Kierunki rozwoju polskich lasów w kontekście rozwoju lasów europejskich Warszawa, 22 listopada 2012

Transkrypt

1 Kierunki rozwoju polskich lasów w kontekście rozwoju lasów europejskich Warszawa, 22 listopada 2012 Prof. nadzw. dr hab. Ewa Ratajczak Instytut Technologii Drewna, Poznań

2 Lasy i drewno w Polsce strategicznymi zasobami naturalnymi, o czym decyduje: powierzchnia lasów na blisko 1/3 obszaru kraju, zasobna baza surowca drzewnego 7 miejsce w UE, duża produkcja drewna - 5 miejsce w UE w pozyskaniu Sektor leśno-drzewny dostawcą odnawialnego surowca naturalnego na cele materiałowe, m.in. do produkcji dominujących w Polsce wyrobów o wysokiej wartości dodanej (meble) Sektor leśno-drzewny głównym źródłem biomasy na cele energetyczne Wysoce ekologiczny charakter sektora leśno-drzewnego (od pozyskania po utylizację) Sektor leśno-drzewny kreatorem licznych zielonych miejsc pracy i stymulatorem wzrostu konkurencyjności terenów rolniczych (wiejskich) 2

3 PODAŻ POPYT LASY PAŃSTWOWE 78% powierzchni lasów 80% zasobów drzewnych 94% pozyskania drewna 89% przychodów ze sprzedaży drewna SEKTOR DRZEWNY (przemysły: drzewny, celulozowopapierniczy, meblarski) firm 99% firmy prywatne 92% firmy < 10 osób 3

4 Sekwestracja dwutlenku węgla w lasach Substytuowanie przez produkty drzewne produktów o większej emisji gazów cieplarnianych Produkcja energii i paliw ze źródeł odnawialnych (biopaliwa stałe i płynne) Odzyskiwanie surowców (recykling, drewno poużytkowe, biorafinerie) 4

5 5

6 Płyty drewnopochodne Celuloza 12% 4% Pozostała produkcja 28% 6% Inne cele (energia, rolnictwo, ogrodnictwo) DREWNO OKRĄGŁE 36,1 mln m 3 (2010) 94% przemysł 50% Materiały tarte 5% energia 1% inne 6

7 Sektor drzewny* (2011): 3% PKB 9% produkcji sprzedanej** 14% zatrudnionych** 9% wartości eksportu 4% wartości importu * przemysły: drzewny, celulozowo-papierniczy, meblarski ** w przetwórstwie przemysłowym Źródło: GUS 7

8 PODMIOTY GOSPODARCZE 1 ( firm) ZATRUDNIENIE 2 (314 tys. osób) PRODUKCJA SPRZEDANA 3 (75 mld zł) EKSPORT 4 (45 mld zł) * Przemysły: drzewny, celulozowo-papierniczy i meblarski Źródło: GUS 8

9 W porównaniu z Unią Europejską, w Polsce znaczenie sektora drzewnego w gospodarce narodowej jest wyraźnie większe (lecz stosunkowo mała jest społeczna świadomość tego faktu). Udział sektora drzewnego w przemysłach przetwórczych: (2008) (2010) - w produkcji sprzedanej 6,1% 9,2% - w zatrudnieniu 9,3% 13,9% Źródło: GUS, Eurostat 9

10 2010 PŁYTY DREWNOPOCHODNE 2 MATERIAŁY PODŁOGOWE (z drewna litego i laminowane) 3 DREWNO OKRĄGŁE 5 MEBLE 6 MATERIAŁY TARTE 7 MASY WŁÓKNISTE 8 PAPIER I TEKTURA 9 Źródło: GUS, EPF 10

11 UDZIAŁ UE: (2010, według wartości) w eksporcie: wszystkie towary - 79% wyroby drzewne (+meble + cel.-pap.) - 77% w imporcie: wszystkie towary - 60% wyroby drzewne (+meble + cel.-pap.) - 79% Źródło: GUS 11

12 Wartość dodana brutto w mld zł, 2010 Leśnictwo (z pozyskiwaniem drewna) 4,1 Sektor drzewny w tym przemysły: drzewny cel.-pap. meblarski 6,0 8,6 8,9 23,5 27,6 ~ 60% rolnictwa ~ 70% przemysłu spożywczego ~ 250% przemysłu tworzyw sztucznych ~ 280% przemysłu chemicznego Źródło: GUS 12

13 Nadrzędnym czynnikiem KONIECZNOŚĆ REDUKCJI EMISJI CO 2 Zagrożenie klimatu Bezpieczeństwo energetyczne Przepisy Subsydia i fundusze UE 13

14 Kraje Węgiel Gaz ziemny* Ropa naftowa Energia jądrowa Hydroenergia Energia wiatru 2008, % Biomasa Republika Czeska 58,4 4,7 0,2 31,8 2,8 0,3 1,7 Francja 4,2 4,5 1,0 76,3 12,0 1,0 1,0 Łotwa 0,04 39,0 0,04-58,9 1,1 0,9 Niemcy 43,2 13,4 1,4 23,3 4,2 6,4 4,5 Polska 90,4 3,4 1,5-1,8 0,5 2,2 Wielka Brytania 32,2 45,7 1,6 13,5 2,4 1,8 2,6 Włochy 13,5 55,8 9,9-14,8 1,5 2,4 Wg szacunków, 1 toe paliw kopalnych odpowiada za emisję w przypadku: węgla 3,9 ton CO 2 ropy naftowej 2,6 ton CO 2 gazu naturalnego 2,3 ton CO 2 * gaz ziemny i gazy pochodne Źródło: Energy. Yearly statistics 2008, European Commission, Eurostat, Statistical Book

15 Energia wodna 3,7% Energia wiatrowa 2,1% Energia pozostała 8,6% 85,4 % 0,2% Energia z biomasy Energia geotermalna Energia odnawialna: UE zalecenia dot. zużycia: 7,5% w % w 2020 głównie z biomasy drzewnej Polska: 6,8% w 2010 OGÓŁEM (2010): 6,9 mln ton oleju ekwiwalentnego (toe) w tym: z biomasy 5,9 mln toe Źródło: GUS 15

16 Zużycie: 2010: 14,5 * - 16,5 mln m 3** 59% gospodarstwa domowe* 26% energetyka zawodowa* 15% energetyka przemysłowa* Zużycie do 2015 o 10-25% (do 18 mln m 3 )** Źródła biomasy drzewnej w 2015: drewno z lasu pozostałości produkcyjne drewno poużytkowe drewno z plantacji drzew szybkorosnących Szacunek ITD: 36% 38% 25% 1% Źródło: *Agencja Rozwoju Energetyki, **Instytut Technologii Drewna 16

17 Zrównoważony rozwój gospodarki Zachowanie równowagi w środowisku naturalnym Zapobieganie zmianom klimatu ograniczenie emisji CO2 Zabezpieczenie krajowego bilansu energetycznego Wywiązanie się Polski z międzynarodowych zobowiązań dotyczących wytwarzania zielonej energii Dostarczenie nowych nośników energii Zagospodarowanie odpadów dotąd niewykorzystanych Oszczędność surowca drzewnego 17

18 Odpady komunalne w kg/mieszkańca (2009) Polska 316 USA 736 Szwajcaria 702 Niemcy 587 Francja 535 Republika Czeska 316 Słowacja 322 Słowenia 442 Rosja 396 Źródło: GUS 18

19 W Polsce praktycznie wszystkie pozostałości produkcyjne z przerobu drewna są zagospodarowane Rosnący odzysk i recykling opakowań (GUS, 2010) opakowania ogółem odzysk 54% recykling 39% Makulatura: odzysk 44% recykling 39% z papieru i tektury 57% z materiałów naturalnych 21% (drewno i tekstylia) ze szkła 46% z tworzyw sztucznych 21% Źródło: GUS 19

20 Bezrobocie (poł. 2012) UE 10,5% PL 10,1% (rejestrowane: 12%) ~ 2 mln osób 44% to mieszkańcy wsi Duże znaczenie ludności i terenów wiejskich w Polsce i UE; w PL: 93% powierzchni kraju to tereny wiejskie ~ 40% mieszkańców to ludność wiejska W UE leśnictwo elementem wspólnej polityki rolnej (Common Agriculture Policy) i polityki wspierania rozwoju obszarów wiejskich; w Polsce taka rola leśnictwa i sektora drzewnego - niedoceniana Źródło: GUS 20

21 Zatrudnienie w leśnictwie: ponad 46 tys. osób (koniec 2010) przeciętne: ~39 tys. osób ok. 70% w podmiotach gospodarczych zlokalizowanych na wsi Dla rynku pracy: istotna funkcja produkcyjna lasów mnożnik zatrudnienia: 1 miejsce pracy w leśnictwie => 7-10 miejsc pracy w sektorze drzewnym Źródło: GUS 21

22 W 2011 roku zatrudnienie w sektorze drzewnym (w 67 tys. podmiotów) = ok. 309 tys. osób = 14% zatrudnienia w przemyśle przetwórczym Drugie miejsce w Polsce pod względem liczby zatrudnionych 92% firm < 10 osób 50% miejsc pracy całego sektora drzewnego w meblarstwie Szacunek: od miejsc pracy w leśnictwie i sektorze drzewnym uzależnione jest ok. 2 mln osób Źródło: GUS 22 22

23 Lokalizacja poza dużymi aglomeracjami miejskimi Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w przemyśle drzewnym i meblarskim (w poł. 2012): 72% średniej w Polsce najniższe wśród wszystkich rodzajów działalności w Polsce (poza hotelarstwem/gastronomią) niższe od płac w leśnictwie o 35% Jedynie w przemyśle celulozowo-papierniczym płace na poziomie średniej krajowej 23

24 Dążenie do optymalizacji zużycia ograniczonego wolumenu drewna/biomasy drzewnej Wzrost efektywności produkcji wyrobów drzewnych wzdłuż łańcucha dostaw (kaskada zużycia) Wzrost wykorzystywania alternatywnych źródeł surowca Zielone budownictwo coraz ważniejszym miejscem zastosowań drewna 24

25 W ocenie środowiskowej obiektów budowlanych ważna jest analiza zużycia energii w całym okresie użytkowania W Polsce, ze względu na wykorzystywanie głównie energii elektrycznej z węgla, domy z drewna nie wykazują przewagi w oddziaływaniu na środowisko w okresie eksploatacji Przewaga budownictwa drewnianego przy uwzględnieniu fazy produkcji materiałów użytych do wybudowania domu Źródło: ITD, Poznań 2012, Projekt N N

26 Dążenie do optymalizacji zużycia ograniczonego wolumenu drewna/biomasy drzewnej Wzrost efektywności produkcji wyrobów drzewnych wzdłuż łańcucha dostaw (kaskada zużycia) Wzrost wykorzystywania alternatywnych źródeł surowca Zielone budownictwo coraz ważniejszym miejscem zastosowań drewna Innowacyjność i ciągły postęp techniczny z priorytetem ochrony środowiska: od high tech do eco tech Energia odnawialna wyznacznikiem rozwoju i specjalne znaczenie biomasy drzewnej jako źródła energii Ekologia i certyfikacja drewna i produktów drzewnych rynkowymi atutami o rosnącym znaczeniu 26

27 poł % 10,5% 4,5% mln ha lasów powierzchni lasów certyfikowanych lasów w Europie certyfikowanych lasów na świecie 5 56% 6,0% 2,0% CoC (Chain of Custody) certyfikat kontroli pochodzenia produktu % liczba certyfikatów udział firm produkcyjnych 57 (indywidualne i grupowe) 56% Źródło: ITD, producenci: 43% materiałów tartych 15% galanterii drzewnej 14% mebli producenci: 47% papieru i przetworów papierniczych 19% płyt drewnopochodnych 27

28 28

29 Foresight w drzewnictwie scenariusze rozwoju badań naukowych w Polsce do 2020 roku Projekt POIG /08 współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka CZERWCA STYCZNIA

30 30

31 Etapy: Świadomość i wiedza Sektor leśno-drzewny Praktyka (stan faktyczny) Sektor leśno-drzewny LUKA konieczność rozwiązań systemowych (legislacyjnych, technologicznych itd.) 31

32