Istota Analizy Finansowej. Elementy przedmiotu analizy. Analiza ekonomiczna. Elementy przedmiotu analizy. Analiza ekonomiczno- finansowa

Transkrypt

1 Analiza ekonomiczna Elementy przedmiotu analizy Analiza ekonomiczna dyscyplina naukowa zajmująca się wyszukiwaniem i mierzeniem związków i zależności zachodzących między zjawiskami ekonomicznymi oraz wykrywaniem za pomocą różnych metod badawczych prawidłowości dotyczących zachowania się podmiotów gospodarczych i ich reakcji na bodźce zewnętrzne. Jej przedmiotem jest ocena działalności podmiotów gospodarczych w oparciu o dane charakteryzujące stan i wyniki gospodarcze w postaci wartościowej lub ilościowej, w formie prostego lub zagregowanego pomiaru za pomocą właściwych dla niej metod. Stan ekonomiczny statyczne ujęcie przedmiotu analizy ekonomicznej, na dany dzień bilansowy. Określa, jakim majątkiem (trwałym i obrotowym) dysponuje przedsiębiorstwo, oraz źródła pokrycia tego majątku (kapitały własne i obce). Wyniki ekonomiczne dynamiczne składniki przedmiotu analizy określające efekty działalności gospodarczej przedsiębiorstwa w odniesieniu do danego okresu obrotowego. Przedmiotem analizy są wynik finansowy netto ogółu działalności, wyniki cząstkowe, a 7 8 także czynnik go kształtujące. Elementy przedmiotu analizy Analiza ekonomiczno- finansowa Analiza stanu ekonomicznego i wyników ekonomicznych jest prowadzone w oparciu o statyczne i dynamiczne wskaźniki ekonomiczne. Na stan ekonomiczny i wyniki podmiotu wpływają organizacja i metody gospodarowania (powiązanie komórek organizacyjnych, zakres realizowanych zadań, organizacja zbytu, logistyka, ocena efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych, systemy motywacyjne), co warunkuje stopień wykorzystania zaangażowanych Analiza techniczno-ekonomiczna - jej przedmiotem są poszczególne odcinki działalności gospodarczej przedsiębiorstwa oraz efekty zastosowania czynników produkcji. Koncentruje się na: analizie produkcji (ilość, jakość, asortyment, organizacja procesu produkcji, metody wytwarzania, zatrudnienie, wydajność pracy, analiza zbytu). Stanowi pogłębienie analizy finansowej lub jej uzupełnienie. czynników produkcji 9 10 Analiza ekonomiczna Istota Analizy Finansowej Analiza finansowa koncentruje się na ocenie wielkości ekonomicznych w ujęciu pieniężnym. Obejmuje analizę: Jest metodą badania sytuacji finansowej i wyniku działalności przedsiębiorstwa; Wstępną i rozwiniętą bilansu, rachunku zysku i strat, Przedmiot analizy to gospodarka finansowa Źródeł i kierunków przychodów i rozchodów, przedsiębiorstwa, Wyniku finansowego i czynników go kształtujących, Sytuacji finansowej badanego podmiotu gospodarczego. Odbiorcami tej analizy są: kierownictwo firmy, inwestorzy, kontrahenci, klienci, instytucje finansowe banki, firmy ubezpieczeniowe, władze skarbowe. Koncentruje się z jednej strony na pozyskiwaniu funduszy pieniężnych, a z drugiej ich wykorzystywanie w poszczególnych obszarach przedsiębiorstw dla osiągnięcia celów finansowych

2 Istota analizy Analiza w swej istocie polega na PRZEDMIOT ANALIZY: analiza całościowa podmiotu gospodarczego analiza odcinkowa: PODMIOT ANALIZY: analiza całego przedsiębiorstwa analiza samodzielnych jednostek wewnętrznych CZAS ANALIZY: poznawaniu faktów i zdarzeń gospodarczych przez ich podział na analiza przychodów analiza kosztów analiza wyniku finansowego analiza retrospektywna bazująca na przeszłych informacjach analiza prospektywna dotycząca przyszłości elementy proste i zbadanie powiązań między tymi elementami, zwłaszcza zależności analiza majątku analiza kapitału analiza efektywności (planistyczno-decyzyjna) PRZESTRZEŃ: analiza wewnętrzna przyczynowo-skutkowych. analiza płynności analiza struktury kapitału analiza otoczenia obrazuje wpływ otoczenia na warunki i efekty działalności przedsiębiorstw, analiza rozwoju pozwala na prowadzenie analiz porównawczych z konkurentami branżowymi Kryteria podziału analiz Kryteria podziału analiz tok analizy: analiza indukcyjna (scalania), zakładającą odwrotny tok analiza dedukcyjna (abstrahowania), w której przechodzi się od zjawisk ogólnych do zjawisk szczegółowych, od skutków do przyczyn, badania, tj. rozpatrywanie najpierw zjawisk szczegółowych, a następnie przechodzenie do zjawisk bardziej złożonych, o większym stopniu syntezy, pozostających w przyczynowym związku z tymi zjawiskami badanie wielkości ogólnych (syntetycznych) szczegółowymi. Kierunek badania od zjawisk wyjaśnianych następnie wielkościami szczegółowymi (analitycznymi). szczegółowych do ogólnych, od przyczyn do skutków, od czynników do wyników Metody te zaliczamy do metod ogólnych, których Ogólne metody analizy wypracowane w teorii istota polega na formułowaniu ogólnych zasad poznania są rozwijane i uzupełniane specyficznymi badania zjawisk gospodarczych ze szczególnym metodami adekwatnymi do obiektu, który jest uwzględnieniem współzależności między nimi. przedmiotem analizy. Określają one sposoby podejścia do badanego Metody specyficzne, zwane też technikami analizy problemu, ustalają kierunki czynności ekonomicznej wykorzystywane są przede wszystkim analitycznych, dają możność formułowania do wymiernego wyrażania zależności między ogólnych wniosków. różnymi zjawiskami ekonomicznymi

3 Kryteria podziału analiz Stopień pogłębienia badania wskaźników: analizę porównawczą, polegającą: na określeniu bezpośrednich związków kształtujących się między wskaźnikami ekonomicznymi; pozwala to na ustalenie odchyleń oraz dokonanie na ich podstawie Kryteria podziału analiz analizę przyczynową, polegającą: na ustaleniu odpowiednio wyizolowanych czynników, które pociągnęły za sobą określone uprzednio odchylenia, oraz stopnia intensywności ich oddziaływania. ogólnej oceny; Według etapów prac analitycznych wyróżnia się metody: 1) pomiaru i wstępnej oceny oraz 2) badania przyczynowego. Pierwszy etap analizy polega na pomiarze badanego zjawiska lub stanu gospodarczego, jego opisie oraz wstępnej, ogólnej ocenie. Istotą oceny jest wartościowanie. Wartościowanie jest jednak możliwe tylko wtedy, gdy oceniane zjawisko można odnieść do jakiegoś wzorca, tj. gdy istnieje układ odniesienia (baza porównania). Stąd też podstawową dla tego typu badań jest metoda porównań ANALIZA PORÓWNAWCZA Polega ona na tym, iż konkretne zjawisko gospodarcze, zdarzenie czy wielkości oceniane są poprzez porównanie z analogicznym lub pokrewnym zjawiskiem, zdarzeniem lub wielkością. Stwierdzona różnica między wielkościami badanymi i przyjętymi za punkt odniesienia stanowi podstawę do sformułowania wstępnej oceny. Ważna jest również znajomość kierunku i tempa zmian badanych wielkości, pozwalają bowiem na stwierdzenie, czy konkretna zmiana jest pozytywna, czy nie oraz czy natężenie zmian jest zadowalające Rodzaje porównywanych danych Porównywać można dane jednorodne co do przedmiotu, Rodzaje porównań cechy, podobieństwa lub wartości mierzalnej. Przedmiotem badań są: Wewnętrzne Zewnętrzne zjawiska gospodarcze jednorodne (wielkości wyrażające tą sama treść ekonomiczną), np. przychody ze sprzedaży w dwóch kolejnych okresach Dynamiczne w czasie podstawa stała Statyczne z wzorcem z planem W przestrzeni międzyzakład owe z konkurencją na tle branży zjawiska różnorodne, o różnej treści, lecz wzajemnie ze sobą powiązane i od siebie zależne, np. poziom kosztów materiałów podstwawa łańcuchowa z norma między - wydziałowe międzybranż owe bezpośrednich na tle wielkości produkcji. Stąd też można mówić o porównaniach bezwzględnych i ze standardem międzydziałowe 24 względnych. 25 3

4 Porównanie zwykle polega na odniesieniu wskaźników z różnych okresów do wskaźnika z jednego, wybranego okresu (tego samego przy wszystkich kolejnych porównaniach), nazywanego podstawowym (tzw. wskaźnik jednopodstawowy). Pozwala to na ustalenie stopnia wzrostu lub zmniejszenia wskaźników ekonomicznych objętych badaniem w stosunku do okresu podstawowego Porównanie łańcuchowe polega na odniesieniu wskaźników okresów objętych badaniem do wskaźników okresu poprzedzającego. Porównanie takie stosowane przy badaniu w ciągu kilku okresów pozwala w szczególności na określenie tempa ich wzrostu lub spadku. Możliwe jest więc ustalenie tylko kształtującej się tendencji, lecz także jej nasilenia w poszczególnych okresach Zakłócenia w porównywalności wskaźników ekonomicznych: metodologiczne, finansowe (cenowe), organizacyjne, rzeczowe (przedmiotowe). Jednym z istotnych czynników wywołujących w praktyce gospodarczej zniekształcenia danych sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstw może być ruch cen związany z inflacją. Przejawem tego jest w szczególności: wykazywanie nierealnych efektów działalności, dzielonych następnie jak "zyski prawdziwe", wycena zasobów majątkowych według cen niezapewniających ich odkupu Wymaga to najczyściej uwzględnienia ogłaszanych przez kompetentne instytucje centralne (Główny Urząd Statystyczny, Ministerstwo Finansów, Narodowy Bank Polski) ogólnych wskaźników inflacji, które obrazują stopień wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w danym W toku dokonywanych korekt przeliczać można: dane okresu (roku) poprzedniego, mnożąc je przez wskaźnik inflacji okresu (roku) bieżącego, dane okresu (roku) bieżącego, dzieląc je przez wskaźnik inflacji okresu (roku) bieżącego. miesiącu, kwartale czy roku w stosunku do analogicznego okresu w roku poprzednim

5 Rodzaje odchyleń W wyniku porównań otrzymuje się różnicęodchylenie między wielkościami badanymi a przyjętymi za punkt odniesienia. Jeśli porównywane były wielkości analogiczne pod względem charakteru, powstała różnica nosi nazwę odchylenia bezwzględnego. gdzie: A 0 - poziom zjawiska badanego w okresie bazowym, A 1 - rzeczywisty poziom zjawiska, A- wielkość odchylenia bezwzględnego w liczbach absolutnych, v A-wskaźnik dynamiki badanego zjawiska w procentach, V A-wielkość odchylenia bezwzględnego w liczbach stosunkowych (procentach), wskaźnik tempa zmiany Odchylenie względne Metoda odchyleń względnych wymaga więc kolejno ustalenia: Jeśli dwie wielkości są ze sobą powiązane w ten sposób, że jedna z nich jest wielkością podstawową a druga kształtuje się pod jej 1) czy rozwój badanego zjawiska jest determinowany rozwojem zjawiska podstawowego, 2) jakie jest tempo zmian zjawiska podstawowego, wpływem(wielkość towarzysząca), np. produkcja i fundusz płac, to dla tej drugiej wielkości - oprócz odchylenia bezwzględnego - oblicza się również odchylenie względne. 3) jak kształtowałaby się wielkość badanego zjawiska, gdyby przyjęła tempo zmian zjawiska podstawowego, 4) jakie jest odchylenie między rzeczywistym stanem badanego zjawiska a stanem skorygowanym zgodnie z powyższym Formuła na obliczenie odchylenia względnego Analiza przyczynowa Analiza przyczynowa jest pogłębionym etapem badania wskaźników ekonomicznych, w którym dąży się do ustalenia wpływu określonych czynników na powstałe odchylenia ujawnione w toku analizy porównawczej. gdzie: A w - odchylenie względne zjawiska towarzyszącego, v P -wskaźnik dynamiki zjawiska podstawowego, Pozwala na: określenie czynników oddziałujących na objęty v A - wskaźnik dynamiki zjawiska towarzyszącego Interpretacja poziomu odchylenia względnego badaniem wskaźnik ekonomiczny, dodatnie zjawisko A rośnie szybciej niż uzasadniałby to wzrost zjawiska P; ujemne wolniejsze tempo zmian zjawiska towarzyszącego niż podstawowego; równe zeru tempo zmian obu wielkości jest jednakowe obliczenie wielkości wpływu poszczególnych czynników na odchylenia wynikające z uprzednich porównań

6 Analiza przyczynowa szczegółowe rozpoznanie charakteru zależności, sprecyzowanie zbioru czynników i uporządkowanie ich Metody te można ogólnie podzielić na dwie grupy: Deterministyczne według siły i kierunku oddziaływania na badaną zmienną każde badane zjawisko ekonomiczne dające się ekonomiczną, co jest warunkiem pełnej i obiektywnej oceny zjawisk metody analizy zależności zjawisk gospodarczych mają na celu rozliczenie odchyleń bezwzględnych w badanych zjawiskach na czynniki wymierne, które je ukształtowały. przedstawić liczbowo, może być określone w postaci związku funkcyjnego (sumy, różnicy, ilorazu, iloczynu, potęgi) zjawisk cząstkowych. Zadaniem ich jest określenie, jaka część przyrostu funkcji y = f(x;) jest spowodowana przyrostem każdego czynnika Xi (i = 1, 2, 3 4,... n) oddzielnie W metodach tych zakłada się, że ilość czynników, Kolejność działań przy stosowaniu metod deterministycznych jak również postać funkcji jest znana i z góry 1) ustalenie odchylenia bezwzględnego między ustalona. Wpływ zmian każde go z czynników na wielkości stanowią przedmiot porównania a zjawisko będące przedmiotem analizy bada sie w wielkością przyjętą za bazę odniesienia, izolacji od pozostałych czynników (przy założeniu 2) określenie badanego zjawiska jako związku ich stałości), stąd też metody te określane się funkcyjnego czynników sprawczych w drodze również mianem metod eliminacji czy izolacji. logicznego rozumowania opartego na obserwacji faktycznego przebiegu procesów gospodarczych oraz znajomości ich treści ekonomicznej, Kolejność działań przy stosowaniu metod deterministycznych Metody stochastyczne uwzględniają obok 3) pomiar czynników i sprawdzenie, czy czynniki te w czynników głównych, również wpływ czynników pełni opisują badane zjawisko, mniej istotnych tzw. losowych. Do nich należą 4) obliczenie wpływu zmian konkretnych czynników na metody ekonometryczne. Pozwalają one na odchylenie badanego zjawiska, znacznie większy stopień wnikliwości i 5) zestawienie odchyleń cząstkowych i ich interpretacja. W metodach deterministycznych nie uwzględnia się czynników losowych. konkretyzacji badania oraz większą dokładność uzyskiwanych wyników. Umożliwiają przeprowadzenie analizy zarówno statycznej, jak i dynamicznej

7 Wybrane metody deterministyczne Wybrane metody deterministyczne METODA KOLEJNYCH PODSTAWIEŃ Metoda podstawień łańcuchowych polega na jest prosta w zastosowaniu praktycznym i mało kolejnym - w trakcie dokonywanych obliczeń - pracochłonna, to jednak prowadzi do zastępowaniu poszczególnych elementów bazowych niejednoznacznych wyników i nie jest poprawna danymi rzeczywistymi i ustalaniu odchyleń pod względem matematycznym. cząstkowych na podstawie wykształcających tzw. może być stosowana w ujęciu rozwiniętym (nazywanym metodą podstawień łańcuchowych) lub uproszczonym nazywanym metodą różnicowania). iloczynów skorygowanych. Suma tych odchyleń powinna odpowiadać odchyleniu głównemu Raz dokonane podstawienie obowiązuje w kolejnych podstawieniach Kolejność podstawień: Metoda różnicowania, polegająca na Najpierw czynniki ilościowe, następie czynniki wartościowe uwzględnieniu w kolejnych podstawieniach, zamiast pełnych danych objętego badaniem czynnika, jedynie różnic między wielkością (ceny, koszty), Odpowiednio czynniki ilościowe, jakościowe i cenowe Przy rozpatrywaniu czynników ilościowych w pierwszej kolejności czynników pierwotnych (np. liczba zatrudnionych,), bazową a rzeczywistą. a następnie czynników pochodnych (średni czas pracy jednego zatrudnionego) Przy występowaniu dwóch czynników liczba możliwych wariantów podstawień wynosi 2, przy trzech 6, czterech - 24, a przy pięciu Czyli n! Np. robocizna bezpośrednia ilościowy: ilość produkcji, pracochłonność w roboczogodzinach, wartościowy: stawka wynagrodzeń za roboczogodzinę. Koszty paliwa: przebieg w km, zużycie paliwa na jednostkę przebiegu, na 100 km, cena litra paliwa. Kolejność: a 1; b

8 Formuła podstawowa Formuła uproszczona -różnicowania 75 Kolejność: a 1; b Wady metody kolejnych podstawień: w zależności od przyjętej kolejności podstawień nie uwzględnia faktu, że na odchylenie otrzymywane są różne odchylenia cząstkowe. badanego zjawiska wpływają nie tylko zmiany Im bardziej złożony jest badany wskaźnik, tj. im czynników indywidualnych, ale i łączne. więcej rozpatrywanych jest czynników Wpływ zmian łącznych jest umownie przypisywany do odchyleń cząstkowych konkretnych czynników liczonych w dalszej kolejności kształtujących wskaźnik, tym więcej może być różnobrzmiących wyników (ustalanych odchyleń cząstkowych) WARIANT A -1, B -2 WARIANT B -1, A -2 Metoda różnic cząstkowych 88 a1 O a b 1 O a O b a 1 b 1 OaO a O b b 1 a 1 b 1 O a O b O b a 1 Pozwala na ustalenie zarówno wpływów indywidualnych i łącznych Stosowana w przypadku funkcji w postaci iloczynu Umożliwia ustalanie odchyleń spowodowanych zmianami każdego z badanych czynników osobno oraz kombinacji tych czynników (różnice cząstkowe wyrażające wpływy łączne), :29 8

9 Metoda różnic cząstkowych Ilość odchyleń cząstkowych jest zawsze większa od liczby czynników sprawczych Występuje w formie rozwiniętej (podstawowej) i uproszczonej (różnicowania) W odróżnieniu od metody kolejnych podstawień czynnik, którego wpływu nie badamy zawsze pozostaje na poziomie roku bazowego Forma rozwinięta Forma uproszczona Cecha Postać funkcji Metoda kolejnych podstawień Suma, Różnica, Iloczyn, Iloraz Metoda różnic cząstkowych Iloczyn Rodzaj wpływów Indywidualne Indywidualne Łączne Liczba odchyleń a liczba czynników Równa liczbie czynników Większa od liczby czynników 96 Kolejność podstawień Wpływ kolejności podstawień na wartość odchyleń cząstkowych Poprawność matematyczna Istotna (ilościowe, jakościowe, cenowe) Występuje Niepoprawna w przypadku iloczynu i ilorazu Dowolna Nie występuje Poprawna matematycznie 9