Potrzeby mieszkaniowe zajmują niewątpliwie

Transkrypt

1 PROBLEMY MIESZKANIOWE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ A r t u r Zi m n y Wstęp Potrzeby mieszkaniowe zajmują niewątpliwie nadrzędną pozycję w hierarchii potrzeb człowieka, a zadowolenie z mieszkania ma istotny wpływ na szeroko rozumiane zadowolenie z życia. Niestety w 2007 roku co piąty Polak nie był zadowolony ze swoich warunków mieszkaniowych 2. Przyczyn tego niezadowolenia może być wiele, niemniej jednak wszystkie z nich można, zdaniem autora, podzielić na dwie kategorie: wewnętrzne i zewnętrzne. Pierwsza kategoria odnosi się do problemów związanych z powierzchnią, stanem technicznym i wyposażeniem mieszkania, natomiast druga do problemów wynikających z otoczenia, w którym znajduje się mieszkanie. Zasadniczym celem opracowania jest przedstawienie stopnia, w jakim ludność poszczególnych krajów Unii Europejskiej borykała się w 2007 roku z wybranymi proble- Wyniki badań CBOS-u wskazują, że spośród wielu zmiennych na ogólny poziom zadowolenia z życia wpływają kolejno następujące zmienne: zadowolenie z przyjaciół i znajomych, zadowolenie z perspektyw na przyszłość, zadowolenie z żony/męża, zadowolenie ze zdrowia oraz zadowolenie z mieszkania. Zob. szerzej: Regionalne i społeczne zróżnicowania kondycji psychicznej i zadowolenia z życia, Komunikat z badań, CBOS, Warszawa, luty 2008, s Diagnoza Społeczna Warunki i jakość życia Polaków. Załącznik 2, red. J. Czapiński i T. Panek, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa 2007, s. 3. mami mieszkaniowymi 3. Problemy te zostały zaprezentowane z podziałem na bezpośrednie (wewnętrzne przyczyny niezadowolenia z warunków mieszkaniowych) i pośrednie (zewnętrzne przyczyny niezadowolenia z warunków mieszkaniowych). Ponadto, w opracowaniu przedstawiono relację między stopniem nasilenia omawianych problemów w poszczególnych krajach a poziomem rozwoju gospodarczego tych krajów. Materiał i metodologia badań W badaniach, którymi objęto 26 krajów UE, wykorzystane zostały informacje dostępne w internetowej bazie Eurostat-u (Population and social conditions Living conditions and social protection, eurostat) 4. Stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych w poszczególnych 3 Zob. Comparative EU statistics on Income and Living Conditions: Issues and Challenges edition, Eurostat, Luxembourg 2007, s Z uwagi na brak odpowiednich informacji w badaniach pomięto Bułgarię. Poszczególne kraje oznaczono na rysunkach w następujący sposób: AT Austria, BE Belgia, CY Cypr, CZ Czechy, DE Niemcy, DK Dania, EE Estonia, ES Hiszpania, FI Finlandia, FR Francja, GR Gracja, HU Węgry, IE Irlandia, IT Włochy, LT Litwa, LU Luksemburg, LV Łotwa, MT Malta, NL Holandia, PL Polska, PT Portugalia, RO Rumunia, SE Szwecja, SI Słowenia, SK Słowacja, UK Wielka Brytania. krajach UE został wyznaczony poprzez obliczenie średniej wartości czterech zmiennych: X jest w złym stanie technicznym (przeciekający dach, wilgotne ściany, podłogi lub fundamenty, zniszczone ramy okienne i podłogi), X 2 nie jest wyposażone w wannę lub prysznic, X 3 nie jest wyposażone w ustęp spłukiwany, X 4 jest zbyt ciemne, za pomocą następującego wzoru: X = m i X i j m j= dla i =, 2,..., n gdzie: () X ij wartość j-tej zmiennej w i-tym kraju m liczba zmiennych n liczba krajów Stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych w poszczególnych krajach UE został wyznaczony poprzez obliczenie średniej wartości trzech zmiennych: Y znajduje się w hałaśliwym otoczeniu (hałas od sąsiadów lub z ulicy), Y 2 znajduje się w zanieczyszczonym oto- 46 Świat Nieruchomości

2 czeniu (brudna okolica, problemy środowiskowe), Y 3 znajduje się w niebezpiecznym otoczeniu (przestępczość, przemoc, wandalizm), za pomocą następującej formuły: Y = m i Y i j m j= dla i =, 2,..., n (2) gdzie: Y ij wartość j-tej zmiennej w i-tym kraju Wszystkie przedstawione wyżej zmienne mają charakter destymulant, co oznacza, że ich wyższe wartości świadczą o większym nasileniu problemów mieszkaniowych, i odwrotnie. Zmienne te potraktowano w obliczeniach jako równoprawne. Rezultaty dokonanych obliczeń pozwoliły na wyznaczenie ogólnego stopnia nasilenia problemów mieszkaniowych w krajach UE za pomocą następującej formuły: Z X + Y 2 i i i = (3) dla i =, 2,..., n gdzie: X i stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych w i-tym kraju Y i stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych w i-tym kraju W celu ustalenia zależności między poszczególnymi zmiennymi wykorzystano współczynnik korelacji liniowej Pearsona (r) 5, a w celu określenia siły wpływu poszczególnych zmiennych na stopień nasilenia problemów mieszkaniowych posłużono się współczynnikiem determinacji (R 2 ). Zgodność pozycji krajów UE pod względem stopnia nasilenia bezpośrednich i pośrednich problemów mieszkaniowych zbadana została za pomocą współczynnika korelacji rang Spearmana (r s ), natomiast różnice między nimi zostały przedstawione za pomocą klasycznego współczynnika zmienności (V). 5 Ustalone zależności były statystycznie istotne (przy n=26 i na poziomie istotności α=0,05), gdy r 0, 389. Rys.. Stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych w krajach UE ( X i ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat-u, Świat Nieruchomości 47

3 Bezpośrednie problemy mieszkaniowe Analizując zmienne opisujące stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych można stwierdzić, że w 2007 roku kraje UE były najbardziej zróżnicowane pod względem wyposażenia mieszkania w wannę lub prysznic (X 2 ). Najgorzej wyposażone były mieszkania w Rumunii (mieszkania 42% osób nie posiadały wanny lub prysznica), a najlepiej w Hiszpanii, Holandii, Luksemburgu, Wielkiej Brytanii oraz we Włoszech i na Malcie (mieszkania wszystkich osób posiadały wannę lub prysznic). Kraje objęte badaniem znacznie różniły się również z uwagi na wyposażenie mieszkania w ustęp spłukiwany (X 3 ). Najlepsza sytuacja w tym zakresie występowała w Danii, Hiszpanii, Holandii, Szwecji oraz we Włoszech i na Malcie (mieszkania wszystkich osób posiadały ustęp spłukiwany), a najgorsza w Rumunii (mieszkania 44% osób nie posiadały ustępu spłukiwanego). Stosunkowo najmniejsze różnice występowały w przypadku odsetka osób, których mieszkanie jest zbyt ciemne (X 4 ). Różnica między krajem, w którym odsetek osób mieszkających w zbyt ciemnym mieszkaniu był najwyższy (Portugalia 7%) a krajami, w których odsetek ten był najniższy (Czechy, Malta, Niemcy, Słowacja 4%) wynosiła 3 punktów procentowych. Spośród zmiennych charakteryzujących stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych najsilniej skorelowana z pozostałymi cechami była zmienna X 2. Tym samym oznaczało to, że wyższemu odsetkowi osób, których mieszkanie nie jest wyposażone w wannę lub prysznic towarzyszył wyższy odsetek osób, których mieszkanie nie jest wyposażone w ustęp spłukiwany (r=0,980) oraz wyższy odsetek osób, których mieszkanie jest w złym stanie technicznym (r=0,535). Z kolei najsłabiej skorelowana z pozostałymi cechami była zmienna X4, która wykazywała istotne dodatnie powiązanie jedynie z cechą X. Wyniki dokonanych obliczeń wskazują, że w 2007 roku bezpośrednie problemy mieszkaniowe w największym stopniu występowały w Rumunii (30,75%), natomiast w najmniejszym na Malcie (2,25%). Polska zajęła pod tym względem 5 miejsce (rys. ). Generalnie rzecz biorąc, wyższy stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych odnotowano w nowych krajach członkowskich UE, natomiast niższy w starych krajach. Niemniej jednak na uwagę zasługuje bardzo dobra sytuacja na wspomnianej już Malcie oraz stosunkowo zła sytuacja w Portugalii (%). W przypadku Malty było to spowodowane wyposażeniem wszystkich mieszkań w wannę lub prysznic oraz ustęp spłukiwany, jeśli chodzi natomiast o Portu- Rys. 2. Stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych w krajach UE ( Y i ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, 48 Świat Nieruchomości

4 galię to przyczyn należy upatrywać przede wszystkim w znacznej liczbie zbyt ciemnych mieszkań. Zróżnicowanie między wszystkimi krajami, mierzone klasycznym współczynnikiem zmienności, wynosiło 73,65%. Stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych w największym zakresie uwarunkowany był wyposażeniem mieszkań w wannę lub prysznic (R 2 =0,893) i ustęp spłukiwany (R 2 =0,882), natomiast w stosunkowo najmniejszym zaciemnieniem mieszkania (R 2 =0,95). Pośrednie problemy mieszkaniowe Na podstawie statystycznej analizy zmiennych opisujących stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych można sformułować wniosek, iż w 2007 roku największe różnice między krajami występowały w odniesieniu do lokalizacji mieszkania w zanieczyszczonym otoczeniu (Y 2 ). Odsetek osób, których mieszkanie znajdowało się w takim otoczeniu mieścił się w przedziale od 7% w Szwecji do 36% na Łotwie. Z kolei najmniejszą zmienność odnotowano w odniesieniu do lokalizacji mieszkania w hałaśliwym otoczeniu (Y ) odsetek osób, których mieszkanie znajdowało się w takim otoczeniu wahał się w granicach od 3% w Irlandii i Szwecji do 37% na Cyprze. Spośród zmiennych charakteryzujących stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych najsilniej skorelowana z pozostałymi cechami była zmienna Y 2. Tym samym oznaczało to, że wyższemu odsetkowi osób, których mieszkanie znajduje się w zanieczyszczonym otoczeniu towarzyszył wyższy odsetek osób, których mieszkanie znajduje się w hałaśliwym otoczeniu (r=0,434). Z kolei najsłabiej skorelowana z pozostałymi cechami była zmienna Y 3. Rezultaty przeprowadzonej analizy pozwalają stwierdzić, że w 2007 roku pośrednie problemy mieszkaniowe w największym stopniu występowały na Łotwie (29,33%), natomiast w najmniejszym w Szwecji (%). Polska uplasowała się pod tym względem na 23 pozycji (rys. 2). Na uwagę zasługuje jednak fakt, że rozkład nowych i starych krajów UE pod względem stopnia nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych jest bardziej równomierny niż pod względem bezpośrednich problemów mieszkaniowych. Oznacza to, że w grupie krajów o stosunkowo niewielkim nasileniu problemów znajdują się zarówno kraje Piętnastki, jak i nowe kraje członkowskie. Zróżnicowanie między wszystkimi krajami, mierzone klasycznym współczynnikiem zmienności, wynosiło 25,33%. Rys. 3. Ogólny stopień nasilenia problemów mieszkaniowych w krajach UE ( Z i ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, Świat Nieruchomości 49

5 Stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych w największym zakresie uwarunkowany był lokalizacją mieszkań w zanieczyszczonym otoczeniu (R 2 =0,692), natomiast w stosunkowo najmniejszym lokalizacją w niebezpiecznym otoczeniu (R 2 =0,363). Problemy mieszkaniowe ogółem Porównując pozycje poszczególnych krajów UE pod względem stopnia nasilenia bezpośrednich i pośrednich problemów mieszkaniowych można zauważyć, że w niektórych przypadkach różniły się one znacząco. Największe rozbieżności występowały w przypadku Malty, Litwy i Polski, natomiast najmniejsze w przypadku Portugalii, Estonii i Łotwy. Stopień zgodności pozycji poszczególnych krajów, mierzony współczynnikiem korelacji rang Spearmana, wynosił 0,327. Ogólny stopień nasilenia problemów mieszkaniowych w 2007 roku, wyznaczony poprzez obliczenie średniej spośród wartości X i i Y i, wskazuje, że największe problemy występowały w Rumunii (26,7%), natomiast najmniejsze w Szwecji (7,25%). Polska zajęła pod tym względem 7 miejsce (rys. 3). Uwzględniając wspomniany wcześniej podział na stare i nowe kraje członkowskie UE można stwierdzić, że spośród nowych krajów najmniejsze problemy mieszkaniowe występowały na Słowacji (9,25%), natomiast spośród starych krajów największe odnotowano w Portugalii (5,83%). Ogólny stopień nasilenia problemów mieszkaniowych w większym zakresie uwarunkowany był nasileniem problemów bezpośrednich (R 2 =0,786), w nieco mniejszym natomiast nasileniem problemów pośrednich (R 2 =0,569). Problemy mieszkaniowe a rozwój gospodarczy Relacja między ogólnym stopniem nasilenia problemów mieszkaniowych w poszczególnych krajach UE a poziomem rozwoju gospodarczego tych krajów, mierzonym wartością PKB per capita w roku 2007, miała charakter ujemny (r= 0,52) 6. Oznacza to, że wraz z poprawą sytuacji gospodarczej problemy mieszkaniowe dotykają coraz mniejszego odsetka ludności. Analiza rozkładu poszczególnych krajów pozwala jednak dostrzec pewne odchylenia od tej generalnej zasady (rys. 4). Otóż, na Słowacji (SK) i w Czechach 6 Z kolei relacja między standardem mieszkaniowym, mierzonym powierzchnią użytkową mieszkań per capita, a poziomem rozwoju gospodarczego ma charakter dodatni. Zob. szerzej: M. Gorczyca, Rozwój mieszkalnictwa w Polsce na tle wybranych krajów, Wiadomości Statystyczne 2009, nr 5, s. 98. Rys. 4. Relacja między wartością PKB w tys. euro per capita (oś odciętych) a ogólnym stopniem nasilenia problemów mieszkaniowych (oś rzędnych) w krajach UE* * symbolem oznaczone zostały nowe, natomiast symbolem stare kraje członkowskie UE Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, 50 Świat Nieruchomości

6 (CZ) ogólny stopień nasilenia problemów mieszkaniowych jest niewielki pomimo stosunkowo niskiej wartości PKB per capita. Z drugiej strony stopień nasilenia problemów mieszkaniowych w Luksemburgu (LU) wydaje się być nieadekwatny do wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego tego kraju. Zakończenie Rezultaty przeprowadzonej analizy wskazują, że w 2007 roku z problemami mieszkaniowymi w większym stopniu borykała się ludność starych krajów Wspólnoty 7. Wyjątek in plus stanowiły jedynie Słowacja i Czechy, natomiast in minus Portugalia. Niemniej jednak oprócz dość wyraźnego podziału na kraje Europy Zachodniej i Europy Środko- 7 Warto w tym miejscu wspomnieć, że średni udział wydatków na użytkowanie mieszkania i nośniki energii w wydatkach ogółem gospodarstw domowych jest w nowych krajach członkowskich nieco niższy niż w starych krajach (odpowiednio 9,2% i 2,5%). Obliczenia własne na podstawie: Europe in figures. Eurostat yearbook 2008, Eurostat, Luxembourg 2008, s wo-wschodniej można również zauważyć, że większe problemy występowały w krajach zlokalizowanych w południowej części Europy (Portugalia, Włochy, Hiszpania), niż usytuowanych na północy kontynentu (Szwecja, Finlandia, Dania). Należy w tym miejscu nadmienić, że większe problemy mieszkaniowe wiązały się z niższą wartością PKB per capita w krajach objętych analizą. Rozpatrując analizowane problemy z podziałem na bezpośrednie i pośrednie można wysunąć wniosek, iż stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych w znacznej mierze zdeterminowany był wyposażeniem mieszkań w wannę lub prysznic oraz ustęp spłukiwany, natomiast stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych wynikał przede wszystkim z lokalizacji mieszkań w zanieczyszczonym otoczeniu. Generalnie rzecz biorąc, pozycje poszczególnych krajów pod względem wspomnianych kategorii problemów mieszkaniowych były zbliżone, choć w przypadku niektórych państw, a mianowicie Malty, Litwy i Polski można zaobserwować znaczące rozbieżności (+/- kilkanaście pozycji). Literatura: Comparative EU statistics on Income and Living Conditions: Issues and Challenges edition, Eurostat, Luxembourg Diagnoza Społeczna Warunki i jakość życia Polaków. Załącznik 2, red. J. Czapiński i T. Panek, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa Europe in figures. Eurostat yearbook 2008, Eurostat, Luxembourg Gorczyca M., Rozwój mieszkalnictwa w Polsce na tle wybranych krajów, Wiadomości Statystyczne 2009, nr 5. Regionalne i społeczne zróżnicowania kondycji psychicznej i zadowolenia z życia, Komunikat z badań, CBOS, Warszawa, luty Dr Ar t u r Zi m n y Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Instytut Ekonomiczny Problemy mieszkaniowe w krajach Unii Europejskiej (Streszczenie) Housing problems in the EU member states (Summary) Przyczyny niezadowolenia z warunków mieszkaniowych można, zdaniem autora, podzielić na dwie kategorie: wewnętrzne i zewnętrzne. Pierwsza kategoria odnosi się do problemów związanych z powierzchnią, stanem technicznym i wyposażeniem mieszkania, natomiast druga do problemów wynikających z otoczenia, w którym znajduje się mieszkanie. Zasadniczym celem opracowania jest przedstawienie stopnia, w jakim ludność poszczególnych krajów UE borykała się w 2007 roku z wybranymi problemami mieszkaniowymi. Problemy te zostały zaprezentowane z podziałem na bezpośrednie (przyczyny wewnętrzne) i pośrednie (przyczyny zewnętrzne). Ponadto, w opracowaniu przedstawiono relację między stopniem nasilenia omawianych problemów w poszczególnych krajach a poziomem rozwoju gospodarczego tych krajów. There are two categories of the causes of discontent with housing conditions: internal and external. The first category is linked to problems with floor space, technical conditon and equipment of dwelling. The second category is connected with environment of the dwelling. The aim of this study is to show the degree of selected housing problems in the EU member states in the year of These problems have been divided into direct problems (internal causes) and indirect problems (external causes). Moreover, the author presented relation between the degree of housing problems in individual countries and the level of economic development of these coutnries. Świat Nieruchomości 5