Rola neuroobrazowania w diagnostyce różnicowej otępień. Maciej Jakuciński Mazowiecki Szpital Bródnowski w Warszawie

Transkrypt

1 Rola neuroobrazowania w diagnostyce różnicowej otępień Maciej Jakuciński Mazowiecki Szpital Bródnowski w Warszawie

2 Plan prezentacji Choroby neurodegeneracyjne. Podstawowe techniki neuroobrazowe. Podsumowanie.

3 Otępienie Otępienie jest problemem medycznym i społecznym. Liczba chorych: 7.5 mln Europejczyków Koszt leczenia: 120 bilion Schorzenia neurodegeneracyjne: heterogenna grupa schorzeń prowadząca do stopniowego upośledzenia czynności, a następnie zaniku struktur mózgowia: Choroba Alzheimera Choroba Parkinsona Choroba Huntingtona.

4 otępienie Otępienie naczyniowe Otępienie odwracalne Wodogłowie, guz mózgu, niedoczynność tarczycy, niedobór witaminy B-12, leki,itd. Otępienie pierwotnie zwyrodnieniowe Choroba Alzheimera Kryteria diagnostyczne CT / MRI Zwyrodnienie czołowoskroniowe (FTD) Otępienie z ciałami Lewy ego (DLB)

5 Współpraca klinicysta- radiolog Lekarz klinicysta widzi pacjenta i wyobraża sobie jego chorobę. Radiolog widzi chorobę na zdjęciu i wyobraża sobie pacjenta.

6

7 1 2 3

8 Rola diagnostyki obrazowej w chorobach otępiennych Diagnostyka różnicowa (zespoły pierwotne? Wtórne?) Charakter zmian Rozmieszczenie topograficzne Monitorowanie przebiegu choroby/ leczenia

9 Badania obrazowe: podstawowe techniki

10 Metody obrazowania mózgowia Struktura - CT, MRI Fizjologia - MRS, angio-mr, angio-ct Biologia molekularna - PET/SPECT Przepływ krwi Metabolizm glukozy Układy receptorowe Nieprawidłowe proteiny

11 Od stopniowego upośledzenia czynności, a następnie zaniku struktur mózgowia. Poszukiwanie zmian w strategicznych okolicach Skala GCA( Global Cortical Atrophy ) Skala MTA (Medial Temporal lobe Atrophy) Skala Koedam dla atrofii ciemieniowej Skala Fazekas dla zmian naczyniopochodnych w istocie białej

12 Target rings Transmisyjna tomografia komputerowa Single X-ray source Moving X-ray source source Translate rotate movement Single detector Stationary Detectors ( ) DAS Detector ring Gun Patient table Electron beam

13

14

15 0,2-0,4 T 1,5 T

16 Obrazy T1-zal. Obrazy T2-zal.

17 Obrazy FLAIR

18 Obraz GRE

19

20

21 Znaczenie TK zaniki mózgowe Wykluczenie innych przyczyn chorobowych Jedna z metod służąca do oceny stopnia zaniku mózgu oraz lokalizacji zaniku Możliwość wykonania badania perfuzyjnego

22 Badania MRI w diagnostyce otępień Wykluczenie innych przyczyn chorobowych Jedna z metod służąca do oceny stopnia zaniku mózgu oraz lokalizacji zaniku Techniki badawcze: Ocena morfometryczna MRS Badania perfuzyjne Badanie funkcjonalne

23 Podział otępień kryterium lokalizacyjne użyteczne dla neuroradiologa Korowe Podkorowe Mieszane korowo podkorowe *objawy przedmiotowe i podmiotowe zależą od miejsca uszkodzenia a nie etiologii

24 Podział otępień kryterium lokalizacyjne Korowe choroba Alzheimera, otępienie czołowoskroniowe, Podkorowe choroby układu pozapiramidowego, istoty białej, wodogłowie, Mieszane korowo podkorowe niedokrwienne otępienie naczyniopochodne lub w przebiegu chorób zakaźnych,

25 Ocena zaniku korowego

26 Ocena zmian zanikowych na podstawie TK MR poszerzenie przestrzeni płynowych

27

28 GCA

29 Ocena morfometryczna

30 MTA

31 MTA

32 Wolumetria hipokampów Norma Choroba Alzheimera

33 Ocena morfometryczna kory mózgowej pozwala na różnicowanie między chorobą Alzheimera i otępieniem czołowo-skroniowym Grubość kory mózgowej u chorego na otępienie czołowo-skroniowe Grubość kory mózgowej u chorego na chorobę Alzheimera Du i wsp 2008

34 Obraz MRS w przebiegu choroby Alzheimera Norma Norma ch. Alzheimera ch. Alzheimera Chantal 2002

35

36

37 Ocena zmian zanikowych na podstawie TK/MR poszerzenie układu komorowego mózgu

38 Pomiary liniowe w badaniu TK/MR - szerokość komory III, mierzona w najszerszym miejscu: norma do 7 mm - szerokość bocznej części szczeliny poprzecznej: norma do 7 mm - minimalna szerokość przyśrodkowej części płata skroniowego: norma do 7 mm - wskaźnik komorowo-czaszkowy Evansa, norma > 0,16 0,29 - wskaźnik czaszkowo-komorowy Schiersmanna, norma > 3,5 4,0 - wymiar międzyhakowy (jw.); norma < 30 mm

39 Szerokość komory III

40

41

42 Typy zaników mózgowia w badaniu TK Zanik korowy Zanik podkorowy Zanik korowo-podkorowy Zanik móżdżku

43 Otępienie - zmiany naczyniopochodne

44

45

46

47

48 Raz widziane i rozpoznanie zapamiętane

49 Raz widziane i rozpoznanie zapamiętane PSP

50 Raz widziane i rozpoznanie zapamiętane MSA

51 Raz widziane i rozpoznanie zapamiętane

52 Raz widziane i rozpoznanie zapamiętane

53 Raz widziane i rozpoznanie zapamiętane

54 Badania radioizotopowe Różne typy otępień charakteryzują się zaburzeniami przepływu krwi i metabolizmu w różnych regionach mózgu Badania SPECT i PET

55 Badanie PET

56 FDG-PET porównanie zaburzeń w przebiegu różnych typów otępienia Mosconi 2008

57

58 Choroba Alzheimera w badaniu SPECT (99mTc-HM-PAO)

59 Badanie FDG-PET Norma 20 lat 53 lata 85 lat Silverman 2004

60 Wczesna faza choroby Alzheimera 18-FDG-PET Czułość badania 94% Swoistość badania 73% Silverman 2004

61 Badanie FDG-PET Choroba Alzheimera Badanie PET pozwala na ocenę ryzyka zachorowania w okresie przed objawowym

62 Badanie złogów amyloidu 11 C-Pittsburg (tioflawina) Norma (wiekowa) choroba Parkinsona choroba Alzheimera + otępienie Brooks D 2008

63 Badanie złogów amyloidu 11 C-Pittsburg (tioflawina)

64 Otępienie z obecnością ciał Levy ego Faza wczesna Faza objawowa silverman 2004

65 Różnicowanie między chorobą Alzheimera a otępieniem z obecnością ciał Levy ego DaTSCAN SPECT Czułość - 78% Swoistość - 90% Antonini 2007

66 Otępienie w przebiegu choroby Parkinsona Wzorzec zaburzeń metabolicznych jest zbliżony do wzorca w chorobie Alzheimera Objawem charakterystycznym jest zachowane gromadzenie FDG w obrębie jąder podkorowych Silverman 2004

67 Otępienie czołowo-skroniowe

68 Otępienie naczyniopochodne

69 Otępienie w przebiegu choroby Huntingtona Norma Silverman 2004

70 Podsumowanie 1. Badania obrazowe przepływ krwi zużycie glukozy aktywność ukł. recept. obecność patolog. białek 2. Typowe wzorce zaburzeń potwierdzenie rozpoznania diagnostyka różnicowa 3. Wybór badania obrazowego zależy od problemu klinicznego

71 Podsumowanie TK umożliwia ocenę stopnia zaników mózgowia TK obecnie nie pozwala na rozpoznanie i jednoznaczne różnicowanie typów otępienia

72 ROLA MR Atrofia hipokampa Atrofia skroniowa Atrofia czołowa Atrofia ciemieniowa AD VaD FTLD Lewi Lakuny WML s Strategiczne rejony

73 Zagadnienia do rozwiązania A. Wczesne rozpoznanie choroby Alzheimera B. Postać wczesna i późna choroby Alzheimera C. Łagodne zaburzenia poznawcze (MCI) D. Nosiciele alleli (polimorfizm genu ApoE) E. Diagnostyka różnicowa

74 A. Wczesne rozpoznanie choroby Wczesna faza AD: zmniejszenie metabolizmu glukozy w obrębie tylnej części zakrętu obręczy Petersen i wsp. 2001: spadek gromadzenia 18FDG w tylnej części zakrętu obręczy Generalnie zmiany dotyczą koła Papeza, nie dotyczą innych struktur

75 A. Wczesne rozpoznanie choroby Alzheimera Silverman D. JNM 2004 Wczesna faza AD, typowo : dyskretne zaburzenia w badaniach 18FDG/CBF w okolicach ciemieniowych, skroniowych i korze zakrętu często asymetrycznie

76 D. 18FDG-PET postać sporadyczna/nosiciele ApoE4 Sporadyczna forma choroby - zmiany zlokalizowane Nosiciele ApoE4 - zmiany uogólnione Mosconi i wsp. 2004

77 Otępienie czołowo skroniowe Badanie przepływu krwi w mózgu

78 Otępienie z obecnością ciał Lewy ego Wstępna faza choroby Zaawansowana faza choroby Silverman D. JNM 2004

79 Otępienie z obecnością ciał Lewy ego Mirzaei i wsp. 2003: Uogólniony spadek gromadzenia FDG z zachowaniem struktur centralnych Spadek gromadzenia FDG w okolicach potylicznych różnicuje otępienie z chorobą Alzheimera W chorobie Parkinsona i otępieniu występują objawy pozapiramidowe Mosconi i wsp. 2008: Czułość AD/DLB - 99% Swoistość AD/DLB - 71%

80 Zwyrodnienie korowo-podstawne

81 Otępienie naczynio-pochodne

82 Układ dopaminergczny DaTSCAN Ocena aktywności dekarboxylazy (DDC) w zakończeniach presynaptycznych 18F-DOPA. Ocena aktywności mechanizmów transportujących (DaT) dopaminę 123I beta-cit, 123I DAT-SCAN. Gęstość pęcherzyków transportujących monoaminy 11C-dihydrobenazyna.

83 Badanie DaT-SCAN - Norma

84 Badanie DaT-SCAN choroba Parkinsona

85 Dziękuję