W WARSZAWIE. Sławomir Dudek KONDYCJA GOSPODARSTW DOMOWYCH III KWARTAŁ 2015 ISSN Badanie okresowe nr 92

Transkrypt

1 Instytut Rozwoju Gospodarczego SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE Sławomir Dudek KONDYCJA GOSPODARSTW DOMOWYCH III KWARTAŁ 5 ISSN Badanie okresowe nr 9

2 BADANIA KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ INSTYTUTU ROZWOJU GOSPODARCZEGO SGH Rada Programowa: Elżbieta Adamowicz (przewodnicząca), Joanna Klimkowska (sekretarz) Marco Malgarini, Gernot Nerb, Ataman Ozyildirim, Janusz Stacewicz, István János Tóth Komitet Redakcyjny i adres Redakcji: Konrad Walczyk (redaktor naczelny) Sławomir Dudek Alina Gołębiewska ul. Rakowiecka, -5 Warszawa Wydawnictwo: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie al. Niepodległości 6, -55 Warszawa Wersja elektroniczna czasopisma jest wersją pierwotną Publikacja została zrecenzowana zgodnie z wytycznymi MNiSW Copyright by Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 5 Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. ISSN Nr rej. PR 898 Prenumerata: Informacje dotyczące zamówień na prenumeratę pliku pdf znajdują się na stronie

3 SPIS TREŚCI WSKAŹNIK KONDYCJI GOSPODARSTW DOMOWYCH IRG SGH... SYNTEZA WYNIKÓW... 5 SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADANIA Zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych diagnoza Zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych prognoza.... Ogólna sytuacja ekonomiczna Polski diagnoza.... Ogólna sytuacja ekonomiczna Polski prognoza Koszty utrzymania diagnoza Zmiany cen prognoza Bezrobocie w kraju prognoza Zakupy dóbr trwałego użytku diagnoza Zakupy dóbr trwałego użytku prognoza Oszczędności diagnoza Oszczędności prognoza Obecna kondycja finansowa gospodarstw domowych.... Stopa oszczędności.... Zakup samochodu - prognoza Zakup domu lub mieszkania - prognoza Remont domu lub mieszkania - prognoza Pytanie specjalne: obawy przed kryzysem... 5 STRUKTURA PRÓBY WEDŁUG CECH RESPONDENTÓW... 6 METODOLOGIA I ORGANIZACJA BADANIA... 7 ANEKS. Wzór ankiety... 9

4 WSKAŹNIK KONDYCJI GOSPODARSTW DOMOWYCH IRG SGH Średnia arytmetyczna z sald: oceny przyszłej sytuacji finansowej (pyt. ), oceny przyszłej ogólnej sytuacji ekonomicznej (pyt. ), oczekiwanej zmiany poziomu bezrobocia (pyt. 7) ze znakiem ujemnym, oceny przyszłej skłonności do oszczędzania (pyt. ) IRGKGD szereg wygładzony średnia salda składowe Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. zmiana sytuacji finansowej - prognoza -6,5-5, -6,5 -,5-9, -9,. ogólna sytuacja ekonomiczna Polski - prognoza -9, -, -, -, -, -6,. bezrobocie w kraju - prognoza, 5,, 7,8 6,7,. oszczędności - prognoza -5,8-5,5-5, -5, -7,8-5,7 IRGKGD (+-+)/ -, -8, -7,6-9,5-9,5 -, -9, -9, -5, -6, -, -, -, -6,7-5, -5,7-7,8-5,5 -, IRGKGD -9,5-8, Q 5 Q 5 Q ,,, -,9 -,8 Q Q Q 5 Q 5 Q 5 IRGKGD

5 5 SYNTEZA WYNIKÓW W lipcu 5 r. nastroje polskich gospodarstw domowych nieco się pogorszyły, po znaczącym wzroście w poprzednim kwartale. Wskaźnik kondycji gospodarstw domowych IRG SGH (IRGKGD) zmniejszył o,8 pkt. (po poprawie w Q 5 r. o pkt.). Pogorszyły się wszystkie cztery składowe wskaźnika. W największym stopniu do zmniejszenia nastrojów przyczyniły się obawy przed bezrobociem i prognoza zdolności do oszczędzania. Oceniając wyniki obecnego kwartału należy mieć jednak na uwadze, że w poprzednim badaniu mieliśmy do czynienia ze skokowym, znaczącym wzrostem wartości wskaźnika IRGKGD, aż o pkt. Obserwowany obecnie spadek jest dużo mniejszy i może być efektem wysokiej bazy w poprzednim badaniu. Wartość wskaźnika wygładzonego (oczyszczonego z wahań sezonowych) nadal ukazuje wyraźny trend wzrostowy, co zapowiada dodatnią dynamikę konsumpcji w kolejnych kwartałach. Oceny odnoszące się do przyszłej sytuacji finansowej gospodarstwa domowego (w nadchodzących miesiącach) pozostały na poziomie zbliżonym do poprzedniego badania. Oceny bieżącej sytuacji uległy pogorszeniu, choć jest to korekta po bardzo wysokiej poprawie w poprzednim badaniu. Saldo jest wciąż wyższe niż w I kwartale br. Wskaźniki wygładzone nadal ukazują wyraźną tendencję wzrostową ocen sytuacji finansowej. W przypadku ocen bieżącej oraz przyszłej sytuacji gospodarczej nadal utrzymuje się wyraźna tendencja wzrostowa wskaźników oczyszczonych z wahań krótkookresowych. Wskaźnik surowy odnoszący się do bieżącej sytuacji uległ poprawie o ok. pkt., a prognostyczny zmniejszył się jedynie o ok.,7 pkt. mimo dość dużych wzrostów zanotowanych przed kwartałem (o 9- pkt.). W bieżącym badaniu mieliśmy do czynienia z zahamowaniem spadków w zakresie oceny kosztów utrzymania i przyszłej inflacji, choć wskaźniki wygładzone nadal są w trendzie spadkowym. Saldo odnoszące się do pytania o bieżące koszty utrzymania zwiększyło się o ok. 6 pkt., a saldo oczekiwań inflacyjnych aż o 8 pkt. Jest to zapewne odzwierciedleniem stopniowo ustępującej deflacji oraz pewnych obaw dotyczących wpływu suszy na rynek rolny w Polsce. Wyniki należy interpretować dosyć ostrożnie, gdyż trudno ocenić jeszcze, czy jest to trwałe odwrócenie tendencji. W przypadku ocen przyszłego bezrobocia mieliśmy do czynienia ze wzrostem salda o ok. 5,6 pkt. Jest do dosyć zaskakujący wynik w świetle dobrych danych z rynku pracy. Może to być spowodowane efektem bazy z poprzedniego kwartału, kiedy zanotowaliśmy ogromy, bowiem aż o ponad pkt., spadek salda. Wartość salda pozostaje więc nadal na najniższym poziomie od 8 r., a obawy przed bezrobociem są znacząco mniejsze niż przed rokiem i na początku br. W trzecim kwartale oceny w zakresie bieżącego klimatu do zakupu dóbr trwałych uległy poprawie. Saldo zwiększyło się o ok. pkt. i ukształtowało się na dodatnim poziomie po raz pierwszy od 8 r. Jednak w przypadku prognozy wydatków na dobra trwałe zanotowano spadek ocen po bardzo wyraźnej poprawie nastrojów w poprzednim badaniu. Saldo powróciło do średnich poziomów z początku roku. Także w ujęciu średniookresowym mamy do czynienia z trendem horyzontalnym.

6 6 W przypadku pytania dotyczącego klimatu do oszczędzania saldo zmniejszyło się po dość znacznej poprawie w poprzednim badaniu. Opinie w tym zakresie charakteryzują się w ostatnich kwartałach dużą zmiennością, choć można zaobserwować lekką tendencję wzrostową wskaźnika wygładzonego. W przypadku oceny prawdopodobieństwa zaoszczędzenia jakichkolwiek kwot pieniędzy w najbliższych miesiącach również zanotowano w bieżącym badaniu niewielką korektę w dół, jednak opinie w tym zakresie od wielu kwartałów są w wyraźnym trendzie wzrostowym, który nie uległ zmianie w bieżącym badaniu. Saldo zbilansowania bieżących dochodów i wydatków gospodarstwa domowego utrzymało się na wysokim, dodatnim poziomie (ok. pkt.), choć jest nieco niższe niż przed kwartałem. Odsetek gospodarstw domowych, które nieco oszczędzają, jest na bardzo wysokim poziomie, ok. 5 %. Zmalał odsetek tych, którzy dużo oszczędzają, z 5,7 % do,7 %. Wśród oszczędzających dominują gospodarstw domowe, które odkładają mniej niż % dochodów; jest ich ok. 59 %. Drugą grupą stanowią gospodarstwa domowe odkładające między a % swoich dochodów; jest ich 6 %. Tych, którzy mogą odkładać ponad %, jest ok. 5,6 %. Średnia stopa oszczędności to ok. %. W bieżącym badaniu saldo odpowiedzi na pytanie o prawdopodobieństwo zakupu samochodu w kolejnych miesiącach zmalało o ok. pkt. wobec poprawy w poprzednim badaniu o ok. 6 pkt. Saldo nadal jest na względnie wysokim poziomie. Obecnie ok. 8 % respondentów ocenia prawdopodobieństwo zakupu samochodu jako bardzo duże lub dość duże. Saldo pytania o planowany zakup lub budowę domu/mieszkania w następnych miesiącach po raz trzeci z rzędu wzrosło; tym razem o ponad pkt. Odsetek tych, którzy planują wydatki mieszkaniowe, wynosi obecnie prawie 9 % (wobec ok. 5 % w 8 r.). W przypadku wydatków remontowych nastroje poprawiły się o ok. 5,5 pkt. Wskaźnik wygładzony wykazuje tendencję wzrostową. W lipcowej edycji badania kondycji gospodarstw domowych zadaliśmy respondentom następujące pytanie: Czy obawiacie się Państwo wpływu sytuacji w strefie euro w związku z możliwą niewypłacalnością Grecji i jej ewentualnym wyjściem ze strefy euro na Waszą kondycję finansową. Podobne pytanie zadano respondentom w styczniu r. oraz w latach -. W latach 8-9 pytanie było bardziej generalne i dotyczyło wpływu zawirowań na światowych rynkach finansowych. W kwietniu r. pytanie dotyczyło wpływu sytuacji na Ukrainie. Uzyskane wyniki pokazują, że poziom obaw jest najniższy od wielu lat, mimo że napięcie związane z wystąpieniem Grecji ze strefy euro w ostatnim okresie było ogromne. Obecnie ok. 6 % respondentów obawia się negatywnych konsekwencji niewypłacalności Grecji. W styczniu r. było to ok. 8 % (w kwietniu r. odnośnie do wpływu sytuacji na Ukrainie ponad 5 %), w r. ponad 6 %, a w r. nawet ponad 69 %. W porównaniu do sytuacji sprzed roku odsetek, tych którzy bardzo się obawiają skutków kryzysu greckiego zmniejszył się z 6,8 % do 6, %. Zmalał również odsetek tych, którzy trochę obawiają się wpływu kryzysu na ich finanse; obecnie takich respondentów jest 9,5 % wobec, % w styczniu ub.r. (w pytaniu o skutki sytuacji na Ukrainie było to nawet 5,9 %). Warto przypomnieć, że w r., kiedy obawy osiągnęły punkt kulminacyjny, duże obawy wyrażało aż %, a małe obawy prawie 5 %.

7 7 Równolegle do osłabienia się obaw zwiększył się odsetek tych, którzy w ogóle nie obawiają się kryzysu; jest ich 9, % wobec,5 % w styczniu r. Ten odsetek jest najwyższy od 8 r. Odsetek gospodarstw domowych niemających lub niepotrafiących wyrazić swoich opinii w tej kwestii wyniósł,9 % wobec ok. % w badaniu kwietniowym. SUMMARY In the rd quarter of 5 sentiments of Polish households slightly worsened, after a significant increase in the previous quarter. The IRG SGH consumer confidence indicator (IRGKGD) decreased by.8 pts (after a rise in Q 5 by pts). All four components of the indicator declined. An increase in fears of unemployment and the low expected capacity to save contributed the greatest to the deterioration in sentiments. Assessing the results of the July survey we should bear in mind that one quarter earlier a significant increase of IRGKGD (ca. points) was recorded. The decline noted in Q 5 was much smaller and can be explained by the high-base effect. The smoothed indicator continues to clearly show an upward trend that foreshadows growth in consumption in the coming quarters. Households assessments relating to their future financial situation (in the coming months) remained at a similar level to the previous one (recorded in April). On the other hand, assessments of current financial situation deteriorated. This was a correction after very high improvement reported by the previous survey. The balance remained higher than in the first quarter of 5. The trend of the state and expectations balances are still positive. The same holds for assessments of current and future performance of the Polish economy. The survey shows that a decline in costs of living and assessments of future inflation, reported for several recent quarters, finally stopped (however, the smoothed indicators are still in a downward trend). The balance of current costs of living increased by approx. 6 points, and the balance of inflation expectations went 8 points up. It is probably a reflection of the outgoing gradual deflation and a sign of fears associated with impact of the summer drought on the agricultural market in Poland. The results should be interpreted cautiously as it is yet difficult to assess whether we are facing a trend reversal. The budgets of households are still relatively balanced. There is a sizable group of consumers which are capable to save. Forecasts of saving ability are exhibiting an upward trend. The percentage of households that "somewhat save" is at a very high level, approx. 5%. Decreased the percentage of those who "save a lot", from 5.7% to.7%. Among the savers prevail those who save less than % of income (there are approx. 59% of them). The second largest group are respondents saving between and % (there are 6% of them). And those who can save more than % constitute approx. 5.6% of the sample. The average savings rate is approx. %. In the July edition of the household survey we asked respondents the following question: "Are you afraid of an impact of the current situation in the euro zone due to possible insolvency of Greece and its possible exit from the euro zone on your financial condition?". A similar question was asked to households in January and in years -. The

8 8 results show that the level of concern is the lowest in many years despite the tension associated with the risk of Greece leaving the euro zone was enormous recently.

9 . Zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych diagnoza 9 Jak oceniacie Państwo obecną sytuację finansową swego gospodarstwa domowego w porównaniu z sytuacją sprzed miesięcy? zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych stan szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. poprawiła się bardzo,,6,7,,,. poprawiła się trochę,8,,5, 7, 9,7. bez zmian, 7,7 8,9 5,9 5, 5,7. pogorszyła się trochę,8 6,,8 5,,, 5. pogorszyła się bardzo,,,,5 6, 9, saldo (+,5 -,5-5) -, -9,6-6, -6, -,7 -,7 5,,,6 9,7 7,, 5,7 5, 7,7,, 6, 9, 6,, 6 Q 5 Q 5 Q 6 5,7 9,5 5,9 5,8,6 6,7,,9,9 5,,,7 Q Q Q Q 5 Q 5 Q

10 . Zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych prognoza Jak przypuszczalnie zmieni się sytuacja finansowa Państwa gospodarstwa domowego w następnych miesiącach? zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. poprawi się bardzo,,8,8,8,,. poprawi się trochę,6 5,9,6,,9 5,. bez zmian 6,9 5,6 5,8 5, 56, 5,. pogorszy się trochę 7,9 7, 6, 5,, 9, 5. pogorszy się bardzo,5,6,5,8 5, 9, saldo (+,5 -,5-5) -6,5-5, -6,5 -,5-9, -9, 5,,,8 5,,9 5,9 5, 56, 5,6 9,, 7, 9, 5,,6 6 Q 5 Q 5 Q 6 5 8, 7,7 6,7 7, 8,7 8,,7 8, 6,8 7, 5,,5 Q Q Q Q 5 Q 5 Q

11 . Ogólna sytuacja ekonomiczna Polski diagnoza Jak zmieniła się, Państwa zdaniem, ogólna sytuacja ekonomiczna Polski w ostatnich miesiącach? ogólna sytuacja ekonomiczna Polski stan szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. poprawiła się bardzo,,,5,,6,. poprawiła się trochę 8,6,5 5, 5,6 6,6,7. bez zmian 6,, 5,,9, 6,8. pogorszyła się trochę,7, 5,7 8,8,9,5 5. pogorszyła się bardzo,,7,8,7 9,8, saldo (+,5 -,5-5) -, -7, -,6-6, -6, -5, 5,,6,,7 6,6,5 6,8,,,5,9,, 9,8,7 5 Q 5 Q 5 Q 655, 5,8 5,5 9,5 5,7,5,7 7,,9 5,5 5,6 8,7 Q Q Q Q 5 Q 5 Q

12 . Ogólna sytuacja ekonomiczna Polski prognoza Jak, Państwa zdaniem, zmieni się ogólna sytuacja ekonomiczna Polski w następnych miesiącach? ogólna sytuacja ekonomiczna Polski przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. poprawi się bardzo,,,5,,,7. poprawi się trochę, 7, 5,8 6,7 9,,5. bez zmian, 9,7 6,,7,6,8. pogorszy się trochę, 9, 5,,9 6,,9 5. pogorszy się bardzo,7,8, 5,8,, saldo (+,5 -,5-5) -9, -, -, -, -, -6, 5,7,,,5 9, 7,,8,6 9,7,9 6, 9,,,,8 5 Q 5 Q 5 Q 7 57, 6 5 9,6 7,5, 5, 7,6, 9,8 7, 6, 7,7,6 Q Q Q Q 5 Q 5 Q

13 5. Koszty utrzymania diagnoza Czy w porównaniu z sytuacją sprzed miesięcy koszty utrzymania w skali kraju są, Państwa zdaniem, teraz:...? koszty utrzymania stan szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. wyraźnie dużo wyższe 6,5,8 6, 8,, 5,. znacznie wyższe 6,9, 8, 7,6,,. nieco wyższe,,5,5 6,9 7,7,8. takie same,,,,6,6 8,5 5. niższe,,, 5,7,5, saldo (+,5 -,5-5) 7, 7,7 -,6 -, -7,6 -,6 5 5,,,8,,,,8 7,7,5 8,5,6,,,5, 5 Q 5 Q 5 Q 6 5 8,,8 7,,,,, 5,,5 5,9, 6,5 Q Q Q Q 5 Q 5 Q

14 6. Zmiana cen prognoza Porównując z tym co dzieje się teraz, czy sądzą Państwo, że w najbliższych miesiącach w skali kraju:...? zmiany cen przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. wzrost cen będzie szybszy 7, 5,8 9,9,, 6,. ceny wzrastać będą tak samo 7,6 7, 5,5 7, 7,,. ceny wzrastać będą wolniej,9,9 7,, 8,9,7. ceny będą mniej więcej takie same,6 5,6 5, 5, 8,9 9,5 5.ceny nieco zmaleją,6,6,5,7,8, saldo (+,5 -,5-5) 8,6 5,9 7,6,,6,6 5 6,, 5,8, 7, 7,,7 8,9,9 9,5 8,9 5,6,,8,6 5 Q 5 Q 5 Q 7 66,8 6,9 59, 5 55, 5, 7,,7 7, 9,9 6, 7,5, Q Q Q Q 5 Q 5 Q

15 5 7. Bezrobocie w kraju prognoza Jak zmieni się, zdaniem Państwa, bezrobocie w kraju w następnych miesiącach? bezrobocie w kraju przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. gwałtownie wzrośnie 8,7,7 8,7 5,,9,. nieznacznie wzrośnie 8,5,9, 8,7,,. pozostanie takie samo 7,,8 6,,9 6,6,7. nieznacznie zmaleje 5,6,7,6, 7, 8, 5. gwałtownie zmaleje,,,,,, saldo (+,5 -,5-5), 5,, 7,8 6,7, 5,,9,7,,,9,7 6,6,8 8, 7,,7,,, 5 Q 5 Q 5 Q 6 5 5,6 5, 7,,9 8,8 6, 7, 8,5 5,8,7,7, Q Q Q Q 5 Q 5 Q

16 8. Zakupy dóbr trwałego użytku diagnoza 6 Czy sądzą Państwo, że obecnie korzystnie jest kupować dobra trwałego użytku (meble, sprzęt RTV, pralkę, kuchenkę, lodówkę)? zakupy dóbr trwałego użytku stan szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. tak, teraz właśnie jest odpowiedni czas,, 8,,,,. obecny czas nie jest na to ani dobry, ani zły 7, 76,5 8, 7,9 76,8 7,. nie, nie jest to czas odpowiedni 5,5,,,7,, saldo (-) -5, -,7 -, -, -,7,,,, 7, 76,8 76,5,,, 6 8 Q 5 Q 5 Q ,5,,,7,,,,,, 8,, Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5

17 9. Zakupy dóbr trwałego użytku prognoza 7 Czy sądzą Państwo, że Wasze wydatki na zakupy dóbr trwałego użytku w następnych miesiącach będą w porównaniu z tego typu wydatkami w poprzednich miesiącach:...? zakupy dóbr trwałego użytku przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. dużo większe 7, 8, 7,5 6, 5, 7,9. nieco większe 5,6,9,9,,,8. podobne,,7 5,5 5, 5,8,. nieco mniejsze,7,5,5, 9,8 6,8 5. dużo mniejsze,,5,6,, 9, saldo (+,5 -,5-5) -,7 -, -, -8,8 -,8 -,7 5 7,9 5, 8,,8,,9, 5,8,7 6,8 9,8,5 9,,,5 6 Q 5 Q 5 Q 6 5 7, 5,9,9,,,9 5,,7,, 9,8 7,6 Q Q Q Q 5 Q 5 Q

18 8. Oszczędności diagnoza Czy, uwzględniając ogólną sytuację ekonomiczną Polski, Państwa zdaniem obecnie jest:...? oszczędności stan szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. bardzo dobry czas, aby oszczędzać 6,, 6,6,5 5,6,7. dobry czas, aby oszczędzać 9,, 5,, 8,6 5,. raczej niekorzystny czas, aby oszczędzać 7,7 5,,5,5, 6,. bardzo niekorzystny czas, aby oszczędzać 6,9, 6,,7, 5, saldo (+,5 -,5 -) -,8 -, -8, -8,8 -,7 -,,7 5,6, 5, 8,6, 6,, 5, 5,,, 6 Q 5 Q 5 Q 87,5 7,9 75, 7, 68,5 7 65,8 6 5,,5 8,7 5,5 5,,8 Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5 + +

19 9. Oszczędności prognoza Jakie jest prawdopodobieństwo, że w następnych miesiącach zdołacie Państwo zaoszczędzić jakiekolwiek pieniądze:...? oszczędności przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. bardzo duże,7,9,9, 6,,. dość duże,,8,5 9,7, 9,7. znikome 5,5 6,9 6,6 7, 9, 5,5. żadne,8 7, 8, 8,9,7 5,6 saldo (+,5 -,5 -) -5,8-5,5-5, -5, -7,8-5,7,,9 6, 86, 9 8 8, 8,6 86, 8,6 86, 9,7,,8 5,5 9, 6,9 5,6,7 7, 6 Q 5 Q 5 Q 7 6 5,7 5,7 5,, 6,, Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5 + +

20 . Obecna kondycja finansowa gospodarstw domowych Która z poniżej wymienionych sytuacji najlepiej opisuje obecną sytuację finansową Państwa gospodarstwa domowego:...? obecna kondycja finansowa gospodarstw domowych szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. wpadamy w długi 5,9, 5,6 8,,,7. przejadamy nasze oszczędności 9,, 9,9 7, 9,5 9,. nasz dochód z trudem starcza 5,8 6,9 5, 56, 5, 8,6. nieco oszczędzamy,9 9, 9, 6,5, 5, 5. dużo oszczędzamy,,7,,7 5,7,7 saldo (5+,5 -,5 -) 6,, 6,,9,, 5,7,, 9, 9,5, 8,6 5, 6,9 5,, 9,,7 5,7,7 6 Q 5 Q 5 Q 6 5 6,9 7,7,,, 8,, 5, 5,5 5,7,,7 Q Q Q Q 5 Q 5 Q

21 . Stopa oszczędności Jaki procent swoich miesięcznych dochodów przeznaczyli Państwo w tym i poprzednim miesiącu na oszczędności?,,5,,5, 9,5 9, 8,5 8, Q Q Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5 stopa oszczędności warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. więcej niż % dochodów,6 5,,8 5, 9, 5,6. od % do % dochodów,9 8,6 6, 9, 7,6 9,5. od do % dochodów,9 7,,,,5 6,. mniej niż % dochodów 77,6 58,7 59,8 6, 59,8 58,9 saldo (,5+,5+,5+,5) 8,5,,,9,6, 9 5,6 9, 5, 9,5 7,6 8, ,6 58,7 59,8 6, 59,8 58,9 6,,5 7, 58,9 59,8 58,7 6 8, 7,, 6,,5,9 8,55 9,9 6,6 7,56 9,5,9 9,8,57 5,5,8 5, 5,57 Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5 Q 5 Q 5 Q

22 . Zakup samochodu prognoza Jakie jest prawdopodobieństwo, że w następnych miesiącach kupicie Państwo samochód? zakup samochodu - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. bardzo duże,9,6,, 5,,. dość duże,5,,,,7 6,. niewielkie, 9, 6,9 5,6 6,7,9. zdecydowanie żadne 8,6 78, 9, 8, 76, 79,9 saldo (+,5 -,5 -) -85,9-86, -9,6-8,8-78,7-8,6, 5,,6 95,6 97, 97, 95,6 9, 9,7 6,,7,,9 6,7 9, ,9 76, 78, 6 8 Q 5 Q 5 Q,,6,8, 6,9 8, Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5 + +

23 5. Zakup domu lub mieszkania prognoza Czy planujecie Państwo w następnych miesiącach kupić lub budować dom? zakup domu lub mieszkania - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. zdecydowanie tak,,9,5,6,,. możliwe, 6,6,,5 5, 5,6. raczej nie 7,7 8,5 8,7 9,8 9,6 6,6. zdecydowanie nie 86,5 8,9 86,5 86, 8, 8,5 saldo (+,5 -,5 -) -86, -8,9-88, -88, -85, -8,8,,,9 9, 9,5 95, 95,9 9,7 9, 5,6 5, 6,6 6,6 9,6 8, ,5 8, 8,9 6 8 Q 5 Q 5 Q 8,5 5,9,7, 6, 8,9 Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5 + +

24 6. Remont domu lub mieszkania prognoza Jakie jest prawdopodobieństwo, że w następnych miesiącach poniesiecie Państwo duże wydatki na podniesienie standardu lub remont zajmowanego domu, mieszkania? remont domu lub mieszkania - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5. bardzo duże,6,5,5 7,,9 7,8. dość duże 8, 8,, 8, 9,9,8. niewielkie 7,6, 8,7 8,,9 7,. zdecydowanie żadne 5,7 5, 57,7 6, 5, 5, saldo (+,5 -,5 -) -6,8-6, -6, -5, -6, -5,5,9,5 7,8 88, 9 87, 86, 8 8,6 86, 8,,8 9,9 8, 7,,9, 5, 5, 5, 6 Q 5 Q 5 Q ,6,8,9,6 5,,7 Q Q Q Q 5 Q 5 Q 5 + +

25 7. Pytanie specjalne: obawy przed kryzysem 5 Czy obawiacie się Państwo wpływu sytuacji w strefie euro w związku z możliwą niewypłacalnością Grecji i jej ewentualnym wyjściem ze strefy euro na Waszą kondycję finansową? Okres badania bardzo się obawiamy, gdyż może to poważnie pogorszyć naszą sytuację finansową trochę się obawiamy Warianty odpowiedzi nie obawiamy się, gdyż nie będzie to miało żadnych lub znikome konsekwencje dla naszych finansów nie mam zdania, gdyż nie jesteśmy w stanie określić skutków tych zawirowań dla naszych finansów 8,5, 9,7,8 9 8, 8,8,,7 97 6,7,8 8,, 7 8,9,,6 7,5 7 9, 9, 8,,,,8, 7,5,7 5,9 8,8,6 6,8,,5, 6, 5,9,, 57 6,5 9,5 9,,9

26 STRUKTURA PRÓBY WEDŁUG CECH RESPONDENTÓW (próba ważona) 6 Cechy gospodarstwa domowego Q 5 Q 5 Liczba respondentów Głównym źródłem dochodów gospodarstw domowego jest praca najemna na stanowisku robotniczym 7, 9, praca najemna na stanowisku nierobotniczym,8, praca w rolnictwie 5,, praca na własny rachunek 6,5,5 emerytura lub renta, 5,6 inne źródła 6,8,6 Dochód gospodarstwa na jedną osobę wynosi mniej niż 55 zł 6,,6 od 55 do 75 zł 5,, od 75 do zł, 5, od do zł,, więcej niż zł 5, 5,8 Gospodarstwo składa się z osoby,9 5,5 osób,8 8,8 osób 9,6, osób 7,5,8 5 osób,9 8, 6 i więcej osób, 5, Liczba dzieci do lat 8 i pozostających na całkowitym utrzymaniu,9,9 7,5 8,5 5,9,7,7, 5 i więcej,, 5,8 5, Gospodarstwo domowe znajduje się w wielkim mieście ( tys. mieszkańców i więcej) 6,5 8,8 średnim mieście (od do tys. mieszkańców) 9,, małym miasteczku (do tys. mieszkańców),5,6 na wsi 8,,5 Wykształcenie wypełniającego (ukończone) wyższe,5 8,6 średnie,8 8,9 zawodowe,, podstawowe,5 9, Wiek wypełniającego 6-9 7, 6,8-9,, 5-6,8, , 7,5

27 7 METODYKA I ORGANIZACJA BADANIA Badanie kondycji gospodarstw domowych prowadzone jest przez Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej (IRG SGH) co kwartał od 99 r. Badanie to było zapoczątkowane i prowadzone w latach 99- przez prof. dr hab. Katarzynę Duczkowską-Małysz i prof. dr hab. Jerzego Małysza, którzy opracowali autorską ankietę prasową wykorzystywaną do badania opinii gospodarstw domowych w latach Jest to badanie ankietowe, prowadzone metodą testu koniunktury. W latach do badania wykorzystywano ankietę zamieszczaną w tygodniku Kobieta i Życie. Na początku 996 r. kwestionariusz ankiety został zharmonizowany z testem konsumenckim stosowanym w krajach Unii Europejskiej. Do 999 r. publikowany był on w tygodniku "Tina". Od r. ankieta prasowa została zastąpiona ankietą pocztową, rozsyłaną do reprezentatywnej próby. Obecna ankieta zawiera 5 opiniotwórczych pytań stałych (które pochodzą z kwestionariusza UE). Dodatkowo w ankiecie zamieszczane są opiniotwórcze pytania specjalne, które odnoszą się do bieżących zjawisk ekonomicznych, istotnych z punktu widzenia zachowań gospodarstw domowych. Ponadto zawiera ona 7 pytań metrycznych odnośnie cech gospodarstwa domowego. Pytania o opinię w ankiecie odnoszą się do ocen bieżącej sytuacji gospodarstwa domowego (w większości przypadków w porównaniu do sytuacji sprzed miesięcy) lub mają charakter prognostyczny na następnych miesięcy. Zgodnie z powszechnie stosowaną metodologią ankieta przeprowadzana jest zawsze w pierwszym miesiącu kwartału (styczeń, kwiecień, lipiec, październik). Dla każdego stałego pytania o opinię ankiety oprócz wskaźników struktury obliczane są, po usunięciu odpowiedzi nie wiem, syntetyczne wskaźniki bilansowe tzw. salda. Generalna zasada polega na obliczeniu różnicy odsetków odpowiedzi pozytywnych i negatywnych. Obliczenia sald dokonuje się poprzez przyjęcie przy zliczaniu wyników odpowiednich wag dla różnych wariantów odpowiedzi w poszczególnych pytaniach. Polega to na przyjęciu dla poszczególnych pytań wagi, dla wariantu bardzo pozytywnego, wagi,5 dla pozytywnego, minus,5 dla negatywnego, minus, dla wariantu bardzo negatywnego. Pozostałe warianty mają wagę,. W tabeli poniżej przedstawiono zestawienie wag poszczególnych wariantów przy obliczaniu salda dla pytań opiniotwórczych bieżącego kwestionariusza. Wzór kwestionariusza zamieszczono w załączniku. Dodatkowo w celu zapewnienia reprezentatywności wyników w skali kraju, jednostkowe odpowiedzi są ważone według cech respondenta. Jako cechy wagowe przyjęto wiek i wykształcenie respondenta. Wszystkie statystyki bilansowe przyjmują wartości w przedziale od, do +,. Wartość ujemna wskaźnika oznacza, że przeważają opinie negatywne odnośnie badanego zjawiska, a wartość dodatnia że przeważają opinie pozytywne. Przy czym należy podkreślić, że polskie społeczeństwo charakteryzuje się w swych opiniach stosunkowo stabilnym, nadmiernym pesymizmem. Wobec powyższego interpretacja wyników badania kondycji gospodarstw powinna odnosić się w dużym stopniu również do zmian wskaźników bilansowych na przestrzeni czasu, a nie jedynie ich znaku i poziomu. Przykładowo zmniejszanie ujemnej statystki bilansowej w czasie należy interpretować jako poprawę nastrojów i na odwrót.

28 8 Na podstawie sald prognostycznych obliczany jest syntetyczny wskaźnik sytuacji gospodarstw domowych wskaźnik kondycji gospodarstw domowych IRG SGH który jest średnią arytmetyczną z sald: oceny przyszłej sytuacji finansowej (pyt. ), oceny przyszłej ogólnej sytuacji ekonomicznej (pyt. ), oczekiwanej zmiany poziomu bezrobocia (pyt. 7) ze znakiem ujemnym, oceny przyszłej skłonności do oszczędzania (pyt. ). Barometr również przyjmuje wartości w przedziale od, do minus, i ma podobną interpretację jak wskaźniki bilansowe. Wartości sald dla poszczególnych pytań oraz wskaźnik IRGKGD są wygładzane poprzez zastosowanie -kwartalnej, scentrowanej średniej ruchomej. W przypadku obliczania średniej ruchomej dla ostatniej obserwacji zakłada się utrzymanie wartości z ostatniego badania dla brakującego kwartału. Zestawienie wag poszczególnych wariantów przy obliczaniu salda dla pytań opiniotwórczych. Pytanie Warianty odpowiedzi / wagi 5 6,,5, -,5 -,,,,5, -,5 -,,,,5, -,5 -,,,,5, -,5 -,, 5,,5, -,5 -,, 6,,5, -,5 -,, 7,,5, -,5 -,, 8,, -,, - - 9,,5, -,5 -,,,,5 -,5 -,, -,,5 -,5 -,, - -, -,5,,5,,,,5 -,5 -,, -,,5 -,5 -,, - 5,,5 -,5 -,, -

29 9 ANEKS. Wzór ankiety bazowej Badanie opinii (zakreśl kółkiem właściwy numer odpowiedzi). Jak oceniacie Państwo obecną sytuację finansową swego gospodarstwa domowego w porównaniu z sytuacją sprzed miesięcy: Jak - przypuszczalnie - zmieni się sytuacja finansowa Państwa gospodarstwa domowego w następnych miesiącach: Jak zmieniła się, Państwa zdaniem, ogólna sytuacja ekonomiczna Polski w ostatnich miesiącach: Jak, Państwa zdaniem, zmieni się ogólna sytuacja ekonomiczna Polski w następnych miesiącach: Czy w porównaniu z sytuacją sprzed miesięcy koszty utrzymania w skali kraju są, Państwa zdaniem, teraz: Porównując z tym, co dzieje się teraz, czy Państwo sądzą, że w najbliższych miesiącach w skali kraju: Jak zmieni się, zdaniem Państwa, bezrobocie w kraju w następnych miesiącach: Czy sądzą Państwo, że obecnie korzystnie jest kupować dobra trwałego użytku (meble, sprzęt RTV, pralkę, kuchenkę, lodówkę):. poprawiła się bardzo. poprawiła się trochę. bez zmian. pogorszyła się trochę 5. pogorszyła się bardzo 6. nie wiem poprawi się bardzo. poprawi się trochę. bez zmian. pogorszy się trochę 5. pogorszy się bardzo 6. nie wiem poprawiła się bardzo. poprawiła się trochę. bez zmian. pogorszyła się trochę 5. pogorszyła się bardzo 6. nie wiem poprawi się bardzo. poprawi się trochę. bez zmian. pogorszy się trochę 5. pogorszy się bardzo 6. nie wiem wyraźnie dużo wyższe. znacznie wyższe. nieco wyższe. zbliżone 5. niższe 6. nie wiem wzrost cen będzie szybszy. ceny wzrastać będą tak samo. ceny wzrastać będą wolniej. ceny będą mniej więcej takie same 5. ceny nieco zmaleją 6. nie wiem gwałtownie wzrośnie. nieznacznie wzrośnie. pozostanie takie samo. nieznacznie zmaleje 5. gwałtownie zmaleje 6. nie wiem tak, teraz właśnie jest odpowiedni czas. obecny czas nie jest na to ani dobry, ani zły. nie, nie jest to czas odpowiedni. nie wiem 9. Czy sądzą Państwo, że Wasze wydatki na zakupy dóbr trwałego użytku w następnych miesiącach będą w porównaniu z tego typu wydatkami w poprzednich miesiącach: Czy uwzględniając ogólną sytuację ekonomiczną Polski, Państwa zdaniem obecnie jest: Jakie jest prawdopodobieństwo, że w następnych miesiącach zdołacie Państwo zaoszczędzić jakiekolwiek pieniądze: Która z poniżej wymienionych sytuacji najlepiej opisuje obecną sytuację finansową Państwa gospodarstwa domowego: Jakie jest prawdopodobieństwo, że w następnych miesiącach kupicie Państwo samochód: Czy planujecie Państwo w następnych miesiącach kupić lub budować dom, mieszkanie (dla siebie, dla członka rodziny, jako dom letniskowy, do wynajęcia itp.): Jakie jest prawdopodobieństwo, że w następnych miesiącach poniesiecie Państwo duże wydatki na podniesienie standardu lub remont zajmowanego domu, mieszkania: dużo większe. nieco większe. podobne. nieco mniejsze 5. dużo mniejsze 6. nie wiem bardzo dobry czas, aby oszczędzać. dobry czas, aby oszczędzać. raczej niekorzystny czas, aby oszczędzać. bardzo niekorzystny czas, aby oszczędzać 5. nie wiem bardzo duże. dość duże. znikome. zdecydowanie żadne 5. nie wiem wpadamy w długi. przejadamy nasze oszczędności. nasz dochód z trudem starcza. nieco oszczędzamy 5. dużo oszczędzamy 6. nie wiem bardzo duże. dość duże. niewielkie. zdecydowanie żadne 5. nie wiem zdecydowanie tak. możliwe. raczej nie. zdecydowanie nie 5. nie wiem bardzo duże. dość duże. niewielkie. zdecydowanie żadne 5. nie wiem

30 Cechy gospodarstwa domowego. Głównym źródłem dochodów gospodarstw domowego jest (proszę zaznaczyć tylko jedno główne źródło): ) praca najemna na stanowisku robotniczym ) praca najemna na stanowisku nierobotniczym ) praca w rolnictwie ) praca na własny rachunek 5) emerytura lub renta 6) inne źródła. Przeciętny miesięczny dochód netto ( na rękę ) gospodarstwa domowego na jedną osobę wynosi: ) mniej niż 55 zł ) od 55 do 75 zł ) od 75 do zł ) od do zł 5) więcej niż zł. Gospodarstwo składa się z:,,,, 5, 6 i więcej osób. Liczba dzieci pozostających na całkowitym utrzymaniu:,,,,, 5 i więcej 5. Gospodarstwo domowe znajduje się w: ) wielkim mieście ( tys. mieszkańców i więcej) ) średnim mieście (od do tys. mieszkańców) ) małym miasteczku (do tys. mieszkańców) ) na wsi 6. Wykształcenie wypełniającego (ukończone): ) wyższe ) średnie lub policealne ) zasadnicze zawodowe ) podstawowe lub gimnazjalne 7. Wiek wypełniającego: ) od 6 do 9 lat ) od do 9 lat ) od 5 do 6 lat ) powyżej 6 lat