SPIS TREŚCI WYBRANE ZAGADNIENIA PODSTAW FIZYCZNYCH NEUROOBRAZOWANIA SZCZEGÓŁOWA DIAGNOSTYKA CHORÓB OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO. Część I.

Transkrypt

1 Część I WYBRANE ZAGADNIENIA PODSTAW FIZYCZNYCH NEUROOBRAZOWANIA Wprowadzenie Jerzy Walecki, Mariusz I. Furmanek, Tomasz Bulski, Michał Adamczyk Tomografia komputerowa Jerzy Walecki, Mariusz I. Furmanek, Tomasz Bulski, Michał Adamczyk... 3 Wielorzędowa tomografia komputerowa... 4 Aplikacje wielorzędowej tomografii komputerowej w neuroradiologii Rezonans magnetyczny Jerzy Walecki, Mariusz I. Furmanek, Tomasz Bulski, Michał Adamczyk... 7 Obrazowanie czynnościowe w rezonansie magnetycznym... 7 Procesy zachodzące podczas aktywacji ośrodków mózgowych... 8 Sygnał w czynnościowym rezonansie magnetycznym... 9 Metody badania czynnościowego rezonansu magnetycznego... 9 Analiza statystyczna Funkcje mózgu i najważniejsze paradygmaty służące do uzyskiwania aktywacji stosowane w badaniach czynnościowego rezonansu magnetycznego Aktywacje motoryczne i somatosensoryczne Aktywacje słuchowe Funkcje językowe Plastyczność mózgu Wykorzystanie czynnościowego rezonansu magnetycznego w ocenie zaburzeń funkcji poznawczych Monitorowanie leczenia farmakologicznego za pomocą czynnościowego rezonansu magnetycznego Sieć stanu spoczynkowego Ograniczenia czynnościowego rezonansu magnetycznego Obrazowanie dyfuzji w rezonansie magnetycznym Badanie perfuzji mózgu metodą rezonansu magnetycznego Obrazowanie podatności magnetycznej Spektroskopia rezonansu magnetycznego Spektroskopia protonowa Spektroskopia fosforowa Środki cieniujące i kontrastowe stosowane w neuroradiologii Katarzyna Sklinda Środki cieniujące stosowane w rentgenodiagnostyce i tomografii komputerowej Podział środków cieniujących Wskazania do podania środka cieniującego.. 36 Farmakokinetyka Działania niepożądane Środki kontrastowe stosowane w diagnostyce metodą rezonansu magnetycznego Podział środków kontrastowych pod kątem podatności na działanie pola magnetycznego. 38 Podział środków kontrastowych ze względu na obszar działania na poziomie komórkowym. 39 Zewnątrzkomórkowe środki kontrastowe. 39 Wewnątrzkomórkowe środki kontrastowe. 40 Metody aplikacji środków cieniujących i kontrastowych Część II SZCZEGÓŁOWA DIAGNOSTYKA CHORÓB OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO Zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego Wprowadzenie Jolanta Sikorska, Agnieszka Pomianowska Embriogeneza Jolanta Sikorska, Agnieszka Pomianowska XI

2 5. Zaburzenia indukcji grzbietowej Jolanta Sikorska, Agnieszka Pomianowska Wady dysraficzne mózgowia i czaszki Przepuklina oponowa czaszki Przepuklina oponowo-mózgowa Malformacje Chiariego Wady dysraficzne rdzenia i kanału kręgowego Przepuklina oponowa kręgosłupa Przepuklina oponowo-rdzeniowa Przepuklina rdzeniowa Przepuklina tłuszczowo-oponowo-rdzeniowa. 62 Przepuklina tłuszczowo-rdzeniowa Przepuklina torbieli hydromielicznej Wodordzenie Jamistość rdzenia kręgowego przedłużonego. 66 Rozszczepienie rdzenia Grzbietowa zatoka skórna, torbiel skórzasta i torbiel naskórkowa Zaburzenia rozwojowe nici końcowej Tłuszczak podtwardówkowy Torbiel neurenteryczna Zespół regresji ogonowej Zaburzenia indukcji brzusznej Jolanta Sikorska, Agnieszka Pomianowska Przodomózgowie jednokomorowe Dysplazja przegrodowo-wzrokowa Anomalie przegrody przezroczystej i sklepienia. 88 Malformacja Chiariego typu IV Zespół Dandy ego Walkera Odmiana zespołu Dandy ego Walkera Torbiel pajęczynówki wewnątrzczaszkowa Powiększenie zbiornika móżdżkowo-rdzeniowego. 96 Torbiele oponowe kanału kręgowego Dysplazje opony twardej Zaburzenia podziału i różnicowania komórek Jolanta Sikorska, Agnieszka Pomianowska Małomózgowie prawdziwe Wielkomózgowie Niedrożność i zwężenie wodociągu mózgu Fakomatozy Nerwiakowłókniakowatość Stwardnienie guzowate Naczyniakowatość twarzowo-mózgowa Naczyniakowatość siatkówkowo-móżdżkowa. 114 Ataksja-teleangiektazja Naczyniakowatość skórno-oponowo- -rdzeniowa Melanoza nerwowo-skórna Zaburzenia migracji neuronalnej i rozwoju bruzd Jolanta Sikorska, Agnieszka Pomianowska. 117 Bezzakrętowość Szerokozakrętowość Drobnozakrętowość Heterotopia istoty szarej Dziurowatość mózgu prawdziwa Agenezja ciała modzelowatego Inne zaburzenia związane z rozwojem czaszki i kręgosłupa Jolanta Sikorska, Agnieszka Pomianowska Przedwczesne zarośnięcie szwów czaszkowych Wady pogranicza czaszkowo-kręgosłupowego Wady segmentacji kręgosłupa Wrodzona stenoza kanału kręgowego Połączenie korzeni nerwowych Choroby istoty białej Wprowadzenie Monika Bekiesińska-Figatowska Leukodystrofia metachromatyczna Monika Bekiesińska-Figatowska Leukodystrofia globoidalna Monika Bekiesińska-Figatowska Mukopolisacharydozy Monika Bekiesińska- -Figatowska Ceroidolipofuscynozy neuronalne Monika Bekiesińska-Figatowska Adrenoleukodystrofia sprzężona z chromosomem X Monika Bekiesińska-Figatowska Encefalopatia mitochondrialna z kwasicą mleczanową i epizodami udaropodobnymi Monika Bekiesińska-Figatowska Zespół Leigha Monika Bekiesińska-Figatowska Zespół Cockayne a Monika Bekiesińska- -Figatowska Choroba Pelizaeusa Merzbachera Monika Bekiesińska-Figatowska Zespół 18q- Monika Bekiesińska-Figatowska Kwasica glutarowa typu I Monika Bekiesińska- -Figatowska Hiperglicynemia nieketotyczna Monika Bekiesińska-Figatowska Choroba Canavan Monika Bekiesińska- -Figatowska Choroba Wilsona Monika Bekiesińska- -Figatowska Choroba Menkesa Monika Bekiesińska- -Figatowska Choroba Alexandra Monika Bekiesińska- -Figatowska Leukoencefalopatia ze znikającą istotą białą Monika Bekiesińska-Figatowska Leukoencefalopatia z zajęciem pnia mózgu i rdzenia kręgowego oraz zwiększeniem stężenia mleczanów Monika Bekiesińska-Figatowska Angiopatia amyloidowa Monika Bekiesińska- -Figatowska Mózgowa autosomalna dominująca arteriopatia z podkorowymi zawałami i leukoencefalopatią Monika Bekiesińska-Figatowska Stwardnienie rozsiane Monika Bekiesińska- -Figatowska Stwardnienie koncentryczne XII

3 31. Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia. Ostre krwotoczne zapalenie mózgu i rdzenia Monika Bekiesińska-Figatowska Centralna mielinoliza mostu i mielinoliza pozamostowa Monika Bekiesińska-Figatowska Zespół odwracalnej leukoencefalopatii tylnej Monika Bekiesińska-Figatowska Niedotlenieniowo-niedokrwienna leukoencefalopatia noworodków Monika Bekiesińska-Figatowska Zapalenie naczyń Monika Bekiesińska- -Figatowska Zmiany w istocie białej po napromienianiu i chemioterapii Monika Bekiesińska-Figatowska Rozlany uraz aksonalny Monika Bekiesińska- -Figatowska Zespoły otępienne 38. Otępienie Marek Gołębiowski Obraz starzejącego się mózgu Marek Gołębiowski Łagodne zaburzenia poznawcze Marek Gołębiowski Choroba Alzheimera Marek Gołębiowski Otępienie z ciałami Lewy ego Marek Gołębiowski Otępienie naczyniopochodne Marek Gołębiowski Zwyrodnienie czołowo-skroniowe Marek Gołębiowski Guzy ośrodkowego układu nerwowego Wprowadzenie Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Cechy guzów ośrodkowego układu nerwowego Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Cechy guzów wewnątrzczaszkowych w badaniach obrazowych Tomografia komputerowa Rezonans magnetyczny Spektroskopia rezonansu magnetycznego. 204 Mapowanie czynności mózgowia funkcjonalne badanie rezonansu magnetycznego Obrazowanie tensora dyfuzji Badanie perfuzji mózgowej Klasyfikacja guzów ośrodkowego układu nerwowego Nowotwory szeregu astrocytarnego Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Gwiaździaki rozlane Gwiaździak włókienkowy Gwiaździak anaplastyczny Glejak wielopostaciowy Glejak wielopostaciowy olbrzymiokomórkowy Glejakomięsak Glejaki mostu lub rdzenia przedłużonego Glejaki nerwów wzrokowych Gwiaździaki o wzroście ograniczonym Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Gwiaździak włosowatokomórkowy Żółtakogwiaździak pleomorficzny Gwiaździak podwyściółkowy olbrzymiokomórkowy Nowotwory gleju skąpowypustkowego Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Skąpodrzewiak Skąpodrzewiak anaplastyczny Nowotwory gleju wyściółkowego Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Wyściółczak Inne nowotwory gleju wyściółkowego Wyściółczak anaplastyczny Wyściółczak śluzowobrodawkowaty Podwyściółczak Nowotwory pochodzenia zarodkowego (prymitywne nowotwory neuroektodermalne PNET) Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Rdzeniak płodowy Nowotwory o niewyjaśnionej histogenezie Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Glejakowatość mózgu Naczyniak płodowy Nowotwory splotu naczyniówkowego Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Brodawczak splotu naczyniówkowego Rak splotu naczyniówkowego Guzy neuronalne i mieszane neuronalno- -glejowe Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Zwojak Nowotwór dysembrioplastyczny neuroepitelialny. 261 Zwojakoglejak Nerwiak komórkowy ośrodkowy Inne guzy neuronalne i mieszane neuronalno- -glejowe Zwojak móżdżku dysplastyczny Zwojakoglejak desmoplastyczny wieku dziecięcego Guzy wywodzące się z miąższu szyszynki Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Szyszyniak Szyszyniak zarodkowy Nowotwory nerwów czaszkowych i rdzeniowych Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Nerwiak osłonkowy Nowotwory opon mózgowych wywodzące się z komórek meningotelialnych Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Oponiak XIII

4 57. Chłoniaki i nowotwory układu krwiotwórczego Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Chłoniaki złośliwe Guzy z komórek rozrodczych Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Zarodczak Przerzuty nowotworowe do mózgu i móżdżku Jerzy Walecki, Ewa Kluczewska Popromienne uszkodzenie mózgu Jerzy Walecki Guzy i zmiany guzopodobne podstawy czaszki Wprowadzenie Barbara Bobek-Billewicz Badania obrazowe stosowane w diagnostyce guzów podstawy czaszki Barbara Bobek-Billewicz Guzy i zmiany guzopodobne występujące w każdej części podstawy czaszki Barbara Bobek-Billewicz Oponiak Nerwiak osłonkowy Przerzuty Dysplazja włóknista Tłuszczak Sarkoidoza Guzy podstawy przedniego dołu czaszki Barbara Bobek-Billewicz Nerwiak węchowy zarodkowy Torbiel śluzowa zatoki Brodawczak odwrócony Naczyniakowłókniak młodzieńczy Mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy Kostniak Guzy podstawy środkowego dołu czaszki Barbara Bobek-Billewicz Czaszkogardlak Struniak Torbiel skórzasta Procesy patologiczne w zatoce jamistej Guzy podstawy tylnego dołu czaszki Barbara Bobek-Billewicz Nerwiak nerwu VIII Torbiel naskórkowa Zmiany szczytu piramidy kości skroniowej Barbara Bobek-Billewicz Torbiel cholesterolowa Tętniak tętnicy szyjnej wewnętrznej Procesy zapalne szczytu piramidy kości skroniowej Zmiany otworu żyły szyjnej Barbara Bobek-Billewicz Przyzwojak Nerwiak nerwów IX, X, XI Procesy patologiczne w otworze wielkim Barbara Bobek-Billewicz Nerwy czaszkowe Barbara Bobek-Billewicz Guzy przysadki i okolicy okołosiodłowej 70. Gruczolaki przysadki Joanna Bladowska, Marek J. Sąsiadek Inne guzy okolicy siodła tureckiego Joanna Bladowska, Marek J. Sąsiadek Czaszkogardlak Torbiel kieszonki Rathkego Oponiak Gwiaździak włosowatokomórkowy Rozrodczak Torbiele pajęczynówki Odpryskowiec Struniak Zmiany nienowotworowe przysadki Joanna Bladowska, Marek J. Sąsiadek Zmiany wrodzone Zmiany infekcyjne, ziarniniakowe i naciekowe Tętniaki Patologia lejka przysadki Zespół pustego siodła Patologiczna hiperintensywność przysadki Diagnostyka pooperacyjna okolicy siodła tureckiego Joanna Bladowska, Marek J. Sąsiadek Diagnostyka różnicowa guza resztkowego Obraz materiałów wypełnieniowych Ocena pozostałego po zabiegu gruczołu przysadki Zmiany pooperacyjne w zatoce klinowej Guzy kanału kręgowego i kręgosłupa Wprowadzenie Elżbieta Jurkiewicz Guzy kanału kręgowego położone w przestrzeni wewnątrzoponowej wewnątrzrdzeniowe Elżbieta Jurkiewicz Wyściółczak Gwiaździak Naczyniak płodowy Wewnątrzrdzeniowe zmiany przerzutowe Guzy kanału kręgowego położone w przestrzeni wewnątrzoponowej zewnątrzrdzeniowe Elżbieta Jurkiewicz Wyściółczak śluzowo-brodawkowaty nici końcowej i ogona końskiego Nerwiak osłonkowy Oponiak Nerwiakowłókniak Wewnątrzoponowe zmiany przerzutowe Tłuszczak nici końcowej Tłuszczak wewnątrzoponowy Torbiel naskórkowa XIV

5 Torbiel skórzasta Torbiel neuroenterogenna Guzy kanału kręgowego położone w przestrzeni zewnątrzoponowej Elżbieta Jurkiewicz Nadmierne nadoponowe gromadzenie tkanki tłuszczowej Guzy kręgosłupa Elżbieta Jurkiewicz Naczyniak Kostniak kostninowy Kostniak zarodkowy Guz olbrzymiokomórkowy Wyrośl chrzęstno-kostna Torbiel tętniakowata Ziarniniak kwasochłonny Chrzęstniakomięsak Mięsak Ewinga Mięsak kościopochodny Struniak Szpiczak mnogi Chłoniak Białaczka Nerwiak zarodkowy współczulny Zewnątrzoponowe zmiany przerzutowe Choroby kręgosłupa 78. Techniki głównych metod obrazowania kręgosłupa Marek J. Sąsiadek, Joanna Bladowska Obrazowanie diagnostyczne w chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa Badanie rentgenowskie Tomografia komputerowa Rezonans magnetyczny Obrazowanie diagnostyczne urazów kręgosłupa Badanie rentgenowskie Tomografia komputerowa Rezonans magnetyczny Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa Marek J. Sąsiadek, Joanna Bladowska Zmiany zwyrodnieniowe krążka międzykręgowego Zmiany zwyrodnieniowe trzonów kręgowych Zmiany zwyrodnieniowe stawów międzykręgowych Zmiany zwyrodnieniowe więzadeł kręgosłupa Kręgozmyk zwyrodnieniowy Stenoza kanału kręgowego Zmiany w rdzeniu kręgowym Stan po operacji przepukliny krążka międzykręgowego Urazy kręgosłupa Marek J. Sąsiadek, Joanna Bladowska Zmiany naczyniopochodne, zapalne i demielinizacyjne kręgosłupa Marek J. Sąsiadek, Joanna Bladowska Zmiany naczyniopochodne Zmiany zapalne Zmiany demielinizacyjne Urazy czaszkowo-mózgowe Wprowadzenie Romana Bogusławska-Walecka, Agnieszka Piliszek Złamania kości czaszki Romana Bogusławska- -Walecka, Agnieszka Piliszek Wstrząśnienie mózgu Romana Bogusławska- -Walecka, Agnieszka Piliszek Stłuczenie mózgu Romana Bogusławska- -Walecka, Agnieszka Piliszek Rozlany uraz aksonalny Romana Bogusławska- -Walecka, Agnieszka Piliszek Krwiak śródmózgowy Romana Bogusławska- -Walecka, Agnieszka Piliszek Krwiak nadtwardówkowy Romana Bogusławska-Walecka, Agnieszka Piliszek Krwiak podtwardówkowy Romana Bogusławska-Walecka, Agnieszka Piliszek Pourazowe krwawienie podpajęczynówkowe Romana Bogusławska-Walecka, Agnieszka Piliszek Obrzęk i ostre pourazowe obrzmienie mózgu Romana Bogusławska-Walecka, Agnieszka Piliszek Powikłania urazów czaszkowo-mózgowych Romana Bogusławska-Walecka, Agnieszka Piliszek. 580 Wady naczyniowe ośrodkowego układu nerwowego Wprowadzenie Jan Baron, Katarzyna Gruszczyńska Tętniaki tętnic mózgowych Jan Baron, Katarzyna Gruszczyńska Malformacje naczyniowe Jan Baron, Katarzyna Gruszczyńska Malformacje tętniczo-żylne Tętniakowata malformacja żyły Galena Malformacje (przetoki) tętniczo-żylne opony twardej Przetoka szyjno-jamista Naczyniaki jamiste Naczyniaki włośniczkowe Rozwojowe malformacje żylne Zespół Sturge a Webera Jan Baron, Katarzyna Gruszczyńska Choroba moyamoya Jan Baron, Katarzyna Gruszczyńska XV

6 Choroby naczyniopochodne ośrodkowego układu nerwowego 96. Udar mózgu Jerzy Walecki, Tomasz Bulski, Cezary Szary Szczególne typy udaru Udar żylny Udar lakunarny Udar ostatniej łączki (hemodynamiczny) Udar w mechanizmie zatorowym Zwyrodnienie Wallera Leukoarajoza Wybrane udary o innej etiologii Zespół odwracalnej leukoencefalopatii tylnej. 663 Przewlekła encefalopatia nadciśnieniowa Mózgowa autosomalna dominująca arteriopatia z zawałami podkorowymi i leukoencefalopatią Zespół MELAS Krwawienie śródczaszkowe Jerzy Walecki, Tomasz Bulski, Cezary Szary Krwawienie śródmózgowe Krwawienie podpajęczynówkowe Krwawienie dokomorowe Mikrokrwawienia Choroby zapalne ośrodkowego układu nerwowego Wprowadzenie Eugeniusz Tarasów Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych Eugeniusz Tarasów Ropniak podtwardówkowy Ropień mózgu Eugeniusz Tarasów Gruźlica ośrodkowego układu nerwowego Eugeniusz Tarasów Neuroborelioza Eugeniusz Tarasów Opryszczkowe zapalenie mózgu Eugeniusz Tarasów Parazytozy ośrodkowego układu nerwowego Eugeniusz Tarasów Toksoplazmoza Wągrzyca Bąblowica Zakażenia grzybicze ośrodkowego układu nerwowego Eugeniusz Tarasów Kandydoza Aspergiloza Kryptokokoza Zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym w przebiegu zakażenia HIV Eugeniusz Tarasów. 712 HIV-encephalitis Zakażenia oportunistyczne Postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia Pierwotny chłoniak ośrodkowego układu nerwowego Skróty... I Skorowidz... III XVI