Podstawy produkcji leśnej

Transkrypt

1 Wykład 9 Michał Orzechowski Zakład Urządzania Lasu KULGiEL SGGW Podstawy produkcji leśnej Produkcja drewna i zapotrzebowanie w Polsce i Europie Produkcja drewna i zapotrzebowanie w Polsce RYNEK SUROWCA DRZEWNEGO W POLSCE * Duże zasoby drewna duże pozyskanie (2009 r. 34,6 mln m 3-5 miejsce w Europie) Możliwość regulacji - ok. 78% powierzchni lasów, 84% zasobów drzewnych i 96% pozyskania zrealizowano w Lasach Państwowych (2009 rok) Inne produkty leśnictwa Gospodarka leśna nie tylko drewno * Na podstawie: Ratajczak 2011, POPYT NA DREWNO W POLSCE zmiany strukturalne oraz możliwości zaspokojenia RYNEK SUROWCA DRZEWNEGO W POLSCE Handel zagraniczny - relatywnie mały wpływ na rynek drewna transport kosztowny Okresowo istotny dopływ drewna z terenów poklęskowych (ma to znaczenie głównie dla lokalnych rynków drewna) Drewno z upraw plantacyjnych (aktualnie niewielkie znaczenie głównie drewno energetyczne - wierzba, topola plon co 3-5 lat) Mimo niewielkiego spadku zapotrzebowania na drewno (w efekcie światowego kryzysu gospodarczego), popyt przekracza podaż (efekt konkurencyjności polskich wyrobów i dużych potrzeb sektora energetycznego) Trudności w ocenie wielkości deficytu drewna Przemysły: drzewny, celulozowo-papierniczy i meblarski: firm zatrudnionych 71 mld zł 71 mld zł produkcji sprzedanej Sektor drzewny (2009): 3% PKB 10% produkcji sprzedanej* 14% zatrudnionych* 10% wartości eksportu 4% wartości importu* w przetwórstwie przemysłowym * w przetwórstwie przemysłowym GUS za: Ratajczak 2011, POPYT NA DREWNO W POLSCE zmiany strukturalne oraz możliwości zaspokojenia Produkcja drewna i zapotrzebowanie w Polsce GUS za: Ratajczak 2011, POPYT NA DREWNO W POLSCE zmiany strukturalne oraz możliwości zaspokojenia GUS za: Ratajczak 2011, POPYT NA DREWNO W POLSCE zmiany strukturalne oraz możliwości zaspokojenia 1

2 TRENDY zmian w wykorzystaniu surowców drzewnych: Dążenie do uzyskiwania produktów o nowych i udoskonalonych właściwościach Zmiana właściwości materiałów i wyrobów drzewnych dla poszerzenia zakresu zastosowań Zmiana myślenia: od technologii high tech do eco tech (m.in.projektowanie pod kątem recyklingu, pasywne budownictwo, zielona energia, ODNAWIALNOŚĆ drewna) Substytucja tradycyjnych materiałów drzewnych materiałami nowoczesnymi Wg Ratajczak 2011, POPYT NA DREWNO W POLSCE zmiany strukturalne oraz możliwości zaspokojenia Produkcja drewna i zapotrzebowanie w Polsce i Europie ENERGIA ODNAWIALNA (konieczność rozwoju wykorzystania) Energia odnawialna: UE zalecenia: 7,5% w % w 2020 Polska (2009) 7,2% produkcji 5,2% zużycia W Polsce od 2015 roku - energia z odpadów i pozostałości z produkcji leśnej i przemysłu przetwarzającego jej produkty nie powinna być uznawana za zieloną energię (Dz.U Nr 156) Biomasa drzewna na cele energetyczne powinna być zastąpiona biomasą rolniczą (z upraw energetycznych drzew, krzewów i roślin o krótkiej rotacji wzrostu oraz pozostałości organicznych z rolnictwa i ogrodnictwa, np. słoma) Eurostat, 2009 Proporcja zasobów drzewnych regionów Europy Powierzchnia lasów Średnia zasobność na ha Sytuacja wymaga nowych uregulowań prawnych GUS za: Ratajczak 2011, POPYT NA DREWNO W POLSCE zmiany strukturalne oraz możliwości zaspokojenia Strategie rozwoju lasów i leśnictwa w Polsce do 2030 roku, Sękocin, EUROPEAN FOREST SECTOR OUTLOOK STUDY, MAIN REPORT UNECE Geneva, 2005 Symulacja zmian zapotrzebowania i konsumpcji drewna tartacznego iglastego wg regionów Europy Symulacja zmian zapotrzebowania i konsumpcji drewna tartacznego liściastego wg regionów Europy EUROPEAN FOREST SECTOR OUTLOOK STUDY, MAIN REPORT UNECE Geneva, 2005 EUROPEAN FOREST SECTOR OUTLOOK STUDY, MAIN REPORT UNECE Geneva,

3 1. Międzynarodowe systemy certyfikacji związane ze środowiskiem Certyfikacja jest domeną rządowych i międzynarodowych organizacji wyspecjalizowanych w tworzeniu i nadzorowaniu działania norm światowych (ISO International Organization for Standarization, IAF International Accreditation Forum), regionalnych (np. EA European cooperation for Accreditation), czy narodowych (np. PCA Polskie Centrum Akredytacji). a) ISO System ten ma za zadanie umożliwić i udokumentować osiągnięcia z zakresu ochrony środowiska poprzez kontrolowanie wpływu działalności danej organizacji na środowisko. b) EMAS Rozwinięciem systemu ISO na terytorium Unii Europejskiej jest system EMAS (Eco-Management and Audit Scheme). System ten jest w pełni zgodny z wymaganiami norm ISO i wprowadzony został na obszarze Unii Europejskiej rozporządzeniem Rady Europy Nr 1836/93. Polska 2. Polskie Centrum Akredytacji Polskie Centrum Akredytacji zarówno w systemach ISO jak i w systemie EMAS zajmuje się prowadzeniem akredytacji, czyli wydawaniem świadectwa kompetencji dla prowadzenia działalności przez weryfikatorów (audytorów) instytucjonalnych i indywidualnych, prowadzenie ich rejestru, kontrolowanie i nadzorowanie systemu i jakości pracy wykonywanej przez weryfikatorów. 3. Społeczne (niezależne) systemy certyfikacji W obszarze leśnictwa, w certyfikacji społecznej, dominują dwa systemy: Forest Stewarship Council (FSC), obejmujący swoimi certyfikatami ponad 116 mln ha ( oraz PEFC Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes (dawniej Pan- European Forest Certification), który obejmuje swoimi certyfikatami szybko rosnącą powierzchnię ponad 223 mln ha lasów ( Kryteria i wskaźniki certyfikacji gospodarki leśnej Kryterium I Utrzymanie, odpowiednie wzmocnienie oraz powiększanie i podnoszenie wartości zasobów leśnych i ich udział w globalnym bilansie węgla. Kryterium II Zachowanie i wzmocnienie zdrowia i witalności ekosystemów leśnych. Kryterium III Utrzymanie i wzmocnienie produkcyjnych funkcji lasów. Kryterium IV Zachowanie, ochrona o odpowiednie wzbogacenie leśnej różnorodności biologicznej. Kryterium V Utrzymanie i rozszerzenie ochronnych funkcji lasów zwłaszcza funkcji glebo- i wodochronnych. Kryterium VI Utrzymanie i rozwój innych społeczno-ekonomicznych funkcji lasów. Punktem wyjścia tworzonych polskich standardów certyfikacji FSC są zasady ustalone przez FSC jako uniwersalne dla lasów świata. Certyfikat gospodarki leśnej FSC FM (Forest Management) przeznaczony jest dla właścicieli i zarządców obszarów leśnych. Lasy z certyfikatem FSC zarządzane są zgodnie z najwyższymi światowymi standardami ochrony środowiska, poszanowaniem wartości społecznych miejscowej ludności oraz jednoczesnym zachowaniu zasad ekonomicznych prowadzenia gospodarki leśnej. W lasach z certyfikatem FSC między innymi: unika się stosowania pestycydów zachowuje się martwe drewno do naturalnego rozkładu ochrania się rzadkie gatunki fauny i flory dąży się do zachowania w stanie naturalnym części ekosystemów leśnych nie wprowadza się roślin obcego pochodzenia, a w szczególności roślin modyfikowanych genetycznie chroni się obszary o wyjątkowych walorach społecznych i przyrodniczych. Posiadacz certyfikatu FSC FM/CoC może sprzedawać produkty drzewne (drewno użytkowe, choinki, zrąbki itp.) i niedrzewne (żywice, owoce runa leśnego, owoce drzew leśnych, korek, kauczuk, itd.) oznakowując tą sprzedaż oświadczeniem FSC Czyste (pochodzące w całości z lasu certyfikowanego). W ten sposób produkty te mogą trafić do konsumenta ostatecznego, lub do dalszych etapów ich przetwórstwa. Lasy z certyfikatem FSC na świecie (źródło: Biuletyn FSC Polska Global FSC certificates: type and distribution. July System PEFC opiera się na wynikach regionalnych ustaleń związanych z większością procesów międzynarodowych, których domeną jest ustalanie kryteriów i wskaźników zrównoważonego rozwoju powstałych po konferencji w Rio de Janeiro w 1992 r. jak np. proces Helsiński (dla lasów Europy), proces Montrealski (dla lasów Ameryki Północnej), itp. Tempo certyfikacji lasów europejskich PEFC dostarcza mechanizm potwierdzający, że nabywcy drewna i wyrobów z papieru promują zrównoważoną gospodarkę leśną. PEFC jest ogólnoświatową organizacją powołaną dla oceny i wzajemnego uznawania krajowych systemów certyfikacji, opracowanych przez wiele zainteresowanych stron. 3

4 Na razie nie ma bezpośredniego związku między posiadaniem certyfikatu a ceną uzyskiwaną na sprzedawane drewno w Polsce. Wysokość cen ustalana jest przez mechanizmy rynkowe, a odbiorcy nie kalkulują przy ich określaniu posiadania przez daną RDLP certyfikatu. W opinii większości odbiorców drewna posiadanie certyfikatu nie jest czynnikiem mogącym wpłynąć na chęć zapłacenia więcej za kupowany surowiec. Gospodarka leśna nie tylko drewno Gospodarka nasienna i szkółkarska Użytkowanie uboczne Gospodarka łowiecka... Magazyn węgla wiązanie CO 2???? (brak uregulowań pozwalających czerpać zyski) Ekonomicznie znaczenie marginalne wśród działalności podstawowej produkcji drewna na wykresie nieznany udział śród pozostałych przychodów, działalności ubocznej i dodatkowej Zakłady przetwórcze eksportujące swoje produkty do Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych miałyby jednak znaczące trudności z ich sprzedażą. Uzyskiwałyby by zapewne niższe ceny. Według opracowania: Maciej Skorupski Korzyści i zagrożenia dla gospodarki leśnej oraz PGL Lasy Państwowe wynikające z wdrożenia systemów certyfikacji gospodarki leśnej w ramach FSC i PEFC Poznań 2010 GOSPODARKA NASIENNA System doboru materiału nasiennego i sadzeniowego - miejscowe ekotypy, -pożądane cechy techniczne surowca... REJONIZACJA NASIENNA regulacja przenoszenia nasion i sadzonek w ramach regionów DRZEWA DOBOROWE o wybitnych cechach np. wzrost na wysokość do późnych lat, cechy techniczne... DRZEWOSTANY NASIENNE -wyłączone zbiór nasion z drzew stojących - gospodarcze zbiór po ścince Regiony mateczne o szczególnych właściwościach propagowanie cech wybitnych pochodzeń drzew Gospodarka Szkółkarska szkółki - 888, łaczna powierzchnia produkcyjna ha. Całkowita produkcja materiału 984 mln sadzonek drzew, ( 53% gatunki liściaste). W szkółkach kontenerowych (wysokoprodukcyjnych) 8% produkcji szkółkarskiej W szkółkach na potrzeby jednego nadleśnictwa 4

5 UŻYTKOWANIE UBOCZNE obejmuje pozyskanie i przerób: Porównanie ze strukturą gatunków panujących pozwala na przewidywanie zmian składu gatunkowego lasów Polski Żywicy (sosna, jodła) do 1994 r obecnie wyłącznie import Choinek (sezonowo grudzień, czyszczenia CP?) Stroiszu (sezonowo na święta np. 1 listopada) Kory garbarskiej Grzybów (kurki, borowiki, podgrzybki, koźlaki, opieńka) Jagód (borówka czarna, brusznica, łochynia) Skup owoców i grzybów leśnych w latach Eksport i import borówki czernicy w latach Ilość i wartość skupowanych owoców runa i grzybów w Polsce UŻYTKOWANIE UBOCZNE obejmuje pozyskanie i przerób/wyrób: Węgla drzewnego Ziół Igliwia i cetyny (sosna, jodła) wyrób olejków eterycznych, mączki paszowo-witaminowe dla zwierząt??? Turystyka i rekreacja w lasach Gospodarkę łowiecką regulują przepisy ustawy Prawo łowieckie z 13 października1995 r. oraz liczne rozporządzenia wykonawcze. ZWIERZYNA W STANIE WOLNYM JEST WŁASNOŚCIĄ PAŃSTWA (ubita własnością dzierżawcy terenu, który ponosi koszty szkód wyrządzanych przez zwierzynę) Około obwodów łowieckich, Około dzierżawią koła łowieckie zrzeszone w Polskim Związku Łowieckim Około nadleśnictwa, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, jednostki naukowo-badawcze oraz Zarząd Główny PZŁ Podstawą dzierżawy są dziesięcioletnie umowy zawierane przez koła z właściwym dla danego obszaru wojewodą lub dyrektorem RDLP. GOSPODARKA ŁOWIECKA 5

6 Liczebność i tendencje zmian podstawowych gatunków zwierzyny w Polsce Ilość i wartość skupowanych tusz w Polsce Do zobaczenia na zaliczeniu przedmiotu Podsumowanie Skala, trendy zmian FSC, PEFC, znaczenie w skali Europy i Polski Inne produkty leśnictwa jakie, skala produkcji, znaczenie 6