Droga do zaufania. Prezentacja wyników Raportu Analiza rynku infrastruktury drogowej w Polsce. 14 lutego 2014 r.

Transkrypt

1 Prezentacja wyników Raportu Analiza rynku infrastruktury drogowej w Polsce 14 lutego 2014 r.

2 Plan prezentacji 1 Rola sektora budowlanego w polskiej gospodarce 2 Problemy sektora budowlanego w Polsce 3 Analiza skutków ograniczenia produkcji w sektorze budowlanym dla polskiej gospodarki 4 Możliwe metody ograniczenia problemów systemowych 2

3 1 Rola sektora budowlanego w polskiej gospodarce 3

4 Sektor budowlany rozwijał się wyraźnie szybciej niż polska gospodarka do ok r., osłabiając spowolnienie gospodarcze w Polsce w czasie kryzysu (1/2) Napływ funduszy UE Wzrost inwestycji budowlanych (szczególnie publicznych) Udział sektora budowlanego w wartości dodanej: 5,8% (2004 r.) 8,2% (2011 r.) Udział sektora budowlanego w liczbie pracujących: 5,8% (2004 r.) 8,0% (2011 r.) ŹRÓDŁO: Eurostat, AMECO 4

5 Sektor budowlany rozwijał się wyraźnie szybciej niż polska gospodarka do ok r., osłabiając spowolnienie gospodarcze w Polsce w czasie kryzysu (2/2) Wartość dodana brutto w budownictwie a inwestycje publiczne Liczba pracujących w budownictwie ,9 5,8% 3,4% Wartość dodana w budownictwie (w mld PLN z 2012 roku, ceny stałe dla budownictwa) Inwestycje publiczne (% PKB) 63,8 6,3% 3,4% 71,8 6,7% 3,9% 78,5 7,4% 83,1 7,7% 4,2% 4,6% 92,7 8,1% Wartość dodana w budownictwie (% WDB w całej gospodarce) 5,2% 98,6 110,3 110,6 8,1% 8,2% 5,6% 5,7% 4,6% 7,8% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% ,8% 797,4 6,0% 839,9 Tysiące osób 6,3% 914,8 6,9% 1047 % pracujących ogółem 7,7% 8,1% 7,9% 8,0% 1281,5 1286,1 1214,7 1250,2 7,8% 1212,6 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % % ŹRÓDŁO: Eurostat, AMECO 5

6 Uwzględnienie w ramach modelu przepływów międzygałęziowych powiązań budownictwa z innymi sektorami pozwala ocenić jego całkowity wpływ na polską gospodarkę (1/2) Sektor budowlany, po uwzględnieniu powiązań z innymi sektorami, generował średniorocznie w latach około: 211 mld PLN wartości dodanej (ok. 15,2% wartości dodanej ogółem oraz ok. 13,5% PKB Polski) 2,5 mln miejsc pracy (ok. 15,4% miejsc pracy ogółem) 64,6 mld PLN dochodów sektora finansów publicznych (ok. 11,2% całkowitych dochodów tego sektora) 6

7 Uwzględnienie w ramach modelu przepływów międzygałęziowych powiązań budownictwa z innymi sektorami pozwala ocenić jego całkowity wpływ na polską gospodarkę (2/2) Średnioroczny wpływ sektora budowlanego na wartość dodaną brutto w Polsce w latach W miliardach PLN, ceny bazowe z 2012 r. Budownictwo Rolnictwo, rybactwo, gospodarka leśna Górnictwo i wydobycie Energia elektryczna, gaz, woda i recykling Sprzęt transportowy i elektromaszynowy Przemysł metalowy Przemysł chemiczny Przemysł lekki Przemysł spożywczy Handel detaliczny,hurtowy i komisowy Transport, usługi pocztowe i telekomunikacyjne Finanse, ubezpieczenia i nieruchomości (usługi) Usługi wspierające prow. dział. gospodarczej Edukacja, badania i rozwój Turystyka, gastronomia, rozrywka i kultura Pozostałe usługi Efekt bezpośredni efekt w ramach samego sektora budowlanego Efekt pośredni efekt wynikający z popytu, który sektor budowlany zgłasza na produkty i usługi podmiotów znajdujących się w jego łańcuchu dostaw (także dostawcy jego dostawców) Efekt indukowany efekt wynikający z dodatkowego popytu gospodarstw domowych, których dochody rosną w ramach efektów bezpośrednich i pośrednich Łącznie Symulację przeprowadzono na podstawie danych GUS i Eurostatu, dostępnych na koniec sierpnia 2013 r. Od tego czasu miała miejsce niewielka rewizja niektórych danych, która w przypadku ich uwzględnienia w symulacji spowodowałaby nieznaczny wzrost przedstawionych powyżej efektów. ŹRÓDŁO: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i Eurostatu 7

8 Do 2011 r. ważnym źródłem wzrostu sektora budowlanego był rozwój sektora infrastrukturalnego, który następnie stał się główną przyczyną problemów całej branży budowlanej (1/2) Produkcja w sektorze infrastrukturalnym w latach : +55,4% Produkcja w sektorze infrastrukturalnym styczeń 2012 r. III kw r.: -38,7% Spadek wskaźnika rentowności w sektorze infrastrukturalnym w 2012 r. do: -1,6% Fala bankructw w sektorze budowlanym: 98 upadłości w 2010 r. vs 218 upadłości w 2012 r. i 213 upadłości w 2013 r. ŹRÓDŁO: Eurostat, GUS, Coface.pl 8

9 Do 2011 r. ważnym źródłem wzrostu sektora budowlanego był rozwój sektora infrastrukturalnego, który następnie stał się główną przyczyną problemów całej branży budowlanej (2/2) Indeks produkcji budowlanej dla podsektorów sektora budownictwa w Polsce w latach styczeń 2004=100, dane odsezonowane Wskaźniki rentowności (wynik finansowy netto/przychody) przedsiębiorstw z więcej niż 49 pracującymi w latach Cała gospodarka Budownictwo ogółem Nieruchomości Infrastruktura Infrastruktura Roboty specjalistyczne Budownictwo ogółem Nieruchomości 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% 4,4% 5,3% 4,2% 3,7% 3,0% 4,5% 2,7% 2,9% 2,3% 1,6% 3,4% 0,2% -0,5% 0,4% 50-2% -3% -1,6% ŹRÓDŁO: Eurostat, GUS, Coface.pl 9

10 2 Problemy sektora budowlanego w Polsce 10

11 U źródła wielu kłopotów leży niedostateczna jakość dokumentacji projektowej, będąca wynikiem sytuacji na rynku jej wykonawców Cena kluczowe kryterium przy wyborze usług intelektualnych Pośpiech krótkie terminy na opracowanie dokumentacji projektowej Koszty projektu stanowią niewielki procent całkowitych kosztów inwestycji Oszczędności na dokumentacji projektowej, o wartości kilku mln PLN, rzutują na realizację inwestycji o wartości nieraz wielu mld PLN 11

12 Najnowsze oferty w przetargu na projektowanie A2 odcinek Warszawa Mińsk Mazowiecki Kosztorys Numer oferty Oferta brutto PLN Procent kosztorysu % % % % % % % % 12

13 Mechanizm zamówień publicznych dopuszcza do realizacji inwestycji podmioty bez adekwatnego potencjału Konieczność ponownego wyboru wykonawcy w ramach tego samego procesu Łagodna prekwalifikacja wykonawców Warunki kontraktu przenoszą ryzyko na wykonawcę Kryterium 100% cena Materializacja ryzyka Praktycznie wszystkie podmioty przechodzą prekwalifikację Wykonawcy mniej doświadczeni lub chcący wejść na rynek nie wyceniają ryzyka w dostatecznym stopniu lub w ogóle je pomijają Wykonawcy z mniejszą awersją do ryzyka składają najkorzystniejsze oferty Pozostali wykonawcy muszą się dostosować inaczej stracą rynek Wykonawcy mają problem z odpowiednim zarządzeniem ryzykiem Brak elastyczności zamawiającego Upadek kontraktu Upadek wykonawcy Koszty finansowe Koszty społeczne 13

14 Kontrakty obciążają wykonawców nadmiernym ryzykiem Odwołanie do FIDIC GDDKiA de facto nie stosuje kontraktów FIDIC Przykład po prawej odcinek A2 Łódź Warszawa Ryzyko przeniesione na wykonawcę wraca do zamawiającego w formie: Opóźnienia w realizacji inwestycji Konieczności wielokrotnego wybierania wykonawcy Utraty oszczędności w przetargach Kosztów społecznych oraz 35 stron usuniętych lub zmienionych zapisów 14

15 Realizowane w latach inwestycje skumulowały się nadmiernie w jednym okresie, początkowo stymulując rozwój, a następnie pogłębiając kryzys sektora Przetargi ogłaszane w perspektywie były skumulowane w krótkim okresie, głównie w latach Po zakończeniu tych przetargów, w latach nie było kolejnych projektów Pogłębiło to cykliczność branży Mała liczba nowych kontraktów stanowi dodatkowy bodziec do walki cenowej Przetargi ogłoszone lub zapowiedziane na lata będą realizowane w latach Rynek nie wie, co będzie później Wartość kontraktów GDDKiA ogłoszonych (zapowiedzianych) w danym roku w miliardach PLN ,5 62, ,1 7,8 16,8 21,3 6,4 0,6 0, Suma wydatków zapowiedzianych lub zaplanowanych ŹRÓDŁO: GDDKiA, MIR 15

16 Pomiędzy stronami procesu inwestycyjnego brak jest zaufania oraz mechanizmów niezbędnych do efektywnego rozstrzygania sporów Spór Budimex GDDKiA na A4 (obw. Krakowa) Podpisanie umowy Termin wykonania: lipiec Aneks do umowy Termin wykonania: listopad Oddanie drogi do użytku Wyrok Sądu Okręgowego Wyrok Sądu Apelacyjnego Wyrok Sądu Najwyższego Spory nie są rozwiązywane, tylko kierowane do sądów Inżynier Kontraktu utracił możliwość bieżącego rozstrzygania sporów Obecnie rozstrzygane są spory z poprzedniej dekady Nikt nie wie, jaka jest kwota będąca przedmiotem sporów Kwoty zamrożone obniżają zaufanie instytucji finansowych do sektora Nie jest znany rzeczywisty koszt realizacji inwestycji drogowych 16

17 3 Analiza skutków ograniczenia produkcji w sektorze budowlanym dla polskiej gospodarki 17

18 Aby pokazać skutki problemów budownictwa, przeprowadzono symulację, w której od 2012 do 2014 r. produkcja budowlana obniża się o 25% w porównaniu do sytuacji braku kryzysu w sektorze (1/2) Wyniki symulacji modelem DSGE (ang. Dynamic Stochastic General Equilibrium) w porównaniu do scenariusza bez 25% spadku produkcji budowlanej Trwałe ograniczenie wartości dodanej w gospodarce - w długim okresie (tj. w 2035 r.) ubytek w wysokości ok. 45 mld PLN rocznie Spadek nakładów inwestycyjnych skumulowane inwestycje sektora prywatnego (bez budownictwa) do 2035 r. aż o 637,3 mld PLN niższe Ograniczenie dochodów sektora finansów publicznych - skumulowana strata dochodów do 2025 r. wyniesie 186 mld PLN Trwały negatywny efekt dla potencjalnego wzrostu polskiej gospodarki w długim okresie 18

19 Aby pokazać skutki problemów budownictwa, przeprowadzono symulację, w której od 2012 do 2014 r. produkcja budowlana obniża się o 25% w porównaniu do sytuacji braku kryzysu w sektorze (2/2) Odchylenie wartości dodanej brutto w scenariuszu kryzysowym od wartości w scenariuszu bazowym w cenach z 2012 roku W miliardach PLN 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0-40,0-50,0-60,0 Wygasanie szoków Wartość dodana w budownictwie Pozostała wartość dodana Wartość dodana ogółem ŹRÓDŁO: Opracowanie własne 19

20 4 Możliwe metody ograniczenia problemów systemowych 20

21 Działania dotyczące procesu przygotowania inwestycji powinny mieć na celu ograniczenie strukturalnych źródeł problemów branży Większe znaczenie jakości przy zamawianiu usług intelektualnych Zrównoważony harmonogram inwestycji ( ) Dodatkowa weryfikacja dokumentacji projektowej Instytucja bazy wiedzy Ograniczenie sporów stron u źródła Umożliwienie odbudowy oraz równomiernego rozwoju potencjału sektora Ograniczenie ryzyka dla zamawiającego oraz wykonawcy Mechanizm zachowania pamięci instytucjonalnej oraz branżowej 21

22 Wybór wykonawców efektywnie realizujących inwestycje będzie możliwy po usunięciu bodźców do składania ryzykownych ofert Obowiązek uczestniczenia w inwestycji podmiotu użyczającego potencjał lub doświadczenie Dodatkowa weryfikacja potencjału wykonawcy Stosowanie standardów FIDIC Ograniczenie zjawiska deklarowania tego samego potencjału w różnych przetargach; ochrona interesu zamawiającego Ochrona interesu zamawiającego przy dłużej trwających przetargach Uznane na świecie standardy dzielące prawa i obowiązki zamawiającego, wykonawcy oraz inżyniera kontraktu 22

23 Ograniczenie sporów sądowych oraz rozstrzyganie ich jak najszybciej powinno być wspólnym celem zamawiających oraz wykonawców Utworzenie instytucji mediatora na szczeblu ministerialnym Wzmocnienie (przywrócenie) roli inżyniera kontraktu Nowa instytucja, w której rozwiązywane byłyby problemy systemowe sektora Przykład: Krajowa Komisja ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko Inżynier kontraktu jest tradycyjnym, trzecim uczestnikiem procesu inwestycji Jednym z jego zadań powinno być rozstrzyganie sporów na poziomie inwestycji 23