Fundusz likwidacji kopalñ czy wszystkim wystarczy?
|
|
- Laura Sobczyk
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI Tom Zeszyt 2/4 PIOTR SA UGA*, JACEK JAROSZ*, EUGENIUSZ J. SOBCZYK*, JERZY KICKI* Fundusz likwidacji kopalñ czy wszystkim wystarczy? Wprowadzenie Pocz¹tki likwidacji kopalñ wêgla kamiennego w Polsce siêgaj¹ wczesnych lat dziewiêædziesi¹tych ub. wieku. Jako pierwsze likwidowano kopalnie Dolnoœl¹skiego Zag³êbia Wêglowego. W okresie liczba kopalñ zmniejszy³a siê z 71 do 33. Bezpoœrednimi przyczynami likwidacji du ej grupy kopalñ by³y: 1) wdra anie w gospodarce polskiej regu³ rynkowych, a w konsekwencji g³êboka restrukturyzacja górnictwa wêgla kamiennego, 2) naturalny proces, w postaci wyczerpania zasobów. Pod pojêciem ca³kowitej likwidacji kopalni wêgla kamiennego rozumie siê zaprzestanie wydobywania wêgla kamiennego i fizyczn¹ likwidacjê zak³adu górniczego. Jest to przedsiêwziêcie kosztowne i skomplikowane, którego nie mo na porównywaæ z likwidacj¹ jakiegokolwiek innego zak³adu przemys³owego. Oprócz infrastruktury na powierzchni, która w wiêkszoœci musi byæ usuniêta z uwagi na ograniczon¹ przydatnoœæ dla innych, pozagórniczych potrzeb, nale y w przypadku kopalni podziemnej podj¹æ przede wszystkim decyzje o sposobie likwidacji sieci poziomych i pionowych wyrobisk górniczych. Decyzja o likwidacji kopalni oznacza w konsekwencji wymóg przywrócenia stanu równowagi w œrodowisku. W zwi¹zku z g³êbok¹ ingerencj¹ górnictwa w œrodowisko, Ÿle prowadzony proces likwidacji mo e staæ siê przyczyn¹ wyst¹pienia szeregu zagro eñ i wywo³aæ niepo ¹dane skutki ekologiczne. * Dr in., Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN, Kraków; psaluga@min-pan.krakow.pl; jjarosz@min-pan.krakow.pl; jsobczyk@min-pan.krakow.pl; jerkicki@min-pan.krakow.pl
2 132 Zarówno pañstwo jak i kopalnie wêgla kamiennego nie by³y w pocz¹tkowym okresie przygotowane do prowadzenia procesów likwidacji. Likwidatorzy musieli stawiæ czo³a nieznanym dotychczas wyzwaniom, obejmuj¹cych koniecznoœæ rozwi¹zania wielu problemów technicznych, ekonomicznych, spo³ecznych i ekologicznych. Ich dzia³ania nios³y ze sob¹ daleko id¹ce konsekwencje dla bud etu pañstwa, gdy jak pokazuj¹ dotychczasowe doœwiadczenia likwidacja jest przedsiêwziêciem d³ugotrwa³ym i kosztownym. W zwi¹zku z powy szym kluczow¹ kwesti¹ staje siê problem kosztów likwidacji i Ÿróde³ ich finansowania. 1. Przepisy prawa Wszystkie zlikwidowane dotychczas kopalnie korzysta³y ze œrodków bud etu pañstwa. Aktualne rozwi¹zania formalnoprawne narzucaj¹ przedsiêbiorcy górniczemu obowi¹zek tworzenia funduszu likwidacji zak³adu górniczego, który ma byæ w przysz³oœci wy³¹cznym Ÿród³em finansowania likwidacji. Zasady finansowania likwidacji zak³adu górniczego okreœla prawo geologiczne i górnicze. W art. 26c Pr.g.g. zosta³y sprecyzowane obowi¹zki przedsiêbiorcy w zakresie gromadzenia niezbêdnych œrodków finansowych na likwidacjê w postaci funduszu likwidacji zak³adu górniczego. Zgodnie zatem z art. 26c ust. 2. przedsiêbiorca prowadz¹cy wydobywanie kopaliny systemem podziemnym lub otworowym, bezzbiornikowe magazynowanie substancji lub sk³adowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, przeznacza na fundusz równowartoœæ od 3% do 10% odpisów amortyzacyjnych od œrodków trwa³ych zak³adu górniczego, ustalanych stosownie do przepisów o podatku dochodowym. Ustawa ta wprowadzi³a równie zapis o gromadzeniu przez przedsiêbiorstwo górnicze œrodków funduszu likwidacji zak³adu górniczego na wyodrêbnionym rachunku bankowym. Zgodnie z Ustaw¹ z dnia 26 listopada 1998 likwidacja zak³adu górniczego prowadzona po 1 stycznia 2006 roku mo e byæ finansowana wy³¹cznie ze œrodków zgromadzonych na funduszu likwidacji. W chwili obecnej trwa dyskusja nad projektem nowego prawa geologicznego i górniczego, w którym planowane s¹ istotne zmiany w zakresie dotycz¹cym likwidacji kopalñ. Nie mniej jednak, do momentu wejœcia w ycie jego postanowieñ obowi¹zuj¹ zasady zapisane w ustawie z 1994 roku oraz w póÿniejszych nowelizacjach Pr.g.g. Szczegó³owe zasady tworzenia i funkcjonowania funduszu likwidacji kopalñ wprowadzi³o rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 paÿdziernika 1999 r. (Dz.U. z dnia 8 listopada 1999 r.), które wesz³o w ycie z dniem 1 stycznia 2000 r. Coroczne okreœlenie wysokoœci odpisu stawki, na podstawie planu amortyzacji, pozostawiono w gestii przedsiêbiorstwa górniczego. W wymienionym rozporz¹dzeniu uzale niono wysokoœæ odpisów na fundusz w zale - noœci od: 1) zakresu i sposobu likwidacji zak³adu górniczego okreœlonego w wieloletnim programie dzia³ania przedsiêbiorstwa górniczego,
3 133 2) okresu funkcjonowania zak³adu górniczego przewidzianego do likwidacji. Okreœlono te szczegó³y gromadzenia œrodków funduszu likwidacji. Wprowadzono mo liwoœæ gromadzenia tych œrodków w bonach skarbowych obligacjach, emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Pañstwa. Wprowadzono zapis, pozwalaj¹cy na zwiêkszanie funduszu o wp³ywy z oprocentowania œrodków zgromadzonych na rachunkach bankowych oraz z oprocentowania papierów wartoœciowych. Aktualnie obowi¹zuj¹ce zasady dotycz¹ce funduszu likwidacji zak³adu górniczego zawarte s¹ w Rozporz¹dzeniu Ministra Gospodarki z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie szczegó³owych zasad tworzenia i funkcjonowania funduszu likwidacji zak³adu górniczego (Dz.U. z dnia 17 lipca 2002 r.). Zgodnie z tym rozporz¹dzeniem przedsiêbiorca wydobywaj¹cy kopalinê metod¹ otworow¹ b¹dÿ podziemn¹, wykorzystuje œrodki finansowe tego funduszu na pokrycie kosztów ponoszonych na likwidacjê zak³adu górniczego lub jego oznaczonej czêœci, a w szczególnoœci kosztów: 1) likwidacji oraz zabezpieczania wyrobisk górniczych, komór eksploatacyjnych, otworów eksploatacyjnych i wiertniczych oraz innych zwi¹zanych z eksploatacja kopalin, 2) likwidacji zbêdnych obiektów oraz demonta u maszyn i urz¹dzeñ, w tym równie instalacji eksploatacyjnych umieszczonych na dnie morskim, 3) rekultywacji gruntów i uporz¹dkowania terenów po dzia³alnoœci górniczej, 4) utrzymania obiektów przeznaczonych do likwidacji w kolejnoœci zapewniaj¹cej bezpieczeñstwo ruchu zak³adu górniczego, 5) wykonania prac zabezpieczaj¹cych oraz przedsiêwziêæ zapobiegaj¹cych zagro eniom, w tym zwi¹zanych z utrzymaniem i upraszczaniem systemów odwadniania likwidowanego zak³adu górniczego lub jego oznaczonej czêœci. Ustawa z dnia 7 wrzeœnia 2007 roku o funkcjonowaniu górnictwa wêgla kamiennego w latach dopuszcza mo liwoœæ finansowania pewnych dzia³añ likwidacyjnych z bud etu pañstwa, takich jak: naprawianie szkód wywo³anych ruchem zlikwidowanego zak³adu czy zabezpieczenie kopalñ s¹siednich przed zagro eniem wodnym, gazowym i po- arowym. Jednak e przepisy szczegó³owe dla tych przypadków maj¹ byæ okreœlane stosownymi rozporz¹dzeniami ministra do spraw gospodarki. Nale y wyraÿnie podkreœliæ, i traktuj¹c o funduszu likwidacji prawo mówi wyraÿnie o zak³adzie górniczym nie o kopalni. Wed³ug art. 6 ust. 7 Pr.g.g. zak³adem górniczym jest wyodrêbniony technicznie i organizacyjnie zespó³ œrodków s³u ¹cych bezpoœrednio do wydobywania kopaliny ze z³o a, w tym wyrobiska górnicze, obiekty budowlane oraz technologicznie zwi¹zane z nimi obiekty i urz¹dzenia przeróbcze. Zak³ad górniczy okreœla siê jako produkcyjn¹ czêœæ kopalni, która: 1) dzia³a na podstawie planu ruchu zak³adu, 2) podlega kontroli organów nadzoru górniczego. A zatem o tym, co jest zak³adem górniczym, rozstrzyga plan ruchu. Do zak³adu górniczego nie zalicza siê obiektów administracyjno-socjalnych, magazynów, warsztatów (wraz z ich wyposa eniem), ogrodzenia terenu, ruroci¹gów ciep³owniczych, kanalizacji, dróg wewn¹trzzak³adowych, parkingów, wodoci¹gów wody pitnej, itp. Konsekwencj¹ takiego
4 134 stanu rzeczy jest sytuacja, w której przedsiêbiorca likwiduj¹cy zgodnie z obowi¹zuj¹cym prawem kopalniê powinien teoretycznie mieæ zgromadzone na wydzielonym koncie œrodki na likwidacjê jedynie zak³adu górniczego a wiêc czêœci kopalni. Likwidacja tych instalacji nie mo e byæ, wed³ug prawa, pokryta z funduszu likwidacji zak³adu górniczego. Bior¹c pod uwagê strukturê kosztów likwidacji kopalni oszacowanych na podstawie danych historycznych mo na zauwa yæ, e œrednie koszty likwidacji zak³adu górniczego stanowi¹ oko³o 70% ca³kowitych kosztów likwidacji kopalni. W gestii przedsiêbiorcy pozostaje zatem zapewnienie pozosta³ych 30% œrodków na likwidacjê czêœci kopalni. Mog¹ to byæ np. œrodki pochodz¹ce z przychodów z likwidacji (sprzeda urz¹dzeñ, z³omu, budynków czy te gruntów). Pojawia siê jednoczeœnie pytanie: czy œrodki zgromadzone w ramach funduszu likwidacji zak³adu górniczego zapewni¹ jego ca³kowit¹ likwidacjê. 2. Kalkulacja funduszu likwidacji przyk³adowego zak³adu górniczego Obliczenie wystarczalnoœci funduszu likwidacji przeprowadzono dla przyk³adowego zak³adu górniczego o zdolnoœci produkcyjnej 3 mln Mg rocznie. Jak ju wspomniano, zgodnie z wymogami ustawy œrodki funduszu na likwidacjê zak³adu górniczego maj¹ byæ gromadzone na wyodrêbnionym rachunku bankowym. Dla celów analizy za³o ono na podstawie danych bankowych, e œrednie oprocentowanie tych œrodków kszta³towaæ siê bêdzie na poziomie 4,2% w skali roku. Fundusze na likwidacjê maj¹ byæ gromadzone do momentu rozpoczêcia likwidacji kopalni. Analizuj¹c tabele zasobów przemys³owych i œrednie tempo wydobycia w kopalniach przyjêto, i przyk³adowa kopalnia rozpocznie stopniowe zmniejszanie wydobycia w 2041 roku, a zak³ad zakoñczy eksploatacjê w 2045 r. z wydobyciem 2,25 mln Mg rocznie (tab. 1). W tabeli 1 przedstawiono obliczenie wielkoœci funduszu likwidacji kopalni wêgla kamiennego o zdolnoœci wydobywczej 3 mln Mg rocznie. Poszczególne wiersze obejmuj¹ wydobycie kopalni, program inwestycyjny, wielkoœæ odpisów amortyzacyjnych, kwotê odpisu na fundusz likwidacji i odsetki. Utrzymanie zdolnoœci produkcyjnej na poziomie 3 mln Mg wêgla/rok oznacza ponoszenie nak³adów inwestycyjnych œrednio 39,7 mln z³ rocznie. Nak³ady inwestycyjne liczone by³y na podstawie skalkulowanych nak³adów jednostkowych. Nak³ady te przypadaj¹ce na 1 Mg zdolnoœci produkcyjnych, obliczone na podstawie rocznych planów inwestycyjnych spó³ek wêglowych w okresie , oszacowano na poziomie 13,50 z³/mg. W zwi¹zku z powy szym obliczono, i w okresie , w celu wydobycia wêgla w iloœci 117 mln Mg, kopalnia o zdolnoœci produkcyjnej 3 mln Mg musi zainwestowaæ ³¹cznie 1,6 mld z³. W kalkulacji odpisów amortyzacyjnych uwzglêdniona zosta³a amortyzacja od œrodków istniej¹cych oraz spodziewana amortyzacja od planowanych inwestycji. Œrednie jednostkowe koszty amortyzacji w latach liczono na podstawie rzeczywistych wyników,
5 135 Obliczenie wielkoœci funduszu likwidacji zak³adu górniczego o zdolnoœci wydobywczej 3 mln Mg rocznie Calculation of the Closure Fund for a typical hard coal mine with 3 million tonnes production capacity per yr. ród³o: opracowanie w³asne TABELA 1 TABLE 1
6 136 osi¹ganych przez kopalnie (zastosowano nastêpuj¹c¹ proporcjê: nak³ady na jednostkê zdolnoœci produkcyjnych amortyzacja na analogiczn¹ jednostkê). Ponadto na lata , na podstawie prognozowanego wydobycia i zwi¹zanych z tym nak³adów inwestycyjnych (wed³ug wspomnianego jednostkowego przelicznika 13,50 z³/mg), skonstruowany zosta³ plan amortyzacji. Dla uproszczenia za³o ono, e œredni roczny odpis amortyzacyjny kszta³towaæ siê bêdzie na poziomie 20%. Przyjêto, i od roku 2041 w zwi¹zku z zmniejszeniem siê zaanga owania inwestycyjnego po roku 2017 wystêpuje stopniowy spadek odpisów amortyzacyjnych. Decyzja o przyjêciu okreœlonej stawki odpisów na konto funduszu likwidacji nale y do zarz¹dów spó³ek wêglowych i w dotychczasowej praktyce przyjmowano skrajne wartoœci stawki 3% w kopalniach Kompanii Wêglowej SA i 10% w kopalniach Jastrzêbskiej Spó³ki Wêglowej S.A. i w LW Bogdanka S.A. Dla obliczenia wielkoœci funduszu likwidacji w prezentowanej analizie przyjêto, e odpis na fundusz stanowiæ bêdzie œredni¹ wartoœæ stawki 6,5% amortyzacji rocznej od œrodków trwa³ych. Wielkoœæ funduszu likwidacji kalkulowano w pieni¹dzu sta³ym. Za³o ono, i œrednia inflacja w okresie istnienia zak³adu górniczego kszta³towaæ siê bêdzie na poziomie 2,5%. W zwi¹zku z powy szym nominalne oprocentowanie œrodków przeliczone zosta³o na oprocentowanie realne w myœl formu³y (Torries 1998): gdzie: r stopa procentowa przy zerowej inflacji, i stopa inflacji, R stopa procentowa uwzglêdniaj¹ca inflacjê. 1+R=(1+r)(1+i) (1) Zatem realne oprocentowanie œrodków gromadzonych na likwidacjê skalkulowane zosta³o na 1,7%. Szczegó³owe obliczenie wielkoœci funduszu likwidacji przedstawiono w tabeli 1, a kalkulacjê wystarczalnoœci funduszu przedstawiono w tabeli 2. Sumaryczna kwota wszystkich odpisów z odsetkami (stan konta na dzieñ 31.XII.2045) kszta³tuje siê na poziomie 148,6 mln z³. Œredni koszt likwidacji 1 mln Mg zdolnoœci produkcyjnej przyk³adowej kopalni policzony zosta³ na podstawie danych historycznych, dotycz¹cych czêœci kopalñ zlikwidowanych w latach W celu uzyskania zobiektywizowanego wyniku do analizy wybrano jedynie te przedsiêbiorstwa, których koszty likwidacji nie odbiega³y znacz¹co od œrednich kosztów likwidacji kopalñ w tym okresie. Pominiêto np. KWK Nowa Ruda, której koszt trwaj¹cej 11 lat likwidacji liczony w cenach roku 2006 wyniós³ a 330 mln z³, co przy jej niedu ej zdolnoœci produkcyjnej (0,6 mln Mg/rok) i przy œrednim koszcie likwidacji pozosta³ych kopalñ wynosz¹cym oko³o 100 mln z³ powodowa³o zafa³szowanie obliczeñ. Z podobnych wzglêdów nie wziêto pod uwagê pozosta³ych kopalñ wa³brzyskich oraz tych kopalñ, których koszty likwidacji by³y z kolei bardzo niskie (np. KWK Rozalia 1,58 mln z³
7 TABELA 2 Obliczenie wystarczalnoœci funduszu likwidacji zak³adu górniczego o zdolnoœci produkcyjnej 3 mln Mg rocznie (przy 6,5-procentowej stawce odpisu na fundusz likwidacji) (Ney i in. 2006) TABLE 2 Calculation of closure fund sufficiency for the mine with 3 million tonnes production capacity per yr 137 Rok 2046* Zgromadzone œrodki [z³] Koszty likwidacji [z³] Kwota przed oprocentowaniem [z³] Odsetki [z³] Œrodki pozosta³e w dyspozycji [z³] * Zgromadzone œrodki stan funduszu likwidacji z koñca 2045 r. przy zdolnoœci produkcyjnej 1,2 mln Mg/rok). Ostatecznie do obliczenia kosztów likwidacji 1 mln Mg zdolnoœci produkcyjnej wykorzystano informacje z likwidacji 21 kopalñ. Wyniki obliczeñ oraz podstawowe dane, które pos³u y³y do analizy przedstawiono w tabeli 3. Obliczony œredni koszt likwidacji 1 mln Mg zdolnoœci produkcyjnej skalkulowano na ponad 68 mln z³. Mo na jednak zaobserwowaæ, e koszt ten skorelowany jest z d³ugoœci¹ okresu likwidacji kopalni im d³u ej kopalnia by³a likwidowana tym wy sze koszty. Jest to zrozumia³e, gdy sk³adnikami kosztów likwidacji s¹ tak e dzia³ania, które chocia konieczne, to jednak nie s¹ zwi¹zane z fizyczn¹ likwidacj¹ zak³adu górniczego. Dotyczy to g³ównie kosztów utrzymania obiektów, kosztów zarz¹du i niezbêdnych s³u b kopalnianych oraz ró nego rodzaju podatki i op³aty. Z tej przyczyny obliczono œrednie koszty likwidacji 1 mln Mg zdolnoœci produkcyjnej niezale nie dla trzech grup kopalñ oró nychokresachlikwidacji.wefekcieuzyskano zestawienie zale noœci kosztów likwidacji od czasu likwidacji kopalni, przedstawione w tabeli 4. Z powy szego zestawienia wynika, e najbardziej efektywna jest szybka likwidacja kopalni, w optymalnym okresie do 3 lat. Wyd³u enie prac likwidacyjnych o ka de nastêpne 3 lata skutkuje wzrostem kosztów likwidacji 1 mln Mg zdolnoœci produkcyjnej o oko³o 30 mln z³. Ostatecznie przyjêto wiêc, e przyk³adowa kopalnia o zdolnoœci produkcyjnej 3 mln Mg rocznie zostanie zlikwidowana w optymalnym 3-letnim okresie, a koszt jej likwidacji wyniesie 117 mln z³ (w cenach roku 2006). Za³o ono, e w poszczególnych latach likwidacji wydane zostanie odpowiednio: 50, 30 i 20% zgromadzonych œrodków. Odsetki w okresie fizycznej likwidacji naliczane by³y przy tej samej, co w okresie gromadzenia œrodków, realnej stopie 1,7%.
8 138 TABELA 3 Podstawowe parametry kopalñ bêd¹cych podstaw¹ do oszacowania koszów likwidacji 1 mln Mg zdolnoœci produkcyjnej przyk³adowej kopalni TABLE 3 Basic parameters of mines chosen as basis for estimate of the closure cost for the mine of 1 million production capacity per yr. Source: Industrial Development Agency Lp. Kopalnia Zdolnoœæ produkcyjna [mln Mg/rok] Okres likwidacji pocz¹tek koniec ca³kowity Koszt likwidacji w cenach roku 2006 [mln z³] 1mlnMg zdoln. prod. 1 Bytom II 1, ,86 21,64 2 Dêbieñsko 1, ,33 22,55 3 ZG Jadwiga 0, ,66 47,32 4 Gliwice 1, ,38 45,80 5 Morcinek 1, ,67 72, Maja 1, ,57 12,40 7 Grodziec 0, ,83 77,59 8 Moszczenica 2, ,97 15,99 9 Bobrek-Miechowice 2, ,64 32,11 10 Centrum-Szombierki 2, ,86 33,28 11 Siersza 2, ,91 35,59 12 Niwka Modrzejów 1, ,01 61,26 13 Pary 1, ,91 166,89 14 Powst. Œl¹skich (Bytom) 2, ,20 56,10 15 Jaworzno 2, ,55 49,02 16 Sosnowiec 1, ,88 123,52 17 Por¹bka-Klimontów 1, ,34 105,75 18 Katowice-Kleofas 2, ,96 42,78 19 Pstrowski 1, ,87 222,87 20 Jan Kanty 1, ,50 79,27 22 Jowisz 1, ,07 107,07 21 Czeczott 3, ,45 40,13 Wartoœæ œrednia 1,69 96,11 68,16 ród³o: ARP (Ney i in. 2006)
9 TABELA 4 Zestawienie kosztów likwidacji 1 mln Mg zdolnoœci produkcyjnej w zale noœci od okresu likwidacji. TABLE 4 The cost of closing of 1 million tonnes production capacity depending on a mine closure period 139 Okres likwidacji [lata] Koszt likwidacji 1 mln Mg zdolnoœci produkcyjnej [mln z³] ród³o: opracowanie w³asne Jak pokazuj¹ obliczenia, w analizowanym przypadku po zakoñczeniu fizycznej likwidacji na koncie funduszu pozosta³aby jeszcze kwota na poziomie 34,6 mln z³ (wynik ten nie uwzglêdnia wartoœci pieni¹dza w czasie). 3. Scenariusze modyfikuj¹ce stawkê odpisu amortyzacyjnego Tabela 5 przedstawia kalkulacjê wystarczalnoœci kopalni o zdolnoœci wydobywczej 3 mln Mg rocznie i 40-letnim okresie istnienia, przy minimalnej stawce odpisu na fundusz likwidacji. Wyniki pokazuj¹, e odpis 3% nie pozwoli na zebranie wystarczaj¹cych œrodków na likwidacjê, gdy w tym przypadku zabraknie na koncie oko³o 46,6 mln z³. Minimalna stawka pozwalaj¹ca na zgromadzenie odpowiednich funduszy okreœlona przez kierownictwo przedsiêbiorstwa powinna kszta³towaæ siê na poziomie 5,03%. W tabeli 6 przedstawiono z kolei oddzia³ywanie stawki 10%. Gromadzenie rocznych sk³adek przez ca³y zak³adany okres istnienia kopalni skutkuje zebraniem blisko 227 mln z³ po zakoñczeniu fizycznej likwidacji na koncie funduszu likwidacji pozostanie jeszcze prawie 117 mln z³. Kalkulacje wskazuj¹, e do zgromadzenia odpowiednich œrodków na likwidacjê wystarcz¹ 24 lata zebrane zostan¹ one ju w 2029 roku. Dalsze deponowanie kwot na koncie funduszu jest w takiej sytuacji bezcelowe. Odk³adanie kwot na koncie funduszu przez ca³y okres realizowania wydobycia powoduje, e w scenariuszu obejmuj¹cym odpis 9%, na koncie funduszu likwidacji po ukoñczeniu likwidacji pozostanie oko³o 58 mln z³. Odpowiednie œrodki zostan¹ zebrane w roku 2034 (zatem konieczne jest deponowanie odpisów przez 29 lat; po tym okresie mo liwe jest rozpoczêcie likwidacji). Podobne analizy przeprowadzono rozpatruj¹c kolejno mo liwoœci zgromadzenia wystarczaj¹cej iloœci œrodków na likwidacjê, w zale noœci od zdolnoœci produkcyjnej, okresu istnienia kopalni i stawki odpisu na fundusz likwidacji.
10 140 TABELA 5 Wystarczalnoœæ funduszu likwidacji zak³adu górniczego o zdolnoœci produkcyjnej 3 mln Mg rocznie, przy stawce 3% odpisu od amortyzacji œrodków trwa³ych (Ney i in. 2006) TABLE 5 Self-sufficiency of the closure fund of the 3 million tonnes production capacity mine at the depreciation deduction rate of 3% Rok 2046* Zgromadzone œrodki [z³] Koszty likwidacji [z³] Kwota przed oprocentowaniem [z³] Odsetki [z³] Œrodki pozosta³e w dyspozycji [z³] * Zgromadzone œrodki stan funduszu likwidacji z koñca 2045 r. TABELA 6 Wystarczalnoœæ funduszu likwidacji zak³adu górniczego o zdolnoœci produkcyjnej 3 mln Mg rocznie, przy 10% stawce odpisu (Ney i in. 2006) TABLE 6 Self-sufficiency of the Closure Fund of the 3 million tonnes production capacity mine per yr. at the depreciation deduction rate of 10% Rok 2046* Zgromadzone œrodki [z³] Koszty likwidacji [z³] Kwota przed oprocentowaniem [z³] Odsetki [z³] Œrodki pozosta³e w dyspozycji [z³] * Zgromadzone œrodki stan funduszu likwidacji z koñca 2048 r. Analizie poddano kopalnie o zdolnoœciach wydobywczych odpowiednio: 1, 2 oraz 3 mln Mg o 10-, 20- i 30-letnim okresie istnienia. Dla uproszczenia przyjêto za³o enie, e dana kopalnia do momentu rozpoczêcia likwidacji prowadziæ bêdzie produkcjê na niezmiennym poziomie. Pozosta³e za³o enia pozostawiono niezmienione. Jak pokazuj¹ wyniki analiz (tab. 7) stawka odpisu na fundusz likwidacji okreœlona przez ustawodawcê (3 10%) jest niewystarczaj¹ca dla kopalñ planuj¹cych likwidacjê w ci¹gu lat niezale nie od mo liwoœci produkcyjnych. Dla kopalni o wydobyciu 1 mln Mg rocznie pokrycie spodziewanych kosztów likwidacji by³aby w stanie zapewniæ stawka na poziomie: 30,9% w przypadku 10-letniego okresu istnienia, 12,6% w przypadku okresu 20-letniego.
11 TABELA 7 Graniczna stawka odpisu na likwidacjê dla zak³adów górniczych owydobyciu1,2i3mlnmgrocznie oraz okresy niezbêdne dla zgromadzenia wystarczaj¹cych funduszy na likwidacjê TABLE 7 The boundary depreciation deduction rates and sufficient deposit periods needed for effective mine closure for the mines with production capacity respectively 1, 2 and 3 million tonnes 141 Wydobycie [mln Mg] Okre istnienia [lata] Graniczna stawka odpisu na fundusz likwidacji Liczba lat potrzebnych na zgromadzenie wystarczaj¹cych funduszy na likwidacjê przy odpisie 3% Liczba lat potrzebnych na zgromadzenie wystarczaj¹cych funduszy na likwidacjê przy odpisie 10% 1,0 2,0 3, ,87% 20 12,60% 30 6,94% 10 31,65% 20 12,99% 30 7,19% 10 31,92% 20 13,11% 30 7,28% 63 (2068 r.) 23 (2028 r.) 67 (2072 r.) 24 (2029 r.) 68 (2073 r.) 24 (2029 r.) ród³o: opracowanie w³asne Procenty te nieznacznie rosn¹ wraz z wielkoœci¹ kopalni: dla zak³adu górniczego o wydobyciu 2 mln Mg rocznie wynosz¹ one odpowiednio 31,7 oraz 13%, a dla kopalni o wydobyciu 3 mln Mg 32 i 13,1%. Interesuj¹ce by³o postawienie sobie pytania o liczbê lat niezbêdnych na zgromadzenie wystarczaj¹cych funduszy na likwidacjê przy minimalnie i maksymalnie dopuszczalnym przez ustawê odpisie. Wyniki obliczeñ pokazuj¹, i aby kopalnia o wydobyciu 1 mln Mg rocznie by³a w stanie zgromadziæ wystarczaj¹ce œrodki na likwidacjê przy 3% stawce odpisu musia³aby to czyniæ a 63 lata. Okres ten wyd³u a siê wraz z wielkoœci¹ kopalni: zak³ad o zdolnoœci produkcyjnej 2 mln Mg/rok potrzebowa³by na zebranie odpowiednich funduszy 67 lat, a o zdolnoœci 3mlnMg 68lat. Z kolei stawka 10-procentowa odpisu powoduje, e minimalnym okresem, pozwalaj¹cym na zgromadzenie koniecznych œrodków na likwidacjê s¹ 23 lata w przypadku kopalni o zdolnoœci wydobywczej 1 mln Mg/rok, oraz 24 lata w przypadku kopalni o wydobyciu 2 3 mln Mg rocznie.
12 Ograniczanie wydobycia a gromadzenie œrodków na likwidacjê zak³adu górniczego Obecnie funkcjonuj¹ce prawo nak³ada na kopalnie obowi¹zek gromadzenia odpowiednich œrodków na likwidacjê zak³adu górniczego. Ustawa Prawo górnicze i geologiczne (Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz oraz z 2006 r. Nr 133, poz. 934, Nr 170, poz i Nr 190, poz. 1399) mówi, e kopalnie powinny odpisywaæ na fundusz likwidacji równowartoœæ od 3 do 10% odpisów amortyzacyjnych od œrodków trwa³ych zak³adu górniczego. Oznacza to, i wielkoœæ odpisów likwidacyjnych w bezpoœredni sposób zale y od zakresu planowanych inwestycji. Jak pokazuj¹ szacunkowe obliczenia, w warunkach istniej¹cego prawa kluczowym parametrem jest równie okres istnienia zak³adu górniczego. Okres ten zwi¹zany jest bezpoœrednio z istniej¹c¹ baz¹ zasobów przemys³owych i planowanymi zdolnoœciami wydobywczymi, a tym samym z wielkoœci¹ nak³adów inwestycyjnych, pozwalaj¹cych na realizacjê zamierzonej produkcji. Im wiêksza skala planowanych przedsiêwziêæ i im d³u szy okres istnienia zak³adu górniczego, tym szanse zgromadzenia odpowiednich œrodków na likwidacjê s¹ wiêksze. Bior¹c pod uwagê wyniki obliczeñ opracowano wstêpny schemat strategii postêpowania w zakresie gromadzenia odpowiednich œrodków finansowych na likwidacjê kopalñ. Schemat ten przedstawiony zosta³ na rysunku 1. Pierwszym krokiem powinno byæ oszacowanie kosztów likwidacji i okresu istnienia kopalni. Rys. 1. Schemat blokowy strategii postêpowania w zakresie gromadzenia niezbêdnych œrodków na likwidacjê zak³adu górniczego (Ney i in. 2006) Fig. 1. The pattern of deposing adequate funds for mine closure
13 W przeprowadzonej analizie wszystkie kopalnie, bez wzglêdu na ewentualn¹ przynale noœæ organizacyjn¹ do danej spó³ki, traktowano jako niezale ne zak³ady górnicze gromadz¹ce œrodki funduszu likwidacji na odrêbnych kontach, z którego tylko one mog¹ korzystaæ. W rozwa aniach nie uwzglêdniono zatem sytuacji, w której w ramach konkretnej spó³ki, bardziej rentowne zak³ady górnicze zapewniaj¹ œrodki zarówno na w³asn¹ likwidacjê jak i na likwidacjê zak³adów mniej rentownych niemog¹cych sfinansowaæ swojej likwidacji z racji zbyt krótkiej ywotnoœci i ni szego poziomu inwestycji. Maj¹c powy sze za³o enie na uwadze dokonano szacunkowej analizy wystarczalnoœci funduszu likwidacji polskich kopalñ wêgla kamiennego. 143 Rys. 2. Prognoza ywotnoœci kopalñ wêgla kamiennego ród³o: opracowanie w³asne wed³ug danych na dzieñ Fig. 2. Prognosis of lifetimes of Polish hard coal mines Source: own study, based on data from
14 144 Wraz z wielkoœci¹ odpisu na likwidacjê zarówno koszt likwidacji, jak i okres istnienia kopalni warunkuj¹ mo liwoœci zgromadzenia wystarczaj¹cych œrodków na koncie funduszu likwidacji. Wstêpne, szacunkowe obliczenia pokazuj¹, e je eli ywotnoœæ zak³adu jest mniejsza od 24 lat, obecne przepisy nie pozwol¹ na zgromadzenie wystarczaj¹cych funduszy na zlikwidowanie kopalni. Jak pokazuje rysunek 2, do 2028 r. zakoñczy prawdopodobnie wydobycie 19 kopalñ, o ³¹cznej zdolnoœci produkcyjnej oko³o 20 mln Mg. Oznacza to, i koszty likwidacji tych kopalñ (w sumie oko³o 800 mln z³) musz¹ byæ czêœciowo finansowane z innych Ÿróde³. Zak³ady górnicze, o okresie istnienia lat (razem 5 kopalñ) bêd¹ w stanie zgromadziæ odpowiednie œrodki przy stawce odpisu od amortyzacji œrodków trwa³ych w granicach 7 10%, natomiast pozosta³e kopalnie (w liczbie 10) bêd¹ mog³y pozwoliæ sobie na stosowanie stawki odpisu z przedzia³u 3 7%. Jednak jak pokazuj¹ obliczenia równie i te kopalnie powinny przeprowadziæ symulacje kosztów likwidacji i wystarczalnoœci funduszu w zale noœci od przyjêtej stawki odpisu, jako e stosowana dziœ doœæ powszechnie stawka 3% (minimalna dopuszczalna przez ustawodawcê) mo e okazaæ siê w wiêkszoœci przypadków niewystarczaj¹ca. Podsumowanie Stosuj¹c pewne uproszczenie traktuj¹ce wszystkie polskie kopalnie wêgla kamiennego jako niezale ne zak³ady górnicze mo na zauwa yæ, e praktyczna realizacja przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze pozwoli na zgromadzenie wystarczaj¹cych œrodków na likwidacjê jedynie 44% istniej¹cych zak³adów górniczych kopalñ o du ym zakresie programu inwestycyjnego i d³ugim (powy ej 24 lat) okresie deponowania œrodków na funduszu. W œwietle obowi¹zuj¹cego prawa, zak³ady o niskim poziomie planowanych inwestycji i okresie budowania funduszu krótszym ni 24 lata (56% istniej¹cych kopalñ) nie bêd¹ w stanie zgromadziæ odpowiednich œrodków. Wnioski te powinny byæ wziête pod uwagê zarówno przez czynniki pañstwowe, jak te kierownictwa kopalñ i spó³ek wêglowych. Z uwagi na pewne niedostosowanie obowi¹zuj¹cego prawa do mo liwoœci finansowych kopalni wydaje siê, i nale y zmieniæ filozofiê w zakresie gromadzenia œrodków na likwidacjê i wprowadzenie innych rozwi¹zañ prawnych. Akceptowalnym przez pañstwo i bran ê wydobywcz¹ mog³oby byæ opracowanie regulacji prawnej, opartej na rozwi¹zaniach anglosaskich, szeroko rozpowszechnionych w œwiecie. W myœl tamtejszych przepisów, kopalnie zobowi¹zane s¹ do gromadzenia odpowiednich œrodków na likwidacje poprzez inwestycje w tzw. instrumenty bezpieczne (bony skarbowe, obligacje d³ugoterminowe). Prawo stawia wymóg okresowego szacowania kosztów likwidacji i raportowania wielkoœci zgromadzonych funduszy. Wa nym elementem jest analiza ryzyka, w tym odpowiedÿ na pytanie o prawdopodobieñstwo, czy zak³adowi uda siê zgromadziæ odpowiednie œrodki. Nale y te podkreœliæ, e wed³ug tamtejszych regulacji, wszystkie inwestycje w fundusz likwidacji wolne s¹ od opodatkowania. W zwi¹zku z powy szym, czynniki prawodawcze powinny zastanowiæ siê nad innym sposobem gromadzenia niezbêdnych œrodków na likwidacjê kopalñ. Wydaje siê, i w usta-
15 145 wie polskiej ww. problem rozwi¹za³by system, pozwalaj¹cy na dokonywanie odpisów likwidacyjnych, analogicznych do odpisów amortyzacyjnych, wed³ug stawek dopuszczonych przez ustawodawcê b¹dÿ wed³ug stawek wyliczonych przez kopalnie na podstawie planu likwidacji, które wymaga³yby zatwierdzenia przez urz¹d górniczy i organ administracji terenowej. Jest spraw¹ oczywist¹, e uwzglêdniaj¹c przynale noœæ szeregu kopalñ do dobrze prosperuj¹cych spó³ek wêglowych, mo na je bêdzie, wbrew przedstawionym w tym artykule rozwa aniom, pewno skutecznie zlikwidowaæ wykorzystuj¹c œrodki zgromadzone na funduszu likwidacji ca³ej spó³ki. Niemniej jednak, celem nadrzêdnym powy szej analizy by³o w zamyœle autorów nie tyle pokazanie, którym kopalniom nie wystarczy œrodków na likwidacjê, co wskazanie na pewn¹ niespójnoœæ obowi¹zuj¹cego prawa, które z jednej strony obliguje przedsiêbiorców do konkretnych dzia³añ w zakresie likwidacji zak³adów górniczych, nie daj¹c z drugiej strony mo liwoœci swobodnej realizacji tych dzia³añ. LITERATURA Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o dostosowaniu górnictwa wêgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych (Dz.U. z dnia 30 grudnia 1998 r.). Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 paÿdziernika 1999 r. (Dz.U. z dnia 8 listopada 1999 r.). Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie szczegó³owych zasad tworzenia i funkcjonowania funduszu likwidacji zak³adu górniczego (Dz.U. z dnia 17 lipca 2002 r.). Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz oraz z 2006 r. Nr 133, poz. 934, Nr 170, poz i Nr 190, poz. 1399). Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o restrukturyzacji górnictwa wêgla kamiennego w latach (Dz.U. Nr 210, poz. 2037). Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej z dnia 28 stycznia 2004 r. w sprawie dotacji na finansowanie kopalñ (Dz.U. z dnia 6 lutego 2004 r.). T o r r i e s T.F., 1998 Evaluating Mineral Projects: Applications and Misconceptions. Society for Mining, Metallurgy, and Exploration, Inc. Ney R., Soko³owski A., Sobczyk E.J., Kicki J., Jarosz J., Sa³uga P., Dyczko A., Paszcza H., 2006 Strategia restrukturyzacji górnictwa wêgla kamiennego doœwiadczenia i prognozy. Wydawnictwo IGSMiE PAN. Kraków. FUNDUSZ LIKWIDACJI KOPALÑ CZY WSZYSTKIM WYSTARCZY? S³owa kluczowe Górnictwo wêgla kamiennego, zamykanie kopalñ, fundusz likwidacyjny Streszczenie W pracy poruszono bardzo istotny problem wystarczalnoœci œrodków zgromadzonych w ramach funduszu likwidacji kopalñ wobec rzeczywistych kosztów likwidacji. Obecne przepisy prawa nak³adaj¹ na przedsiêbiorstwa górnicze obowi¹zek tworzenia funduszu likwidacji, który ma byæ wy³¹cznym Ÿród³em przysz³ej likwidacji zak³adu
16 146 górniczego. Przedsiêbiorca, który uzyska³ koncesjê na wydobywanie kopaliny zobowi¹zany jest do utworzenia funduszu likwidacji zak³adu górniczego, na którym jest odk³adane od 3% do 10% odpisów amortyzacyjnych od œrodków trwa³ych. W przypadku przedsiêbiorcy zarz¹dzaj¹cego wieloma kopalniami zrzeszonymi w spó³kach (np. spó³ki wêglowe, holdingi itp.) sk³adki gromadzone s¹ w ramach jednego wspólnego funduszu likwidacji i mog¹ byæ w rozumieniu prawa u yte do likwidacji poszczególnych zak³adów górniczych w kolejnoœci ustalonej przez przedsiêbiorcê. W artykule przedstawiono, ze wzglêdów czysto praktycznych, analizê szacowania kosztów likwidacji przyk³adowego samodzielnego zak³adu górniczego o zdolnoœci wydobywczej 3 mln Mg wêgla kamiennego oraz prognozê wystarczalnoœci œrodków zgromadzonych w ramach funduszu likwidacji zak³adu. Przedstawiono kilka scenariuszy procesu likwidacji tego zak³adu, w których parametrem zmiennym by³a wysokoœæ sk³adki deponowanej przez przedsiêbiorcê na koncie funduszu. Szacunkowa analiza ywotnoœci polskich kopalñ wêgla kamiennego oraz kosztów ich likwidacji opartych o uœredniony koszt likwidacji 1 mln Mg zdolnoœci wydobywczej pokaza³a, e w œwietle obowi¹zuj¹cego prawa nie wszystkim zak³adom górniczym uda siê zgromadziæ odpowiednie œrodki na ich likwidacjê, przy za³o eniu, e ka da kopalnia (zak³ad górniczy) gromadzi œrodki funduszu likwidacji na odrêbnym koncie i tylko ona mo e z nich korzystaæ. Podejœcie takie jest du ym uproszczeniem zagadnienia szacowania wystarczalnoœci funduszu likwidacji w przypadku z³o onych podmiotów gospodarczych, które mog¹ swobodnie dysponowaæ œrodkami funduszu wielu zrzeszonych w nich kopalñ. Niemniej jednak, zdecydowano siê na takie podejœcie do tego tematu, aby uwypukliæ skalê problemu i zasygnalizowaæ niedoskona³oœæ obowi¹zuj¹cych rozwi¹zañ prawnych. THE MINE S CLOSURE FUND WILL MONEY DEPOSITS BE SUFFICIENT FOR EVERY MINE CLOSURE? Key words Coal mining industry, closure mines, closure found Abstract Brought up in the work was a very important problem of sufficiency of funds accumulated in a closure fund as compared to the actual mine closure cost. Under current regulations of law Polish mines must deposit money in a special savings account called the Closure Fund which is going to be the only source for financing a mine s closure in the future. According to law mines are obliged to deposit a rate of 3 10 per cent of total depreciation deductions in a mentioned account. The paper delivers an analysis of a relation between estimated closure costs and the Closure Fund for a typical Polish hard coal mine with 3 million tonnes production capacity per year. Some scenarios of a closure venture, depending on the set aside rate are presented too. In the last there is shown that according to current law not all mines will deposit sufficient money for a future closure venture. Several scenarios of the closure process were considered for varying closure fund premiums. An approximate analysis taking into account longevity of Polish coal mines and an average cost of closure per 1 million production capacity showed that not all of the mines currently in operation would be able to accumulate funds sufficient to cover the costs of their closures if they were to, as the current legislation requires, have separate funds which only they were allowed to use. Such approach to closure funds sufficiency estimation is a gross approximation in the case of large mining companies which may freely dispose the funds collectively accumulated by all their mines. Nonetheless this approach was chosen to highlight the scale of the problem and pinpoint the flaws in the current legislation. Due to the need for changes in the Polish law, an analysis of laws regulating the sphere of mine closure in other countries would be very beneficial.
Prawne i ekonomiczne aspekty procesu likwidacji kopalñ wêgla kamiennego w Polsce
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ Polskiej Akademii Nauk nr 75, rok 2009 Jacek JAROSZ* Prawne i ekonomiczne aspekty procesu likwidacji kopalñ wêgla kamiennego w Polsce
Bardziej szczegółowoWP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC. Tomasz Rokicki
46 ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, T. ROKICKI SERIA G, T. 94, z. 1, 2007 WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC Tomasz Rokicki Katedra Ekonomiki i Organizacji
Bardziej szczegółowoCharakterystyka ma³ych przedsiêbiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w 2004 roku
42 NR 6-2006 Charakterystyka ma³ych przedsiêbiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w 2004 roku Mieczys³aw Kowerski 1, Andrzej Salej 2, Beata Æwierz 2 1. Metodologia badania Celem badania jest
Bardziej szczegółowoWp³yw sekurytyzacji aktywów na kszta³towanie siê wybranych wskaÿników finansowych
GPDRK URCMI MINERLNYMI Tom 22 2006 Zeszyt 1 PTRYCJ B K*, RMN MGD**, TDEUZ NY*** p³yw sekurytyzacji aktywów na kszta³towanie siê wyranych wskaÿników finansowych ³owa kluczowe Górnictwo wêgla kamiennego,
Bardziej szczegółowoNajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach
NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Katowice, dnia 14 lutego 2011 r. LKA-4101-24-05/2010 Zarząd KWK Kazimierz-Juliusz Sp. z o.o. w Sosnowcu WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust.
Bardziej szczegółowoRomuald Radwan*, Janusz Wandzel* TESTY PRODUKCYJNE PO CZONE ZE WSTÊPNYM ODSIARCZANIEM SUROWEJ ROPY NAFTOWEJ NA Z O U LGM
WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 23/1 2006 Romuald Radwan*, Janusz Wandzel* TESTY PRODUKCYJNE PO CZONE ZE WSTÊPNYM ODSIARCZANIEM SUROWEJ ROPY NAFTOWEJ NA Z O U LGM Testy produkcyjne na z³o u LGM (Lubiatów-Miêdzychód-Grotów)
Bardziej szczegółowoBADANIA WYTRZYMA OŒCI NA ŒCISKANIE PRÓBEK Z TWORZYWA ABS DRUKOWANYCH W TECHNOLOGII FDM
dr in. Marek GOŒCIAÑSKI, dr in. Bart³omiej DUDZIAK Przemys³owy Instytut Maszyn Rolniczych, Poznañ e-mail: office@pimr.poznan.pl BADANIA WYTRZYMA OŒCI NA ŒCISKANIE PRÓBEK Z TWORZYWA ABS DRUKOWANYCH W TECHNOLOGII
Bardziej szczegółowoZależność jednostkowego kosztu własnego od stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnej zakładu wydobywczego
66 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2014 UKD 622.333: 622.338.515: 622.658.5 Zależność jednostkowego kosztu własnego od stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnej zakładu wydobywczego Dependence of a unit prime cost
Bardziej szczegółowoMIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 250 UWZGLÊDNIENIE PRAWA I REGULACJI PODCZAS BADANIA SPRAWOZDAÑ FINANSOWYCH
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 250 UWZGLÊDNIENIE PRAWA I REGULACJI Wprowadzenie (Stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r.
Bardziej szczegółowoMo liwoœci rozwoju podziemnych magazynów gazu w Polsce
POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 11 Zeszyt 2 2008 PL ISSN 1429-6675 Bogdan FILAR*, Tadeusz KWILOSZ** Mo liwoœci rozwoju podziemnych magazynów gazu w Polsce STRESZCZENIE. Artyku³ przedstawia przyczyny wzrostu
Bardziej szczegółowoEstimation of a unit cost of coal mining in the case of continuous duty worktime of a mining company
49 UKD 001.891.3:657.47:658.1/.5 Oszacowanie kosztu jednostkowego wydobycia węgla w przypadku wprowadzenia systemu pracy ciągłej zakładu górniczego Estimation of a unit cost of coal mining in the case
Bardziej szczegółowoWYROK z dnia 7 wrzeœnia 2011 r. III AUa 345/11
WYROK z dnia 7 wrzeœnia 2011 r. III AUa 345/11 Sk³ad orzekaj¹cy:ssa Maria Sa³añska-Szumakowicz (przewodnicz¹cy) SSA Daria Stanek (sprawozdawca) SSA Gra yna Czy ak Teza Podanie przez p³atnika sk³adek, o
Bardziej szczegółowoJerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Pawe³ Wojnarowski* ZASTOSOWANIE ODWIERTÓW MULTILATERALNYCH NA Z O ACH ROPY NAFTOWEJ W PÓ NEJ FAZIE EKSPLOATACJI
WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 24 ZESZYT 1 2007 Jerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Pawe³ Wojnarowski* ZASTOSOWANIE ODWIERTÓW MULTILATERALNYCH NA Z O ACH ROPY NAFTOWEJ W PÓ NEJ FAZIE EKSPLOATACJI 1. WPROWADZENIE
Bardziej szczegółowoWPŁYW AKTUALIZACJI NIEKTÓRYCH WSKAŹNIKÓW EKSPLOATACYJNO-EKONOMICZNYCH NA KOSZTY EKSPLOATACJI CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH NOWEJ GENERACJI
Inżynieria Rolnicza 2(100)/2008 WPŁYW AKTUALIZACJI NIEKTÓRYCH WSKAŹNIKÓW EKSPLOATACYJNO-EKONOMICZNYCH NA KOSZTY EKSPLOATACJI CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH NOWEJ GENERACJI Zenon Grześ Instytut Inżynierii Rolniczej,
Bardziej szczegółowoMIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 520 PROCEDURY ANALITYCZNE SPIS TREŒCI
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 520 PROCEDURY ANALITYCZNE (Stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r. i póÿniej) Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoSYSTEM INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ JAKO NIEZBÊDNY ELEMENT POWSZECHNEJ TAKSACJI NIERUCHOMOŒCI**
GEODEZJA l TOM 12 l ZESZYT 2/1 l 2006 Piotr Cichociñski*, Piotr Parzych* SYSTEM INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ JAKO NIEZBÊDNY ELEMENT POWSZECHNEJ TAKSACJI NIERUCHOMOŒCI** 1. Wstêp Nieunikniona zapewne w przysz³oœci
Bardziej szczegółowoCo to jest spó³dzielnia socjalna?
Co to jest spó³dzielnia socjalna? Spó³dzielnia socjalna jest specyficzn¹ form¹ przedsiêbiorstwa spo³ecznego. Wymaga ona du ej samodzielnoœci i odpowiedzialnoœci jej cz³onków. Obowi¹zuje tu kolektywny sposób
Bardziej szczegółowoKOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO 2013 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I BARDZO DOBRE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH
Bogdanka, 20 marca 2014 KOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO 2013 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I BARDZO DOBRE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH Grupa Kapitałowa Lubelskiego Węgla BOGDANKA,
Bardziej szczegółowoZarządzanie jakością
Zarządzanie jakością VERLAG DASHÖFER Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp. z o.o. Świat profesjonalnej wiedzy VERLAG DASHÖFER Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp. z o.o. Œwiat profesjonalnej wiedzy al. Krakowska
Bardziej szczegółowoKOMBAJNY ZBOŻOWE W ROLNICTWIE POLSKIM W LATACH
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 2/2011 Jan Pawlak Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach Oddział w Warszawie KOMBAJNY ZBOŻOWE W ROLNICTWIE POLSKIM W LATACH 1990 2009 Streszczenie W latach 1990
Bardziej szczegółowoInwentaryzacja wyrobisk górniczych mających połączenie z powierzchnią usytuowanych terenach zlikwidowanych podziemnych zakładów górniczych
Inwentaryzacja wyrobisk górniczych mających połączenie z powierzchnią usytuowanych terenach zlikwidowanych podziemnych zakładów górniczych Piotr Kujawski Próby identyfikacji obszarów zagrożenia Raport
Bardziej szczegółowoPIASECZNO. Skąd gmina Piaseczno ma pieniądze i na co je wydaje?
PIASECZNO Skąd gmina Piaseczno ma pieniądze i na co je wydaje? Sk¹d gmina Piaseczno ma pieni¹dze i na co je wydaje? Dzia³alnoœæ gminy i jej finanse s¹ jawne. Ka dy mieszkaniec ma prawo wgl¹du w finanse
Bardziej szczegółowoANALIZA WYPADKÓW ZWIĄZANYCH Z ZAGROŻENIEM METANOWYM W KOPALNIACH WĘGLA KAMIENNEGO W LATACH
Stanisław KOWALIK, Maria GAJDOWSKA Politechnika Śląska, Gliwice ANALIZA WYPADKÓW ZWIĄZANYCH Z ZAGROŻENIEM METANOWYM W KOPALNIACH WĘGLA KAMIENNEGO W LATACH 22-29 Streszczenie. Spośród licznych zagrożeń
Bardziej szczegółowoWskaźnik emisji metanu z kopalń węgla kamiennego w Polsce
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk rok 2016, nr 94, s. 67 78 Renata PATYŃSKA* Wskaźnik emisji metanu z kopalń węgla w Polsce Streszczenie: Szacowanie
Bardziej szczegółowoBogdan Nogalski*, Anna Wójcik-Karpacz** Sposoby motywowania pracowników ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw
Bogdan Nogalski*, Anna Wójcik-Karpacz** Sposoby motywowania pracowników ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw Artyku³ zawiera rozwa ania zwi¹zane ze sposobami motywowania pracowników w sektorze MŒP. Autorzy
Bardziej szczegółowoWspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym w przedsiêbiorstwie Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym...
Andrzej Szopa * Andrzej Szopa Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym w przedsiêbiorstwie Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym... Wstêp Ryzyko finansowe jest
Bardziej szczegółowoukasz Sienkiewicz* Zarz¹dzanie kompetencjami pracowników w Polsce w œwietle badañ
Komunikaty 97 ukasz Sienkiewicz* Zarz¹dzanie kompetencjami pracowników w Polsce w œwietle badañ W organizacjach dzia³aj¹cych na rynku polskim w ostatnim czasie znacz¹co wzrasta zainteresowanie koncepcj¹
Bardziej szczegółowoPowstanie, struktura i zadania Oddziału CZOK.
Powstanie, struktura i zadania Oddziału CZOK. Centralny Zakład Odwadniania Kopalń (CZOK), powołany został Uchwałą Nr 1/00 Zarządu Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A., z dnia 22.08.2000 roku. SRK S.A. powstała
Bardziej szczegółowoMIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 530 BADANIE WYRYWKOWE (PRÓBKOWANIE) SPIS TREŒCI
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 530 BADANIE WYRYWKOWE (PRÓBKOWANIE) (Stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r. i póÿniej)
Bardziej szczegółowoProblematyka uwzglêdnienia zmiany cen i inflacji w ocenie efektywnoœci inwestycji górniczych
GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI Tom 21 2005 Zeszyt 1 TADEUSZ FRANIK* Problematyka uwzglêdnienia zmiany cen i inflacji w ocenie efektywnoœci inwestycji górniczych S³owa kluczowe Górnictwo, ocena projektów
Bardziej szczegółowoKOSZTY UŻYTKOWANIA MASZYN W STRUKTURZE KOSZTÓW PRODUKCJI ROŚLINNEJ W WYBRANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE ROLNICZYM
Inżynieria Rolnicza 13/2006 Zenon Grześ, Ireneusz Kowalik Instytut Inżynierii Rolniczej Akademia Rolnicza w Poznaniu KOSZTY UŻYTKOWANIA MASZYN W STRUKTURZE KOSZTÓW PRODUKCJI ROŚLINNEJ W WYBRANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE
Bardziej szczegółowoAnkiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl. magda.szewczyk@slo-wroc.pl. Twoje konto Wyloguj. BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to students
Ankiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl Back Twoje konto Wyloguj magda.szewczyk@slo-wroc.pl BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to students Tworzenie ankiety Udostępnianie Analiza (55) Wyniki
Bardziej szczegółowoMETODA WARTOŚCIOWANIA PARAMETRÓW PROCESU PLANOWEGO OBSŁUGIWANIA TECHNICZNEGO MASZYN ROLNICZYCH
Inżynieria Rolnicza 7(125)/2010 METODA WARTOŚCIOWANIA PARAMETRÓW PROCESU PLANOWEGO OBSŁUGIWANIA TECHNICZNEGO MASZYN ROLNICZYCH Zenon Grześ Instytut Inżynierii Rolniczej, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Bardziej szczegółowoZagregowany popyt i wielkość produktu
Zagregowany popyt i wielkość produktu Realny PKB Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 4/e Fluktuacje cykliczne Rys.4.01 (+) odchylenie Trend długookresowy Faktyczny PKB (-) odchylenie 0 Czas Oxford University
Bardziej szczegółowoo rządowym projekcie ustawy Prawo geologiczne i górnicze (druk nr 1696)
SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Druk nr 3971A D O D A T K O W E S P R A W O Z D A N I E KOMISJI GOSPODARKI, KOMISJI OCHRONY ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH I LEŚNICTWA ORAZ KOMISJI SAMORZĄDU
Bardziej szczegółowojakoœæ bazy danych. AUTOMATYKA 2005 Tom 9 Zeszyt 3 1. Wprowadzenie 2. Pojêcie jakoœci bazy danych Wojciech Janicki *
AUTOMATYKA 2005 Tom 9 Zeszyt 3 Wojciech Janicki * Jakoœæ bazy danych 1. Wprowadzenie Powszechny rozwój informatyki sprawia, e wkracza ona w coraz to nowe dziedziny ycia, systemy informatyczne staj¹ siê
Bardziej szczegółowoGEOTERMIA W POLSCE AKTUALNE REGULACJE PRAWNE
Witold MUCHA Technika Poszukiwañ Geologicznych Departament Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Z³o em Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1 2/2011 Wy szy Urz¹d Górniczy 40-956 Katowice, ul. Poniatowskiego 31
Bardziej szczegółowoSPIS TREŒCI. (Niniejszy MSRF stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r. i póÿniej.
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 800 BADANIE SPRAWOZDAÑ FINANSOWYCH SPORZ DZONYCH ZGODNIE Z RAMOWYMI ZA O ENIAMI SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA UWAGI SZCZEGÓLNE (Niniejszy MSRF stosuje siê przy badaniu
Bardziej szczegółowoDecyzja w sprawie wymiaru podatku od nieruchomo ci
Decyzja w sprawie wymiaru podatku od nieruchomo ci Decyzja w sprawie wymiaru podatku od nieruchomo ci Nazwa sprawy: Decyzja w sprawie wymiaru podatku od nieruchomo ci Wymagane dokumenty: - wype³niona deklaracja
Bardziej szczegółowoWielkość i koszty zabezpieczenia roszczeń w górnictwie odkrywkowym węgla brunatnego
Wielkość i koszty zabezpieczenia roszczeń w górnictwie odkrywkowym węgla brunatnego Jerzy Malewski Politechnika ska Treść referatu W artykule przedstawiono sposób szacowania wielkości i kosztów zabezpieczenia
Bardziej szczegółowoPieni¹dze wspólnoty mieszkaniowej
NIERUCHOMOŒCI Pieni¹dze wspólnoty mieszkaniowej Wspó³praca z bankiem Analiza inwestycyjna Windykacja d³ugów Pieni¹dze wspólnoty mieszkaniowej Wspó³praca z bankiem Analiza inwestycyjna Windykacja d³ugów
Bardziej szczegółowo5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego karta oceny ryzyka Leszek Pietrzak
5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego karta oceny ryzyka Leszek Pietrzak Rozdzia³ 5/1. 5. sierpieñ Ryzyko Zasady 2007 5/1. zawodowe oceny ryzyka zawodowego karta oceny ryzyka OPINIE Spis treœci 1. Kto, kiedy
Bardziej szczegółowoZakopane, plan miasta: Skala ok. 1: = City map (Polish Edition)
Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1:15 000 = City map (Polish Edition) Click here if your download doesn"t start automatically Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1:15 000 = City map (Polish Edition) Zakopane,
Bardziej szczegółowoSKRÓT PROSPEKTU INFORMACYJNEGO ING SPECJALISTYCZNY FUNDUSZ INWESTYCYJNY OTWARTY OBLIGACJI 2 Firma i siedziba Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych: ING Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spó³ka Akcyjna
Bardziej szczegółowoDomy inaczej pomyślane A different type of housing CEZARY SANKOWSKI
Domy inaczej pomyślane A different type of housing CEZARY SANKOWSKI O tym, dlaczego warto budować pasywnie, komu budownictwo pasywne się opłaca, a kto się go boi, z architektem, Cezarym Sankowskim, rozmawia
Bardziej szczegółowoBADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Bardziej szczegółowoAnkiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl. magda.szewczyk@slo-wroc.pl. Twoje konto Wyloguj. BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to teachers
1 z 7 2015-05-14 18:32 Ankiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl Back Twoje konto Wyloguj magda.szewczyk@slo-wroc.pl BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to teachers Tworzenie ankiety Udostępnianie
Bardziej szczegółowoDepartament Bankowości Komercyjnej i Specjalistycznej oraz Instytucji Płatniczych URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA, marzec 2016 r.
Opracowanie: Wydział Analiz Sektora Bankowego Departament Bankowości Komercyjnej i Specjalistycznej oraz Instytucji Płatniczych URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA, marzec 201 r. W dniu 22 marca
Bardziej szczegółowoWykorzystaj szans na wi kszy zysk Inwestuj w metale szlachetne. Inwestycyjne ubezpieczenie na ycie subskrypcja Z OTO i PLATYNA
Wykorzystaj szans na wi kszy zysk Inwestuj w metale szlachetne Inwestycyjne ubezpieczenie na ycie subskrypcja Z OTO i PLATYNA Inwestycyjne ubezpieczenie na ycie to: mo liwoêç udzia u w zyskach z inwestycji
Bardziej szczegółowoKOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO I KWARTALE 2014 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I SOLIDNE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH
Bogdanka, 8 maja 2014 roku KOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO I KWARTALE 2014 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I SOLIDNE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH Grupa Kapitałowa Lubelskiego Węgla
Bardziej szczegółowoIdentyfikacja i ocena emisji metanu z kopalñ wêgla kamiennego w Polsce
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ Polskiej Akademii Nauk nr 86, rok 2014 Renata PATYÑSKA* Identyfikacja i ocena emisji metanu z kopalñ wêgla kamiennego w Polsce Streszczenie:
Bardziej szczegółowoDynamics of changes in the production of natural aggregates in Poland in years with a forecast up to 2020
30 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2014 UKD 622.271: 622.271.338.3: 622.271.001.18 Dynamika zmian produkcji kruszyw naturalnych w Polsce w latach 1989 2012 wraz z prognozą do 2020 roku Dynamics of changes in the production
Bardziej szczegółowoW³adys³aw Duliñski*, Czes³awa Ewa Ropa*
WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 5 ZESZYT 008 W³adys³aw Duliñski*, Czes³awa Ewa Ropa* ANALIZA I USTALENIE PARAMETRÓW EKSPLOATACYJNYCH DLA ODWIERTÓW WÓD MINERALNYCH W ZALE NOŒCI OD WIELKOŒCI WYK ADNIKA GAZOWEGO
Bardziej szczegółowoKATOWICE SPECIAL ECONOMIC ZONE GLIWICE SUBZONE and its influence on local economy KATOWICE SPECIAL ECONOMIC ZONE - GLIWICE SUBZONE
KATOWICE SPECIAL ECONOMIC ZONE GLIWICE SUBZONE and its influence on local economy Definition: WHAT DOES THE SPECIAL ECONOMIC ZONE MEAN? THE SPECIAL ECONOMIC ZONE IS THE SEPERATED AREA WITH ATTRACTIVE TAX
Bardziej szczegółowoREGULAMIN. przyjmowania i realizacji zleceñ zakupu/ sprzeda y dùu nych papierów wartoœciowych. dla Klientów instytucjonalnych w Banku Pocztowym S.A.
REGULAMIN przyjmowania i realizacji zleceñ zakupu/ sprzeda y dùu nych papierów wartoœciowych dla Klientów instytucjonalnych w Banku Pocztowym S.A. (dawniej: Regulamin przyjmowania i realizacji zleceñ zakupu
Bardziej szczegółowoEkonometryczna analiza popytu na wodę
Jacek Batóg Uniwersytet Szczeciński Ekonometryczna analiza popytu na wodę Jednym z czynników niezbędnych dla funkcjonowania gospodarstw domowych oraz realizacji wielu procesów technologicznych jest woda.
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO. Warszawa, dnia 7 listopada 1998 r. UCHWA Y:
Indeks 35659X ISSN 0239 7013 cena 3 z³ 30 gr DZIENNIK URZĘDOWY NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO Warszawa, dnia 7 listopada 1998 r. Nr 24 TREŒÆ: Poz.: UCHWA Y: 54- nr 11/98 w sprawie ustalenia norm dopuszczalnego
Bardziej szczegółowoInwestowanie w obligacje
Inwestowanie w obligacje Ile zapłacić za obligację aby uzyskać oczekiwaną stopę zwrotu? Jaką stopę zwrotu uzyskamy kupując obligację po danej cenie? Jak zmienią się ceny obligacji, kiedy Rada olityki ieniężnej
Bardziej szczegółowo(Tekst mający znaczenie dla EOG)
3.12.2015 L 317/19 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2015/2231 z dnia 2 grudnia 2015 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1126/2008 przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem
Bardziej szczegółowoOcena funkcjonowania podatkowej grupy kapita³owej Ocena funkcjonowania podatkowej grupy kapita³owej
Zarz¹dzanie i Finanse Journal of Management and Finance Vol. 13, No. 3/1/2015 ukasz Furman* ukasz Furman Ocena funkcjonowania podatkowej grupy kapita³owej Ocena funkcjonowania podatkowej grupy kapita³owej
Bardziej szczegółowoObjaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Nowa Ruda
Załącznik Nr 3 do Uchwały nr 106/XIII/15 Rady Gminy Nowa Ruda z dnia 29 grudnia 2015 roku Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Nowa Ruda Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach
Bardziej szczegółowoPowszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2001/2002
Jadwiga Zarębska 1) Warszawa Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2001/2002 Ö Powszechność nauczania języków obcych według typów szkół Dane przedstawione w tym opracowaniu dotycz¹ uczniów
Bardziej szczegółowoBADANIE WPŁYWU WYDOBYCIA NA SEJSMICZNOŚĆ W KOPALNIACH WĘGLA KAMIENNEGO
BADANIE WPŁYWU WYDOBYCIA NA SEJSMICZNOŚĆ W KOPALNIACH WĘGLA KAMIENNEGO Lis Anna Lis Marcin Kowalik Stanisław 2 Streszczenie. W pracy przedstawiono rozważania dotyczące określenia zależności pomiędzy wydobyciem
Bardziej szczegółowoEnergia i moc krajowego systemu elektroenergetycznego w latach
Materiały XXX Konferencji z cyklu Zagadnienie surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej Zakopane, 9 12.10.2016 r. ISBN 978-83-62922-67-3 Zygmunt Maciejewski* Energia i moc krajowego systemu
Bardziej szczegółowoBADANIA RZECZYWISTYCH KOSZTÓW OBSŁUGI TECHNICZNEJ NOWOCZESNYCH KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH. Wstęp
Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCXLIII (2002) ZENON GRZEŚ BADANIA RZECZYWISTYCH KOSZTÓW OBSŁUGI TECHNICZNEJ NOWOCZESNYCH KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH Z Instytutu Inżynierii Rolniczej Akademii Rolniczej
Bardziej szczegółowoPODAŻ CIĄGNIKÓW I KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH W POLSCE W LATACH 2003 2010
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 3/2011 Jan Pawlak Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach Oddział w Warszawie PODAŻ CIĄGNIKÓW I KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH W POLSCE W LATACH 2003 2010 Streszczenie W
Bardziej szczegółowoOcena zasadności zmiany funkcji szybu L-VI kopalni Lubin
83 CUPRUM nr 4 (69) 2013, s. 83-89 Jerzy Grzesiński 1), Sławomir Hanzel 2), Marek Marzec 1), Zbigniew Sadecki 2) Ocena zasadności zmiany funkcji szybu L-VI kopalni Lubin Streszczenie Analiza programów
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZTWO OPOLSKIE SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA W LATACH 2002 2005
WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA W LATACH 2002 2005 URZ D MARSZA KOWSKI WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO Departament Rozwoju Regionalnego Referat Badañ i Analiz Strategicznych WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE
Bardziej szczegółowoAndrzej Janocha*, Teresa Steliga*, Dariusz Bêben* ANALIZA BADAÑ NIEKTÓRYCH W AŒCIWOŒCI ROPY NAFTOWEJ ZE Z O A LMG
WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 24 ZESZYT 1 2007 Andrzej Janocha*, Teresa Steliga*, Dariusz Bêben* ANALIZA BADAÑ NIEKTÓRYCH W AŒCIWOŒCI ROPY NAFTOWEJ ZE Z O A LMG W roku 2001 odkryto nowy obszar ropno-gazowy
Bardziej szczegółowoObowi¹zki przedsiêbiorcy i kierownika ruchu zak³adu górniczego w œwietle nowych uregulowañ prawnych wybrane zagadnienia
Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ Polskiej Akademii Nauk nr 85, rok 2013 Zbigniew KASZTELEWICZ*, Miranda PTAK** Obowi¹zki przedsiêbiorcy i kierownika ruchu zak³adu górniczego
Bardziej szczegółowoKomitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN. BAZA SUROWCOWA I ZAGROŻENIA DLA BEZPIECZEŃSTWA ENERGERYCZNEGO POLSKI
BAZA SUROWCOWA I ZAGROŻENIA DLA BEZPIECZEŃSTWA ENERGERYCZNEGO POLSKI Eugeniusz MOKRZYCKI Marek NIEĆ Krystian PROBIERZ Eugeniusz SOBCZYK 11 czerwca 2012 r. Kopaliny Złoża zagospodarowane Wydobycie zasoby
Bardziej szczegółowoPiece rozp³ywowe. www.renex.com.pl. Maschinen- und Vertriebs GmbH & Co.KG
Piece rozp³ywowe Maschinen- und Vertriebs GmbH & Co.KG Historia SMT W ci¹gu ponad dwadziestu lat od powstania firmy w 1987 roku, nasze rodzinne przedsiêbiorstwo sta³o siê œwiatowym liderem w produkcji
Bardziej szczegółowoKrzysztof Walczak* Wp³yw fuzji i przejêæ na zatrudnienie pracowników wybrane zagadnienia 1
Krzysztof Walczak* Wp³yw fuzji i przejêæ na zatrudnienie pracowników wybrane zagadnienia 1 Krzysztof Wp³yw fuzji Walczak i przejêæ uzje i przejêcia na zatrudnienie zak³adów pracowników... pracy maj¹ bardzo
Bardziej szczegółowoPRODUCTION HALL OFFER
PRODUCTION HALL OFFER 1. Name of production hall / Nazwa hali produkcyjnej Bałtowska 2. Location / Lokalizacja PRODUCTION HALL DATA Town / Street Miasto / Ulica Ostrowiec Świętokrzyski/Bałtowska Street
Bardziej szczegółowoWYROK z dnia 26 lipca 2011 r. I ACa 691/11
WYROK z dnia 26 lipca 2011 r. I ACa 691/11 Sk³ad orzekaj¹cy:ssa Roman Kowalkowski (przewodnicz¹cy) SSA Barbara Lewandowska SSA Ma³gorzata Idasiak-Grodziñska (sprawozdawca) Teza Dla ustalenia czy dosz³o
Bardziej szczegółowoByć albo nie być produktów strukturyzowanych na polskim
Być albo nie być produktów strukturyzowanych na polskim rynku Wall Street 2009 Robert Raszczyk Główny Specjalista Dział Instrumentów Finansowych, GPW Zakopane, 06.06.2009 Program Czy wciąż potrzebna edukacja?
Bardziej szczegółowoWp³yw op³at œrodowiskowych wynikaj¹cych z parametrów jakoœciowych wêgla na koszty produkcji energii elektrycznej
GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI Tom 27 2011 Zeszyt 1 ZBIGNIEW GRUDZIÑSKI* Wp³yw op³at œrodowiskowych wynikaj¹cych z parametrów jakoœciowych wêgla na koszty produkcji energii elektrycznej Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoSprawozdanie finansowe organizacji pozarządowej za 2015 rok. krok po kroku
Sprawozdanie finansowe organizacji pozarządowej za 2015 rok krok po kroku Kierownik Grupy Wydawniczej: Ewa Marmurska-Karpińska Wydawca: Justyna Jóźwiak Redaktor prowadzący: Marta Grabowska-Peda ISBN: 978-83-269-4706-3
Bardziej szczegółowoStruktura terminowa rynku obligacji
Krzywa dochodowości pomaga w inwestowaniu w obligacje Struktura terminowa rynku obligacji Wskazuje, które obligacje są atrakcyjne a których unikać Obrazuje aktualną sytuację na rynku długu i zmiany w czasie
Bardziej szczegółowoAnaliza techniczno-ekonomiczna op³acalnoœci nadbudowy wêglowej elektrociep³owni parowej turbin¹ gazow¹ i kot³em odzyskowym
Janusz Skorek, Jacek Kalina, Zak³ad Termodynamiki i Energetyki Gazowej Instytut Techniki Cieplnej, Politechnika Œl¹ska Ryszard Bartnik, NOVEL-Energoconsulting Wies³aw Sawicki, EC Elbl¹g Sp. z o.o. Analiza
Bardziej szczegółowoDoœwiadczenia zwi¹zane z energetycznym wykorzystaniem biogazu ze sk³adowisk odpadów komunalnych
POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 11 Zeszyt 2 2008 PL ISSN 1429-6675 Jerzy DUDEK*, Piotr KLIMEK* Doœwiadczenia zwi¹zane z energetycznym wykorzystaniem biogazu ze sk³adowisk odpadów komunalnych STRESZCZENIE. W
Bardziej szczegółowoOPŁACALNOŚĆ UŻYTKOWANIA MASZYN NABYTYCH Z DOTACJĄ
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 3/2008 Aleksander Muzalewski Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie OPŁACALNOŚĆ UŻYTKOWANIA MASZYN NABYTYCH Z OTACJĄ Streszczenie Opracowano
Bardziej szczegółowoaforementioned device she also has to estimate the time when the patients need the infusion to be replaced and/or disconnected. Meanwhile, however, she must cope with many other tasks. If the department
Bardziej szczegółowoZarządzanie wartością przedsiębiorstwa
Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa 3.3 Metody dochodowe Do wyceny przedsiębiorstwa stosuje się, obok metod majątkowych - metody dochodowe, często określane mianem metod zdyskontowanego dochodu ekonomicznego.
Bardziej szczegółowoTabela oprocentowania kredytów Rybnickiego Banku Spółdzielczego (obowiązuje dla kredytów udzielonych od dnia 05.03.2015 1 )
Załącznik do uchwały zarządu nr 204 /2015 z dnia 30.12.2015 r. wchodzi w życie z dniem 01.01.2016. r. Tabela kredytów Rybnickiego Banku Spółdzielczego (obowiązuje dla kredytów udzielonych od dnia 05.03.2015
Bardziej szczegółowoMarian Branny*, Bernard Nowak*, Bogus³aw Ptaszyñski*, Zbigniew Kuczera*, Rafa³ uczak*, Piotr yczkowski*
Górnictwo i Geoin ynieria Rok 33 Zeszyt 3 29 Marian Branny*, Bernard Nowak*, Bogus³aw Ptaszyñski*, Zbigniew Kuczera*, Rafa³ uczak*, Piotr yczkowski* WP YW PARAMETRÓW USTALONEGO PRZEP YWU DWUFAZOWEGO W
Bardziej szczegółowo============================================================================
Czy po fiskalizacji nale y rejestrowaæ sprzeda Autor: Sylwek - 2015/01/27 21:24 Czy zaraz po fiskalizacji nale y obowi±zkowo rejestrowaæ sprzeda na kasie? Za³o enia: 1. podatnik traci zwolnienie z obowi±zku
Bardziej szczegółowoFinancial support for start-uppres. Where to get money? - Equity. - Credit. - Local Labor Office - Six times the national average wage (22000 zł)
Financial support for start-uppres Where to get money? - Equity - Credit - Local Labor Office - Six times the national average wage (22000 zł) - only for unymployed people - the company must operate minimum
Bardziej szczegółowoAneks nr 2 do Prospektu Emisyjnego ACTION S.A. zatwierdzonego decyzj¹ KPWiG w dniu 21 czerwca 2006 r.
zatwierdzonego decyzj¹ KPWiG w dniu 21 czerwca 2006 r. str. 10, pkt 3.2. 3.2. Przyczyny oferty i wykorzystanie wp³ywów pieniê nych Wp³ywy z emisji Akcji Serii B Spó³ka przeznaczy na nastêpuj¹ce cele: 26
Bardziej szczegółowoukasz Habera*, Antoni Frodyma* ZABIEG PERFORACJI OTWORU WIERTNICZEGO JAKO CZYNNIK ODDZIA UJ CY NA WIELKOŒÆ SKIN-EFEKTU
WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 25 ZESZYT 2 2008 ukasz Habera*, Antoni Frodyma* ZABIEG PERFORACJI OTWORU WIERTNICZEGO JAKO CZYNNIK ODDZIA UJ CY NA WIELKOή SKIN-EFEKTU 1. WPROWADZENIE Ka dy zarurowany odwiert
Bardziej szczegółowoPODA I POPYT CI GNIKÓW ROLNICZYCH W POLSCE SUPPLY AND DEMAND IN POLAND TRACTORS. Wstêp. Cel i zakres badañ
STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom XII l zeszyt 4 393 Stanis³aw Zaj¹c *, Waldemar Izdebski **, Dariusz Kusz *** * Pañstwowa Wy sza Szko³a Zawodowa w Kroœnie, ** Politechnika
Bardziej szczegółowoZadania ćwiczeniowe do przedmiotu Makroekonomia I
Dr. Michał Gradzewicz Zadania ćwiczeniowe do przedmiotu Makroekonomia I Ćwiczenia 3 i 4 Wzrost gospodarczy w długim okresie. Oszczędności, inwestycje i wybrane zagadnienia finansów. Wzrost gospodarczy
Bardziej szczegółowoSPIS TREŒCI. (Niniejszy MSRF stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r. i póÿniej.
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 805 BADANIE POJEDYNCZYCH SPRAWOZDAÑ FINANSOWYCH ORAZ OKREŒLONYCH ELEMENTÓW, KONT LUB POZYCJI SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO UWAGI SZCZEGÓLNE (Niniejszy MSRF stosuje
Bardziej szczegółowoObliczanie ryzyka zagrożeń środowiska czynnikami górniczymi
Mat. Symp. str. 445 449 Elżbieta PILECKA Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków Obliczanie ryzyka zagrożeń środowiska czynnikami górniczymi Streszczenie Obliczanie i monitorowanie
Bardziej szczegółowo- Projekt umowy - UMOWA nr /2013
Zaù¹cznik nr 5 do SIWZ - Projekt umowy - UMOWA nr /2013 W dniu...2013 r. w Nowym S¹czu: pomiêdzy: Powiatowym Zarz¹dem Dróg w Nowym S¹czu 33-300 Nowy S¹cz, ul. Wiœniowieckiego 136 zwanym dalej ZAMAWIAJ
Bardziej szczegółowoWykorzystanie oceny zdrowia finansowego podmiotu do planowania finansowego na. J. Rogowska, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Wykorzystanie oceny zdrowia finansowego podmiotu do planowania finansowego na przykładzie organizacji pożytku publicznego działającej w charakterze hospicjum. J. Rogowska, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Bardziej szczegółowoInformacja dotycząca adekwatności kapitałowej HSBC Bank Polska S.A. na 31 grudnia 2010 r.
Informacja dotycząca adekwatności kapitałowej HSBC Bank Polska S.A. na 31 grudnia 2010 r. Spis treści: 1. Wstęp... 3 2. Fundusze własne... 4 2.1 Informacje podstawowe... 4 2.2 Struktura funduszy własnych....5
Bardziej szczegółowoPresentation of results for GETIN Holding Group Q Presentation for investors and analyst of audited financial results
Presentation of results for GETIN Holding Group Q1 2010 Presentation for investors and analyst of audited financial results Warsaw, 14 May 2010 Basic financial data of GETIN Holding Higher net interest
Bardziej szczegółowoCECHY TECHNICZNO-UŻYTKOWE A WARTOŚĆ WYBRANYCH TECHNICZNYCH ŚRODKÓW PRODUKCJI W ROLNICTWIE
Inżynieria Rolnicza 9(107)/2008 CECHY TECHNICZNO-UŻYTKOWE A WARTOŚĆ WYBRANYCH TECHNICZNYCH ŚRODKÓW PRODUKCJI W ROLNICTWIE Zbigniew Kowalczyk Katedra Inżynierii Rolniczej i Informatyki, Uniwersytet Rolniczy
Bardziej szczegółowoBariery szerszego wykorzystania instytucji upad³oœci konsumenckiej w Polsce Bariery szerszego wykorzystania instytucji upad³oœci konsumenckiej...
Marta Penczar * Marta Penczar Bariery szerszego wykorzystania instytucji upad³oœci konsumenckiej w Polsce Bariery szerszego wykorzystania instytucji upad³oœci konsumenckiej... Wstêp Instytucja upad³oœci
Bardziej szczegółowo