Quo vadis, infrastrukturo? Marcin Borek Partner, Ernst & Young Sopot, 25 czerwca 2013

Transkrypt

1 Quo vadis, infrastrukturo? Marcin Borek Partner, Sopot, 25 czerwca 2013

2 Trzy kluczowe sfery wpływające na realizację programu infrastrukturalnego w perspektywie długoterminowej ( ) Opinia o kredytowanej branży Finansowanie projektów Sektora publicznego, spółek celowych, partnerów prywatnych Finansowanie Wykonawców Gwarancje należytego wykonania Dawca finansowania [sektor prywatny] Wykonawcy [sektor prywatny] Zamawiający [sektor publiczny] Kondycja finansowa Wiarygodność sprawozdawczości finansowej Projekcje rynku (wolumen + rentowność) Zwrot vs ryzyko Perspektywa finansowa środków UE Cykl budżetowania środków krajowych Cykl polityczny / wyborczy 2

3 Sfera Wykonawców Sektor infrastrukturalny rósł dynamicznie od 2008 roku, kiedy zwiększono nakłady na budowę dróg - obecnie branża jest w kryzysie Indeks produkcji budowlanej (I kw = 100), dane odsezonowane ,7% Indeks liczby pracujących (I kw = 100), dane odsezonowane -27,3% 10,7% +60% Infrastruktura Budownictwo ogółem Nieruchomości Źródło: Eurostat. 3

4 Sfera Wykonawców Okres intensywnych inwestycji infrastrukturalnych przyniósł spadek wartości spółek budowlanych oraz wzrost liczby bankructw 20,00 Średnia roczna kapitalizacja spółek z indeksu WIG-BUDOW (mld PLN) 17,4 15,00 12,0 10,00 6,0 5,00 0, Źródło: GUS, GPW. Liczba upadłości firm budowlanych ? I kw. 2013* *bardzo zbliżona liczba upadłości do I kw (44 upadłości) Źródło: Coface, Raporty na temat upadłości firm w Polsce. a straty niektórych spółek zagroziły ich istnieniu Wynik netto (tys. PLN) Kapitały własne (tys. PLN) Q2013 Razem 2010 PBG ( ) (4 690) ( ) Polimex ( ) (23 499) ( ) Mostostal Warszawa ( ) ( ) (20 580) ( )

5 Sfera Wykonawców Budownictwo jest trzecim najważniejszym sektorem w Polsce pod względem produkcji i czwartym pod względem liczby pracujących 5 sektorów o najwyższym udziale w wartości dodanej w Polsce w 2012 roku Handel i naprawy 5 sektorów o najwyższym udziale w liczbie pracujących w Polsce w 2012 roku Przetwórstwo przemysłowe 18,7% Przetwórstwo przemysłowe 18,6% Handel i naprawy 44,4% 17,6% Budownictwo Transport, gospodarka magazynowa i łączność 38,6% 14,6% Rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo Budownictwo 5,8% 6,1% 7,4% Obsługa rynku nieruchomości Pozostałe sektory 7,5% 8,0% 12,6% Edukacja Pozostałe sektory Źródło: Eurostat, GUS. 5

6 Wpływ budownictwa na produkt krajowy po uwzględnieniu powiązań z innymi sektorami może wynosić nawet 211 mld PLN (ok. 13% PKB) Średnioroczny wpływ sektora budownictwa na wartość dodaną brutto w Polsce w latach (mld PLN, ceny bazowe) Budownictwo Rolnictwo, rybactwo, gospodarka leśna Górnictwo i wydobycie Energia elektryczna, gaz, woda i recykling Efekt bezpośredni - związany z wielkością produkcji w samym budownictwie (około 22% tej wartości sektor zawdzięcza zapotrzebowaniu i wydatkom innych sektorów) Sprzęt transportowy i elektromaszynowy Przemysł metalowy Przemysł chemiczny Przemysł lekki Przemysł spożywczy Handel detaliczny,hurtowy i komisowy Transport, usługi pocztowe i telekomunikacyjne Finanse, ubezpieczenia i nieruchomości (usługi) Efekt pośredni - wynika z całego łańcucha dostaw budownictwa, które zgłasza zapotrzebowanie i ponosi wydatki na produkty i usługi innych sektorów Efekt indukowany - wynika z zapotrzebowania na produkty i usługi zgłaszanego przez gospodarstwa domowe w wyniku dochodów, które zawdzięczają interakcji sektorów, których są pracownikami z sektorem budownictwa Usługi wspierające prow. dział. gospodarczej 12 Edukacja, badania i rozwój Turystyka, gastronomia, rozrywka i kultura Pozostałe usługi Efekt bezpośredni Efekt pośredni Efekt indukowany Łącznie Źródło:, Raport dotyczący rynku infrastruktury drogowej w Polsce w przygotowaniu 6

7 W wyniku istniejących powiązań budownictwo generuje nawet 2,5 mln miejsc pracy (15,8% pracujących) oraz 64,6 mld wpływów sektora finansów publicznych (10,9% ich całkowitej sumy) Źródło:, Raport dotyczący rynku infrastruktury drogowej w Polsce w przygotowaniu Średnioroczny wpływ sektora budownictwa na liczbę pracujących w Polsce w latach (tys. osób) Budownictwo Rolnictwo, rybactwo, gospodarka leśna Górnictwo i wydobycie Energia elektryczna, gaz, woda i recykling Sprzęt transportowy i elektromaszynowy Przemysł metalowy Przemysł chemiczny Przemysł lekki Przemysł spożywczy Handel detaliczny,hurtowy i komisowy Transport, usługi pocztowe i telekomunikacyjne Finanse, ubezpieczenia i nieruchomości (usługi) Usługi wspierające prow. dział. gospodarczej Edukacja, badania i rozwój Turystyka, gastronomia, rozrywka i kultura Pozostałe usługi Łącznie Efekt bezpośredni Efekt pośredni Efekt indukowany Średnioroczne wpływy sektora finansów publicznych w podziale na efekty w latach (mld PLN) 31,8 23,4 9,4 Efekt bezpośredni Efekt pośredni Efekt indukowany Średnioroczne wpływy sektora finansów publicznych według źródeł w latach (%) 16,3% 4,8% 7,6% 29,0% 42,2% Łącznie: 64,6 mld PLN Składki na ubezpieczenia społeczne Podatek od towarów i usług Podatek od osób fizycznych Podatek od osób prawnych Podatki od producentów (opłaty, koncesje itp.) 7

8 Sfera dawców finansowania Gwarancja jest dla instytucji finansowej instrumentem najbardziej ryzykownym: nieodwołalna, nie można wypowiedzieć, zrestrukturyzować, wydawana na długi termin, wypłacana na pierwsze żądanie Jej dostępność oraz ciągnięcie jest ściśle związane z warunkami kontraktu 16% 15% 14% 13% 12% Wskaźnik kredytów zagrożonych w gospodarce (%) Ponad połowa banków wskazuje wzrost ryzyka poszczególnych branż, w tym sektora budowlanego, jako uzasadnienie zaostrzenia polityki kredytowej Źródło: Sytuacja na rynku kredytowym. Wyniki ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych, I kwartał 2013, NBP Kredyty branży budowlanej mają umiarkowany udział w portfelach kredytowych, ale mają najwyższy udział w kredytach o stwierdzonej utracie wartości i prawie najwyższy udział kredytach zagrożonych. Banki odmawiają udzielania gwarancji Wartość Zobowiązania Zobowiązania o stwierdzonej utracie wartości Zobowiązania zagrożone 11% 10% 9% 8% Budownictwo Źródło: NBP Przedsiębiorstwa ogółem Gospodarka 544,3 mld ,6 mld Branża budowlana [PLN] Branża budowlana [%] 61 mld --- 6,0 mld 11,2% 24,4% 15,5% Źródło: Raport o stabilności systemu finansowego. NBP, Grudzień 2012 r. 8

9 O Sfera Zamawiającego Dobre tempo w budowie dróg 2500 km autostrad i dróg ekspresowych aktualnie 600+ km autostrad i dróg ekspresowych w budowie Dobre tempo wydatkowania funduszy UE Osiągnięcia Liczne opóźnienia w realizacji inwestycji Liczne spory z wykonawcami Liczne zejścia z budowy wykonawców Problemy Dodatkowe koszty finansowe oraz społecznoekonomiczne Nowelizacja Programu Budowy Dróg Krajowych portfel inwestycji o wartości 30+ mld PLN Zapowiedź nowego Programu jesień 2013(?) Szanse Zmiana prawa Zmiana praktyk rynkowych Konieczna zmiana Zagrożenia Brak zaufania Brak doświadczonych wykonawców do realizacji inwestycji Dofinansowanie projektów UE Terminowość realizacji inwestycji Przenoszenie złych praktyk zamawiania na inne sektory: energetyka, wod-kan, projekty samorządowe itd. 9

10 Sfera Zamawiającego Wygrywa najtańsza oferta GDDKiA ogłasza przetarg 100% cena GDDKiA przenosi ryzyko na Wykonawcę Wykonawca otrzymuje projekt od GDDKiA, opracowany również po przetargu 100% cena Dodatkowe koszty: Finansowe Społecznoekonomiczne Jakość Zamrożony pieniądz GDDKiA (podatnik) i tak ponosi większe koszty Ryzyko się materializuje (np. błędy w projekcie) Zmienne warunki zewnętrzne, które mogą zaistnieć na przestrzeni 2-3 lat, np: naturalne, rynkowe prawne Koszty bankructw Niekwalifikowalne koszty projektów Nowe przetargi (inne ceny + opóźnienie) Wykonawca rezygnuje z projektu lub bankrutuje Wykonawca oszczędza (na jakości, podwykonawcach ) Proposal to Continental Wind Partners on the provision of financial services 10

11 Sfera Zamawiającego Koszty finansowe oraz ekonomiczno społeczne opóźnienia kontraktu Przykładowe koszty finansowe Kosztorys Oferta A Koszty finansowe i ekonomiczne Oferta B Wydatki administracyjne i przetargowe Koszty zamrożonego w projekcie pieniądza Nieprzewidziane, niekwalifikowalne koszty finansowe Przykładowe koszty społeczno-ekonomiczne Związane z objazdami koszty ekonomiczne 1 dnia opóźnienia otwarcia odcinka C autostrady A2 (Łódź Warszawa) szacowaliśmy na ok. 1 mln PLN (przy koszcie budowy ok. 850 mln PLN) Koszty ekonomiczne wypadków drogowych w roku 2011 szacuje się na 18,3 mld PLN* *Źródło: Instytut Badawczy Dróg i Mostów 11

12 Sfera Zamawiającego Roszczenia sądowe Kwalifikowalność wydatków UE Kwota roszczeń przekracza 7 mld* Negatywne skutki: Przenoszenie sporów do sądu (niewydolnych) oraz do świata polityki (interwencje w UE oraz list ambasadorów ) Nie wszystkie wydatki związane z realizacją projektu podlegają dofinansowaniu UE W przypadku zwiększenia kosztów wydatki te mogą nie być kwalifikowalne Negatywne skutki Ryzyko obniżenia faktycznego wskaźnika dofinansowania projektu Konieczność ponownej weryfikacji planów finansowych kolejne koszty i czas * źródło: Wypowiedź min. J. Piechocińskiego dla PAP, 13/06/

13 Dalsze kroki Wykonawcy Restrukturyzacja operacyjna Restrukturyzacja finansowa Wiarygodność kredytowa Powrót na rynek Ograniczenie uczestnictwa w sektorze Wyjście z sektora Poprawa jakości portfela projektów Dokapitalizowa- -nia albo wyjście z rynku Fuzje i przejęcia Przywrócenie wiarygodności kredytowej (gwarancje i kredyty) Przywrócenie zaufania między wykonawcami a podwykonawcam i oraz w relacji z zamawiającymi Powrót na rynek zaniechany, o ile zmienione relacje zamawiającego z wykonawcami 13

14 Dalsze kroki Zamawiający Zrównoważenie zasad współpracy z Wykonawcami Zaliczki na realizację prac* Zmiana umocowania inżyniera kontraktu Egzekwowanie wymaganego potencjału wykonawczego* trzecia strona projektu, a nie reprezentant Zamawiającego Opracowanie i stosowanie wzorcowej dokumentacji przetargowej zapewniającej odpowiedni transfer ryzyka inny płatnik dla inżyniera lub zasady wynagrodzenia większe prawa większe obowiązki Gwiazdką oznaczono działania przynajmniej częściowo wdrażane 14

15 Dalsze kroki Zamawiający Ograniczenie roszczeń Indeksacja cen materiałów* Nowe systemy rozliczeń (koszty-plus, system norweski?) Określenie zasad przypisania kosztów lub oszczędności stronom kontraktu przy zmianie zakresu prac Faktyczny obowiązek udziału w kontrakcie podmiotu użyczającego doświadczenie lub potencjał Zabezpieczenie przez Zamawiającego większej rezerwy na uzasadnione zwiększenie wartości kontraktu (10% 20%?) Wprowadzenie i stosowanie procedur dostosowujących kontrakty do zmiennych warunków zewnętrznych Gwiazdką oznaczono działania przynajmniej częściowo wdrażane 15

16 Dalsze kroki Zamawiający Możliwe klauzule kontraktowe Poprawa jakości dokumentacji projektowej Zamawiającego Ograniczenie ryzyka, które nie może być wycenione przez Wykonawcę (np. odmiennego zakresu robót) Usprawnienie procesu przekazania placu budowy (dostęp do działek) Doprecyzowanie pojęcia rażąco niskiej ceny Korzystanie z mediacji Gwiazdką oznaczono działania przynajmniej częściowo wdrażane 16

17 Szaleństwo: powtarzać to samo raz za razem i oczekiwać innych rezultatów. Albert Einstein Proposal to Continental Wind Partners on the provision of financial services 17

18 Dziękuję za uwagę Marcin Borek Partner,