POPYT NA DREWNO W POLSCE zmiany strukturalne oraz możliwości zaspokojenia

Transkrypt

1 POPYT NA DREWNO W POLSCE zmiany strukturalne oraz możliwości zaspokojenia Strategie rozwoju lasów i leśnictwa w Polsce do 2030 roku III Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, IBL, DGLP Sękocin, marca 2011 Prof. nadzw. dr hab. Ewa Ratajczak Instytut Technologii Drewna, Poznań

2 PLAN PREZENTACJI Mechanizm kreowania popytu na drewno Rynek drzewny w Polsce na tle UE i skutki światowego kryzysu ekonomicznego Trendy w zużyciu drewna problemy metodologiczne oceny wolumenu i kierunków Stymulatory zmian w zużyciu drewna i materiałów drzewnych Długofalowe perspektywy rozwoju rynku drzewnego w Polsce

3 RYNEK DRZEWNY I MECHANIZM KREOWANIA POPYTU NA DREWNO Rynek drzewny (surowca, materiałów i produktów finalnych) elementem całej gospodarki determinowany wieloma czynnikami o charakterze makro- i mikroekonomicznym, oddziałujących w krótkim i długim czasie

4 Teoria: popyt na drewno jest popytem wtórnym Popyt na surowiec drzewny Popyt na materiały drzewne Popyt na drzewne wyroby finalne* * domy, meble, opakowania z drewna i papieru, podłogi, okna, drzwi itp. = ok wyrobów Praktyka: (perspektywa producenta drewna) = łańcuch drzewny Surowiec drzewny Materiały drzewne Wyroby gotowe Ostateczne miejsca zastosowań wyrobów

5 OGÓLNE DETERMINANTY POPYTU NA WYROBY DRZEWNE (I DREWNO) Poziom rozwoju gospodarczego (PKB, fundusz spożycia, poziom oszczędności, dochody i struktura wydatków ludności) Sytuacja demograficzna (liczba ludności, struktura wiekowa ludności, liczba gospodarstw domowych i ich struktura itp.) Aktywność sektora budowlanego (zasoby mieszkaniowe, liczba nowych mieszkań, powierzchnia mieszkań, rozwój budownictwa przemysłowego i użyteczności publicznej), a także popyt restytucyjny, związany z odnawianiem istniejących zasobów mieszkaniowych, biurowych, hotelowych itp.) Aktywność sektora energetycznego (konieczność uzyskania energii ze źródeł odnawialnych) Skala i zakres substytucji drewna przez inne surowce i materiały (tworzywa sztuczne, metal, szkło, beton), wynikające z relacji cenowych Popyt rynków zagranicznych Czynniki psychologiczne i/lub społeczne (wynikające z modelu i stylu życia, trendów mody, estetyki i ekologii)

6 GLOBALNA GOSPODARKA GLOBALNY KRYZYS Do niedawna - dobra koniunktura w światowej gospodarce, wynikająca m.in. z rozwoju sektora budowlanego Kryzys gospodarczy w USA i jego negatywny wpływ na gospodarkę światową w niespotykanej dotąd skali

7 SKALA KRYZYSU Dynamika PKB - % 2008 Dynamika PKB - % II kw ,1 0,8 5,6 4,0 7,9-3,9-4,8-10,9-0,7-6,4 Źródło: Rzeczpospolita 2009, nr 202, s. B4; Dziennik 2009, nr 180, s. A1.

8 KRYZYS U GŁÓWNYCH PARTNERÓW POLSKI Dynamika PKB (%) ,5 1,3 2,2 0,7 3,0 0,7-2,1-4,0-5,1 Niemcy Francja Wielka Brytania Źródło: Dziennik 2009, nr 189, s. A2

9 ŚWIAT ZUŻYCIE MATERIAŁÓW I WYROBÓW DRZEWNYCH 2008/2007 Tarcica 6,0% Płyty 5,1% Ogółem 0,0% Tarcica -11,5% Płyty -5,2% Papier -3,5% Ogółem -6,2% Papier -0,3% Tarcica -17,7% Płyty -19,0% Papier -7,4% Ogółem -12,7% UE-27 WNP Am. Pn Tarcica m 3 Płyty drewnopochodne m 3 Papier i tektura m.t. Ogółem m 3 EQ c Źródło: Forest Products Annual Market Review , UNECE/FAO United Nations New York and Geneva, 2009

10 ZUŻYCIE MATERIAŁÓW DRZEWNYCH W UE /2008 ilość % Materiały tarte mln m 3 102,5 86,5-8,7-9,1 Płyty drewnopochodne mln m 3 57,3 57,1-1,4-2,3 Papier i tektura mln mt 86,8 80,8-8,9-9,9 Razem* UE-27 mln m 3 (e) 600,0 548,4-50,6-8,5 Ameryka Pn mln m 3 (e) 765,7 516,7-94,2-15,4 * W ekwiwalencie drewna okrągłego - 1 m 3 materiałów tartych = 1,89 m 3 ; 1 m 3 płyt = 1,64; 1mt papieru = 3,60 m 3 Źródło: UNECE/FAO Forest Products Annual Market Review, , UN, New York, Geneva 2010, s. 6

11 W POLSCE spowolnienie, lecz nie kryzys, bo: Relatywnie duży rynek wewnętrzny (mniejsze uzależnienie od eksportu) Duży optymizm konsumentów (zapobiegający panice) Mniejsze zadłużenie gospodarstw domowych Wahania kursów walutowych spadek eksportu, ale jeszcze większy spadek importu Dość stabilny system bankowy/finansowy ( renta zacofania?) Szybka decyzja stabilizacyjna (gwarancje depozytów bankowych) Napływ funduszy unijnych

12 RYNEK SUROWCA DRZEWNEGO W POLSCE Duże zasoby drewna duże pozyskanie (2009 r. 34,6 mln m 3-5 miejsce w Europie) Ok. 78% powierzchni lasów, 84% zasobów drzewnych i 96% pozyskania z Lasów Państwowych (2009 rok) Handel zagraniczny - relatywnie mały wpływ na rynek drewna Okresowo dopływ drewna z terenów poklęskowych (znaczenie głównie dla lokalnych rynków drewna) Drewno z upraw plantacyjnych (aktualnie niewielkie znaczenie) Mimo spadku zapotrzebowania na drewno w efekcie światowego kryzysu gospodarczego, w niektórych subsegmentach rynku surowca drzewnego: popyt >podaży (efekt konkurencyjności polskich wyrobów i dużych potrzeb sektora energetycznego) Trudności w ocenie wielkości deficytu drewna

13 SEKTOR DRZEWNY W GOSPODARCE POLSKI Przemysły: drzewny, cel.-pap. i meblarski: firm zatrudnionych 71 mld zł 71 mld zł produkcji sprzedanej Źródło: GUS Sektor drzewny (2009): 3% PKB 10% produkcji sprzedanej* 14% zatrudnionych* 10% wartości eksportu 4% wartości importu * w przetwórstwie przemysłowym

14 UDZIAŁ EKSPORTU W PRODUKCJI GŁÓWNYCH WYROBÓW DRZEWNYCH 2009 Produkcja 3,9 7,7 22,4 mln m 3 mln m 3 mld PLN 3,3 mln ton 94% 48% Eksport 11% 25% Tarcica Płyty drewnopochodne Meble Papier i tektura Źródło: GUS

15 EKSPORT WYROBÓW DRZEWNYCH Z POLSKI mld zł 32,9 33,0 36,1 39,9 38,2 41,0 wyroby z drewna ogółem meble 17,1 17,2 18,8 20, , Źródło: GUS

16 POZYSKANIE I ZUŻYCIE DREWNA W POLSCE , ,9 35,7 35,4 35,4 36, ,4 33,7 34,3 34,9 Pozyskanie Zużycie ,9 32, Źródło: GUS, rok 2010 szacunek

17 JAK OKREŚLIĆ ZUŻYCIE DREWNA Duże zróżnicowanie wyrobów drzewnych oraz niedostatki systemu statystycznego (i brak danych branżowych) niemożność bezpośredniego określenia ilości zużytego w nich drewna. Rozwiązaniem metoda modelowych wskaźników jednostkowego zużycia materiałów w wyrobach, uwzględniająca: właściwości materiału (drewno lite, materiały drewnopochodne), strukturę materiałów drzewnych w wyrobach finalnych (i substytucję), przydatność materiałów i wyrobów drzewnych w różnych miejscach zastosowań ze względu na posiadane cechy. Szczegóły metody: (zakładka Działalność wydawnicza )

18 BUDOWNICTWO GŁÓWNYM KREATOREM POPYTU NA DREWNO W sektorze budowlanym zastosowane blisko 60% materiałów drzewnych wytwarzanych w Polsce: ok. 40% bezpośrednio i 20% w postaci mebli i elementów wyposażenia wnętrz) W Polsce zużycie materiałów drzewnych w budownictwie jest niższe niż w UE i świecie Wpływ światowego kryzysu gospodarczego na sektor budowlany w Polsce mniejszy niż średnio w Europie i Ameryce Pn

19 NAJBLIŻSZA PRZYSZŁOŚĆ GŁÓWNE WYZWANIA RYNKOWE Pokonanie skutków globalnego kryzysu ekonomicznego po stronie popytu (w Polsce i na rynkach zagranicznych) Zaopatrzenie w drewno w okresie poprawy koniunktury i przy dodatkowym popycie ze strony sektora energetycznego (podaż i ceny surowca) Nasilanie się międzynarodowej konkurencji (Chiny, Rosja, Europa Śr.-Wsch., Pd.-Wsch. Azja) Duża zależność od wahań kursów walut (strefa EURO? 2015?) Wzrost substytucji (materiałów drogich materiałami tańszymi)

20 PROGNOZY RZĄDU DLA POLSKI DO 2014 (ZMIANY ROCZNE W %) Źródło: Miesięcznik Kapitałowy 12/2010

21 GŁÓWNE STYMULATORY ZMIAN NA RYNKU DRZEWNYM Postęp techniczny, zwłaszcza: zmiany w metodach i technikach wytwarzania rozwój inżynierii materiałowej Przekształcenia struktury bazy surowcowej Substytucja (drewno/materiały drzewne, stosowane materiały drzewne/nowe materiały drzewne oraz materiały drzewne/materiały niedrzewne) Przeobrażenia struktury produkcji wyrobów finalnych wyroby gotowe o zmienionych (lepszych) walorach użytkowych i eksploatacyjnych Ewolucja popytu na drzewne wyroby finalne (m.in. unifikacja, ale i dyferencjacja potrzeb)

22 POPYT NA DREWNO I MOŻLIWOŚCI POKRYCIA POTRZEB Brak aktualnych (uwzględniających kryzys gospodarczy) prognoz dot. wielkości popytu na drewno (wyniki badań ITD jesienią 2011) Poprawne ujęcie: popyt na określonych segmentach rynku drzewnego (na konkretne wyroby) i w efekcie na konkretne sortymenty (i postaci drewna), a nie łączny popyt na drewno Przewidywany wzrost produkcji materiałów i wyrobów drzewnych oraz zapotrzebowanie energetyki mogą spotęgować istniejący deficyt drewna na krajowym rynku surowcowym Uzupełniającym źródłem surowca do produkcji przemysłowej z konieczności jest i będzie import, a także surowce alternatywne wobec drewna pochodzącego bezpośrednio z lasu (drewno z plantacji drzew szybkorosnących i drewno poużytkowe), jednak możliwe do wykorzystania tylko w postaci rozdrobnionej (na płyty drewnopochodne, celulozę, pellety)

23 UDZIAŁ BIOMASY I ODPADÓW W ZUŻYCIU ENERGII W UE-27 W LATACH Biopaliwa płynne dla transportu Komunalne odpady stałe Biogaz Drewno i odpady drzewne Źródło: Eurostat 2009 za: Forest Products Annual Market Review.., op. cit. s. 102

24 PRODUKCJA ENERGII ODNAWIALNEJ W POLSCE ,6% 2,1% 1,6% 0,2% energia geotermalna energia z biomasy energia wiatrowa energia wodna energia pozostała Energia odnawialna: UE zalecenia: 7,5% w % w ,5% Polska (2009) 7,2% produkcji 5,2% zużycia OGÓŁEM: 5,7 mln ton oleju ekwiwalentnego (toe) w tym: z biomasy 5,3 mln toe Źródło: Ochrona Środowiska 2010, GUS, Warszawa 2010, s. 223

25 ZAPOTRZEBOWANIE ENERGETYKI NA BIOMASĘ W Polsce od 2015 roku - energia z odpadów i pozostałości z produkcji leśnej i przemysłu przetwarzającego jej produkty nie powinna być uznawana za zieloną energię (Dz.U Nr 156) Biomasa drzewna na cele energetyczne powinna być zastąpiona biomasą rolniczą (z upraw energetycznych drzew, krzewów i roślin o krótkiej rotacji wzrostu oraz pozostałości organicznych z rolnictwa i ogrodnictwa, np. słoma) Nowe regulacje?

26 TRENDY TECHNICZNO-TECHNOLOGICZNE W PRODUKCJI MATERIAŁÓW DRZEWNYCH Dążenie do uzyskiwania produktów o nowych i udoskonalonych właściwościach (tailor-made products, mass customization) Zmiana właściwości materiałów i wyrobów drzewnych dla poszerzenia zakresu zastosowań Zmiana myślenia: od technologii high tech do eco tech (m.in. projektowanie pod kątem recyklingu, zielone /pasywne budownictwo, zielona energia) Oprócz oszczędności energii - oszczędność surowca i czasu pracy Substytucja tradycyjnych materiałów drzewnych materiałami nowoczesnymi Wzrost znaczenia innowacji (i współpracy przemysłu ze sferą nauki)

27 PRZEWIDYWANIE PRZYSZŁOŚCI TRUDNE O przyszłości decyduje wiele różnorodnych, wzajemnie na siebie oddziałujących czynników; niektóre niemożliwe do przewidzenia Nowym instrumentem przewidywania przyszłości foresight

28 PROJEKT Foresight w drzewnictwie scenariusze rozwoju badań naukowych w Polsce do 2020 roku POIG /08 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka CZERWCA STYCZNIA 2011

29 GŁÓWNE NURTY BADAŃ Z ZAKRESU DRZEWNICTWA W POLSCE W ŚWIETLE FORESIGHTU Optymalizacja wykorzystania surowca Poznawanie właściwości drewna w różnej postaci (okrągłe, odpady przemysłowe, poużytkowe) i kombinacji z innymi surowcami (rośliny jednoroczne, tworzywa sztuczne) oraz zastosowania surowców alternatywnych wobec drewna z lasu Wykorzystywanie inżynierii genetycznej w sterowaniu procesami biosyntezy Doskonalenie procesów przetwarzania drewna Przedłużanie trwałości drewna Doskonalenie metod uszlachetniania materiałów i wyrobów drzewnych (m.in.: nano-powłoki, nano-warstwy, technologie antystatyczne) Nowe materiały i produkty drzewne Wykorzystywanie inżynierii materiałowej Ograniczenie uciążliwości procesów technologicznych dla otoczenia i środowiska naturalnego Więcej:

30 DOKĄD ZMIERZA POLSKIE DRZEWNICTWO? Do 2020 roku największy wpływ na innowacyjność polskiego sektora drzewnego - badania w obszarach: Kompozyty drzewne i Bioenergia Najważniejsze spodziewane efekty badań naukowych: ekonomiczne: nowe produkty i technologie, optymalizacja wykorzystania surowca drzewnego z wszystkich dostępnych źródeł, wzrost eksportu (zwłaszcza wyrobów wysoko przetworzonych), społeczne: lepsza ochrona środowiska naturalnego (w tym przeciwdziałanie zmianom klimatu) i poprawa jakości życia społeczeństwa

31 PONADTO W kreowaniu rozwoju sektora leśno-drzewnego spodziewany wzrost znaczenia kwestii społecznych. Między innymi: zmiana percepcji pozyskiwania drewna przez społeczeństwo (postrzeganego niekiedy jako niszczenie lasów), zaspokajanie różnorodnego popytu na zasoby lasów i zrównoważonego zarządzania nimi, uwzględnienie popytu na ekologiczne produkty drzewne (np. zielone budownictwo), zmiany w popycie w kontekście gospodarki elektronicznej. Ważne dla drzewnictwa - urzeczywistnianie idei zrównoważonego rozwoju poprzez podejście holistyczne, tj. łączenie celów ekonomicznych, społecznych i środowiskowych, dla ochrony zasobów

32 Dziękuję za uwagę! Strategie rozwoju Strategie lasów rozwoju i leśnictwa lasów i leśnictwa w Polsce w Polsce do 2030 do 2030 roku, roku, Sękocin, Sękocin, marca 2011