KOFERENCJA PRASOWA. Skutki maksymalnego oprocentowania - wpływ na polski rynek nansowy. Sektor rm pożyczkowych w Polsce w latach

Transkrypt

1 KOFERENCJA PRASOWA Skutki maksymalnego oprocentowania - wpływ na polski rynek nansowy Sektor rm pożyczkowych w Polsce w latach Warszawa, 22 maja 2013 r.

2 AGENDA Skutki maksymalnego oprocentowania - wpływ na polski rynek nansowy dr Piotr Białowolski, SGH Sektor rm pożyczkowych w Polsce w latach Andrzej Roter, Dyrektor Generalny KPF Doświadczenia zagraniczne w zakresie limitowania kosztu kredytu dr Mirosław A. Bieszki, Doradca Ekonomiczny KPF Konferencja prasowa Warszawa, 22 maja 2013 r.

3 Skutki maksymalnego oprocentowania - wpływ na polski rynek nansowy Raport przygotowany w Centrum Badań Demogra czno-społecznych i Rynkowych SGH dr Piotr Białowolski Szkoła Główna Handlowa Konferencja prasowa Warszawa, 22 maja 2013 r.

4 AGENDA PREZENTACJI Mity kontra fakty w obszarze stóp procentowych Potencjalne korzyści dla konsumentów a potencjalne straty dla dostawców usług Różne grupy konsumentów jaki to ma wpływ na oferowaną stopę procentową Akceptacja stopy procentowej

5 MIT 1 WYSOKA STOPA PROCENTOWA (RRSO) = WYSOKI ZYSK DOSTAWCÓW USŁUG FINANSOWYCH Wysokość RRSO zapewniająca 10% rentowności zainwestowanych środków w zależności od kosztów własnych, kosztów związanych z brakiem spłaty i okresu finansowania

6 MIT 2 UZALEŻNIENIE STOPY PROCENTOWEJ OD POZIOMU STOPY LOMBARDOWEJ TO DOBRE ROZWIĄZANIE Na pozór rozwiązanie bardzo logiczne niższy koszt pieniądza = niższe odsetki Ale w Polsce istniejące rozwiązanie opiera się o wielokrotność stopy procentowej, czyli niższy koszt pieniądza = n razy niższy koszt kredytu, czyli ktoś musi 1. Wziąć na siebie ryzyko strat równych (N-1) razy koszt pieniądza, 2. Zaakceptować, że koszty pieniądza spadają gdy rośnie ryzyko, 3. Zmierzyć się z długookresową tendencją spadku stóp procentowych w Europie i na świecie

7 MIT 2 W PRAKTYCE

8 DLACZEGO WARTO OBALIĆ TE MITY? MITY TWORZĄ NEGATYWNY OBRAZ CZĘŚCI RYNKU W MEDIACH, MITY WPŁYWAJĄ NA DECYZJE DOTYCZĄCE POLITYKI KREDYTOWEJ/POŻYCZKOWEJ, ALE I NADZORCZEJ,

9 REGULACJA: - KORZYŚĆ DLA JEDNYCH STRATA DLA DRUGICH, - KORZYŚĆ DLA WSZYSTKICH, CZY - STRATA DLA WSZYSTKICH Regulacja jest korzystna dla wszystkich tylko wtedy, gdy jej wprowadzenie: (1) generuje pozytywne efekty zewnętrzne lub (2) służy tworzeniu dóbr publicznych. Kredyt/pożyczka jest dobrem prywatnym inni (ci, którzy nie zaciągnęli zobowiązania) nie czerpią korzyści z nim związanych zostają zatem efekty zewnętrzne

10 EFEKTY ZEWNĘTRZNE REGULACJI MAKSYMALNEGO OPROCENTOWANIA WPŁYWAJĄ NA ZMIANY RYNKOWE PROWADZĄCE DO: 1. Naturalnego ustalenia się punktu odniesienia w postaci stopy maksymalnego oprocentowania w jego kierunku dąży stopa procentowa równowagi, 2. Tendencji wzrostu oprocentowania pożyczek i kredytów konsumpcyjnych wynikającej ze spadku konkurencji i wzrostu wymaganej stopy zwrotu w sektorze consumer finance, 3. Wzrostu występowania negatywnych skutków społecznych, w tym głównie drobnej przestępczości, 4. Zwiększenia opłat wynikających z regulaminów, opłat członkowskich, etc., mających za zadanie zrównoważyć spadek przychodów odsetkowych.

11 EFEKTY ZEWNĘTRZNE REGULACJI MAKSYMALNEGO OPROCENTOWANIA WPŁYWAJĄ NA ZMIANY RYNKOWE PROWADZĄCE DO: 5. Sztucznego zawyżania ceny kredytowanego produktu celem skompensowania obniżonej stopy procentowej, 6. Rozrostu szarej strefy, jako alternatywy w przypadku braku możliwości otrzymania środków finansowych w sektorze formalnym, 7. Zaburzenia struktury produktowej rynku związanego z przeorientowaniem oferty na grupę klientów o niskim profilu ryzyka (wysokich dochodach).

12 PO STRONIE FIRM UDZIELAJĄCYCH POŻYCZEK I BANKÓW POJAWIAJĄ SIĘ BEZPOŚREDNIE NEGATYWNE KONSEKWENCJE REGULACJI: 1. Przeniesienie ryzyka wahań stopy procentowej na instytucje udzielające kredytów/pożyczek, 2. Ograniczenie zysków osiąganych przez firmy działające w sektorze kredytów i pożyczek konsumenckich a. Spadek dochodów jest naturalną konsekwencją braku możliwości dostarczenia produktów do części konsumentów (grupy podwyższonego ryzyka), 3. Zmniejszenie bazy informacji o klientach.

13 STRATY ZWIĄZANE Z SZEREGIEM PRZEDSTAWIONYCH NEGATYWNYCH KONSEKWENCJI MUSZĄ ZAŚ ZOSTAĆ ZBILANSOWANE PRZEZ KORZYŚCI WYNIKAJĄCE DLA KONSUMENTÓW WYNIKAJĄCE Z OGRANICZENIA: 1. Ceny produktu kredytowego/pożyczkowego dla konsumentów, 2. Niekorzystnego wpływu asymetrii informacji na decyzje konsumentów, 3. Możliwości popadania w nadmierne zadłużenie przez konsumentów.

14 NIEMNIEJ JEDNAK: 1. Możliwość ograniczenia ceny produktu finansowego jest bardzo niewielka, ponieważ kredytodawcy są w stanie bardzo skutecznie zróżnicować klientów. 2. Koszty związane z niepełną informacją dotykają obie strony rynku. 3. Nadmierne zadłużenie gospodarstw domowych jest najczęściej wynikiem negatywnego splotu zdarzeń, a stosunkowo rzadko jest konsekwencją nadmiernego korzystania z kredytu. W polsce odsetek gospodarstw domowych na rynku kredytowym korzystających ze środków finansowych w sposób mogący prowadzić do powstania nadmiernego zadłużenia systematycznie się zmniejsza i stanowi zaledwie ok. 6%.

15 RYNEK KREDYTOWY MA SPECYFIKĘ PRAKTYCZNIE ELIMINUJĄCĄ MOŻLIWOŚĆ REGULACJI BEZ KRZYWDZENIA OBU STRON (KONSUMENTÓW I DOSTAWCÓW) Strona popytu Strona podaży

16 NA RYNKU NIEREGULOWANYM NADWYŻKI OBU STRON Z WYMIANY POKAZUJE RYSUNEK:

17 NA INNYCH RYNKACH REGULACJA W POSTACI CENY MAKSYMALNEJ (MAKSYMALNE OPROCENTOWANIE, TO REGULACJA CENY MAKSYMALNEJ KREDYTU) DOTYKA PRZECIĘTNEGO KLIENTA, NA RYNKU KREDYTOWYM JEST INACZEJ Przeciętne straty na rynku regulowanym Straty na rynku kredytowym

18 ROLA DOCHODÓW W SEGMENTACJI KLIENTÓW NA RYNKU KREDYTÓW/POŻYCZEK

19 AKCEPTACJA STOPY PROCENTOWEJ Konsumenci skonfrontowani z wysokością raty (a nie z samą stopą procentową) częstokroć uważają bardzo wysokie poziomy stóp procentowych za uzasadnione. W przypadku pożyczek (200 PLN) na tydzień: - ok. 5% społeczeństwa jest gotowe zaakceptować stopę procentową na poziomie ponad 84 milionów procent (co związane jest z kosztem odsetek na poziomie 60 i więcej złotych), a - 9% gotowych jest przystać na stopę w wysokości ponad procent (akceptacja kosztów odsetek na poziomie ponad 20 złotych). W przypadku pożyczek na rok dla 1/3 społeczeństwa akceptowany jest poziom stopy procentowej przekraczający 40%.

20 PODSUMOWANIE 1. Wymagana stopa procentowa bardzo silnie powiązana jest z długością okresu na jaki udzielany jest kredyt/pożyczka 2. Spektrum potencjalnych negatywnych skutków związanych z regulacją maksymalnych odsetek jest bardzo duże. Negatywne konsekwencje dotykają zarówno konsumentów, jak i dostawców usług. 3. Wykluczenie konsumentów o niskich dochodach stanowi podstawowy mechanizm umożliwiający zmniejszenie strat w reakcji na regulację. Konsumenci o niskich dochodach stanowią jednak grupę najbardziej zainteresowaną kredytem. 4. Spora grupa konsumentów jest skłonna zaakceptować bardzo wysokie poziomy oprocentowania.

21 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ dr Piotr Białowolski Szkoła Główna Handlowa Konferencja prasowa Warszawa, 22 maja 2013 r.

22 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH W POLSCE LATA Andrzej Roter Dyrektor Generalny KPF Konferencja prasowa Warszawa, 22 maja 2013 r.

23 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH W POLSCE INFORMACJE O BADANIU PODSTAWOWE INFORMACJE O BADANIU Prezentacja opiera się na analizie danych, dokonanych w ramach II edycji cyklicznego projektu badawczego, opisującego sektor firm pożyczkowych w Polsce. Opracowanie powstaje w KPF i jest elementem misji KPF dostarczania rzetelnej wiedzy uczestnikom rynku finansowego. Aktualna edycja opisuje rynek firm pożyczkowych w okresie lat Głównym źródłem danych jest projekt badań ankietowych, przeprowadzanych wśród Członków KPF. W badaniu wzięło udział 10 aktualnych Członków KPF, firm pożyczkowych, działających w kilku segmentach rynku, w tym chwilówek, pożyczek z dostawą do domu, mikropożyczek (dla osób, prowadzących działalność gospodarczą). Uzupełniającym źródłem danych są informacje, publikowane przez Provident Polska SA. Jest to jedyny w Polsce, tak kompleksowy raport na temat segmentu pożyczek niebankowych, opierający się o twarde dane, nie zaś o co najmniej bardzo mało precyzyjne szacunki oparte np. o zmieniającą się liczbę rekordów w rejestrach kredytowych oraz porównywania ich aktualnego salda kredytowego do tego z okresu koniunktury na rynku kredytowym w Polsce. Raport nie obejmuje danych z firm pożyczkowych w grupach bankowych.

24 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Wartość pożyczek ogółem udzielonych w ciągu roku (w mln PLN) Wartość pożyczek udzielonych w ciągu roku przez Członków KPF (w mln PLN) , , , , , , , , ,0 191,1 196,4 264, WNIOSKI 1. Rynek w średnim okresie wykazywał tendencję wzrostu wartości portfela, pomimo wyraźnego wpływu spowolnienia gospodarczego w okresie lat 2008/2009. Wbrew obiegowym opiniom, podtrzymywanych przez część uczestników rynku finansowego, wartość tego rynku nie rośnie odwrotnie proporcjonalnie do skali spadku wartości salda bankowych kredytów konsumpcyjnych. 2. Wzrost wartości portfela pożyczek następuje głównie na skutek naturalnego wzrostu rynku, dotąd nieobsługiwanego ani przez banki, ani przez firmy pożyczkowe głównie zmniejszenie braku skłonności do zaciągania pożyczek wśród klientów o profilu niebankowym. 3. Członkowie KPF zanotowali zdecydowanie wyższą dynamikę wzrostu wartości pożyczek niż liczona dla całego rynku łącznie. Bezwzględny wzrost wartości pożyczek w gronie Członków KPF był w 2012 zdecydowanie wyższy niż w przypadku lidera, podczas gdy w roku 2008 był on 7 razy większy niż w gronie Członków KPF. 4. Rośnie natężenie walki konkurencyjnej o klienta, głównie już korzystającego wcześniej z usług firm pożyczkowych potwierdzeniem jest spadek względnego udziału w wartości pożyczek firmy Provident. 5. Aktualna faza rozwoju rynku stanowi początek zjawiska konkurencji cenowej, co z kolei może przełożyć się na utrzymanie względnie wysokiej dynamiki wzrostu rynku.

25 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Liczba klientów obsługiwanych ogółem (w tys., wg stanu na koniec roku) Liczba klientów obsługiwanych przez Członków KPF (w tys., wg stanu na koniec roku) ,7 957,3 902,9 995, , , WNIOSKI 1. Dynamika liczby klientów ogółem była w okresie lat na zmiennym poziomie, przy zanotowanej przeciętnej dynamice wzrostu ok. 8%. Wbrew obiegowym i merytorycznie nieuzasadnionym opiniom, wzrost liczby obsługiwanych klientów nie był prostą migracją klientów z rynku kredytu bankowego. Restrykcyjne przepisy w postaci Rekomendacji T nie stanowiły, co najmniej, istotnego źródła migracji, a w dominującym jedynie stopniu zwiększały skalę wykluczenia finansowego w grupie klientów bankowych. 2. Dynamika wzrostu liczby klientów, przy niższej dynamice wzrostu wartości pożyczek w gronie Członków KPF pokazuje, iż rośnie dynamicznie popyt na pożyczki o małych kwotach inaczej niż w przypadku odmiennych wskazań dla sektora ogółem. 3. W roku 2012 wzrost liczby obsługiwanych klientów nastąpił praktycznie wyłącznie dzięki wzrostowi liczby klientów obsługiwanych przez Członków KPF, co potwierdza wniosek o bardzo dynamicznie rosnącej konkurencji na rynku kredytów konsumenckich w sektorze firm pożyczkowych. 4. Wzrost liczby obsługiwanych klientów i wzrost wartości portfela pożyczek wskazuje na zjawisko dekompozycji rynku: przestaje być rynkiem monofirmowym, staje się rynkiem konkurencyjnym i należy spodziewać się rosnącej konkurencji cenowej o klienta.

26 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Przychody ze sprzedaży ogółem (w mln PLN) Przychody ze sprzedaży Członków KPF (w mln PLN) , , , , , ,9 318, ,5 145,5 182, ,0 107, WNIOSKI 1. Analiza zmian przychodów potwierdza wcześniejszy wniosek, o co najmniej średnioterminowej tendencji wzrostu całego rynku pożyczkowego. 2. Pomimo osiągnięcia pozytywnej dynamiki wzrostu w całym okresie, nie wskazuje ona, wbrew pojawiającym się tezom w mediach, na zyskiwanie przewagi w obszarze kredytów konsumenckich przez sektor pożyczkowy nad bankowym, poprzez przejmowanie klientów, wykluczanych z rynku bankowego. 3. Dokonuje się rekonstrukcja rynku pożyczkowego, bardzo wyraźnie uwidoczniona w roku 2012, polegająca na rosnącej pozycji nowych firm, lub obecnych od stosunkowo niedługiego czasu, ale o wysokiej dynamice wzrostu. Potwierdza to wielokrotnie wyższy względny wzrost przychodów, zrealizowany w grupie Członków KPF na przełomie lat 2011/2012 niż ten liczony dla całego rynku. 4. Potwierdzająca się teza o rosnącej konkurencji może wskazywać także na rozpoczęcie się zjawiska walki konkurencyjnej pomiędzy nowymi i od niedawna działającymi na polskim rynku firmami. 5. W efekcie rosnącej konkurencji cenowej może następować zmniejszanie się zjawiska wykluczenia finansowego w Polsce, poprzez wkraczanie na ten rynek nowych klientów o profilu niebankowym, dotąd nieaktywnych na rynku kredytowym.

27 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH W POLSCE CZŁONKOWIE KPF Liczba pożyczek udzielonych w ciągu roku przez Członków KPF Liczba klientów obsługiwanych przez Członków KPF (wg stanu na koniec roku) Przeciętna wartość jednej pożyczki w firmach członkowskich KPF (w PLN) 2 252, , , , , , WNIOSKI 1. Przeciętna wartość pożyczek, udzielanych w gronie Członków KPF malała do roku 2011 (o ok. 50%), by w roku 2012 podnieść się w stosunku do roku 2011 o ok. 8%. 2. Przeciętna wartość pożyczek malała wraz z dynamicznym wzrostem liczby udzielanych przez pożyczek i liczbie obsługiwanych klientów. 3. Uzasadnionym jest wniosek o rosnącym dynamicznie popycie na pożyczki w małych kwotach, a jednocześnie nie potwierdza się teza o zjawisku przekredytowania polegającego na wielu umowach pożyczkowych, utrzymywanych jednocześnie przez tego samego klienta.

28 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH W POLSCE CZŁONKOWIE KPF Wartość portfela pożyczek Członków KPF w okresie (w mln PLN) Zysk netto zrealizowany przez Członków KPF w okresie (w mln PLN) , , ,5 404,4 520,5 640,7 854, , ,5-11, , ,7 50% 40% 30% 20% 10% 0% Przeciętny udział odmów udzielenia kredytu konsumenckiego 28,1% 37,7% 39,3% 36,3% 38,5% 40,3% WNIOSKI 1. W całym okresie wartość portfela pożyczek charakteryzuje się względnie wysoką dynamiką przeciętnie 35%. 2. Wartość zrealizowanego zysku netto nie pokrywa skumulowanej straty, zrealizowanej w okresie Skumulowany wynik finansowy nie potwierdza obiegowych opinii o realizowaniu zysku niewspółmiernego do ponoszonego ryzyka, nieuzasadnionego ekonomicznie. 4. Rosnący wskaźnik odmów udzielenia kredytu konsumenckiego zaprzecza zarzutom o bezkrytycznym i nieprofesjonalnym podejściu do szacowania zdolności konsumentów do spłaty zaciąganych przez nich zobowiązań.

29 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH W POLSCE CZŁONKOWIE KPF Przeciętna liczba klientów przypadająca na 1 sprzedawcę Liczba sprzedawców WNIOSKI 1. Spowolnienie gospodarcze w Polsce wpłynęło negatywnie na proces wzrostu liczby sprzedawców, zatrudnianych w sektorze pożyczkowym. 2. Tendencja spadku zatrudnionych sprzedawców została zatrzymana w roku 2011, a w roku 2012 uzyskała bardzo wysoką dynamikę wzrost o prawie 100%. Świadczy to o pozytywnej ocenie uczestników sektora pożyczkowego co do koniunktury na rynku pożyczkowym, w tym w segmencie pożyczek domowych (z dostawą do domu). 3. Spadek liczby klientów, przypadających na 1 sprzedawcę wskazuje na rosnącą jakość świadczonych usług, jednocześnie może spowodować wzrost kosztów stałych i barierę w uzyskaniu wzrostu rentowności prowadzonej działalności. 4. Rosnąca jakość świadczenia usług może jednocześnie podnieść i tak już wysoki poziom lojalności klientów wobec obsługiwanej firmy pożyczkowej i wzrost poziomu zaufania do tego sektora.

30 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH W POLSCE CZŁONKOWIE KPF Przeciętna liczba klientów przypadająca na 1 placówkę 200 Liczba placówek WNIOSKI 1. Spowolnienie gospodarcze w Polsce wpłynęło negatywnie na proces wzrostu liczby placówek, tworzącej sieć terenową sektora pożyczkowego, która do roku 2010 utrzymywała się względnie na podobnym poziomie. 2. Tendencja ta została zatrzymana w roku 2011, a w roku 2012 uzyskała bardzo wysoką dynamikę wzrost o ponad 50%. Potwierdza to pozytywną ocenie uczestników sektora pożyczkowego co do koniunktury na rynku pożyczkowym, w tym w segmencie pożyczek domowych (z dostawą do domu). Jednocześnie może wynikać z rosnącej konkurencji pomiędzy uczestnikami rynku pożyczek domowych, objawiających się nie tylko cenowym, ale także jakościowym konkurowaniem o klienta. 3. Spadek liczby klientów, przypadających na 1 sprzedawcę jednocześnie może spowodować wzrost kosztów stałych i barierę w uzyskaniu wzrostu rentowności prowadzonej działalności. 4. Rosnąca jakość świadczenia usług może jednocześnie podnieść i tak już wysoki poziom lojalności klientów wobec obsługiwanej firmy pożyczkowej i wzrost poziomu zaufania do tego sektora.

31 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH W POLSCE PODSUMOWANIE PODSUMOWANIE wnioski końcowe 1. Lata to dla rynku firm pożyczkowych okres względnie dynamicznego rozwoju. Analiza danych całkowicie zaprzecza obiegowym opiniom i nie merytorycznym tezom, iż źródłem rozwoju niebankowego rynku pożyczkowego jest wprost migracja klientów z rynku bankowego. 2. Rynek w tamtym okresie można byłoby scharakteryzować jako monofirmowy, to jest z dominującym udziałem jednej firmy Provident Polska S.A. 3. Rok 2011 i 2012 to okres przyśpieszenia dynamiki rozwoju rynku. Dynamika wzrostu wskazuje, iż jest to jednak rozwój ograniczony, ale jednocześnie mogący oznaczać, że rynek ten rozpoczął fazę dochodzenia do stadium dojrzałego. 4. Okres ten to jednocześnie faza dużych zmian w podmiotowej i przedmiotowej strukturze rynku. 5. Jedną z ważnych zmian w strukturze przedmiotowej rynku jest to, że najwyższa dynamika przyrostu liczby zawieranych umów na małe kwoty i krótkie okresy potwierdza, że konsumenci w Polsce oceniają, że charakterystyka tych produktów jest najlepiej dostosowana do ich potrzeb i możliwości spłaty zobowiązań i jednocześnie najniższe ryzyko popadnięcia w nadmierne zadłużenie. To oznacza zmniejszanie się skali zjawiska wykluczenia finansowego poprzez wchodzenie na rynek dotąd nieaktywnych kredytowo uczestników rynku. Należy przewidywać, iż segment tzw. chwilówek, będący dopiero w początkowej fazie rozwoju, będzie rósł dynamiczniej niż segment pożyczek domowych.

32 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH W POLSCE PODSUMOWANIE PODSUMOWANIE wnioski końcowe 6. Rosnąca dynamicznie konkurencja na rynku, rosnąca liczba placówek sieci terenowej i liczba sprzedawców, malejąca liczba klientów przypadająca na 1 placówkę i 1 sprzedawcę jest początkiem konkurowania firm pożyczkowych o kredytobiorcę ceną i jakością. Te elementy są charakterystyczne dla segmentu kredytu domowego, stąd rosnące wskaźniki w tym obszarze potwierdzają jednocześnie, iż segment pożyczek domowych jest najbardziej konkurencyjnym i dojrzałym. 7. Wysoki i wciąż rosnący wskaźnik odmów udzielenia kredytu, notowany w sektorze pożyczkowym jest wyraźnym potwierdzeniem rzetelnego podejścia do szacowania zdolności kredytobiorców do wywiązywania się z zobowiązań, przecząc obiegowym i nieuzasadnionym tezom, prezentowanym przez najczęściej nieprofesjonalnych uczestników rynku finansowego. 8. Podmiotowa zmiana struktury rynku polega na tym, iż dynamika przyrostu wartości pożyczek wśród Członków KPF, w szczególności w roku 2011 i 2012 potwierdza, że rynek przesłał być monofirmowym. 9. Utrata udziałów wynika z rosnącej konkurencji ze strony firm, działających od stosunkowo niedługiego czasu, zarówno w segmencie chwilówek jak i kredytów domowych, ale jednocześnie może być wynikiem ogłoszonej publicznie zmiany strategii przez Provident Polska SA., która pozwala tym firmom dynamicznie się rozwijać.

33 SEKTOR FIRM POŻYCZKOWYCH W POLSCE PODSUMOWANIE PODSUMOWANIE wnioski końcowe 10. Zmiana strategii lidera rynku, polegająca na zwiększeniu przeciętnego czasu zapadalności umów i wysokości kwot, może wskazywać na nowy, naturalny kierunek rozwoju tego sektora, gdzie łatwiej jest uzyskać aktualnie przewagę konkurencyjną pożyczki dla osób prowadzących działalność gospodarczą, segment cierpiący brak produktów bankowych, których ten sektor nie będzie w stanie zapewnić ze względu na ograniczenia w postaci przepisów ostrożnościowych. 11. Zmiana strategii, ze względu na brak ekonomicznego uzasadnienia do wycofywania się z segmentu krótkich pożyczek i małych kwot, oznacza antycypowanie konsekwencji zmian w przepisach prawnych nowy urzędowy limit RRSO. Jednym ze skutków takich zmian nie uzasadnione merytorycznie i społecznie wykluczenie z rynku kredytów na krótkie okresy i małych kwotach, czyli produktów o naturalnie wysokim koszcie, liczonym w RRSO (ang. high price credit market). 12. Konsekwencją wejścia urzędowego limitu RRSO będzie zwiększenie skali zjawiska wykluczenia finansowego, dotykając głównie klientów, którzy oceniają aktualnie, że produkty na krótki czas i w małej kwocie są najlepiej dostosowany do ich potrzeb i możliwości spłaty. 13. Wprowadzenie nowego urzędowego limitu RRSO, dla uniknięcia wykluczenia z rynku, wymusi zmiany w strategii również innych firm niż Provident, przesuwając się do segmentu kredytów na dłuższe okresy i wyższe kwoty. To może oznaczać wywołanie rzeczywistej konkurencji firm sektora pożyczkowego z sektorem bankowym, bowiem tymi cechami zdecydowanie różnią się sektor bankowy i niebankowy.

34 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Andrzej Roter Dyrektor Generalny KPF mob Konferencja prasowa Warszawa, 22 maja 2013 r.

35 Wielka Brytania, Dania i Polska wnioski z dyskusji nad propozycją limitu maksymalnego kosztu kredytu i konsekwencje dla rynku niebankowego dr Mirosław A. Bieszki Doradca Ekonomiczny KPF Konferencja prasowa Warszawa, 22 maja 2013 r.

36 Kto wywołuje temat limitu i co chce osiągnąć? Koniunkturalizm polityczny sprawia, że wprowadzenie uregulowań maksymalnej ceny kredytu zbiega się w czasie z rosnącym rozwarstwieniem bogactwa społeczeństwa (nierówności w dochodach) oraz kryzysem ekonomicznym. Temat wywoływany jest przez partie lewicowe najczęściej w czasie kryzysu lub przed kampanią wyborczą. W dyskusji bardzo aktywna jest część prasy popularnie nazywana kolorową. Cele regulacji odwołują się do powszechnych przekonań o sprawiedliwości społecznej i ideologii nanny state.

37 Szczytne cele Walka z nadmiernym zadłużeniem, lichwą i wyzyskiem. Chronić klientów przed lichwą i wyzyskiem, rozumianym jako wykorzystanie sytuacji, gdy klient znajduje się w sytuacji przymusu finansowego. Ułatwić ściganie lichwiarzy i nieuczciwych pożyczkodawców (ułatwienie, bowiem z chwilą wprowadzenia limitu ceny ustala arbitralnie granicę między stopą procentową nielichwiarską a lichwą). Łagodzić skutki nieefektywnie działającego rynku po stronie podaży (dominująca pozycja dostawcy) i po stronie popytu (błędy behawioralne pożyczkobiorców). Chronić interes publiczny, gdyż wprowadzenie regulacji ustanawiającej maksymalne oprocentowanie ogranicza skutki uboczne niedoskonałego mechanizmu rynkowego poprzez mechanizm redystrybucyjny ceny maksymalnej.

38 Wielka Brytania Początek dyskusji przypada na wczesne lata 2000 i zaczyna się od rynku home credit Rząd zwrócił się do Policis o przeprowadzenie badań rynków, na których istniał limit ceny. Policis raport opublikował w 2004 roku i najważniejsze wnioski były następujące: Popyt na kredyt krótkoterminowy wydaje się kształtować niezależnie od kontekstu regulacyjnego i kulturowego, a gospodarstwa domowe o niskich dochodach zawsze będą miały popyt na ten produkt, niezależnie od wysokości ceny, czy dostępności wyłącznie w szarej strefie. Na rynkach, na których funkcjonowały limity, różnorodność oferowanych produktów była zdecydowanie niższa od rynków nielimitowanych maksymalnym poziomem ceny. Jedną ze strategii przystosowania się do limitu ceny maksymalnej od strony podaży jest podniesienie poprzeczki ryzyka dla gospodarstw o niskich dochodach. Pożyczkodawcy wycofują się z rynku, na których limity cen kłóciły się ze zdrowym rozsądkiem, a więc były zbyt niskie w porównaniu z prawdziwym kosztem udzielania pożyczek (true lending cost).

39 Wielka Brytania cd. Skutkiem limitów cen jest zmniejszenie różnorodności i podaży produktów, co z kolei skutkuje zwiększeniem wykluczenia finansowego. Doświadczenia regulacyjne dowodzą, że nie ma regulacji idealnych, a dostawcy produktu znajdują sposoby ominięcia limitu ze szkodą dla przejrzystości konstrukcji ceny. Analiza doświadczeń na rynku Niemiec i Francji wskazała, że problem dostępu do pożyczek krótkoterminowych na skutek limitu jest na tyle dotkliwy, że zaostrza problemy finansowe i zwiększa prawdopodobieństwa fiaska finansowego gospodarstw domowych pozbawionych dostępu do rynku bankowego. W Niemczech i Francji, podmioty znajdujące się w grupie wykluczonych finansowo z większym prawdopodobieństwem zwrócą się do czarnej strefy kredytu niż obywatele Wielkiej Brytanii loan sharks w terminologii brytyjskiej. Wnioski z raportu były tak silnie przekonywujące, że pod ich pływem nie została podjęta decyzja o wprowadzeniu limitu (House of Commons Libraray Research Papers,

40 Kolejna runda w Wielkiej Brytanii W 2010 roku Department for Business, Innovation and Skills (BIS), w reakcji na wyniki Review of Consumer Credit and Personal Insolvency otrzymał wiele uwag i próśb o podjęcie przez rząd działań, mających na celu zmniejszenie kosztu kredytu dla konsumentów na rynku kredytu krótko- i średnioterminowego. Sugerowanym rozwiązaniem najczęściej było wprowadzenie zmiennego limitu na całkowity koszt kredytu (variable cap on total cost of credit). Wobec wcześniejszych doświadczeń BIS zdecydował o zamówieniu niezależnych badań stąd ośrodek uniwersytecki o dużej wiedzy na ten temat diagnozujących rynek, zebranie danych o funkcjonowaniu rynku. Rynek został podzielony ze względu na różną specyfikę jego segmentów na pożyczki lombardowe, kredyt domowy (home credit), pożyczki pay-day, udzielane tradycyjnie i przez internet. Zadaniem autorów raportu nie było formułowanie zaleceń dla rządu, ale obiektywne zestawienie danych i opis faktycznego stanu rzeczy z uwzględnieniem interesów podaży i popytu. Raport ma więc charakter impact assessment, a nie rekomendacji działań zaradczych, jeżeli takie byłyby uzasadnione.

41 Cel badań BIS postawił przed badaczami z University of Bristol następujące pytania: Dlaczego konsumenci korzystają z kredytów pay-day, lombardowych i domowych, a nie z bankowych? Jakie są podstawowe kwestie, związane z tymi kredytami? Jeżeli pojawiają się kontrowersje wokół korzystania z tych produktów, to jakie istnieją na dziś sposoby ich łagodzenia i przeciwdziałania? Jakie są argumenty przemawiające za i przeciw interwencji w rynek? Jakie są argumenty przemawiające za wprowadzeniem zmiennego limitu całkowitego kosztu kredytu, a jakie przeciw? Badania przeprowadzono przy wykorzystaniu następujących metod : Krótki przegląd istniejących badań w celu ewidencji zgromadzonych danych. Wywiad wśród firm, działających na rynku (business survey) oraz ich stowarzyszeń. Wywiad metodą telefoniczną na próbie 1451 respondentów/klientów. Całość wyników badań dostępna jest w The impact on business and consumers of a cap on the total cost of credit, Personal Finance Research Centre University of Bristol 2013.

42 Wyniki: Odpowiedź na pytanie dlaczego? Wygoda i zdolność do sięgnięcia po kredyt szybko. Wygoda i szybkość dostępu były najczęściej podawanym powodem, dla którego sięgano po kredyty niebankowe (60% klientów chwilówek on-line, 40% klientów kredytu z dostawą do domu). Drugim w rankingu znaczenia powodem był brak alternatywy, czyli inaczej mówiąc nie było innego dostępnego źródła finansowania. Dostęp do normalnego kredytu bankowego deklarowało ok. 10% klientów kredytu domowego i ok. 24% on-line. Jakość obsługi klienta i reputacja pożyczkodawcy ponad 50% klientów lombardów i chwilówek podawało taką przyczynę i aż 70% klientów kredytu domowego. Również reputacja dostawcy miała duże znaczenie.

43 Jakie są obawy konsumentów. Koszt pożyczania: alternatywa niższego koszu pożyczki z sektora bankowego nie była realna dla większości. Koszty kredytów krótkoterminowych wszystkich typów są relatywnie wysokie w porównaniu do innych form kredytów. Najwyższe koszty wiązały się z kredytami on-line. Klienci są świadomi wysokości kosztu, ale cenili inne czynniki i stwierdzali, że nawet przy wyższych kosztach nadal korzystaliby z kredytów krótkookresowych. Opłaty za nieterminową obsługę, upomnienia lub brak spłaty: są to wielkości wysokie w porównaniu do kwoty kredytu, chociaż większość konsumentów zadeklarowała, że nie ponosiła takich kosztów. Czy klient może sobie pozwolić na wzięcie pożyczki, czyli badanie affordability. Znakomita większość korzystających z kredytów krótkookresowych została poproszona przez pożyczkodawcę o udostępnienie informacji, niezbędnych dla podjęcia decyzji kredytowej.

44 True cost of lending Koszty związane z pożyczaniem małych kwot na krótkie okresy konsumentom o niskich dochodach lub ze złą historią kredytową jest wysoki. Koszt jest wysoki nawet wówczas, gdy mamy do czynienia z działalnością non-profit. Jest to zatem ogólna prawidłowość dla tego rodzaju produktów. Punktem odniesienia i kwalifikacji kosztu jako wysoki jest rynek bankowy. Banki ze względu na istotę ich działalności nie będą angażować się w tego rodzaju działalność ze względu na poziom ryzyka kredytowego, który jest dla nich nieakceptowalny. Zatem określenie wysoki odnosi się do sytuacji, gdy konsumenci charakteryzują się normalnym, przeciętnym poziomem ryzyka. Do tego zaś klienci kredytów krótkookresowych nie dysponują wystarczającym poziomem dochodów.

45 Driver kosztów wysokość ponad poziom bankowy wynika z: Wysokiej proporcji odrzucenia aplikacji o kredyt również z powodu dużej skali aplikacji on-line która kwalifikuje się jako wyłudzenia. Większa niż bankowa skala psucia się kredytów. Wysokie koszty finansowania hurtowego dla dużych graczy na rynku. Koszty te znajdują swoje odzwierciedlenie w cenie, jaką płaci konsument za kredyt na tym rynku. Jednak i ta cena jest zróżnicowana w zależności od segmentu rynkowego.

46 Dania W 2010 roku Socjaldemokraci zaproponowali ustalenie limitu maksymalnego całkowitego kosztu kredytu konsumpcyjnego, jako rozwiązania problemu zbyt wysokiego zadłużenia na skutek zadłużania się poza systemem bankowym.. A teraz konfrontacja z wynikami badań organizacji Finans og Leasing.

47 Kto jest przeciętnym klientem? Tzw. przeciętny Duńczyk - nie ma dominacji rozkładu wg. płci, poziomu dochodów, wieku lub zatrudnienia. Jednostki i gospodarstwa domowe o niskich dochodach (poniżej 200 tys. DKK rocznie) stanowiły nieliczny udział w rynku. Klientami rynku szybkich kredytów nie są gorsi obywatele Danii.

48 Co ich do tego skłania? Szybkość decyzji. Duża dostępność. Prostota konstrukcji produktu. Brak powiązania z innymi produktami, tak jak ma to miejsce w bankach. Niskie kwoty. Brak powiązania ceny kredytu z rabatem za korzystanie z innego produktu.

49 Analiza zdolności kredytowej Mylne jest funkcjonujące przekonanie, że firmy te nie przeprowadzają gruntownej analizy zdolności do spłaty zaciąganych zobowiązań kredytowych. Finastilsynet (duński nadzór finansowy) stwierdził, że: Badania porównawcze w 2010 roku pokazały brak istotnych różnic w ocenie zdolności spłaty przez banki i firmy niebankowe.

50 Teza socjaldemokratów Rynek niebankowych kredytów skłania do zaciągania kredytów ponad stan. Nie istnieje definicja na tyle precyzyjna, aby określić co jest, a co nie, zadłużeniem ponad stan. Badania pokazały, że efekt nadmiernego zadłużenia jest skutkiem zbiegu zmian w życiu, nie dających się przewidzieć utrata pracy, części dochodów, rozwód, ciężka choroba etc.

51 Polska Temat limitu całkowitego kosztu kredytu (pożyczki) niebankowego wywoływany koniunkturalnie. Kontekst prezentacji działalności firm niebankowych zdecydowanie negatywny lichwa lub afera finansowa. Propozycje rzucane bez poparcia analizą ich skutków.

52 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ dr Mirosław A. Bieszki Doradca Ekonomiczny KPF Konferencja prasowa Warszawa, 22 maja 2013 r.

53 ZAKOŃCZENIE KONFERENCJI Dziękujemy za uwagę Eksperci są do Państwa dyspozycji w kuluarach Konferencja prasowa Warszawa, 22 maja 2013 r.