WYSTAPIENIE POKONTROLNE

Transkrypt

1 '/Mm NAJWYZSZA IZBA KONTROLI Delegatura w todzi LLO /2014 P/14/119 WYSTAPIENIE POKONTROLNE toom UR7j\o WO lewod^ki W LODZI' KANC^^t ARIA : NAJWYZSZA IZBA KONTROLI Delegatura w Lodzi ul. KilirtskiegoZIO, t6( T F ! llo@nil(.gov.pl Data wply.vu; l^u 'WrRKOWSKA 104, LODZ^' L. Dzicnnika '

2 I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytut kontroli P/14/119 - Dzialania administracji publicznej na rzecz ochrony praw mniejszosci romskiej w Polsce. Jednostka przeprowadzaj^ca kontrol^ Kontroler Jednostka kontrolowana Najwyzsza Izba Kontroli Delegatura w lodzi. Jan Dolka, giowny specjalista kontroli pahstwowej, upowaznienie do kontroli nr zdnia 30 wrzesnia 2014 r. Kontrola przeprowadzona od dnia 01 pazdziemika 2014 r. do dnia 13 listopada 2014 r. (Dowod: akta kontroli str.1-2) Lodzki Urz^d Wojewodzki w Lodzi {zwany dalej LUW), ul, Piotrkowska 104, Lodz Kierownik jednostki kontrolowanej Nrstatystyczny REGON Pani Jolanta Chelmihska Wojewoda Lodzki. (Dowod: akta kontroli str. 3) II. Ocena kontrolowanej dziatalnosci Ocenaogolna NIK ocenia, ze Wojewoda Lodzki zapewnil w latach warunki organizacyjne do realizacji Programu na rzecz spolecznosci romskiej w Polsce na lata (zwanego dalej Programem), m.in. poprzez powolanie Pelnomocnika Wojewody Lodzkiego ds. mniejszosci narodowych i etnicznych. Ponadto Wojewoda Lodzki wywi^zywal si? z obowiatzkow sprawozdawczych, a wnioski w sprawie realizacji Programu opiniowane byly w sposob wspomagaj^cy alokacj? 6rodk6w finansowych przekazywanych przez Ministra Spraw Wewn^trznych i Administracji (MSWiA) w 2012 r. i Ministra Administracji i Cyfryzacji (MAiC) w 2013 r. na zadania mieszcz^ce si? w zakladanych celach i priorytetach. Jednoczesnie NIK zauwaza iz: - nie okreslono zasad realizacji obowi^zku koordynowania przez Wojewod? dziafah organow administracji rz^dowej wykonuj^cych zadania na rzecz mniejszosci narodowych i etnicznych, - nie zdiagnozowano potrzeb i rzeczywistej sytuacji Srodowiska romskiego, o czym swiadczy ogolnikowy charakter przekazanej do MAiC informacji o sytuacji spdecznosci romskiej na terenie wojewodztwa lodzkiego za lata , niezawieraj^cej pogl^bionej analizy w tym zakresie oraz brak innych tego rodzaju opracowah. Zdaniem NIK, brak wlasciwego rozeznania potrzeb spolecznosci romskiej zwi^ksza ryzyko, ze pomoc pahstwa nie dotrze do najbardziej potrzebujcicych czlonkow tej spoiecznosci, a zamierzone efekty Programu nie zostan^osi^ni^te

3 Opjs stanu Ill Opis ustalonego stanu faktycznego ' Stopieh realizacii przez woiewode zadah wvnikaiacvch z art. faktycznego 22 ustawv z dnia 6 stvcznia 2005 r. o mnieiszosciach narodowvch i etnicznvch oraz iezvku reqionalnvm^ Sposob realtzacji przez Wojewod^ Lodzkiego zadah wynikaj^cych zobowi^ku koordynowania na obszarze wojewodztwa dziatah organow administracji rzqdowej, realizuj^cych zadania na rzecz mniejszosci romskiej. Na podstawie art. 22 ust. 3 przywotanej wyzej ustawy o mniejszosciach narodowych i etnicznych oraz j^zyku regionalnych (zwanej ustawy o.m.n.), Wojewoda Lodzki, w kazdym z lat: 2012, 2013 i 2014 ustanowit Pelnomocnika do spraw mniejszosci narodowycti i etnicznych (w dalszej cz^sci zwanego Peinomocnikiem). Zostal nim dyrektor Wydziatu Spraw Obywatelskich i Cudzoziemcow LUW (Wydziaiu). W udzielonych pelnomocnictwacti, Wojewoda Lodzki okreslil, ze do zakresu dzialah Pelnomocnika nalezato m.in utrzymywanie stalych kontaktow z mniejszosciami narodowymi, podejmowanie i wspieranie dzialah na rzecz popularyzacji tematyki dotyczqcej mniejszosci narodowych na terenie wojewodztwa oraz wspotdzialanie z wydzialami LUW, kierownikami zespolonych stuzb, inspekcji i strazy wojewodzkich, organami administracji niezespolonej, samorz^dem terytorialnym, organizacjami i stowarzyszeniami spdecznymi, w sprawach stanowi^cych przedmiot zainteresowania spolecznosci mniejszosci narodowych, w tym przy wdrazaniu rz^dowego programu na rzecz spolecznosci romskiej w wojewodztwie fodzkim. WyjaSniaj^c przyczyny i okolicznosci pomini^cia w udzielonych pelnomocnictwach zadah realizowanych na rzecz mniejszosci etnicznych Wojewoda Lodzki podal, ze wynikato to z przeoczenia. Wojewoda, w trakcie kontroli NIK, wydal nowe pelnomocnictwo (na rok 2014) zawieraj^ce zapisy dotyczqce realizowanych zadah na rzecz mniejszosci etnicznych. (Dowod akta kontr. str. 4-12) Poza Pelnomocnikiem, sprawami mniejszosci narodowych i etnicznych w LUW zajmowala si? osoba zatnjdniona na stanowisku starszego inspektora wojewodzkiego w Wydziale. Zgodnie z zakresem czynnosci z dnia 30 grudnia 2011r. do jego zadah nalezalo: przygotowywanie merytorycznych i formalnych opinii wnioskow skladanych przez mniejszosci narodowe i etniczne w ramach realizacji program6w przewidzianych dia tych mniejszosci, przygotowywanie umow z organizacjami realizuj^cych te programy oraz sprawdzenie rozliczeh z udzielonych w tym zakresie dotacji. Osoba ta byta uprawniona do przeprowadzania kontroli wykorzystania dotacji. (Dowod: akta kontroli str ) 1.2. Realizacja zadah dotycz^cych mniejszosci romskiej. W badanym okresie, zgodnie z priorytetami okreslonymi przez Ministerstwo Spraw Wewn^trznych i Administracji (MSWiA) na 2012 r, i Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (MAiC) w latach , na terenie wojewodztwa lodzkiego realizowano trzy nw. zadania, sposrbd osmiu uj^tych w Programie: (1) dzialania na rzecz rozszerzenia integracji Romow w spoteczehstwie obywateiskim poprzez zorganizowanie pomocy prawnej dia cztonkow tej spolecznosci, (2) zwi^kszenie udzialu dzieci i miodziezy romskiej w procesie ' Dz, U, nr17 poz.141 zezm.

4 edukacji poprzez uczestnictwo w zaj^ciach wyrownawczych i rewalidacyjnych w swietlicach integracyjnych i Srodowiskowych oraz (3) poprawa sytuacji bytowej spolecznosci romskiej, poprzez remonty mieszkah. W analizowanym okresie, problematyka pracy Pe^nomocnika nie byta przedmiotem kontroli, zarowno sluzb Wojewody lodzkiego, jak i MAiC. (Dowod: akta kontroli str ,686) 1.3. Wspolpraca Wojewody Lodzkiego z organami administracji rz^dowej i samorzqdowej, realizujqcymi na terenie wojewddztwa tddzkiego zadania na rzecz spotecznosci romskiej. Wojewoda Lodzki podejmowal wspolprac? z instytucjami realizuj^cymi zadania na rzecz mniejszosci narodowych i etnicznych, w tym z organami Samorz^du Wojewodztwa Lodzkiego, Kiiratorium Oswiaty w Lodzi oraz Policj^. W ramach tej wspolpracy, w 2013 r. zorganizowano: - w styczniu - we wsp6lpracy z Lodzkim Kuratorem Oswiaty, konferencj? na temat uczestnictwa dzieci wieloj^zycznych i wielokulturowycli w polskim systemie edukacji; - w pazdzierniku - spotltanie z Wicemarszalkiem Wojewodztwa Lodzkiego i dyrektorem Departamentu Polityki Regionalnej Urz^du Marszalkowskiego w Lodzi, w celu uj^cia w Regionalnym Programie Operacyjnym Wojewodztwa Lodzkiego na lata zapisow definiuj^cych Romow jako jedn^ z grup europejskich srodkow pomocowych. Celem takiego zapisu bytby szerszy dost^p Romow do tych srodk6w; - w listopadzie - spotkanie z Pelnomocnikiem Komendanta Wojewodzkiego Policji w Lodzi ds. Octirony Praw Cztowieka, w celu zapoznania Poiicji z problematyk^ spotecznosci romskiej. Lodzki Kuratbr Oswiaty, na wniosek Petnomocnika, skladal opinie na temat efektow realizacji Programu w zakresie edukacji prowadzonej w swietlicach integracyjnycli i srodowiskowych w Lodzi, Skiemiewicach i Piotrkowie Trybunalskim' za lata , wedlug ktorycti dziatalnosc tych plac6wek przyczyniala s\q do zwi^kszenia szans' edukacyjnych dzieci romskich, na co wskazywato kontynuowanie nauki wgimnazjach i szkolach ponadgimnazjalnych w Skiemiewicach oraz nadrabianie zalegto^ci edukacyjnych w swietlicy integracyjnej w Lodzi i swietlicy srodowiskowej w Piotrkowie Trybunalskim, wynikaj^cych z cz^stych przerw w nauce dzieci, spowodowanych wyjazdami i powrotami rodzin romskich. Wojewoda nie wyznaczal innych zadah Lodzkiemu Kuratorowi Oswiaty. Nie dokonywal tez ocen koordynacji dzialan organow administracji rz^dowej. W 2012 r., na wniosek MAiC, Wojewoda sporz^dzit informacj? nt. sytuacji spolecznosci romskiej na terenie wojew6dztwa todzkiego za lata Wskazano w niej, iz teren wojewodztwa zamieszkiwate ok osob mniejszosci romskiej w dziewi^ciu miastach (od 690 osob w m. Lodzi do 30 osob w m. Aleksandrow Lodzki). Informacja ta dotyczyia tez gt6wnych problemow spotecznosci romskiej, tj.: sytuacji edukacyjnej dzieci romskich (wskazuj^c na realizacji od 2004 r. w ramach Programu dziaian na ich rzecz wtrzech jednostkach Swietlicowych), a takze lokalnych strategii podejmowanych zarowno przez samorz^dy, jak i Wojewod? Lodzkiego, w tym dotycz^cych zwalczania bezrobocia. Stwierdzenia opisuj^ce spotecznosc romsk^ mialy charakter og6lnikowy i sprowadzaty si? do okreslert typu sytuacja Rom6w jest nadal trudna", znaczny stopieh bezrobocia" wiele rodzin korzysta z zasitkow pomocy spolecznej", mieszkania s^ przeludnione i o niskim standardzie". Informacje te nie byly poparts danymi liczbowymi o sytuacji mieszkaniowej, stopniu bezrobocia, czy tez mozliwosci uzyskania kwalifikacji zawodowych.

5 dost^pnymi w takich instytucjach jak: uf7?dy pracy, o^rodki pomocy spoiecznej, urz^dy jednostek samorz^du terytorialnego. Ponadto nie opracowano lokalnej strategii na rzecz Romow przebywaj^cych na terenie wojewodztwa lodzkiego. LUW nie dysponowal katalogiem potrzeb i oczekiwah mniejszosci romskiej opracowanym samodzielnie, b^dz przyj^tym do realizacji w wyniku wspotnych dziaiah zorganizacjami romskimi. (Dowod akta kontr 38-76,90-100) Ze sporz^dzonego na wniosek MAiC sprawozdania z pracy Petnomocnika za rok 2013 wynikalo, iz podj^to wspolprac? z Kuratorium Oswiaty w Lodzi i Komend^ Wojewodzk^ Policji w Lodzi (Pelnomocnik Komendanta Wojewodzkiego ds. Ochrony Praw Cziowieka). Powyzsze dokumenty nie zawieraly danych o zakresie wyst^powania zjawisk ksenofobii i rasizmu w odniesieniu do spoiecznosci romskiej. Wojewoda nie ustali^ zasad koordynowania dziafah organow administracji rz^dowej realizuj^cych zadania na rzecz mniejszosci romskiej. Nie wypracowano rowniez sposobu post^powania organow administracji rz^dowej przy eliminacji tych zjawisk. W ztozonych wyjasnieniach dotyczqcych braku: - zwymiarowania zjawiska ksenofobii i rasizmu w odniesieniu do spoieczno^ci romskiej zamieszkajej na terenie wojewodztwa l6dzkiego, - ustalenia zasad koordynowania dziaiah administracji rz^dowej, w przypadku stwierdzenia wyst^ienia ktoregos z tych zjawisk, Wojewoda Lodzki podal, iz wobec incydentalnych przejawow nietolerancji w odniesieniu do spolecznosci romskiej, nie uznat za zasadne ustalenie odr^bnych zasad wspoldzialania i koordynacji podleglych organ6w administracji rze^dowej. Zobowi^zat jednak administracji rz^dow^ do biez^cego monitonngu codziennych doniesieh prasowych na temat zjawisk nietolerancji ze wzgl^du na przynaleznosc etnicznq, jak rowniez organizacje mniejszosci romskich do informowania sluzb Wojewody o kazdym przejawie nietolerancji. (Dowod: akta kontroli str ) 1.4. Dziatania Wojewody Lodzkiego na rzecz respektowania praw mniejszosci romskiej. W okresie obj^tym kontrol^ na terenie wojewodztwa lodzkiego wystqpily dwa przypadki naruszenia praw mniejszosci romskiej. W dniu 19 stycznia 2012 r. wpabianicach zniewazono slownie oraz kierowano grozby pozbawienia zycia wobec jednego z czlonkow mniejszosci romskiej. Post^powanie wyja&niaj^ce wtej sprawie prowadzila Komenda Powiatowa Policji w Pabianicach pod nadzorem Prokuratury Rejonowej w Pabianicach. Post^powanie to.zostab zakohczone skierowaniem do s^du aktu oskarzenia przeciw sprawcom tego czynu. W dniu 5 pazdziemika 2013 r. w Lodzi dokonano napasci na pi^cioosobowei^ rodzin? romskcf, uzyto grozb pozbawienia zycia w zwi^zku z ich przynaleznosci^ etnicznq^ oraz spalono zajmowane przez t? rodzin^ mieszkanie, Prowadzone wtej sprawie post^powanie zakonczylo si? skierowaniem do s^du aktu oskarzenia przeciwko sprawcom napadu. W dniu 10 pazdziernika 2013 r. Wojewoda L6dzki, wraz z Prezydentem Miasta Lodzi, wystosowali wspolne oswiadczenie pot^piaj^ce ten czyn. Do dnia 13 listopada 2014 r. sprawy prowadzone przed s^dami nie zostaly zakohczone W dniu 14 pazdziernika 2013 r. Pelnomocnik zorganizowal w LUW spotkanie z przedstawicielami Urz^du Miasta Lodzi, Miejskiego Osrodka Pomocy

6 Spolecznej Lodz - Goma oraz wiceprezesem Stowarzyszenia Centrum Doradztwa i Informacji dia Romow w Polsce, w celu omowienia sytuacji rodziny romskiej po tej napasci. W informacji zawartej w sprawozdaniu z pracy Pelnomocnika w roku 2013 nie wskazano rodzaju i zakresu dzialan podj^tych przez organy administracji rz^dowej w odniesieniu do poszkodowanych w tej napasci czlonk6w spolecznosci romskiej. W budzecie Wojewody nie zaplanowano srodkow na podejmowanie inicjatyw zmierzaj^cych do przeclwdzialania naruszania praw mniejszosci romskiej lub dyskryminowania osob nalez^cych do tej mniejszosci etnicznej. W ziozonych wyjasnieniach w sprawie podejmowanych dziatah sluz^cych ograniczeniu' przypadkow napasci na czlonkow spolecznosci romskiej, Wojewoda Lodzki stwierdzil m.in., ze z uwagi na brak stalego konfliktu pomi?dzy spolecznosci^ romsk^ a pozostal^ cz^scict spoleczehstwa, oraz incydentalny charakter stwierdzonych przypadkow napasci na czlonkow tej spolecznosci, nie podejmowano dzialan, w ktorych kladziono by nacisk na zapobieganie takim zjawiskom. Wojewoda Lodzki wyjasnit ponadto, iz do kohca I kwartalu 2015 r. opracowany zostanie schemat dzialan planowanych do wdrozenia na wypadek zaistnienia sytuacji kryzysowej z udzialem Romow, jak i przedstawicieli innych mniejszosci narodowych, czy etnicznych. {Dow6d akta kontroli str. 70, ) 1.5. Dzialania podejmowane przez Wojewody Lddzkiego na rzecz rozwl zywania problemow mniejszosci romskiej. W analizowanym okresie na terenie wojewodztwa l6dzkiego realizowano wyl^cznie zadania wynikaj^ce z Programu. Nie opracowywano innych programow, ani tez projektow obejmujc^cych zadania wykonywane na rzecz tej mniejszosci, a w budzecie wojewodztwa nie zaplanowano innych 6rodk6w na ich realizacj?. W. kontrolowanym okresie Wojewoda Lodzki nawigjzal wspolprac? z dwoma stowarzyszeniami zawiqzanymi przez mniejszosc romskq^ tj. Centrum Doradztwa i Informacji dia Romow w Polsce oraz Stowarzyszeniem Rom6w w Skiemiewicach. Wspolpraca z tymi organizacjami polegala na przekazywaniu im informacji o mozliwosci udzialu w realizacji zadah okresionych w Programie. Organizacje te nie zglaszaly wlasnych inicjatyw w przedmiotowym zakresie. (Dowodaktakontr. str, 51-76) 1.6. Skargi i protesty zglaszane z terenu wojewodztwa todzkiego w sprawach zwi^anych z poszanowaniem praw mniejszosci romskiej. Na podstawie rejestru skarg prowadzonych w Wydziale, sprawozdah ze sposobu przyjmowania i zaiatwiania skarg i wnioskow kierowanych do LUW, sporz^dzonych przez dyrektora tego Wydzialu za lata: 2012 i 2013, a takze wydnjku z rejestru elektronicznego skarg kierowanych do LUW w roku 2014 {do dnia 17 pazdziernika) ustalono, ze przedstawiciele mniejszosci romskiej z terenu wojewodztwa lodzkiego, w tym okresie, nie skladali zadnych skarg b^dz wnioskow. {Dowod: akta kontroli str )

7 Uwagi dotycz^ce kontrolowanej dziatalnosci Uwagi NIK dotycz^: - niezdiagnozowania przez pracownikow Urz^du potrzeb i rzeczywistej sytuacji srodowiska romskiego, o czym swiadczy m.in. zawartosc merytoryczna informacji o sytuacji spolecznosci romskiej na terenie wojewbdztwa lodzkiego za lata , niepoparta pogl^bion^ analiz^ w tym zakresie. Zdaniem NIK, brak wlasciwego rozeznania potrzeb spolecznosci romskiej zwi^ksza ryzyko, ze pomoc pahstwa nie dotrze do najbardziej potrzebuj^cych czlonkow tej grupy etnicznej, a zamierzone efekty Programu nie zostan^ osiqgni^te. 0 powyzszym swiadczylo rowniez nieopracowanie innych tego rodzaju opracowah, - braku okreslenia zasad koordynowania przez Wojewody dzialan organow administracji rz^dowej realizuj^cych zadania na rzecz mniejszosci narodowych i etnicznych. Ocena cz^stkowa Najwyzsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie dzialalnosc LUW w zbadanym zakresie, pomimo uwag dotycz^cych kontrolowanej dzialalnosci. 2. Realizacia zadah uietvch w Programie na rzecz spotecznosci romskiej w Polsce Opis stanu faktycznego 2.1. Procedury opinlowania wnioskow uczestnictwa w Programie na rzecz spolecznosci romskiej w latach , zgtaszanych przez samorz^dy stowarzyszenia oraz organizacje romskie. Procedury zglaszania wnioskow o uczestnictwo w realizacji Programu na 2012 rok przekazalo MSWiA (pismem zdnia 14 marca 2011 r.), a na rok MAiC (29 maja 2012 r.). W obu tych pismach podano terminarz skladania i rozpatrywania wnioskow. Wskazano rowniez preferowane przez Ministerstwa zadania, tj.: w 2012 r. - edukacja i zadania realizowane wspolnie z przedstawicielami mniejszosci romskiej, gwarantujqce aktywny i konkretnie opisany we wniosku udzial spolecznosci romskiej (...), a w 2013 r. - edukacja i poprawa warunkow bytowych. Przyj^te do stosowania procedury sporz^dzania i przyjmowania wnioskow okreslaly, iz urz^dy wojewodzkie dokonuj^ wst^pnej oceny wnioskow pod k^tem formalnym i merytorycznym, a do Ministerstw przekazuj^ kompletne wnioski, wraz z kart^ oceny sporz^dzon^ przez Pelnomocnika. Wskazano rowniez, iz wnioski z zakresu edukacji powinien zaopiniowac Kurator Oswiaty. W dniu 21 marca 2011 r. oraz w dniu 31 maja 2012 r. Pelnomocnik Wojewody Lodzkiego wyslal (odpowiednio na rok 2012 i 2013) informacje o sposobie przedkladania wnioskow, ustalonej procedurze wyboru zadah do realizacji oraz przekazywania srodkow na ich realizacji do przedstawicieli dziewi^ciu samorz^dow terytorialnych oraz Miejskiego O^rodka Pomocy Rodzinie i Miejskiego Osrodka Kultury w Skiemiewicach, dyrektora Publicznej Szkoly Podstawowej nr 170 w Lodzi i Miejskiego Osrodka Kultury w Piotrkowie Trybunalskim, a takze do organizacji pozarz^dowych, tj. oddzialu powiatowego Towarzystwa Przyjaciol Dzieci (TPD) w Piotrkowie Trybunalskim oraz do stowarzyszenia Centrum Doradztwa i Informacji dia Romow w Polsce. W latach 2012 i 2013 do realizacji zadah uj^tych w Programie zglosily si? trzy samorz^dy (Lodz, Piotrkow Trybunalski i Opoczno) i dwie organizacje pozarz^dowe (oddzial powiatowy TPD w Piotrkowie Trybunalskim oraz Centmm Doradztwa i Informacji dia Romow w Polsce). Jednostki te zglosily do przeprowadzenia 20 projektow, w tym dwunastu z zakresu edukacji, czterech zwi^zanych z popraw^ warunkow bytowych oraz dwoch uj^tych w zadaniu: Romowie, a spoteczehstwo obywatelskie. Wszystkie wnioski zostaly ziozone wterminach okreslonych

8 winstrukcji MSWiA. Czternascie wnioskow uzyskalo pozytywn^ opini? merytorycznsi LUW, dwa wnioski, pomimo uzyskania pozytywnej oceny nie zostaly przyj^te do realizacji przez MSWiA, a pozostale zas zostaly zaopiniowane negatywnie przez LUW i odrzucone w Ministerstwie. Pelnomocnik, dokonuj^c oceny merytorycznej i formalnej wnioskow bral pod uwag? zarowno wskazane przez Ministerstwo kryteria, jak i zaiozone cele i priorytety. Do jednostek samorz^du terytorialnego srodki byly przekazywane na podstawie decyzji Wojewody Lodzkiego. Po zakohczeniu zadania, jednostki te przedkladaly rozliczenia dokonywane w oparciu o listy rozliczeh wynagrodzeh i zal^czone zestawienia ifaktur. Z organizacjami pozarz^dowymi (TPD w Plotrkowie Trybunalskim; i Centrum Doradztwa i Informacji dia Romow w Polsce) zawierano umowy zawieraj^ce zapisy o wysokosciach i tenninach przekazywania kolejnych transz srodkow, zasadach prowadzenia wyodr^bnionych zapisow ksi^gowych przekazanych Srodkow oraz sposobie rozliczenia otrzymanych srodkow. Organizacje te skladaly rozliczenia otrzymanych srodkow na drukach zgodnych ze wzorami zal^czonymi do umow. (Dowod akta kontr. str ) W latach Centrum Doradztwa i Infonnacji dia Romow w Polsce ziozylo do LUW dwa wnioski dotycz^ce obslugi zadah zleconych w ramach dzialah edukacyjnych. Wnioski te zostaly pozytywnie zaopiniowane przez Pelnomocnika i Lodzkiego Kuratora Oswiaty pomimo, ze obsiuga zadah zleconych nie miescila si? bezposrednio w zadnym z o^miu dzialah na rzecz spolecznosci romskiej zapisanych w Programie. Do zadah koordynatora nalezal m.in. nadzbr nad prawidlowg^ realizacji zadah wynikaj^cych z podpisanych umow z tym stowarzyszeniem w odniesieniu do dzialalnosci swietlic integracyjnych w Lodzi i Skierniewicach,. utrzymywanie biez^cego kontaktu z asystentem romskim i Srodowiskiem romskim na terenie wojewbdztwa lodzkiego, a takze sporz^tdzanie sprawozdah z wykonania zadah wynikaj^cych z podpisanych umow. Zadaniem ksi^gowej bylo prowadzenie wyodr?bnionej ksi?gowosci i prowadzenie sprawozdawczosci finansowej na potrzeby rozliczenia przekazanych przez LUW Srodk6w. W wyniku pozytywnych opinii, decyzjami MSWiA z 12;stycznia 2012 r. i MAiC 16 stycznia 2013 r., zadania te zostaly przyj?te do realizacji w efekcie czego, z przedstawictelami Centrum Doradztwa i Informacji dia Romow w Polsce spisano stosowne umowy. Wysokosc kwot przyznanych przez Ministerstwa na te zadania wyniosia l^cznie zl. Zarowno w kosztorysach zal^czanych do wnioskow o przyznanie srodk6w, jak i w rozliczeniu z otrzymanych srodkow z dotacji, Centrum Doradztwa i Informacji dia Romow w Polsce wykazywalo zatrudnienie w latach na dwie dwunastomiesi^czne umowy o prac? koordynatora z pensj^ (brutto) w l^cznej wysokosci zl oraz w trybie umowy zlecenia, w tym samym wymiarze, z ksi^gow^ o l^cznym wynagrodzeniu zl. Po zakohczeniu ich realizacji. Centrum przedlozylo rozliczenie wydatkow, zgodnie ze wzorem wynikajqcym z zawartych um6w. Nalezy jednoczesnie zaznaczyt, iz MAiC w pismie z dnia 22listopada 2012 r., dotycz^cego przyj?cia do realizacji zadah wynikaj^cych z Programu na 2013 r,. stwierdziio, iz Proponujemy finansowanie tego zadania po raz ostatni na tym poziomie. W kolejnych latach proponujemy ograniczenie srodkow zwi^zanych z obslugi zadah Stowarzyszenia". (Dowod akta kontr. str ) Wojewoda L6dzki wyjasniajqc przyczyny i okolicznosci pozytywnego zaopiniowania dwoch ww. wnioskow wsytuacji, gdy Program nie przewidywal

9 realizacji uj^tych w nich dziaiah, stwierdzil, iz wnioski dotyczyly koordynacji zadah merytorycznych plac6wek oswiatowych w zakresie edukacji. Wnioski te byly rowniez pozytywnie zaopiniowane przez Kuratora Oswiaty oraz zaakceptowane przez ministra wlasciwego do spraw administracji, zaliczaj^cego t dzialalno66 do sfery edukacji Realizacja ceiow Programu. (Dowod akta kontr. str ) Edukacja Porownanie osi^ni^tych efektow w zakresie edukacji w latach: 2004 i 2013 wskazywalo na sukcesywne obnizanie si? wskaznika udzialu dzieci romskich realizuj^cych obowi^zek szkolny, w stosunku do liczby tych dzieci obj^tych takim obowi^zkiem - z 71,6% w 2004 r. do 59,7% w latach szkolnych 2012/2013 i 2013/2014.Ponadto, obnizal si? wskaznik uczestnictwa dzieci romskich wzaj^ciach lekcyjnych z 73% w 2004 r. do 61,3% i 59% w latach szkolnych 2012/2013 i 2013/2014. Jednoczesnie, odnotowano wzrost wskaznika liczby dzieci i miodziezy romskiej uczestnicz^cych w zaj?ciach wyrownawczych w stosunku do liczby dzieci realizuj^cych obowi^zek szkolny - z 53,4% w roku szkolnym 2004/2005, do 68,4% w roku szkolnym 2013/2014. Zwi?kszony udzial uczni6w romskich w tych zaj^ciach nie przekladal si? jednak na popraw? uzyskiwanych przez nich ocen, gdyz Srednia ocen obnizyfa si? z 3,0 w roku szkolnym 2004/2005 do 2,62 i 2,5 w latach: 2012/2013 i 2013/2014. Zjawisko to wyst?powalo pomimo niewielkiego wzrostu liczby zatrudnionych nauczycieli wspomagaj^cych (z 4 do 5) w latach 2004/2005 i 2013/2014, przy jednoczesnym obntzeniu zatrudnienia asystentow romskich w tym okresie (z czterech do jednej osoby). Nalezy jednak wskazac, iz Wojewoda Lodzki nie mial wplywu na zmian? poziomu zatrudnienia, zarowno nauczycieli wspomagaj^cych, jak i asystentow romskich, gdyz srodki na ten eel byly przekazywane przez MSWiA i MAiC, z podaniem ich przeznaczenia. (Dowod akta kontr. str ) Romowie, a spoteczehstwo obywateiskie Istotnym zadaniem finansowanym ze srodkow publicznych bylo umozliwienie czlonkom spolecznosci romskiej uzyskiwanie porad prawnych, W roku 2004 nie realizowano zadnych zadah na rzecz integracji spolecznej Romow. W latach Centrum Doradztwa i Informacji dia Romow w Polsce zawarlo z kancelari^ prawn^ dwie umowy umozliwiaj^ce uzyskiwanie porad prawnych przez czlonkow spolecznosci romskiej. W ziozonych przez Centrum Doradztwa i Informacji dia Romow w Polsce informacjach o sposobie zrealizowania podpisanych powyzszych umow nie wskazano ilosci udzielonych porad Przeciwdziatanie bezrobociu Nie realizowano zadah zwi^zanych z tym zagadnieniem w 2004 r. i 2013 CO wynikab z przyj?tych przez Ministerstwo phorytetow. Wykazywana w sprawozdaniach Pelnomocnika za lata 2012 i 2013 stopa bezrobocia wsrod Rom6w wynosila odpowiednio 96% i 88% Zdrowie i Higlena ' W 2004 r. zorganizowano badania profilaktyczne dia osmiu Rom6w. W 2013 r. takich dziaiah nie podejmowano, z uwagi na brak zgloszen takich potrzeb ze strony organizacji romskich jak na wyraznie zakreslone przez MAiC priorytety dziaiah na rzecz tej spolecznosci.

10 Sytuacja bytowa W 2013 r. przeprowadzono remonty szesciu mieszkah dia czlonkow spolecznosci romskiej zamieszkalej w Piotrkowie Trybunalskim na wniosek ziozony przez Urzci_d Miasta Piotrkow Trybunalski. Wniosek ziozony przez Burmistrza m. Opoczna dotycz^cy wymiany posadzek i listew przysciennych zostal oceniony przez Pelnomocnika negatywnie i odrzucony przez MAiC W 2004 r. nie podejmowano dzialari zwi^zanych z remontami mieszkah zajmowanych przez czlonkow spolecznosci romskiej Bezpleczehstwo, przeciwdziatanie przest^pstwom popetnianym na tie etnicznym W okresie, za ktory dokonywano oceny {2004 i 2013), wystcipily dwa incydentalne!przypadki napasci na czlonkow spolecznosci romskiej (opisane wpkt. 1.4).! Kultura I zachowanie romskiej tozsamosci etnicznej, a takze wiedza 0 spolecznosci romskiej Poza dzialaniami edukacyjnymi realizowanymi w trakcie zaj?c swietlicowych, w latach: 2004 i 2013 nie prowadzono zadnych innych dzialan w przedmiotowym zakresie Wysokosc srodkow przewidzlanych na realizacji zadah W latach na realizacj? zadah okresionych w Programie przekazano z budzetu pahstwa i wydatkowano Srodki w kwocie 2.549,6 tys. zl, w tym: na realizacj? zadah zwi^zanych z edukacj^ ,7 tys. zl (79,7%), 267,2 tys. zl (10,4%) na zadania obejmuj^ce popraw? wamnkow bytowych rodzin romskich, na zwi^kszenie uczestnictwa Romow w spoleczeristwie obywatelskim - 118,5 tys. zl (4,6%), oraz na zadania zwi^zane z zachowaniem kultury 1 tozsamosci etnicznej spolecznosci romskiej 95,1 tys. zl (3,7%). Ponadto, na pogl?bienie wiedzy o spolecznosci romskiej i popraw? warunkow opieki zdrowotnej wydatkowano jednokrotnie srodki w wysokosci odpowiednio 16 tys. zl {w 2010 r.) i 19 tys. zl. (w2008r.). Porownuj^c realizacj? zadaii Programu w latach: , nalezy podkreslic pi^ciokrotny wzrost liczby podmiotow wnich uczestnicz^cych, w tym dwoch organizacji romskich (spoza sektora finansow publicznych). Zwi^kszyia si? rowniez (z 4 do 7) liczba realizowanych projektow. Poza zadaniami edukacyjnymi, realizowanymi na zblizonym poziomie, podj?to w latach niewykonywane wczesniej zadanie zwi^zane z wl^czeniem czlonkow spolecznosci romskiej do spoleczehstwa obywatelskiego oraz remonty mieszkah zajmowanych przez czlonkow spolecznosci romskiej zwi^zane z poprawc^ sytuacji bytowej Romow. Sporz^dzane przez Pelnomocnika sprawozdania z realizacji dzialan Wojewody na rzecz spolecznosci romskiej w latach uj?tych w powyzszym Programie, przekazywane byly w ustalonych tenninach do MAiC. Sprawozdanie z realizacji powyzszych zadah za rok 2014^, nie bylo sporz^dzone do zakohczenia kontroli NIK. Sprawozdania byly sporz^dzane w oparciu o posiadan^ w LUW dokumentacj? merytorycznsi i finansow^ wykonywanych zadah. Z porownania wydatkow uj?tych w sprawozdaniach za lata wynikalo, iz nakfady na realizacj? zadah Programu, finansowanych ze srodkow publicznych oraz dotacji samorzqdbw i innych jednostek, zmniejszyly si? z 342 tys. zl do 307 tys. zl {o 10,3%), z tego na dzialania edukacyjne - z 320 tys. zl do 259 tys. zl {o 19,1%). W wysokosci prawie niezmienionej utrzymano wydatki na zadania zwiajzane z wl^czaniem ^ Zgodnie z pismem MAiC z 10 kwietnta 2014 r. sprawozdanie za rok 2014 zostanie sporz^dzone w terminie otuesionym przez MAiC w osobnym dolcumencie. 10

11 Romow do spoleczeristwa obywatelskiego - porady prawne (7,6 tys. zl w 2012 r i 7,2 tys. zl w2013 r.), natomiast zwi^kszyly si? naklady na popraw? sytuacji bytowej - remonty mieszkah - z 14 tys. zl do 40 tys. zl w 2013 r. (o 185,7%). Na realizacj? zadah uj^tych w Programie na rzecz spolecznosci romskiej w latach wydatkowano srodki pochodz^ce z dotacji Ministra Finansow i Ministra Edukacji w l^cznej wysokosci z 571,6 tys. zl, Nalezy jednak wskazac na stale obnizanie si? wysokosci przekazywanych srodkow - z 249,3 tys. zl w 2012 r., do 198,3 tys. zl w 2013 r. i 124 tys. zl w 2014 r. Podobnie, zmniejszala si? liczba projektow edukacyjnych realizowanych przez Wojewod? w kolejnych latach - z 7 w 2012 r. (o wartosci 227,6 tys, zl), do 5 w 2013 r. (157,1 tys, zl) i 4 w 2014r. (124 tys. zl), Powyzsze projekty obejmowaly przede wszystkim finansowanie dzialalnosci trzech swietlic, w tym; dwoch swietlic integracyjnych w Lodzi i Skiemiewicach oraz swietlicy srodowiskowej w Piotrkowie Trybunalskim prowadzonej przez oddzial powiatowy TPD. Ponadto, w ramach tych projektow finansowano doposazenie placowki w Lodzi w pomoce dydaktyczne. W badanym okresie wydatkowano kwot? 14,7 tys. zl z przeznaczeniem na zwi?kszenie udzialu Romow w spoleczehstwie obywatelskim poprzez umozliwienie im uzyskania porad prawnych. W analizowanym okresie, Wojewoda Lodzki przeprowadzil kontrol? u glownych beneficjentow srodkow przekazanych na realizacj? zadah wynikaj^cych z Programu, tj. oddzialu powiatowego TPD w Piotrkowie Trybunalskim oraz w Centrum Doradztwa i Informacji dia Romow w Polsce. Kontrola obejmowala sposob gromadzenia i wydatkowania srodkow, prowadzon^ sprawozdawczosc w tym zakresie, a takze prawidlowosc dokumentacji zwi^zanej z wykonywaniem zadah rzeczowych obj?tych hannonogramem Programu, Kontrole te za lata: 2012 i 2013 nie wykazaly nieprawidlowosci, a fakty ustalone w toku kontroli zostaly przedstawione w wyst^ieniach pokontrolnych podpisanych przez Wojewod?. W calym okresie obj?tym kontrol^ realizacja Programu nie byla przedmiotem audytu wewn?trznego. Wojewoda Lodzki nie dokonal ewaluacji kohcowej Programu na terenie wojewodztwa. (Dowod akta kontr. str ) 2.4. Zadania publiczne realizowane na rzecz mniejszosci romskiej w 2014 r. Pismem z dnia 20 kwietnia 2014 r., Minister Administracji i Cyfryzacji poinformowal Wojewod? o przyznaniu srodkow z podzialu rezerwy celowej - Pomoc dia spolecznosci romskiej (cz. 83, poz, 14 budzetu pahstwa) w kwocie 124 tys, zl. Minister zobowi^zal Wojewod? do wykorzystania powyzszych srodk6w na wsparcie zadah publicznych ukierunkowanych na zadania edukacyjne adresowane do romskiej mniejszosci etnicznej. Dotacje na finansowanie realizacji tych zadah mialy bye udzielane po przeprowadzeniu otwartych konkursow ofert.w dniu 22 maja 2014 r. Wojewoda Lodzki oglosil otwarty konkurs ofert na powierzenie zadania publicznego pn. Dzialalnosc swietlicowa i edukacyjna dzieci i miodziezy nalez^cej do romskiej mniejszosci etnicznej". Procedury skladania i rozpatrywania wnioskow oraz wyboru jednostek do realizacji przedmiotowych zadah, podane w ogloszeniu Wojewody, nie budzily zastrzezeh kontroli. W ogloszeniu wskazano 21dniowy termin (od ukazania si? ogloszenia) na skladanie wnioskow przez zainteresowane podmioty oraz miejsce ich skladania. Podano takze informacj?, iz o realizacj? zadah mogly ubiegac si? organizacje pozarz^dowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dzialalnosci pozytku publicznego i o wolontahacie^. Wojewoda ustalil takze katalog dzialan, ktorych koszty mog^ bye pokrywanie zprzyznanych Srodkbw, ustalono tez tryb wyboru ofert. Do rozpatrzenia 3D2. U.2014, poz zezm.

12 ziozonych ofert Wojewoda powolal zarz^dzeniem nr 203/2014 z dnia 16 czerwca 2014 r., czteroosobowct komisj? ziozonst z pracownikow Wydzialu. Czlonkowie komisji konkursowej ziozyli stosowne oswiadczenia stanowiajce 0 niepozostawaniu w stosunku prawnym lub faktycznym z podmiotami bior^cymi udzial w post?powaniu. W pracach Komisji, pomimo zaproszenia, nie uczestniczyt zaden przedstawiciel spolecznosci mniejszosci etnicznej romskiej. Do konkursu ofert przyst^ily trzy podmioty, More ziozyly cztery oferty programowe obejmuj^ce m.in. dzialalnosc Swietlic integracyjnych w Skierniewicach i Piotrkowie Trybunalskim oraz dwie oferty zakupu podr^cznikow i wyprawek szkolnych. (Dowod akta kontr. str. 616, ) Konkurs ofert zostal rozstrzygni^ty 9 lipca 2014 r. (Dow6d akta kontr. str ) Zadania edukacyjne w postaci kontynuacji dzialalnosci dwoch swietlic integracyjnych (Skierniewice i Piotrkow Trybunalski) oraz umozliwienia zakupu podr?cznik6w i wyprawek szkolnych dia 60 dzieci romskich z terenu wojewodztwa lodzkiego, realizowane byly przez dwa stowarzyszenia romskie 1 TPD z Piotrkowa Trybunalskiego na podstawie spisanych z Pelnomocnikiem (we wrzesniu br.) czterech um6w. Do zakohczenia111 kwartalu br., zadne z zadah nie zostalo zakohczone. (Dow6d akta kontroli str ) Jeszcze w trakcie niniejszej kontroli NIK (ale juz poza okresem obj?tym kontrolq), tj. 7 pazdziernika 2014 r., Rada Ministrow przyj?la Program integracji spolecznosci romskiej w Polsce na lata "^ (zwany dalej Programem integracji). Program integracji jest propozycj^ kontynuacji dzialah pastwa polskiego, podejmowanych od 2001 r. w ramach: Pilotazowego programu rz^dowego na rzecz spolecznosci romskiej w wojewodztwie malopolskim na lata (zwanego dalej Programem pilotazowym) oraz Programu na rzecz spolecznosci romskiej w Polsce, realizowanego w latach Przygotowuj^c projekt Programu integracji, za podstawowy eel uznano zwi^kszenie integracji spolecznosci romskiej wzyciu spoleczehstwa obywatelskiego dzi?ki wsparciu udzielanemu w czterech dziedzinach: (1) edukacji (w tym edukacji kulturowej, historycznej i obywatelskiej), (2) mieszkalnictwa, (3) zdrowia oraz (4) dzialaniach prozatrudnieniowych^. Ocena cz^stkowa Najwyzsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia dzialalnosc LUW w zbadanym zakresie. Dokonuj^c pozytywnej oceny NIK wzi?la pod uwag? ograniczon^ rol? Wojewody co do tego, komu i na co zostah^przyznane rodki z Programu. IV. Uwagi i wnioski Wnioski pokontrolne Przedstawiaj^c powyzsze oceny i uwagi wynikaj^ce z ustaleh kontroli, Najwyzsza Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23gmdnia 1994 r. onajwyzszej Izbie Kontroli^, zwanej dalej ustawi o NIK", wnosi o: - opracowanie zasad koordynacji dzialah organow administracji rzs^dowej w sytuacji konfliktbw na tie etnicznym z czlonkami spolecznosci romskiej; * Zat^cznik do uchwaly nr 202/2014 Rady Ministr6w z dnia 7 pazdziernika 2014 r. 5 Wg Programu integracji. ^Dz. U. z2012r., poz,82 ze zm. 12

13 - wykorzystanie doswiadczeh z realizacji Programu romskiego, z uwzgl?dnieniem uwag wynikaj^cych z niniejszej kontroli NIK, podczas wdrazania Programu integracji spolecznosci romskiej w Polsce na lata V. Pozostafe informacje i pouczenia Prawo zgloszenia zastrzezeh Wyst^ienie pokontrolne zostalo sporz^dzone w dwoch egzemplarzach; jeden dia kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysluguje prawo zgloszenia na pismie umotywowanych zastrzezeh do wyst^ienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzezenia zglasza si? do dyrektora Delegatury NIK w Lodzi. Obowi^zek poinformowania NIK 0 sposobie wykorzystania uwag i wykonania wnioskow Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK prosz? o poinfonnowanie Najwyzszej Izby Kontroli, w terminie 21 dni od otrzymania wyst^ienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wnioskow pokontrolnych oraz opodj?tych dzialaniach lub przyczynach niepodj?cia tych dziaiah. W przypadku wniesienia zastrzezeh do wyst^ienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy si? od dnia otrzymania uchwaly o oddaleniu zastrzezeh w calosci lub zmienionego wyst^ienia pokontrolnego. L6dz, dnia ^ gmdnia 2014 r. Kontroler Jan Dolka jalista k.p. Najwyzsza Izba Kontroli Delegatura w Lodzi Przemyslaw Szewczyk Dyrektor podpis 13