dr Zofia Sepkowska ANALIZA EKONOMICZNA

Transkrypt

1 dr Zofia Sepkowska ANALIZA EKONOMICZNA

2 CELE KSZTAŁCENIA CEL GŁÓWNY: Ukształtowanie umiejętności opracowania informacji ekonomicznych niezbędnych do podejmowania decyzji gospodarczych CELE SZCZEGÓŁOWE: wyszczególnić podstawowe obszary analizy ekonomicznej, rozróżnić i scharakteryzować metody analizy ekonomicznej, obliczyć podstawowe wskaźniki analizy techniczno-ekonomicznej, dokonać analizy sprawności gospodarowania na podstawie opracowanych informacji.

3 LITERATURA Podstawowa: Bednarski L. (2006), Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Gabrusewicz W. (2007), Podstawy analizy finansowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Jerzemowska M., (2006), Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Literatura uzupełniająca: Wędzki D. (2006), Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego, Oficyna Ekonomiczna, Poznań

4 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ANALIZY EKONOMICZNEJ

5 POJĘCIE ANALIZY Pojęcie analiza obejmuje system różnorodnych metod badania naukowego, które polegają na rozłożeniu badanego przedmiotu lub zjawiska na części składowe w celu wykrycia składników niezbędnych do pełnego poznania całości i sformułowania odpowiedniej decyzji.

6 ANALIZA EKONOMICZNA (AE) metoda badania procesów gospodarczych, polegająca na rozpatrywaniu związków zachodzących pomiędzy poszczególnymi elementami tych procesów.

7 CEL GŁÓWNY AE badanie struktury zjawisk i procesów gospodarczych oraz przyczyn, które doprowadziły do powstania danego zjawiska czy procesu gospodarczego; dostarczanie informacji, które są użyte w procesie decyzyjnym.

8 ZAKRES AE ANALIZA MAKROEKONOMICZNA ekonomia pozytywna - naukowe i obiektywne wyjaśnianie funkcjonowania gospodarki; ekonomia normatywna sądy ekonomiczne oparte na subiektywnym systemie wartościowania. ANALIZA MIKROEKONOMICZNA - wysokość osiągniętego zysku, ocena efektywności prowadzonej działalności gospodarczej.

9 ZAKRES AE W PRZEDSIĘBIORSTWIE Analizą ekonomiczną obejmuje się wszystkie zjawiska gospodarcze występujące w obrębie samego przedsiębiorstwa jak i w jego otoczeniu, a ich badanie polega na: podziale zjawisk ekonomicznych i procesów na elementy składowe, określenie zależności przyczynowo-skutkowej między badanymi elementami, wyprowadzeniu wniosków uogólniających, które wynikają z przeprowadzonych ocen porównawczych.

10 PRZEDMIOT AE PRZEDSIĘBIORSTWA wyniki, stan i pozycja, organizacja i metody działania.

11 CELE AE PRZEDSIĘBIORSTWA opracowanie informacji analitycznych, stawianie diagnoz i opinii o poszczególnych zakresach prowadzonej działalności gospodarczej (DG), ustalanie przyczyn rozbieżności między rzeczywistymi a planowanymi wynikami DG, tworzenie podstaw sprzyjających procesom innowacji i racjonalizacji.

12 ZADANIA AE zebranie odpowiednich informacji o stanie faktycznym, jego przyczynach i tendencjach, krytyczna ocena istniejącego stanu, zamierzeń i tendencji, przeprowadzenie rachunku ekonomicznego, który ustaliłby skutki tego stanu, określenie i uzasadnienie najkorzystniejszego rozwiązania, postawienie wniosków pozwalających na powzięcie prawidłowych decyzji gospodarczych.

13 WYMAGANIA FORMALNE I MERYTORYCZNE AE AE powinna: zawierać właściwe oraz obiektywne stwierdzenia i oceny; uwzględniać wszystkie rozpoznane elementy determinujące określony stan przedsiębiorstwa lub wybrane zjawisko ekonomiczne; opierać się na zweryfikowanych danych liczbowych, po doprowadzeniu ich do porównywalności; przedstawić wyniki badań w sposób zwięzły i zrozumiały; zawierać wyniki bliskie momentowi powstania zjawiska i podjęcia decyzji.

14 ETAPY AE dokładne określenie przedmiotu analizy, wybór kryteriów oceny, określenie adekwatnych miar, ustalenie jednostki odniesienia, ustalenie odchyleń sytuacji rzeczywistej od standardowej, określenie przyczyny, określenie działań racjonalizujących zjawisko/proces.

15 ŹRÓDŁA INFORMACJI pozaewidencyjne dane postulowane w krótko i długookresowych planach przedsiębiorstwa (biznes plan), analizy dokonywane w okresach poprzednich, wyniki kontroli z lat ubiegłych, dane i informacje o innych przedsiębiorstwach działających w danym sektorze, informacje prawne (prawo gospodarcze), ewidencyjne dokumentacja pierwotna i wtórna (asygnaty kasowe, dowody sprzedaży), zapisy dokonywane w syntetycznych i analitycznych urządzeniach ewidencyjnych (konta, rejestry, kartoteki, dyskietki), sprawozdawczość dokonywana przez firmę.

16 RODZAJE AE KRYTERIUM RODZAJ AE Stopień szczegółowości Zakres AE Metoda badawcza ogólna szczegółowa CHARAKTERYSTYKA ocena ogólnej DG poprzez wskaźniki syntetyczne, bez ustalania czynników wpływu wnikliwe badania związków i zależności kompleksowa obejmuje całą DG przedmiotowa dotyczy wybranego zakresu (odcinka) funkcjonalna za pomocą metod matematycznych decyzyjna porządkuje zjawiska wg zależności przyczynowo-skutkowych, stanowi bazę do podejmowania decyzji

17 RODZAJE AE cd. KRYTERIUM RODZAJ AE CHARAKTERYSTYKA Częstotliwość badań Forma informacji ciągła okresowa doraźna wskaźnikowa graficzna opisowa prowadzona ustawicznie, dotyczy zwykłe pojedynczych zjawisk i procesów przeprowadzana cyklicznie podejmowana jednorazowo, w ściśle określonym celu za pomocą odp. wskaźników i współczynników za pomocą wykresów, z uwzględnieniem współrzędnych jako kontynuacja analizy wskaźnikowej i graficznej, opisuje związki przyczynowo-skutkowe

18 RODZAJE AE cd. KRYTERIUM RODZAJ AE CHARAKTERYSTYKA Przedmiot badań finansowa technicznoekonomiczna wstępna analiza bilansu, analiza rachunku zysków i strat, ustalenie i ocena przepływów pieniężnych, analiza kondycji finansowej przedsiębiorstwa, czynnikowa analiza wyniku finansowego analiza produkcji analiza zatrudnienia, płac, wydajności analiza gospodarowania środkami trwałymi analiza gospodarki materiałowej analiza postępu technicznego

19 METODY ANALIZY EKONOMICZNEJ

20 ISTOTA METODY W AE METODA OZNACZA: przyjęte sposoby zbierania, porządkowania, oceny i interpretacji danych empirycznych dotyczących wyników i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, prowadzące do wyjaśnienia przyczyn ich zmian

21 ZNACZENIE METOD W AE Stanowią podstawę poznania obiektywnej rzeczywistości i narzędzie rozwiązywania określonych problemów badawczych. W AE wykorzystywane są do pomiaru i oceny kategorii ekonomicznych (nie do ich definiowania).

22 CZYNNIKI DOBORU METOD cel badania, przedmiot badania, potrzeby informacyjne (zakres, dla kogo?), czas na przeprowadzenie badania.

23 METODY ANALIZY EKONOMICZNEJ,

24 CHARAKTER METOD OGÓLNYCH I SZCZEGÓŁOWYCH METODY OGÓLNE są oparte na poprawnym myśleniu, kojarzeniu faktów i skutków oraz na trafnym wnioskowaniu; opierają się na zasadach logiki. METODY SZCZEGÓŁOWE stanowią pogłębienie metod ogólnych; pozwalają na ustalenie zmian rozpatrywanych zjawisk, wyjaśnienie ich przyczyn i skutków, a także na rozpatrywanie zależności występujących między analizowanymi zjawiskami.

25 METODA INDUKCJI Istotą tej metody jest formułowanie uogólnień na podstawie wnikliwego rozpoznania zjawisk cząstkowych. od szczegółu od czynników od przyczyn do ogółu, do wyników do skutków Zalety: wnikliwa, wszechstronna, dokładna. Wada: duża pracochłonność.

26 METODA DEDUKCJI Istotą tej metody jest formułowanie przyczyn i skutków zmian występujących w zjawisku ogólnym. od ogółu do szczegółu, od wyników do czynników od skutków do przyczyn Zazwyczaj: od analizy wyników finansowych do czynników, które miały wpływ na jego wielkość i zmianę. Wada: można nią objąć tylko najważniejsze czynniki.

27 METODA REDUKCJI (weryfikacji) Składa się z trzech elementów postępowania badawczego: sformułowania tez i wniosków syntezy wstępnej, weryfikacji tez i wniosków w postępowaniu analitycznym, podsumowania ustaleń dokonanych we wcześniejszej weryfikacji i sformułowania syntezy końcowej. Zaleta: najbardziej kompleksowa metoda. Wada: trudna do zastosowania w praktyce, wymaga wysokich umiejętności.

28 METODA PORÓWNAŃ (odchyleń) Polega na porównaniu ze sobą przynajmniej dwóch wielkości, z których jedna jest przedmiotem porównań, a druga jest podstawą porównania (bazą). Rezultatem porównania jest ustalenie różnic między zjawiskiem badanym a zjawiskiem będącym podstawą porównania. Różnice nazywamy odchyleniami.

29 RODZAJE ODCHYLEŃ odchylenie bezwzględne stanowi różnicę pomiędzy porównywalnymi zjawiskami gospodarczymi w dwóch różnych okresach, odchylenie względne pozwala ustalić powiązania między badanymi zjawiskami

30 PODSTAWA PORÓWNAŃ wielkości badanego przedsiębiorstwa w czasie (przeszłym lub przyszłym): o stałej podstawie odniesienia, o zmiennej podstawie odniesienia, wielkości badanego przedsiębiorstwa na tle innych przedsiębiorstw, wielkości badanego przedsiębiorstwa na tle określonych norm, standardów.

31 OBLICZANIE ODCHYLENIA BEZWZGLĘDNEGO wg wzoru: ΔX = X 1 X 0 gdzie: x 1 wielkość zjawiska w okresie badanym, X 0 wielkość zjawiska w okresie poprzednim

32 OBLICZANIE ODCHYLENIA WZGLĘDNEGO wg wzoru: ΔX w = X 1 - X 0 x WD 100 gdzie: ΔX w odchylenie względne X 1 wielkość zjawiska w okresie badanym, X 0 wielkość zjawiska w okresie poprzednim WD wskaźnik dynamiki czynnika wpływu

33 DYNAMIKA I TEMPO WZROSTU BADANEGO ZJAWISKA Dynamika gdy porównania dokonujemy w czasie o stałej podstawie odniesienia, Tempo wzrostu gdy porównania dokonujemy w czasie o zmiennej podstawie odniesienia.

34 ĆWICZENIE 1 Uzupełnij tabelę obliczając odchylenia bezwzględne i względne Kategoria Rok poprzedni Rok bieżący Wskaźnik dynamiki (w %) Odchylenie bezwzględne Odchylenie względne Przychody ze sprzedaży Koszt własny sprzedaży Zysk ze sprzedaży

35 ROZWIĄZANIE ĆWICZENIA 1 Uzupełnij tabelę obliczając odchylenia bezwzględne i względne Kategoria Przychody ze sprzedaży Rok poprzedni Rok bieżący Wskaźnik dynamiki (w %) Odchylenie bezwzględne Odchylenie względne Koszt własny sprzedaży Zysk ze sprzedaży

36 ĆWICZENIE 2 obliczanie dynamiki i tempa wzrostu Wyszczególnienie I rok II rok III rok Przychód ze sprzedaży Wskaźniki dynamiki (I rok = 100) Wskaźniki tempa wzrostu (rok poprz. = 100) -

37 ROZWIĄZANIE ĆWICZENIA 2 obliczanie dynamiki i tempa wzrostu Wyszczególnienie I rok II rok III rok Przychód ze sprzedaży Wskaźniki dynamiki (I rok = 100) Wskaźniki tempa wzrostu (rok poprz. = 100)

38 METODA PORÓWNAŃ W CZASIE Z UWZGLĘDNIENIEM WZROSTU CEN Jeżeli do porównań przyjmiemy ceny bieżącego okresu, to wówczas dane z okresu poprzedniego mnożymy przez wskaźnik wzrostu cen. Jeżeli badane zjawisko chcemy wyrazić w cenach okresu poprzedniego, to wówczas dane z okresu bieżącego dzielimy przez wskaźnik wzrostu cen.

39 ĆWICZENIE 3 obliczanie dynamiki i tempa wzrostu przychodów ze sprzedaży Wyszczególnienie Przychody ze sprzedaży wg cen bieżących I rok II rok III rok Wskaźniki dynamiki i tempa wzrostu: rok I = 100 rok poprz. = 100 Wskaźniki wzrostu cen (rok poprz. = 100) - 1,25 1,20

40 ĆWICZENIE 3 - ROZWIĄZANIE obliczanie dynamiki i tempa wzrostu przychodów ze sprzedaży Wyszczególnienie Przychody ze sprzedaży wg cen bieżących I rok II rok III rok Wskaźniki dynamiki i tempa wzrostu rok I = rok poprz. = Wskaźniki wzrostu cen (rok poprz. = 100) - 1,25 1,20

41 ĆWICZENIE 4 obliczanie wielkości przychodów i dynamiki sprzedaży w cenach porównywalnych (bieżących) Lata Sprzedaż (w zł) Wskaźnik dynamiki (w %) I II III

42 ĆWICZENIE 4 obliczanie wielkości przychodów i dynamiki sprzedaży w cenach porównywalnych (bieżących) Lata Sprzedaż (w zł) Wskaźnik dynamiki (w %) I ,1 II ,5 III

43 ĆWICZENIE 5 obliczanie wielkości przychodów i dynamiki sprzedaży w cenach porównywalnych (z I roku)) Lata Sprzedaż (w zł) Wskaźnik dynamiki (w %) I II III

44 ĆWICZENIE 5 obliczanie wielkości przychodów i dynamiki sprzedaży w cenach porównywalnych (z I roku)) Lata Sprzedaż (w zł) Wskaźnik dynamiki (w %) I II ,0 III ,66 93,3

45 PORÓWNANIA PRZESTRZENNE wewnętrzne w ramach przedsiębiorstwa, w ramach grupy kapitałowej; zewnętrzne porównania w branży, międzybranżowe, międzynarodowe.

46 PORÓWNYWANIA W PRZESTRZENI Pozwalają na bardziej obiektywną ocenę oraz ustalenie: wielkości zasobów badanego przedsiębiorstwa w porównaniu z wielkością zasobów objętych analizą, miejsca badanego przedsiębiorstwa na rynku i w branży, rezultatów przedsiębiorstwa na tle innych przedsiębiorstw, dystansu, jaki dzieli przedsiębiorstwo od kontrahentów lub przewagi nad nimi.

47 METODY ILOŚCIOWE Deterministyczne (metody analizy przyczynowoskutkowej) ich celem jest ustalenie jaka część odchylenia badanej wielkości ekonomicznej wynika z działania poszczególnych czynników. Stochastyczne (statystyczne, ekonometryczne), taksonomiczne, dyskryminacyjne) w znaczny sposób wzbogacają wachlarz metod stosowanych w przyczynowej analizie efektywności działalności przedsiębiorstwa oraz pozwalają na szersze ujęcie związków między zjawiskami gospodarczymi; są bardziej precyzyjne niż metody deterministyczne, ponieważ uwzględniają nie tylko wpływ czynników podstawowych na badane zjawisko, ale także oddziaływanie czynników drugorzędnych i przypadkowych.

48 METODY JAKOŚCIOWE Metody jakościowe: oparte są na opisie w formie werbalnej, mogą być wyrażane za pomocą wskaźników lub graficznie. Jeżeli analizowane wielkości zmieniają się w podobny sposób w tym samym czasie, to formułuje się wniosek o istnieniu zależności pomiędzy rozpatrywanymi wielkościami, natomiast kiedy wielkości te rozwijają się w zróżnicowany sposób, zazwyczaj stawia się hipotezę o braku zależności pomiędzy tymi zjawiskami.