BADANIE WYDATKÓW NA GOSPODARKÊ ŒCIEKOW I OCHRONÊ WÓD W WOJEWÓDZTWACH DOLNOŒL SKIM I ŒL SKIM

Transkrypt

1 BADANIE WYDATKÓW NA GOSPODARKÊ ŒCIEKOW I OCHRONÊ WÓD W WOJEWÓDZTWACH DOLNOŒL SKIM I ŒL SKIM Katarzyna Frodyma Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 1. Wstêp Wp³yw cz³owieka na œrodowisko naturalne mo emy rozpatrywaæ w trzech g³ównych aspektach: zanieczyszczania i ochrony powietrza, zanieczyszczania i ochrony wód oraz zanieczyszczania i ochrony gleby (szerzej [Strza³ko, Massor-Pietraszewska 26]). W prezentowanym artykule szczególna uwaga poœwiêcona zostanie gospodarce wodnej. Woda nale y wprawdzie do zasobów odnawialnych, ale tempo jej wykorzystania nie mo e byæ szybsze ni proces odnawiania, zw³aszcza e Polska zaliczana jest do krajów o ubogich zasobach naturalnych (por. [Poskrobko 27, s. 198; Ma³achowski 27, s. 156; Py³ka-Gutowska 24, s. 117]). Ponadto ze zu yciem wody wi¹ e siê tak e pogorszenie stanu wód i ekosystemów od nich zale nych, dlatego w³aœnie tak wa ne s¹ nak³ady finansowe na gospodarkê œciekami i ochronê wód. Celem prowadzonych badañ jest ocena wydatków na ochronê wód oraz prezentacja efektów rzeczowych badanych inwestycji w województwach dolnoœl¹skim i œl¹skim na tle Polski. W badaniu porównane zosta³y wydatki inwestycyjne zwi¹zane z gospodark¹ wodn¹ w województwach dolnoœl¹skim i œl¹skim w latach Przestawiono tak e efekty rzeczowe inwestycji w ochronê œrodowiska w Polsce oraz we wskazanych województwach. Uwzglêdniono tak e œrodki finansowe pochodz¹ce z Funduszu Spójnoœci, w ramach którego od roku 2 realizowane s¹ ró nego rodzaju projekty zwi¹zane z ochron¹ œrodowiska. Zbadane zosta³y zale noœci pomiêdzy wysokoœci¹ sumowanych w kolejnych latach wydatków inwestycyjnych na gospodarkê wodn¹ a efektami rzeczowymi tych inwestycji.

2 8 Katarzyna Frodyma 2. Wydatki inwestycyjne na gospodarkê wodn¹ Zgodnie z danymi pochodz¹cymi z G³ównego Urzêdu Statystycznego 1 wydatki inwestycyjne na gospodarkê wodn¹ to przede wszystkim nak³ady na: ujêcia i doprowadzenia wody, budowê i modernizacjê stacji uzdatniania wody, zbiorniki wodne, regulacjê i zabudowê rzek i potoków, obwa³owania przeciwpowodziowe, stacje pomp na zawa³ach i obszarach depresyjnych. POLSKA 1% (z³) Stacje pomp na zawa³ach i obszarach 125 depresyjnych 8% Obwa³owania przeciwpowodziowe 1 Regulacja i zabudowa 6% rzek i potoków 75 Zbiorniki wodne Budowa 4% i modernizacja 5 stacji uzdatniania wody 2% Ujêcia 25 i doprowadzenia wody % OGÓ EM Rys. 1. Wysokoœæ i struktura nak³adów inwestycyjnych na gospodarkê œciekow¹ i chronê wód w Polsce w latach 2-26 ród³o: opracowanie w³asne. Na rysunku 1 krzywa prezentuje wysokoœæ nak³adów inwestycyjnych w Polsce w latach W 2 r. wynosi³y one 43 z³ w przeliczeniu na 1 mieszkañca. Po znacznym spadku nak³adów w 21 r. (gdy wynios³y one jedynie 34 z³) nast¹pi³ okres zwiêkszania nak³adów a do 24 r. (52 z³). Nastêpnie zanotowano nieznaczny spadek w 25 r. (45 z³) i w koñcowym okresie badania, czyli w 26 r., znów by³o to 52 z³ w przeliczeniu na 1 mieszkañca. 1 Dane statystyczne pochodz¹ ze strony internetowej GUS-u [Internet 3] oraz Rocznika Statystycznego Województw.

3 Badanie wydatków na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód... 9 Strukturê wydatków prezentuje wykres s³upkowy (rys. 1). W ca³ym badanym okresie blisko po³owa wydatków dotyczy³a ujêæ i uzdatniania wody (najmniej, bo tylko 45%, w 23 r., natomiast w pocz¹tkowym 2 r. oraz koñcowym 26 r. by³o to 52% ogólnych nak³adów na gospodarkê wodn¹). Od 12% (2 r.) do 18% (26 r.) nak³adów przeznaczane by³o na budowê i modernizacjê stacji uzdatniania wody. Oko³o 12-14% w kolejnych latach (z wyj¹tkiem 25 r., gdy by³o to a 2%) to nak³ady na budowê zbiorników wodnych. Nieco mniej (6-14%) to wydatki na regulacjê i zabudowê rzek i potoków. W badanym okresie zdecydowanie zmala³y wydatki na obwa³owania przeciwpowodziowe (z 14% w 2 r. do 7% w 26 r). Tylko blisko 1% nak³adów przeznaczane by³o na budowê stacji pomp na zawa³ach i obszarach depresyjnych. W województwie dolnoœl¹skim nak³ady inwestycyjne na gospodarkê wodn¹ by³y zdecydowanie wy sze ni œrednia krajowa (rys. 2), która w badanym okresie wynosi³a nieco ponad 44 z³ w przeliczeniu na 1 mieszkañca. Najmniej wynosi³y w 21 r. tylko 5 z³ w przeliczeniu na 1 mieszkañca, najwiêcej zaœ w 24 r. 84 z³. W 26 r. by³o to 71 z³ na 1 mieszkañca. W województwie œl¹skim nak³ady na gospodarkê wodn¹ by³y niemal tej samej wysokoœci co przeciêtnie w Polsce. Wynios³y najmniej 33 z³ (w 22 r.), a najwiêcej 51 z³ (w 25 r.). W 26 r. wydatki inwestycyjny wynosi³y 41 z³ w przeliczeniu na 1 mieszkañca. Struktura wydatków w województwie dolnoœl¹skim by³a analogiczna do tej zaobserwowanej dla Polski. W województwie œl¹skim zdecydowanie wzrasta³ w badanym okresie udzia³ wydatków na ujêcia i doprowadzenia wody; w 2 r. stanowi³y one 43%, a w 26 r. ju a 72% ogólnych nak³adów. Zdecydowanie ni sze nak³ady (zw³aszcza w latach 23-26), bo poni ej 5%, przeznaczano na obwa³owania przeciwpowodziowe. Nak³ady na stacje pomp na zawa³ach i obszarach depresyjnych stanowi³y w latach 2-22 mniej ni,5%, a od 23 r. w ogóle nie s¹ ponoszone (rys. 2). Warto zwróciæ uwagê na zró nicowanie wysokoœci nak³adów inwestycyjnych na gospodarkê wodno-œciekow¹ w poszczególnych województwach. Z tabeli 1 wynika, e zró nicowanie to jest bardzo wysokie i roœnie w kolejnych latach. Wspó³czynnik zmiennoœci dla wysokoœci nak³adów inwestycyjnych na gospodarkê wodn¹ w przeliczeniu na 1 mieszkañca w poszczególnych województwach w 2 r. wyniós³ 16%, w 26 r. zaœ ju a 275%.

4 1 Katarzyna Frodyma 1% Dolnoœl¹skie (z³) 8% % 75 4% 5 2% 25 % % Œl¹skie (z³) 125 8% 1 6% 75 4% 5 2% 25 % Ujêcia i doprowadzenia wody 24 Budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody Zbiorniki wodne Regulacja i zabudowa rzek i potoków Obwa³owania przeciwpowodziowe Stacje pomp na zawa³ach i obszarach depresyjnych OGÓ EM Rys. 2. Wysokoœæ i struktura nak³adów inwestycyjnych na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód w województwach dolnoœl¹skim i œl¹skim w latach 2-26 ród³o: opracowanie w³asne.

5 Badanie wydatków na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód Tabela 1. Wysokoœæ nak³adów inwestycyjnych na gospodarkê wodn¹ w przeliczeniu na 1 mieszkañca w poszczególnych województwach w latach 2-26 (w z³) Województwa Rok Dolnoœl¹skie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma³opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Œl¹skie Œwiêtokrzyskie Warmiñsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Statystyki Œrednia 44,3 35,9 36,5 43,4 51,5 42,9 52,7 Odchylenie standardowe 27,7 2,6 15,4 18,6 2,3 18,1 19,2 Wspó³czynnik zmiennoœci 16% 174% 236% 233% 254% 236% 275% ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych z Rocznika Statystycznego.

6 12 Katarzyna Frodyma Na rys. 3 zaprezentowano uporz¹dkowanie województw ze wzglêdu na wysokoœæ nak³adów inwestycyjnych na gospodarkê wodn¹ w przeliczeniu na 1 mieszkañca DO KP LB LL LO ML MZ OP PK PD PM SL SW WM WK ZP Rys. 3. Liniowe uporz¹dkowanie województw ze wzglêdu na wysokoœæ nak³adów inwestycyjnych na gospodarkê wodn¹ w latach 2-26 ród³o: opracowanie w³asne. W badanym okresie nak³ady na gospodarkê wodn¹ w województwach dolnoœl¹skim i œl¹skim by³y niemal tej samej wysokoœci, jednak po przeliczeniu tych kwot na 1 mieszkañca danego województwa widaæ, i zdecydowanie wy sze nak³ady ponoszono w województwie dolnoœl¹skim. Jak wynika z rys. 3, województwo to zajmowa³o drug¹ pozycjê w rankingu w latach 2-21 oraz 24-26, a w latach 23 i 26 trzecie miejsce. Tylko w 22 r. wiêcej inwestowa³o siê w województwie œl¹skim (miejsce 1) ni w województwie dolnoœl¹skim (miejsce 5). Województwo œl¹skie w pozosta³ych latach zajmowa³o zdecydowanie gorsze pozycje w rankingu (w latach 21 i miejsce 5, w 26 r. zaœ dopiero 12). Na rysunku 4 zaprezentowano wysokoœæ nak³adów inwestycyjnych na gospodarkê wodn¹ w wartoœciach bezwzglêdnych. Jak widaæ, nie przeliczaj¹c tych nak³adów na 1 mieszkañca, dowiadujemy siê, e w dwóch omawianych województwach s¹ to niemal takie same kwoty.

7 Badanie wydatków na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód (z³) województwo dolnoœl¹skie podregion: Wroc³aw wroc³awski legnicki jeleniogórsko- -wa³brzyski (z³) 25 województwo œl¹skie podregion: rybnicko- -jastrzêbski centralny œl¹ski bielsko-bialski czêstochowski Rys. 4. Wysokoœæ nak³adów inwestycyjnych na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód w latach w podregionach nale ¹cych do województwa dolnoœl¹skiego i œl¹skiego ród³o: opracowanie w³asne.

8 14 Katarzyna Frodyma W województwie dolnoœl¹skim najmniej inwestuje siê w podregionie legnickim. W 24 r. najwiêksze nak³ady zaobserwowano w podregionie wroc³awskim, w 26 r. zaœ w podregionie jeleniogórsko-wa³brzyskim. W województwie œl¹skim najwiêksze wydatki poniesiono w podregionie centralnego œl¹ska, a najmniejsze w podregionie czêstochowskim. 3. Projekty dotycz¹ce gospodarki wodno-œciekowej w ramach Funduszu Spójnoœci Od daty akcesji do Unii Europejskiej Polska sta³a siê najwiêkszym beneficjentem œrodków z Funduszu Spójnoœci spoœród wszystkich krajów cz³onkowskich UE. Œrodki z Funduszu Spójnoœci maj¹ pomóc Polsce wywi¹zaæ siê z zobowi¹zañ akcesyjnych zwi¹zanych z dostosowaniem do norm UE w najtrudniejszych i wymagaj¹cych najwiêkszych nak³adów finansowych obszarach, w wypadku których Polska uzyska³a najd³u sze okresy przejœciowe. Wspó³finansowanie z Funduszu Spójnoœci mog¹ uzyskaæ inwestycje dotycz¹ce: poprawy jakoœci wód powierzchniowych, polepszenia jakoœci i dystrybucji wody przeznaczonej do picia, racjonalizacji gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi, poprawy jakoœci powietrza, zapewnienia bezpieczeñstwa przeciwpowodziowego 2 W latach 2-26 rozpoczêtych zosta³o w Polsce 88 projektów, z czego jeden dotyczy³ ochrony powietrza, osiem zwi¹zanych by³o z gospodark¹ odpadami, a zdecydowanie najwiêcej, bo a 79 projektów, dotyczy³o gospodarki wodno-œciekowej. Wysokoœæ dofinansowania projektów zwi¹zanych z gospodark¹ œciekow¹ w Polsce by³a ró na w badanym okresie. W 2 r. Polska otrzyma³a œrodki w wysokoœci ponad 4 mln euro, w 21 r. by³o to blisko 34 mln euro. W latach Fundusz Spójnoœci wspomóg³ projekty w kwotach o wysokoœci ok. 2 mln euro. Lata 24 (69 mln euro) i 25 (8 mln euro) to zdecydowanie wiêcej pozyskanych œrodków. Niestety w 26 r. Polska wykorzysta³a jedynie 36 mln euro. Na rysunku 5 przedstawiono wysokoœæ dofinansowania na projekty wodno-œciekowe z Funduszu Spójnoœci w przeliczeniu na 1 mieszkañca w Polsce oraz w województwach dolnoœl¹skim i œl¹skim. Nazwy projek- 2 Informacje ogólne o Funduszu Spójnoœci pochodz¹ ze strony internetowej Centrum Informacji o Œrodowisku [Internet 1].

9 Badanie wydatków na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód tów realizowanych w tych województwach oraz wysokoœæ dofinansowania zaprezentowano w tab. 2 i 3. W województwie dolnoœl¹skim w latach 2-26 podjêto realizacjê siedmiu projektów wodno-œciekowych dofinansowywanych przez Funduszu Spójnoœci (tab. 2). (euro) 7 6 POLSKA Dolnoœl¹skie Œl¹skie Rys. 5. Wysokoœæ dofinansowania z Funduszu Spójnoœci na projekty wodno-œciekowe w Polsce oraz w województwach dolnoœl¹skim i œl¹skim w przeliczeniu na 1 mieszkañca w latach 2-26 ród³o: opracowanie w³asne. Najwy sze dofinansowanie ponad 2 tys. euro w przeliczeniu na 1 mieszkañca uzyskano w 2 r. (rys. 5). W latach œrodki z Unii Europejskiej stanowi³y nieco ponad 1 tys. euro w przeliczeniu na 1 mieszkañca. W 25 r. dofinansowanie wynios³o 17 tys. euro na 1 mieszkañca. W województwie œl¹skim w latach rozpoczêto osiemnaœcie projektów (tab. 3). Jeden z nich (oczyszczanie œcieków i uzdatnianie wody pitnej w Czêstochowie) zosta³ ju zakoñczony, a zakoñczenie innego (Katowice oczyszczanie œcieków) planowane jest na koniec 28 r. Dla pozosta³ych (podobnie jak to ma miejsce w województwie dolnoœl¹skim) planowana data zakoñczenia inwestycji to r. lub r. Wysokoœæ dofinansowania z Funduszu Spójnoœci w przeliczeniu na 1 mieszkañca w województwie dolnoœl¹skim by³a wy sza ni przeciêtnie w Polsce (z wyj¹tkiem 25 r.). Najwy sze dofinansowanie ze

10 16 Katarzyna Frodyma œrodków Unii Europejskiej mia³o miejsce w 24 r. (6 tys. euro w przeliczeniu na 1 mieszkañca rys. 5). Tabela 2. Projekty Funduszu Spójnoœci realizowane w województwie dolnoœl¹skim w latach 2-26 Rok Nazwa projektu Dofinansowanie z Funduszu Spójnoœci w euro jako % kosztów kwalifikowanych projektu Data (planowana) zakoñczenia inwestycji 2 22 Gospodarka odpadami sta³ymi we Wroc³awiu, etap I Poprawa jakoœci wody we Wroc³awiu Oczyszczanie œcieków w Boles³awcu Zaopatrzenie w wodê i oczyszczanie œcieków w Jeleniej Górze Oczyszczanie œcieków w Wa³brzychu Poprawa gospodarki wodno-œciekowej we Wroc³awiu etap II Karkonoski system wodoci¹gów i kanalizacji etap I ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych ze strony internetowej Ministerstwa Œrodowiska.

11 Badanie wydatków na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód Tabela 3. Projekty Funduszu Spójnoœci realizowane w województwie œl¹skim w latach 2-26 Rok Nazwa projektu Dofinansowanie z Funduszu Spójnoœci jako % kosztów w euro kwalifikowanych projektu Data (planowana) zakoñczenia inwestycji Budowa systemu kanalizacji sanitarnej w Rybniku 21 Katowice oczyszczanie œcieków Modernizacja gospodarki œciekowej w Gliwicach Oczyszczanie œcieków i uzdatnianie wody pitnej 22 w Czêstochowie Oczyszczanie œcieków Ruda Œl¹ska Gospodarka œciekowa w Sosnowcu Oczyszczanie œcieków na ywiecczyÿnie Zaopatrzenie w wodê i oczyszczanie œcieków w Chorzowie-Œwiêtoch³owicach Gospodarka wodno-œciekowa w Bêdzinie Gospodarka œciekowa na terenie gmin Jastrzêbie Zdrój, Mszana i Godów Gospodarka œciekowa w Tychach Gospodarka wodno-œciekowa w Pszczynie, etap I Gospodarka wodno-œciekowa w Raciborzu Poprawa gospodarki wodno-œciekowej na terenie gminy Bytom Poprawa gospodarki wodno-œciekowej na terenie gminy Zabrze Uporz¹dkowanie gospodarki wodno-œciekowej w Mys³owicach Gospodarka œciekowa Zawiercia , Zaopatrzenie w wodê i kanalizacjê Piekar Œl¹skich , ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych ze strony internetowej Ministerstwa Œrodowiska. 4. Efekty rzeczowe inwestycji w gospodarkê wodn¹ W artykule ocenie poddano jedynie rzeczowe efekty inwestycji w gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód. Za zmienne charakteryzuj¹ce efekty rzeczowe przyjêto: ujêcia wody (m 3 /dobê w przeliczeniu na 1 mieszkañca);

12 18 Katarzyna Frodyma (m3/dobê) 8 a) ujêcia wody (km) 4 c) sieæ wodoci¹gowa (km) e) obwa³owania przeciwpowodziowe Rys. 6. Efekty rzeczowe inwestycji w gospodarkê wodn¹ w Polsce oraz wojewódz- ród³o: opracowanie w³asne.

13 Badanie wydatków na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód (m 3 /dobê) (km) (m 3 ) b) uzdatnianie wody d) regulacja i zabudowa rzek i potoków f) zbiorniki wodne Polska twach dolnoœl¹skim i œl¹skim w latach 2-26

14 2 Katarzyna Frodyma uzdatnianie wody (m 3 /dobê w przeliczeniu na 1 mieszkañca); sieæ wodoci¹gow¹ (km/1 km 2 powierzchni); regulacjê i zabudowê rzek i potoków (km/1 km 2 powierzchni); obwa³owania przeciwpowodziowe (km/1 km 2 powierzchni); zbiorniki wodne (m 3 / w przeliczeniu na 1 mieszkañca). W latach 2-23 powstawa³o wiêcej nowych ujêæ wody (por. rys. 6a i b). Z kolei ostatnie trzy lata (24-26) to zwiêkszona iloœæ wody uzdatnionej do picia. Nowe ujêcia wody w przeliczeniu na 1 mieszkañca by³y w badanym okresie zdecydowanie wy sze w województwie dolnoœl¹skim (z wyj¹tkiem 2 r.). W 21 r. w województwie dolnoœl¹skim by³o wiêcej nowych ujêæ wody ni œrednio w Polsce. Je eli chodzi o uzdatnianie wody, to równie odnotowano wiêksze efekty w województwie dolnoœl¹skim. W 22 r. iloœæ uzdatnionej wody w przeliczeniu na 1 mieszkañca w województwach dolnoœl¹skim i œl¹skim by³a prawie identyczna (przy czym niemal dwa razy mniejsza ni œrednio w Polsce). Jedynie w 26 r. uzdatnionej wody przyby³o wiêcej w województwie œl¹skim ni dolnoœl¹skim. W kolejnych latach mala³a d³ugoœæ nowych sieci wodoci¹gowych w Polsce (rys. 6c); w 26 r. by³o to ok. 19 km na 1 km 2 powierzchni. Z wyj¹tkiem 21 r. w badanym okresie wiêcej nowych sieci wodoci¹gowych powstawa³o w województwie œl¹skim; w 25 r. by³o to prawie 36 km w przeliczeniu na 1 km 2 powierzchni. Regulacja rzek i potoków w 2 i 26 r. odbywa³a siê na odcinku ok. 7 km na 1 km 2 powierzchni; tylko w 23 r. by³o to ponad 27 km na 1 km 2 (rys. 6d). W województwie dolnoœl¹skim najwiêcej efektów w postaci regulacji rzek i potoków zanotowano w pocz¹tkowym okresie badania, tj. w latach W województwie œl¹skim najwiêkszy przyrost regulowanych i zabudowanych rzek i potoków nast¹pi³ w 21 r. oraz w latach W badanym okresie mala³a liczba obwa³owañ przeciwpowodziowych w Polsce do nieco ponad 3 km na 1 km 2 powierzchni w 26 r. (rys. 6e). Spadek ten by³ bardzo widoczny w województwie dolnoœl¹skim, gdzie w pocz¹tkowym okresie (2 r.) powsta³o 16 km nowych obwa³owañ (w przeliczeniu na 1 km 2 powierzchni), w 24 r. ju tylko nieco ponad 2 km, a w latach w ogóle nie powsta³y nowe obwa³owania przeciwpowodziowe. W województwie œl¹skim d³ugoœæ obwa³owañ przeciwpowodziowych by³a zwykle dwa, trzy razy d³u sza ni œrednio w Polsce, z wyj¹tkiem 22 i 26 r., kiedy to d³ugoœæ obwa³owañ przeciwpowodziowych wynios³a niemal tyle samo w województwie œl¹skim co œrednio w kraju.

15 Badanie wydatków na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód Bardzo ró nie w kolejnych latach wygl¹da³a budowa nowych zbiorników wodnych. W 22 r. ich objêtoœæ wzros³a tylko o 3 m 3, podczas gdy w 25 r. by³o to niemal 14 m 3 w przeliczeniu na 1 mieszkañca Polski (por. rys. 6f). Zdecydowanie najwiêkszy przyrost pojemnoœci zbiorników wodnych zanotowano w 23 r. w województwie dolnoœl¹skim ponad 9 tys. m 3, w 25 r. zaœ w województwie œl¹skim prawie 1 tys. m Zale noœci pomiêdzy wydatkami na gospodarkê wodn¹ a efektami rzeczowymi tych inwestycji W celu zbadania zale noœci pomiêdzy wydatkami inwestycyjnymi na ochronê œrodowiska a efektami rzeczowymi tych inwestycji w latach 2-26 wyznaczono macierz wspó³czynników korelacji liniowej (tab. 4). Badaniu podlega³y sumowane nak³ady inwestycyjne w kolejnych latach przeliczone na liczbê mieszkañców województwa w ostatnim z sumowanych lat. Efekty rzeczowe mierzone by³y syntetycznie 3 w ka dym roku osobno. Tabela 4. Wspó³czynniki korelacji liniowej pomiêdzy sumowanymi nak³adami na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód a efektami rzeczowymi tych inwestycji* Nak³ady zsumowane do roku Efekty w roku ,2177,5171,1127,323,468,843,2553 2,4983,937,2823,4796,178, ,54,2557,511,129,272 22,3567,5398,9, ,5562,64, ,441,269 25,1569 *pogrubion¹ kursyw¹ zaznaczona wartoœci, dla których p-value < 5. ród³o: obliczenia w³asne. 3 Zmienna syntetyczna powsta³a jako œrednia arytmetyczna ze znormalizowanych efektów omówionych w pkt 4.

16 22 Katarzyna Frodyma Najbardziej istotne s¹ wyniki znajduj¹ce siê na g³ównej przek¹tnej (tab. 4). Widaæ statystycznie istotn¹ zale noœæ korelacyjn¹ pomiêdzy efektami w 21 r. a zsumowanymi nak³adami inwestycyjnymi z lat oraz pomiêdzy efektami w 24 r. a nak³adami z lat I w zasadzie tylko efekty w tych dwóch latach (21 i 24) istotnie zale ¹ od nak³adów inwestycyjnych. Zastanawiaj¹ca jest ujemna zale noœæ pomiêdzy efektami w 26 r. a nak³adami z lat wczeœniejszych. Warto zwróciæ uwagê, e wczeœniejsze badania, w których nak³ady inwestycyjne by³y brane pod uwagê osobno w poszczególnych latach, da³y podobne zale noœci korelacyjne 4. Wprawdzie poszczególne wartoœci wspó³czynników korelacji by³y w poprzednich badaniach nieco ni sze, ale równie tam widaæ by³o statystycznie istotn¹ korelacjê pomiêdzy efektami w 24 r. a wydatkami z lat 2-22 (wspó³czynnik korelacji liniowej na poziomie,53-,59). Ponadto zauwa yæ mo na by³o siln¹ zale noœæ korelacyjn¹ pomiêdzy efektami w 23 r. a nak³adami w roku 22 r. (,75), która nie pojawi³a siê w przypadku nak³adów sumowanych. Zastanawiaj¹cy jest brak wyraÿnych korelacji w pozosta³ych latach, które potwierdzi³yby hipotezê o zale noœci efektów rzeczowych od zsumowanych nak³adów inwestycyjnych. Pierwszym nasuwaj¹cym siê wyt³umaczeniem jest zbyt krótki okres badania. Projekty inwestycyjne zwi¹zane z ochron¹ œrodowiska to zwykle d³ugoterminowe prace (co widaæ na przyk³adzie projektów wodno-œciekowych dofinansowywanych z Funduszu Spójnoœci), których efekty mog¹ byæ jeszcze niewidoczne. Ponadto czêœæ tych nak³adów ponoszona jest na modernizacjê, której efekty równie mog¹ byæ s³abo widoczne. 6. Podsumowanie Nak³ady na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód w Polsce wskazuj¹ powolny trend wzrostowy. Z przeprowadzonych badañ wynika, e najwiêksze wydatki dotycz¹ ujêæ i uzdatniania wody. Jest to ok. 5% nak³adów na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód w Polsce. Struktura tych wydatków w poszczególnych województwach jest mocno zró nicowana. Dofinansowanie ze œrodków unijnych jest tak e bardzo zró nicowane w ujêciu przestrzennym i czasowym w Polsce. Województwa dolno- 4 Wyniki tych badañ przedstawiono w referacie pt. Badanie wydatków na ochronê œrodowiska w Polsce w ujêciu wojewódzkim wyg³oszonym na XLIV Konferencji Statystyków, Ekonometryków i Matematyków Polski Po³udniowej, Osieczany 6-8 V 28 r.

17 Badanie wydatków na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód œl¹skie i œl¹skie nale ¹ jednak do czo³ówki województw, które pozyska³y w latach 2-26 najwiêcej œrodków z Unii Europejskiej. Województwo œl¹skie zajê³o drugie miejsce ze wzglêdu na wysokoœæ dofinansowania z Funduszu Spójnoœci w przeliczeniu na 1 mieszkañca, a województwo dolnoœl¹skie by³o pi¹te. Zaledwie w kilku przypadkach zauwa yæ mo na statystycznie istotn¹ zale noœæ pomiêdzy zsumowanymi wydatkami inwestycyjnymi na gospodarkê œciekow¹ i ochronê wód a efektami rzeczowymi tych nak³adów w kolejnych latach. Otwarte pozostaje pytanie: dlaczego brak jest tych zale noœci. Jednym z wyjaœnieñ zaistnia³ej sytuacji mo e byæ to, i s¹ to inwestycje d³ugoterminowe, a ich efekty bêd¹ widoczne dopiero w nastêpnych latach. W dalszych badaniach skupiona zostanie uwaga tak e na ocenie efektów nierzeczowych inwestycji w ochronê œrodowiska, takich jak wp³yw wydatków inwestycyjnych na jakoœæ ycia mieszkañców. Literatura Ma³achowski K. (red.), Gospodarka a œrodowisko i ekologia, Wydawnictwa Fachowe CeDeWu, Warszawa 27. Poskrobko B. (red.), Zarz¹dzanie œrodowiskiem, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 27. Py³ka-Gutowska E., Ekologia z ochrona œrodowiska, Wydawnictwo Oœwiata, Warszawa 24. Strza³ko J., Massor-Pietraszewska T. (red.), Kompendium wiedzy o ekologii, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 26. ród³a internetowe [1] strona internetowa Centrum Informacji o Œrodowisku. [2] ww.mos.gov.pl strona internetowa Ministerstwa Œrodowiska. [3] strona internetowa G³ównego Urzêdu Statystycznego.