III. 5)... wykazuje zwi¹zki pomiêdzy p³ytow¹ budow¹ litosfery a wystêpowaniem zjawisk wulkanicznych i trzêsieñ ziemi

Transkrypt

1 2. JAK ZBUDOWAÆ MODEL WULKANU, Z KTÓREGO WYP YWA LAWA? 1. Realizowane treœci podstawy programowej Chemia Geografia Przedmiot Realizowana treœæ podstawy programowej Uczeñ: IX ) bada i opisuje w³aœciwoœci kwasu octowego (reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami, metalami i tlenkami metali) III. )... wykazuje zwi¹zki pomiêdzy p³ytow¹ budow¹ litosfery a wystêpowaniem zjawisk wulkanicznych i trzêsieñ ziemi 2. Kszta³cone kompetencje kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, umiejêtnoœæ uczenia siê.. Cele zajêæ blokowych wykonywanie sto ka wulkanicznego, przeprowadzenie reakcji chemicznej imituj¹cej wylew lawy z wulkanu. 4. Oczekiwane osi¹gniêcia ucznia Po ukoñczeniu lekcji uczeñ: wykona model sto ka wulkanicznego, uzupe³ni schemat budowy wulkanu podpisuj¹c jego elementy, wyjaœni przyczynê powstawania wulkanów, sformu³uje i zapisze wnioski z przeprowadzonego doœwiadczenia, wyjaœni przebieg reakcji chemicznej. strona 60

2 . Przyk³adowe rozwi¹zanie problemu Uczniowie samodzielnie dobieraj¹ materia³y do budowy sto ka wulkanicznego. Zapoznaj¹ siê z ró nymi sposobami otrzymywania piany, imituj¹cej wylew lawy z wulkanu. Zadaniem uczniów bêdzie sprawdzenie, która z mieszanek najlepiej oddaje efekt wylewu lawy i czy mo na j¹ ulepszyæ. Mo liwe materia³y stosowane przez uczniów do wykonania: a) komina wulkanicznego: plastikowa butelka (obciêta u góry) lub w¹ski szklany s³oik, b) sto ka wulkanu: piasek (mokry), kamyki, ziemia, glina, masa solna, masa papierowa, styropian oblepiony gipsem szpachlowym, c) powierzchni terenu wokó³ wulkanu: tacka plastikowa lub inna podk³adka wype³niona ziemi¹, piaskiem, gipsem itp., ga³¹zki iglaków, porosty, mech itp. 6. Wykaz pomocy dydaktycznych Lp. Pomoc dydaktyczna Iloœæ sztuk 1 piasek (lub glina, masa solna, ziemia, masa papierowa, gips szpachlowy) 2 4 litry 2 s³oik lub butelka plastikowa 0, l na komin wulkaniczny 2 4 plastikowa tacka jako pod³o e wulkanu 1 4 woda 2 litry naczynie do sporz¹dzenia mieszaniny 2 6 lejek 1 7 ³y ka (do mieszania) 2 8 proszek do pieczenia 1 2 opakowania 9 soda oczyszczona 1 2 opakowania 10 ocet 10% 1 butelka 11 p³yn do mycia naczyñ ³y eczka 12 barwnik spo ywczy lub farba ³y ka 1 plastikowa miska 1 14 papierowy rêcznik lub œciereczka 1 strona 61

3 2. Proponowany przebieg zajêæ z rozliczeniem czasowym Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min strona 62 1 Zapoznanie uczniów z przebiegiem lekcji. Rozdanie kart pracy wraz z za³¹cznikiem nr 1 i za³¹cznikiem nr 2. Uczniowie pracuj¹ w grupach dwuosobowych. Sk³ad grup zosta³ ustalony na wczeœniejszych zajêciach. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy wraz z za³¹cznikiem 1 i 2. 2 Wykonanie przez uczniów æwiczeñ 1. 6 Sprawdzenie przez uczniów poprawnoœci wykonania æwiczenia. Uczniowie pokazuj¹ nauczycielowi wykonane æwiczenie. Nauczyciel sprawdza æwiczenie lub rozdaje uczniom klucz odpowiedzi do samodzielnego sprawdzenia. Klucz odpowiedzi (za³¹cznik nr ). 4 Konstruowanie modelu wulkanu. 20 Zapoznanie siê ze sposobami uzyskiwania sztucznej lawy. 6 Zastosowanie 1 sposobu wykonania lawy. 6 7 Zapisanie wniosków z obserwacji. 8 Zastosowanie 2 sposobu wykonania lawy. 6 9 Zapisanie wniosków z obserwacji. 10 Zastosowanie sposobu wykonania lawy Zapisanie wniosków z obserwacji. 12 Podanie, który ze sposobów wytwarzania sztucznej lawy najlepiej oddaje rzeczywisty wyp³yw lawy. Jak mo na go ulepszyæ? 1 Wyjaœnienie reakcji chemicznej zachodz¹cej podczas doœwiadczenia. 14 Wykonanie wybuchu wykonanego wulkanu. 1 Kalkulacja kosztów wykonania eksperymentu Przedstawienie uczniom tematu nastêpnych zajêæ. Sprz¹tanie sali. Ca³kowity czas trwania bloku 90

4 7. Literatura uzupe³niaj¹ca, zalecana podrêczniki i artyku³y 1. Roman Malarz: Podrêcznik do geografii dla klasy pierwszej gimnazjum Puls ziemi, wyd. Nowa Era, Straszyn 2009, 2. Flis J.: Szkolny s³ownik geograficzny,wyd. WSiP, Warszawa 1986 strona 6

5 Karta pracy grupy Jak zbudowaæ model wulkanu, z którego wyp³ywa lawa? Nazwisko i imiê:... Nazwisko i imiê: Waszym zadaniem jest wykonanie modelu sto ka wulkanicznego, z którego bêdzie wydobywaæ siê lawa. Sami zadecydujcie, z jakiego materia³u zbudujecie sto ek wulkanu. Na koñcu sprawdzicie, jak najlepiej wykonaæ efektowny wylew lawy. 2. Przed przyst¹pieniem do budowy wulkanu sprawdÿcie swoj¹ wiedzê na temat wulkanów. Wykonajcie zadania umieszczone w za³¹czniku nr 1.. SprawdŸcie, czy dobrze wykonaliœcie æwiczenia. Poproœcie nauczyciela o sprawdzenie æwiczeñ lub pobierzcie od niego klucz odpowiedzi do zadañ. (za³¹cznik nr ) 4. Wykonajcie model wulkanu.. Zapoznajcie siê z kilkoma sposobami wykonania chemicznej lawy (za³¹cznik nr 2). 6. Wykonajcie eksperyment, korzystaj¹c z pierwszego sposobu i zapiszcie swoje obserwacje. Wykorzystajcie do tego dodatkowy s³oik lub plastikow¹ butelkê. Doœwiadczenie przeprowadÿcie w plastikowej misce, aby nie pobrudziæ stolika. 7. Wykonajcie eksperyment korzystaj¹c z drugiego sposobu i zapiszcie swoje obserwacje. 8. Wykonajcie eksperyment korzystaj¹c z trzeciego sposobu i zapiszcie swoje obserwacje. 9. Podajcie, wed³ug którego przepisu wykonany wyp³yw mieszanki najbardziej przypomina prawdziwy wylew lawy. Czy podany przepis mo na ulepszyæ? strona Korzystaj¹c z zapisu reakcji chemicznej (za³¹cznik nr 1) odpowiedzcie na pytania: A. Jakie zwi¹zki chemiczne s¹ produktem tej reakcji chemicznej? B. Czy któryœ z powsta³ych w trakcie reakcji zwi¹zków chemicznych wydobywa siê z rzeczywistego wulkanu w czasie jego erupcji.

6 11. PrzeprowadŸcie próbê wybuchu wulkanu zbudowanego przez Was. 12. PrzeprowadŸcie kalkulacjê kosztów wykonania eksperymentu oraz oszacujcie koszty pracy. Kalkulacja kosztów wykonania eksperymentu Lp. Pomoc dydaktyczna Iloœæ sztuk Suma kosztów Cena jednostkowa Cena ³¹czna Oszacowanie kosztów pracy Lp. Zadanie Czas wykonania (h) Liczba osób ¹cznie osobogodzin pracy Cena osobogodziny pracy (z³) Koszt Suma: strona 6

7 ZA CZNIK NR 1 Zadanie 1. Na schemacie, przedstawiaj¹cym przekrój wulkanu, zaznaczono numerami od 1 do 6 elementy budowy wulkanu. Wykonajcie legendê do rysunku, korzystaj¹c z podanych poni ej terminów: krater, sto ek paso ytniczy, gazy i popio³y wulkaniczne, lawa, ognisko magmy, komin wulkaniczny strona 66 Zadanie 2. Skreœlcie b³êdne wyrazy w taki sposób, aby tekst zawiera³ prawdziwe informacje. 1. Przyczyn¹ ruchu p³yt litosfery s¹ pr¹dy konwekcyjne / pr¹dy strumieniowe. 2. W strefie ryftu / subdukcji p³yty litosfery zbli aj¹ siê do siebie i jedna z p³yt wsuwa siê pod drug¹. Zag³êbiaj¹ca siê p³yta na skutek wzrostu temperatury ulega przetopieniu. Stopione ska³y zasilaj¹ ogniska magmy tworz¹cych siê w tej strefie wulkanów / kratonów.. W strefie ryftu / subdukcji p³yty litosfery oddalaj¹ siê od siebie, a poszerzaj¹ca siê szczelina wype³niana jest law¹. 4. Wyrzucane w powietrze fragmenty lawy w postaci bomb, lapilli i popio³ów wulkanicznych nosz¹ nazwê materia³u piroklastycznego / materia³u plutonicznego.. Proces wybuchu wulkanu to erupcja / wulkanizacja.

8 Zadanie Dopasujcie do podanego terminu jego opis. 1. KRATER A. GOR CY STOP MATERII SKALNEJ ZNAJDUJ CY SIÊ W G ÊBI ZIEMI. 2. LAWA B. BRY A ZAKRZEP EJ LAWY, WYRZUCANA W CZASIE WYBUCHU WULKANU I SPADAJ CA NA ZIEMIÊ.. MAGMA C. KANA, Z KTÓREGO PRODUKTY WULKANICZNE 4. KOMIN WULKANICZNY D. CIEK Y PRODUKT DZIA ALNOŒCI WULKANICZNEJ. BOMBY WULKANICZNE E. ZAG ÊBIENIE NA SZCZYCIE STO KA WULKANICZ- NEGO, WYLOT KOMINA WULKANICZNEGO. ZA CZNIK NR 2 1. Sposoby uzyskiwania sztucznej lawy SPOSÓB 1 Potrzebne materia³y: ocet, 1 opakowanie proszku do pieczenia, barwnik spo ywczy lub farbka (czerwona i br¹zowa), plastikowa butelka lub s³oik, lejek. Sposób przeprowadzenia doœwiadczenia: Do w¹skiego s³oika lub plastikowej butelki (œciêtej u góry) wsypujemy proszek do pieczenia. Do otworu butelki wk³adamy lejek, a nastêpnie szybko wlewamy ocet po³¹czony z barwnikiem. SPOSÓB 2 Potrzebne materia³y: proszek do pieczenia, soda oczyszczona, ocet, barwnik spo ywczy lub farbka (czerwona i br¹zowa), 2 naczynia i 2 ³y eczki do sporz¹dzenia mieszaniny, plastikowa butelka, lejek. Sposób przeprowadzenia doœwiadczenia: Przygotowujemy mieszaninê sody i proszku do pieczenia w stosunku 1:1 oraz drug¹ mieszaninê octu z barwnikiem. Wsypujemy do butelki mieszaninê sody i proszku do pieczenia i wlewamy ocet z barwnikiem. strona 67

9 SPOSÓB Potrzebne materia³y: soda oczyszczona, ocet, p³yn do mycia naczyñ, barwnik spo ywczy lub farbka (czerwona i br¹zowa), plastikowa butelka, lejek, woda. Sposób przeprowadzenia doœwiadczenia: Wsypujemy 4 ³y ki sody do butelki, dodajemy kilka kropel p³ynu do mycia naczyñ oraz pó³ szklanki wody (najlepiej ciep³ej). Pó³ szklanki octu mieszamy z kilkoma kroplami czerwonego barwnika spo ywczego (lub farby). Przy pomocy lejka wlewamy zabarwiony ocet do butelki i szybko wyci¹gamy lejek. Wulkan wybuchnie natychmiast. Uwagi: Do butelki imituj¹cej komin wulkanu nie mo e dostaæ siê aden materia³, z którego wykonany jest sto ek wulkaniczny. Butelka musi byæ w œrodku sucha i czysta. 2. Reakcja chemiczna wykorzystywana przy tworzeniu lawy NaHCO +CH COOH CH COONa + H 2 O+CO 2 Objaœnienia: NaHCO wodorowêglan sodu CH COOH kwas octowy CH COONa octan sodu ZA CZNIK NR. Klucz odpowiedzi Temat: Jak zbudowaæ model wulkanu, z którego wyp³ywa lawa? Nr zadania Prawid³owa odpowiedÿ 1 1. ognisko magmy, 2. krater,. komin wulkaniczny, 4. lawa,. gazy i popio³y wulkaniczne, 6. sto ek paso ytniczy 2 Wyrazy do skreœlenia: 1. pr¹dy strumieniowe 2. ryftu, kratonów. subdukcji 4. materia³u plutonicznego. wulkanizacja 1. E,2. D,. A,4. C,. B. strona 68

10 Materia³ dodatkowy: 8. Karta informacyjna dla uczniów na temat planowanych zajêæ. (Uczniowie otrzymuj¹ kartê na zajêciach poprzedzaj¹cych dane zajêcia.) Tematem nastêpnych zajêæ bêdzie wykonywanie modelu wulkanu, z którego bêdzie wyp³ywaæ lawa. Twoim zadaniem bêdzie opracowanie sposobu wykonania modelu wulkanu. Nie zapomnij, e wulkan musi mieæ w œrodku umieszczone naczynie, z którego bêdzie wylewaæ siê lawa. Zadbaj te o otoczenie wulkanu. Zastosuj tak¹ technikê, która pozwoli Ci wykonaæ model w ci¹gu maksymalnie 20 minut. Oprócz materia³ów koniecznych do zbudowania modelu wulkanu, na zajêcia musisz przynieœæ nastêpuj¹ce pomoce: Lp. Pomoc dydaktyczna Iloœæ sztuk 1 plastikowa tacka 1 2 woda 2 litry naczynie do sporz¹dzenia mieszaniny 2 4 lejek 1 ³y ka (do mieszania) 2 6 proszek do pieczenia 1 2 opakowania 7 soda oczyszczona 1 2 opakowania 8 ocet 10% 1 butelka 9 p³yn do mycia naczyñ ³y eczka 10 barwnik spo ywczy lub farba ³y ka 11 plastikowa miska 1 12 papierowy rêcznik lub œciereczka 1 strona 69