółczaki) E. Nowotwory splotu naczyniastego F. Nowotwory neuronalne i mieszane neuronalnoglejowe G. Nowotwory embrionalne H. Guzy okolicy szyszynki gł szyszyniaki, bez guzów zarodkowych I. Inne guzy neuroepitelialne (d. o niejasnym poch.) A.Astroblastoma, (st nieustalony) B.chordoid glioma of the III ventricle, II C.angiocentric glioma I

8 Astrocytomas (Gwiaździaki) A. Pilocytic astrocytoma (g.włosowatokomórkowy) I B. Diffuse astrocytoma (rozlany gwiaździak) II A. Fibrillary a. (g. Włókienkowy) B. Protoplasmic a. (g. Protoplazmatyczny) C. Gemistocytic a. (g. Gemistocytarny tucznokomórkowy ) C. Anaplastic astrocytoma (g. Anaplastyczny) III D. Glioblastoma (glejak zarodkowy*) IV E. Pleomorphic xanthoastrocytoma II (żółtakogwiaździak pleomorficzny) F. Subependymal giant cell astrocytoma I (podwyściółkowy g. olbrzymiokomórkowy) G. Gliomatosis cerebri (większość III) * W pismiennictwie ang. występuje jednosłowne określenie glioblastoma (bez multiforme) a określenie blastoma tłumaczone jest na zarodkowy stąd glejak zarodkowy

9 Gwiaździaki uwagi ogólne 1. Astrocytoma stanowią najczęstsze typy glejaków 2. Stopnie złosliwości od I do IV (glioblastoma jest uznawany za formę gwiaździaka) 3. Guzy o niższym stopniu, zwł I, typowe dla dzieci i młodych, guzy o stopniu III i IV typowe dla dorosłych zwł. starszych 4. Rokowanie zależy od stopnia złośliwości oraz lokalizacji, np. g. pilocytarne w móżdżku rokują znacznie lepiej niż zlokalizowane np. w podwzgórzu czy skrzyżowaniu n. II 5. Oprócz st I, pozostałe transformują w kierunku większej złośliwości 6. Zasadniczym histologicznym markerem jest GFAP choć stopień ekspresji bywa różny. 7. Nie przerzutują poza OUN

10 Rokowanie w glejakach 1. Astrocytoma I: zależy od lokalizacji, brak wiarygodnych długoletnich obserwacji 2. Astrocytoma II: śr. p. po resekcji: 6-8 l. 3. Astrocytoma III: śr. p. 3l. Typowo progresja do glioblastoma w ciągu 2 l.; Lepsze rokowanie (7 l) gdy jest składnik oligodendroglejowy, u młodszych chorych, w lepszym stanie wg Karnofsky ego i gdy całkowicie usunięty. 4. Glioblastoma (IV): śr. p. poniżej 1r. Lepsze u młodszych chorych (poniżej 45r). 5. Pleomorphic xanthoastrocytoma (II): 5-letnie przeżycie bez wznowy u 72% chorych, 10-letnie 61%. Rzadko może złośliwieć. 6. Oligodendroglioma II: śr. p. 4,4 l. przeżycie 5-letnie 47%-75%, 10-letnie 31%-59%. Może złośliwieć ale rzadziej niż astrocytoma. 7. Oligodendroglioma III: śr. p. 4 l. 5-letnie przeżycie 41%, 10-letnie - 20% ale są doniesienia o znacznie gorszym rokowaniu (5-letnie 23%). 8. Glioma mixtum: (dla st. II): śr. p. 6,3 l, 5-letnie 58%, 10-letnie - 32%, (dla st. III) śr. p. 2,8 l., 5-letnie 36%, 10-letnie - 9%, 9. Ependymoma: (dla II): 5 i 10 letnie bez progresji 58% i 45% (dla III) 55% i 26%. Znacznie gorsze rokowanie u dzieci poniżej 3 a zwł. 2 roku ż.

11 Pilocytic astrocytoma Grade I

12 astrocytoma pilocyticum (Gwiaździak włosowatokomórkowy) WHO I 1. Zapadalność: najczęściej u dzieci, (I i II dekada), rzadkość po 50 r.ż. 2. Nie ma różnicy płci w zapadalności 3. Lokalizacja: w całym CSN, głównie cerebellum, nerw wzrokowy, skrzyżowanie n.ii, wzgórze/jądra podstawy, pień mózgu 4. Rokowanie: bardzo dobre, ale zależy od lokalizacji. 5. Nie ma tendencji do transformacji anaplastycznej 6. Genetyka: 1. Loss Chr. 17q w 20%, 2. w 15% chorych z NF1 3. Mutacja IDH1 w 10% (znacznie rzadziej niż w astrocytoma II)

13 Pilocytic astrocytoma, a. pilocyticum, gwiaździak włosowatokomórkowy WHO I 19730, men 36 pop. BST-73, Dobrze odgraniczony, wydłuzone komórki ale ogólnie niska gęstość upakowania, eozynochłonne ciałka ziarniste

14 Pilomyxoid astrocytoma WHO II Gwiaździak włosowatośluzakowaty Nowa jednostka w klasyfikacji 2007 Niemowlęta i bardzo małe dzieci Typowo w okolicy podwzgórza i skrzyżowania n. II Znacznie bardziej agresywny wzrost niż a. pilocyticum (stąd st. II) Histologicznie: myksoidne obszaryjeziorka, układy okołonaczyniowe komórek, brak włókien Rosenthala

15 Diffuse astrocytoma Gwiaździak rozlany Grade II

16 (Gwiaździak rozlany) WHO II % nowotworów astrocytarnych 2. Zapadalność: w każdym wieku, szczyt zapadalności u młodych dorosłych r.ż., 60% występuje w okresie r.ż. 3. Nieznaczna przewaga mężczyzn 4. Lokalizacja: w każdej okolicy CNS, głównie nadnamiotowo (płaty czołowe i skroniowe), pień mózgu rdzeń (rzadko w móżdżku) 5. Z definicji (diffuse) wzrost rozlany - trudne do określenia granice 6. Podtypy: fibrillare, gemistocyticum, protoplasmicum, 7. Rokowanie: śr. przeżycie po resekcji: 6-8 lat. 8. Charakterystyczna tendencja do transformacji w kierunku anaplastycznym (do st. III lub IV czyli glioblastoma tzw. wtórny glioblastoma)

17 Diffuse astrocytoma WHO II of frontal lobe man 27 Trudne różnicowanie z gliozą! Zmutowana dehydrogenaza izocytrynianu IDH1 pomocna w różnicowaniu?

18 Mutacja IDH1 Epithelilal growth factor receptor Chr17p loss, promoter hypermetylation p14 ARF RB promoter hypermetylation schemat za: Kleihues i Ohgaki, z: Pathology and Genetics of Tumours of the Nervous System Kleihues i Cavenee, Lyon 2000

19 Anaplastic astrocytoma Grade III

20 (Gwiaździak anaplastyczny) Astrocytoma anaplasticum-malignum WHO III 1. Zapadalność: każdy wiek (rzadko u młodych i dzieci), średni wiek 41 r.ż. (wyżej niż dla astrocytoma G II (34y) 2. Przewaga mężczyzn (1.8 : 1) 3. Lokalizacja: głównie nadnamiotowo 4. Znaczna atypia, mitozy 5. Rokowanie: typowo progresja do glioblastoma zazwyczaj w przeciągu 2 lat; śr. przeżycie 3 lata. Lepsze rokowanie (7 y) jeśli jest komponenta oligodendroglejowa (oligodendroglioma) oraz u młodszych chorych, z wyższym stopniem Karnofsky score; i gdy całkowicie usunięte... (?)

21 Glioblastoma Grade IV

22 Glioblastoma (multiforme) Glejak zarodkowy WHO IV % guzów astrocytarnych 2. Zapadalność: każdy wiek, głównie r.ż. (poniżej 20 r.ż. rzadkie); śr. wiek jest wyższy (53r.ż.) niż dla astrocytoma G III (41 y) 3. Przewaga mężczyzn (1.5 : 1) 4. Lokalizacja: głównie nadnamiotowo w podkorowej substancji białej (skroń > ciemie > > czoło > potylica), u dzieci w pniu mózgu, rzadko w móżdżku i rdzeniu, czasami być może wieloogniskowy? 5. Rokowanie: średnie przeżycie poniżej 1 roku. Lepsze rokowanie u młodszych chorych (poniżej 45 r.ż.). 6. Pierwotny i wtórny (zezłośliwienie st II lub III) 7. Skrajna morfologiczna różnorodność

23 Atypia Mitozy Alternatywny system klasyfikacji gwiaździaków (St. Anne-Mayo) Proliferacje endoteliów Martwice Liczy się suma powyższych: 0 st. I, 1 st. II, 2 st. III, 3 lub 4 st. IV

24 Glioblastoma multiforme M65 temporal lobe glomeruloid endothelial proliferations

25 Wtórny GBM secondary GBM astrocytoma II 1op M31 po 4 latach (after 4 years) - GBL 24186

26 Pleomorphic xanthoastrocytoma Grade II

27 Pleomorphic xanthoastrocytoma WHO II Żółtakogwiaździak pleomorficzny 1. Zapadalność: <1% gwiaździaków, głównie u młodych dorosłych i dzieci, sporadycznie u starszych. 2. Brak przewagi płci 3. Lokalizacja: powierzchownie w mózgu z zajęciem opon, 98% nadnamiotowe szczeg w pł skroniowym 4. Rokowanie: dobre, 5-letnie i 10-letnie przeżycie bez nawrotu (recurrence-free survival) u 72% i 61% chorych. Może jednak złośliwieć tzw. Pleomorphic xanthoastrocytoma with anaplastic features. 5. Makroskopowo charakterystyczne zażółcenie guza, wybitny polimorfizm, jednak brak martwic i niwielka aktywność mitotyczna

28 Pleomorphic xanthoastrocytoma M24 temporal

29 Oligodendroglioma Grade II

30 Oligodendroglioma Skąpodrzewiak WHO II 1. Zapadalność: 5-18% glejaków, głównie u dorosłych V-VI dekada, ok 6% oligodendroglioma występuje u dzieci 2. Mężczyźni nieco częściej. 3. Lokalizacja: kora i s. biała półkul mózgowych zwł pł. czołowych 4. Prognoza: śr przeżycie 4 lata. 5-lat 47%-75%, 10-lat 31%- 59%. Może transformować do o. anaplastycznego (st III), ale rzadziej niż gwiaździaki. 5. Genetyka: utrata chromosomu (kodelecja) 1p i 19q (korzystna prognostycznie); Częsta mutacja IDH1 79% (w całej grupie oligo)

31 20528 woman 36, frontal l. Oligodendroglioma, skąpodrzewiak BST 125

32 Oligodendroglioma anaplasticum Skąpodrzewiak anaplastyczny WHO III 1. Zapadalność: niejasne kryteria stąd trudna ocena w granicach 21-50% wszystkich oligodendroglioma; Nieco starsi pacjenci niż w oligodendroglioma II. 2. Prawdopodobnie mężczyźni nieco przeważają 3. Lokalizacja: podobniej jak w oligod. II 4. Rokowanie: śr przeżycie 4l. 5-letnie 41%, 10 letnie - 20%, ale są doniesienia o gorszym rokowaniu (5- years 23%). 5. Genetyka: 1. Utrata chr 1p i chr 19p (jak w oligo gr II) 2. Chr 9p i 10 w anaplastic oligod. 3. Delecja p16 (CDKN2A)

33 Oligoastrocytoma grade II o. anaplasticum grade III

34 Mixed gliomas (glejaki mieszane) Oligo-astrocytoma WHO II Anaplastic oligo-astrocytoma WHO III 1. Zapadalność: trudna do oceny, raczej rzadkie, kilka procent glejaków, dorośli. 2. Prawdopodobnie mężczyźni przeważają. 3. Lokalizacja: podobnie jak w oligo II 4. Rokowanie (dla st. II): śr 6,3 lat, 5-lat 58%, 10 lat - 32%, (dla st III) śr. 2,8 years, 5-year 36%, 10 years - 9%, 5. Genetyka: 1p/19q loss (jak w oligod. i obecne w obu komponentach) mutacja IDH1 w 94%

35 Ependymoma Grade II

36 Ependymoma- wyściółczak WHO II Anaplastic ependymoma WHO III 1. Zapadalność (dla II): we wszystkich grupach wieku ale przeważają dzieci i młodzi dorośli, 3-9% wszystkich guzów neuroepitelialnych, u dzieci 6-12% guzów śródczaszkowych, w rdzeniu kręgowym stanowią 50-60% wszystkich guzów neuroepithelialnych niezależnie od wieku. 2. Lokalizacja: przy i w układzie komorowym zwł. W tylnej jamie oraz w rdzeniu 3. Rokowanie (dla st II): 5 i 10 letnie przeżycie progressionfree 58% i 45%; dla III: 55% i 26%. Znacznie gorsze rokowanie u dzieci poniżej 3 a zwł. 2 r.ż. 4. Genetyka: 1. Dzieci: gain of 1q (agressive behavour) and loss of 6q 2. Dorośli (rdzeniowe): aneuploidia w 50%. Utrata 22q in 25%

37 Ependymoma, wyściółczak WHO II 44396

38 Ependymoma ME: widoczne rzęski M 14 lat

39 Anaplastic ependymoma Grade III Uwaga: to nie jest to samo co ependymoblastoma! (it is not ependymoblastoma!)

40 Myxopapillary ependymoma Grade I

41 Myxopapillary ependymoma WHO I 1. Zapadalność: 6-82 lat, śr. 36,4 rok, 2. Lokalizacja: głównie filum terminale, conus medullaris, niekiedy podskórnie w okolicy krzyżowej (z ektopowej ependymy i prawdopodobnie bardziej agresywny). 3. Prognoza: ponad 10 lat przeżycie progression-free po całkowitej resekcji

42 Subependymoma Grade I

43 Subependymoma Podwyściółczak WHO I 1. Zapadalność: prawdopodobnie 8% wszystkich guzów ependymalnych, raczej w średnim wieku. 2. Lokalizacja: IV komora (50-60%), komory boczne (30-40%). 3. Rokowanie: dobre. 4. Typowo w postaci dokomorowego polipa

44 Choroid plexus tumors Grade I - III

45 Choroid plexus tumors (brodawczaki splotu n.): choroid plexus papilloma WHO I atypical choroid plexus papilloma WHO II choroid plexus carcinoma WHO III 1. Zapadalność: 0,4-0,6% guzów mózgu, szczególnie typowe u dzieci ale w każdym wieku (raki spotu jeszcze bardziej częste u dzieci ok 80% raków splotu u dzieci). Ogólnie stosunek papillomas/carcinomas = 5/1 2. Lokalizacja: komory boczne typowo u młodych (80% przed 20y), w komorze IV w każdym wieku. Ogólnie: komory boczne, kom. IV i III odpowiednio: 50%, 40%, 5%. 3. Rokowanie: papilloma 5-l w 100%, w raku 5 letnie = 40%.

46 Plexus papilloma (brodawczak splotu naczyniastego)

47 Nowotwory neuronalne i glejowo-neuronalne Grade I - III

48 Nowotwory neuronalne i neuronalno-glejowe 1. Komponenta neuronalna (czysta) ale częściej z komponentą glejową 2. Ogólnie te guzy z komponentą neuronalną manifestują się typowo padaczką często lekooporną.

49 Nowotwory neuronalne i neuronalno-glejowe 1. Gangliocytoma-zwojak i Ganglioglioma-zwojakoglejak I lub II 1. Anaplastyczny ganglioglioma III 2. Dysplastic gangliocytoma of cerebellum (Lhermitte-Duclos) w zesp. Cowdena (st.? 0?) 2. Neuroepitelialny nowotwór dysembrioplastyczny Dysembryoplastic neuroepithelial tumor I 3. Desmoplastic infantile astrocytoma/ganglioglioma I 4. Central neurocytoma (nerwiak ośrodkowy komórkowy) II 5. Cerebellar liponeurocytoma II 6. Paraganglioma of the filum terminale I 7. Papillary glioneuronal tumor I 8. Rosette-forming glioneuronal tumor of the fourth ventricle I

50 Neuronal and mixed neuronal-glial tumors 1. Gangliocytoma and ganglioglioma I or II 1. Anaplastic ganglioglioma III 2. Dysplastic gangliocytoma of cerebellum (Lhermitte- Duclos) w zesp. Cowdena 2. Dysembryoplastic neuroepithelial tumor I 3. Desmoplastic infantile astrocytoma/ganglioglioma I 4. Central neurocytoma II 5. Cerebellar liponeurocytoma II 6. Paraganglioma of the filum terminale I 7. Papillary glioneuronal tumor I 8. Rosette-forming glioneuronal tumor of the fourth ventricle I

51 Ganglioglioma (zwojakoglejak) BST 64

52 Dysembryoplastic neuroepithelial tumor (DNT)

53 Paraganglioma Grade I

54 Guzy okolicy szyszynki 1. Pineocytoma szyszyniak I 2. Pineal parenchymal tumour of intermediate differentiation II lub III guz miąższu szyszynki o pośrednim zróżnicowaniu 3. Pineoblastoma (szyszyniak zarodkowy) IV 4. Papillary tumour of the pineal region II lub III brodawkowaty guz okolic szyszynki

55 Szyszyniak Pineocytoma S.Med.Acad. Consult. boy 11 Pineocytoma with astrocytic differentiation Pineocytomatous rosettes

56 Embryonal tumors Nowotwory pochodzenia zarodkowego Grade IV

57 Nowotwory embrionalne (wszystkie IV st) 1. Medulloblastoma (rdzeniak zarodkowy) 1. Desmoplastic medulloblastoma 2. Medulloblastoma with extensive nodularity 3. Large cell variant 4. Anaplastic medulloblastoma 2. Supratentorial primitive neuroectodermal tumor (PNET) Prymitywny nowotwór neuroektodermalny 1. Cerebral neuroblastoma 2. Cerebral ganglioneuroblastoma 3. Medulloepithelioma (nabłoniak rdzeniakowy) 4. Ependymoblastoma (wyściółczak zarodkowy, prawdopodobnie także ETANTR) 3. Atypical teratoid/rhabdoid tumour (Guzy neuroblastyczne wyrzucone z klasyfikacji 2007) Aesthesioneuroblastoma (olfactory neuroblastoma) Olfactory neuroepithelioma Neuroblastoma (nadnercza i ukł. współczulnego)

58 Nowotwory embrionalne (wszystkie IV st) 1. Dendrogram nowotworów embrionalnych móżdżku

59 Medulloblastoma (Rdzeniak zarodkowy) WHO IV 1. Definicja WHO: złośliwy inwazyjny embrionalny nowotwór móżdżku występujący głównie u dzieci i wykazujący dominujące różnicowanie neuronalne. Wybitna tendencja do rozsiewu via CSF % wszystkich pierwotnych guzów śródczaszkowych 3. Zapadalność: 70% poniżej 16 r.ż. Rzadki powyżej 40 r.ż. 4. Przewaga mężczyzn (65%) 5. Lokalizacja: cerebellum ( ex definitione?) Typowo u dzieci w robaku naciekając IV komorę, u starszych częściej w półkulach móżdżku 6. Rozetki ( neuroblastyczne ) Homer Wrighta mogą występować 7. Rokowanie: 50-70% 5-letnie przeżycie 8. Przerzutuje poza OUN oraz rozsiew przez płyn M-R

60 Medulloblastoma (Rdzeniak zarodkowy) WHO IV 1. Genetyka: delecja chr. 17p, izochromosom 17q, amplifikacja MYCN 2. 4 podgrupy na podstawie badań molekularnych (profilu ekspresji białek transkryptomu): 1. WNT (najlepsze rokowanie), 2. SHH (często morfologia typu desmoplastic/nodular - pośrednie rokowanie, u dzieci lepsze), 3. Grupa 3 (najgorsze rokowanie), 4. Grupa 4 (pośrednie rokowanie) 5. Warianty morfologiczne rdzeniaka: Desmoplastic medulloblastoma, Medulloblastoma with extensive nodularity (lepsze rokowanie), Large cell medulloblastoma, Anaplastic medulloblastoma (różnicowanie z large cell m.) inne: Medullomyoblastoma, Melanotic medulloblastoma

61 Acta Neuropathol April; 123(4): Molecular subgroups of medulloblastoma: the current consensus

62 medulloblastoma IP

63 (II.) NOWOTWORY NERWÓW CZASZKOWYCH I PRZYKRĘGOSŁUPOWYCH 1. Schwannoma (nerwiak osłonkowy) I 1. Cellulare I 2. Plexiforme I 3. Melanoticum I (ale w ponad 10% przebieg złośliwy!) 2. Neurofibroma (nerwiakowłókniak) I 1. Plexiforme (nerwiakowłókniak splotowaty) I 3. Perineurioma (onerwiak) 1. Perineurioma (intraneurial oraz benign soft tissue p. I) 2. Perineurioma malignum (złośliwy onerwiak =malignant soft tissue perineurioma III) 4. Maligant peripheral nerve sheath tumour (MPNST) złośliwy nowotwór osłonek nerwów II - IV

64 Otorebkowany, nerw można oddzielić, obustronny schw.n.viii patognomoniczny dla NF L-4 Antoni A Antoni B

65 Schwannoma (nerwiak osłonkowy, neurilemmoma) Male 62, vertebral canal

66 Neurofibroma (Massive soft tissue. n): odgraniczny ale nieotorebkowany nr kobieta l.30 ok.. przykręgosłupowa S-100 NF-1

67 Neurofibroma plexiforme: Nerwiakowłókniak splotowaty (typowy dla NF1) 672/05 NS Man 36 with NF1 skin tumor 1 cm

68 Malignant peripheral nerve sheath tumor MPNST złośliwy nowotwór osłonek nerwów Grade low/high

69 Neurofibroma cellulare vs low grade MPNST: JPII K22 tumor mediastini NF1

70 NOWOTWORY OPON M-RDZ TUMOURS OF THE MENINGES 1. TUMOURS OF MENINGOTHELIAL CELLS Nowotwory z komórek meningotelialnych (oponiaki) 2. MESENCHYMAL NON-MENINGOTHELIAL TUMOURS Nowotwory mezenchymalne niemeningotelialne 3. PRIMARY MELANOCYTIC LESIONS Pierwotne nowotwory melanocytarne 4. TUMOURS OF UNCERTAIN HISTOGENESIS Nowotwory o niepewnej histogenezie

71 Meningioma (Oponiak) WHO I % wszystkich guzów wewnątrzczaszkowych 2. Zapadalność: typwo średni wiek i starsi (szczyt w VI i VII dekada) 3. Przewaga kobiet (2 : 1) 4. Lokalizacja: głównie śródczaszkowo (sklepistości, przystrzałkowo, rynienka węchowa, skrzydła kosci klinowych (pterionalne), okołosiodłowe, nerwy wzrokowe, brzeg kosci klinowej, namiot, śródkomorowe, kanał kręgowy. 5. Rokowanie: dobre, 20% nawraca w ciągu 20 lat 6. Liczne podtypy (nast. Slajd) niektóre WHO II (atypical, clear cell, chordoid) i WHO III (malignant, rhabdoid, papillary).

72 Meningioma (Oponiak) WHO I c.d.. 1. Typy wzrostu: guzowata masa, en plaque, wybitna tendencja do wnikania do kości i otworów anatomicznych 2. Oponiak atypowy (WHO II): 4 mitozy/10hpf; w oponiaku anaplastycznym (WHO III): ponad 20/HPF 3. Genetyka: 1. monosomia chr.22; 2. LOH 22q w 60-70%; 3. inaktywujące mutacje genu NF2 (szczeg w m. fibrosum i transitionale)

73 TUMOURS OF MENINGOTHELIAL CELLS NOWOTWORY MENINGOTELIALNE (OPONIAKI) 1. MENINGEOMA: 1. MENINGOTHELIAL 2. FIBROUS 3. TRANSITIONAL 4. ANGIOMATOUS 5. MICROCYSTIC 6. SECRETORY 7. LYMPHOPLASMACYTE-RICH 8. METAPLASTIC 9. CLEAR CELL 10. CHORDOID 11. ATYPICAL 12. PAPILLARY 13. RHABDOID 14. ANAPLASTIC MENINGEOMA WHO I WHO II WHO III

74 Meningeoma, oponiak Cechy charakterystyczne K60 oczodół M66

75 MENINFEAL MESENCHYMAL, NON-MENINGOTHELIAL TUMORS OPONOWE NOWOTWORY MEZENCHYMALNE, NIE-MENINGOTELIALNE LIPOMA ANGIOLIPOMA HIBERNOMA LIPOSARCOMA (INTRACRANIAL) SOLITARY FIBROUS TUMOUR FIBROSARCOMA MALIGNANT FIBROUS HISTIOCYTOMA LEIOMYOMA LEYOMYOMA LEIOMYOSARCOMA RHABDOMYOMA RHABDOMYOSARCOMA CHONDROMA CHONDROSARCOMA OSTEOMA OSTEOSARCOMA OSTEOCHONDROMA HAEMANGIOMA EPITHELIOID HAEMANGIOENDOTHELIOMA HAEMANGIOPERICYTOMA ANGIOSARCOMA KAPOSI SARCOMA

76 Pozostałe guzy opon Pierwotne zmiany melanocytarne diffuse melanocytosis / melanomatosis, melanocytoma, melanoma malignum (chodzi tu o pierwotny a nie przerzutowy czerniak opon) Inne nowotwory odnoszące się ( related to ) opon (dawniej w nowotworach o niepewnej histogenezie) 1.Haemangioblastoma I (typowy wygląd: torbiel z przyściennym guzkiem o ciemnoczerwonej barwie - wisienka ) Związek z zespołem Von Hippel-Lindau

77 POZOSTAŁE NOWOTWORY OUN Other tumors

78 Pierwotny złośliwy chłoniak mózgu (primary) Primary Non-Hodgkin s lymphoma (PCNSL) Asocjacje z pierwotnymi (Wiscott-Aldrich, ataxia-teleangiectasia) i wtórnymi niedoborami odporności (AIDS, potransplantacyjne). W PCNSLs w zesp. niedoboru odporności rolę gra wirus Epstain-Barra (w pozostałych PCSNL w 15-20%) PCSNLs są głównie z kk. B.

79 Pierwotny złośliwy chłoniak mózgu (primary) Non-Hodgkin s lymphoma woman 54 NMR CT

80 Germ cell tumors Nowotwory z komórek rozrodczych

81 1. Guzy z komórek rozrodczych - GERM CELL TUMOURS Częsta lokalizacja: okolica szyszynki i podwzgórze, możliwe wszystkie typy jak poza OUN 1. GERMINOMA 2. EMBRYONAL CARCINOMA 3. YOLC SAC TUMOUR 4. CHORIONCARCINOMA 5. TERATOMA 1. MATURE 2. IMMATURE 3. TERATOMA WITH MALIGNANT TRANSFORMATION 6. MIXED GERM CELL TUMOURS

82 Guzy okolicy siodła tureckiego (klasyfikacja WHO OUN nie obejmuje gruczolaków przysadki) Craniopharyngeoma (czaszkogardlak) Adamantinomatous (najbardziej typowy, torbiel z olejem maszynowym, histologicznie przypomina szkliwiaka, nowotwór łagodny w st. I ale daje nawroty) Papillare Granular cell tumour Pituicytoma Spindle cell oncocytoma of the adenohypophysis

83 Craniopharyngeoma M 12 y. Glioza z włóknami Rosenthala wet keratin

84 Craniopharyngeoma Włókna Rosenthala w otoczeniu palisadowe ułożenie komórek na obwodzie Craniopharyngioma woman 18

85 Torbiele i zmiany guzopodobne Cysts and tumor-like lesions Nowotwory z sąsiedztwa Neoplasms from neighbourhood Nowotwory przerzutowe. Metastatic tumors.

86 Torbiele nienowotworowe Torbiel pajęczynówkowa Torbiel kieszonki Rathkego Torbiel dermoidalna Torbiel epidermoidalna Tobiel enterogenna (neurenteryczna) Torbiel koloidowa III komory Uwaga: liczne pierwotne nowotwory wewnątrzczaszkowe mają postać lub tworzą torbiel (zwłaszcza typowo : haemangioblastoma, astrocytoma pilocyticum, craniopharyngeoma)

87 Torbielka kieszonki Rathkego Rathke pouch cyst + xanthogranuloma (cholesterol granuloma) Konsult nr. 142 K.69

88 Torbiel pajęczynówkowa (arachnoid cyst cystis arachnoidealis)

89 Tumors of neighbour structures (to brain and spinal cord) Nowotwory sąsiedztwa mózgu i rdzenia

90 Chordoma siodełka EMA

91 Metastatic tumors Nowotwory przerzutowe 1206 M65 S-100 (negative in tumor cells)

92 Nowotwory przerzutowe Często pierwsza manifestacja choroby; dobrze odgraniczone; silny obrzęk kolateralny; (najczęstsze źródła) Raki oskrzela Raki sutka Raki nerki Raki przewodu pokarmowego Melanoma

93 Rodzinne zespoły nowotworowe z zajęciem układu nerwowego Zmiany nienowotworowe operowane z powodu padaczki lekoopornej (dysplazje korowe i inne zaburzenia rozwojowe)

94 Syndrome Gene Chrom Nervous system Skin and other tissues Neurofibromatosis 1 (von Recklinghausena) NF1 17q11 Multiple neurofibomas, MPNST, glioma n. optici, astrocytomas Plamy "Cafe-au-lait", axillary freckling, phaeochromocytoma, hamartoma tęczówki, białaczka Neurofibromatosis 2 NF2 22q12 Bilateral schwannomas n. VIII, peripheral schwannomas, multiple meningeoma, ependymoma of spinal cord, astrocytoma Retinal hamartoma Von Hippel-Lindau VHL 3p25 Haemangioblastoma Tuberous sclerosis TSC1, TSC2 9q34, 16p13 Astroc. gigantocellulare subependymale, retinal astroc., cortical hamartomas Li-Fraumeni TP53 17p13 Astrocytomas, PNET Adenocarcinoma renis, pheochromocytoma, cystes angiofibroma cutis (adenoma sebaceum), fibroma subunguale, rhabdomyoma cordis, adenom. polyps of small intestine, angiomyolipoma renis, cystes Breast carcinoma, bone and soft tissue sarcomas, adrenocortical carcinoma, leukaemia Cowden PTEN 10q23 Dysplastic gangliocytoma of the cerebellum (Lhermitte- Duclos) Trichilemmomas, fibromas, hamart. Polyps of colon, thyroid neoplasms, breast carcinoma Turcot APC HMLH1 HPSM2 5q21 3p21 7p22 Medulloblastoma Glioblastoma Cafe-au-lait spots, colorectal polyps Naevoid basal cell carcinoma syndrome PTCH 9q31 Medulloblastoma Multiple carcinoma basocellulare, jaw cysts, ovarian fibromas

95 Niezłośliwe zmiany operowane z powodu padaczki lekoopornej

96 Nowotwory skojarzone z długotrwałą padaczką = LEATs Long-term epilepsy associated tumors Wspólna cecha: długotrwała padaczka, niska agresywność, lokalizacja korowa lub korowo-podkorowa, młody wiek chorych W znacznej części z nich (ważny wyjątek: angiocentric glioma) obecna komponenta neuronalna (zwojowa) Najważniejsze guzy z grupy LEATS: Gangliocytoma, (I) Ganglioglioma, (I lub II) Dysembriopalstyczny nowotwór neuroepitelialny -Dysembryoplastic neuroepithelial tumour DNT (typ prosty i złożony) (I) Glejaki o niskim st. złośliwości Diffuse astrocytoma, oligodendroglioma, mixed glioma (WHO II) Isomorphic astrocytoma (nie wymieniony w klasyf. WHO) Glejak angiocentryczny - Angiocentric glioma (I)

97 Epileptomas : klasyfikacja A-B-C NETs (NET - neuroepithelial tumor) ANET: Glejak angiocentryczny - Angiocentric glioma (ANET) BNET basic oncofetal neuroepithelial tumors CD34+ (dotąd rozpoznawane jako Gangliocytoma lub Ganglioglioma) CNET (complex DNT) DNET ( prosta forma DNT) ENET (epileptogenic NET not otherwise specified) GNET gangliocytic neuroepithelial tumors CD34- (podobnie jak BNET dotąd rozpoznawane jako Gangliocytoma lub Ganglioglioma) INET isomorphic astrocytomas (nieobecny w klasyfikacji WHO)

98 Inne niezłośliwe zmiany operowane (ew. bioptowane) z powodu lekoopornej padaczki Malformacje budowy kory (Dysplazje korowe - FCD) Zapalenie Rassmussena Hemimegalencefalia Calcified pseudotumor Hypothalamic hamartoma

99 Focal cortical dysplasia Klasyfikacja FCD z r Palmini A, Najm I, Avanzini G, et al. Terminology and classification of the cortical dysplasias. Neurology 2004;62:S2 8 Nowa wersja z 2011 Ingmar Blümcke i wsp. The clinico-pathological spectrum of Focal Cortical Dysplasias: a consensus classification proposed by an ad hoc Task Force of the ILAE Diagnostic Methods Commission. Epilepsia 2011; 52(1): Obecnie wyróżniamy 2 typy dysplazji (bez i z obecnością dysmorficznych neuronów lub komórek balonowatych) oraz trzeci typ FCD towarzysząca nowotworowi Typ I FCD: nie ma dysmorficznych neuronów ani balloon cells. Typ IA, izolowane zaburzenia architektury kory, zazwyczaj zaburzenie warstwowości (laminarne) lub pionowego-kolumnowego ułożenia neuronów. Type IB zaburzenia architektury j.w. oraz obecność komórek olbrzymich i niedojrzałych neuronów. (ale bez abnormal cells). Typ II FCD (z obecnościa abnormal cells). Typ IIA, obecne komórki dysmorficzne lecz nie ma kk balonowatych. Typ IIB, obecne zarówno komórki dysmorficzne jak i balonowate. Typ III FCD (towarzysząca nowotworowi) Typ III a FCD z hipocampal sclerosis Typ III b FCD z towarzyszącym guzem nowotworowym (DNT, ganglioglioma)