Ekonomika górnictwa naftowego
|
|
- Karol Skiba
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Ekonomika górnictwa naftowego Zarządzanie jednostkami gospodarczymi górnictwa naftowego odbywa się w trudniejszych warunkach niż w przedsiębiorstwach innych branż. Trudności te wynikają z kilku przyczyn: losowego (stochastycznego) charakterem wszystkich zjawisk i skutków związanych z poszukiwaniami naftowymi, dużego ryzyka występującego w trakcie poszukiwań, powodującego istnienie elementów pecha i szczęścia nawet przy najbardziej prawidłowych decyzjach, wysokiego kosztu wszystkich inwestycji i trudności w pozyskiwaniu kapitału na ich sfinansowanie, długości cyklu inwestycyjnego, często trwającego kilkanaście lat, długiego czasu eksploatacji inwestycji. Metody stosowane w ekonomice górnictwa powinny dać odpowiedź na szereg pytań, z którymi spotyka się manager przedsiębiorstwa naftowego, jak np.: ile zasobów węglowodorów znajduje się w danej jednostce geologicznej, jak ocenić wartość finansową danej jednostki, jak opracować racjonalny program poszukiwań naftowych dla określonej jednostki geologicznej. Do osiągnięć ekonomiki górnictwa naftowego zaliczyć należy: - rozwój geostatystyki naftowej, która zajmuje się analizą prac poszukiwawczych i ich wyników przy użyciu odpowiednich metod statystyki matematycznej, - opracowanie metod oceny efektywności ekonomicznej inwestycji poszukiwawczych w warunkach zdeterminowanych (gdy złoże jest rozpoznane), - opracowanie metod oceny inwestycji poszukiwawczych w warunkach ryzyka i niepewności, - określenie sposobów aplikacji metod optymalnej alokacji środków produkcji i kapitału w zakładach poszukiwawczych (w oparciu o modele badań operacyjnych), - określenie możliwości stosowania innych metod optymalizacji, w tym np. wymiany
2 urządzeń, sterowania zapasami, w warunkach przedsiębiorstw poszukiwawczych, - rozwój teorii użyteczności umożliwiający uwzględnianie tzw. czynnika ludzkiego w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych. Teoretyczny dorobek ekonomiki górnictwa naftowego uzupełnia pakiet programów komputerowych pozwalający na praktyczne stosowanie modeli teoretycznych. Dorobek geostatystyki naftowej w szacowaniu zasobów węglowodorów Problem liczby złóż węglowodorów znajdujących się w danym basenie geologicznym oraz ich wielkość interesuje wszystkie służby górnictwa naftowego, w tym służby ekonomiczne, gdyż zasobność basenu decyduje o jego wartości ekonomicznej, a tym samym o celowości inwestowania w poszukiwania i w budowę infrastruktury naftowej na danym obszarze. Do rozwiązywania problemów związanych z oszacowaniem zasobów węglowodorów wykorzystuje się prawidłowości odkryte przez geostatystykę naftową. Jednym z modeli do oszacowania wielkości złóż basenu geologicznego, proponowanych przez literaturę i z powodzeniem wykorzystywanych w praktyce, jest model Kontorowicza- Diemina. Model ten pozwala na konstrukcję rozkładu populacji złóż w postaci liczby złóż i ilości zasobów w danej klasie wielkości złoża. Ważną zależnością statystyczną, wykorzystywaną do prognozowania zasobów i planowania poszukiwań naftowych, jest zależność pomiędzy nakładami poniesionymi na poszukiwania i uzyskanymi efektami. W literaturze zwana jest ona również modelem Arpsa-Drewa. Funkcja poszukiwań naftowych, bo o niej mowa, umożliwia oszacowanie pierwotnych zasobów basenu geologicznego i współczynnika spadku efektywności poszukiwań. Wyznacza prognozę dalszych poszukiwań na podstawie dotychczasowej ich historii. Inną funkcją, niezbędną do analizy rentowności złóż węglowodorów, jest funkcja naturalnego (tj. nie powodowanego spadkiem popytu) spadku wydobycia ropy lub gazu z odwiertu w miarę upływu czasu. Bogaty materiał empiryczny pozwolił ustalić, że funkcja spadku wydobycia jest krzywą wykładniczą i taka jest wykorzystywana do modelowania rzeczywistości. W praktyce najistotniejszym elementem funkcji wykładniczego spadku wydajności odwiertów jest tempo spadku wydobycia. Parametr ten oblicza się korzystając z danych empirycznych i analizy regresji nieliniowej.
3 Praktyczne wykorzystanie modeli geostatystycznych umożliwiają specjalne programy komputerowe KODEM, PROGNOSIS, MONEY (Pakiet KALIF). Metody oceny inwestycji poszukiwawczych w warunkach zdeterminowanych Informacje potrzebne do podjęcia decyzji o inwestowaniu w poszukiwanie i zagospodarowanie złoża ropy naftowej lub gazu mają pierwotnie charakter informacji technicznych i są z reguły zawarte w programie poszukiwań naftowych. Do uzyskania prawidłowej oceny inwestycji geologicznej, konieczne jest przedstawienie w takim programie wszystkich potrzebnych informacji zgromadzonych przez służby geologiczne, geofizyczne, wiertnicze eksploatacyjne, jak np.: 1. Budowa geologiczna rejonu i potencjalnego złoża, 2. Zinterpretowane dane petrofizyczne, 3. Programy wiercenia, 4. Prognozy zasobów ropy naftowej, 5. Programy eksploatacji potencjalnego złoża, 6. Różne analizy z zakresu inżynierii złożowej. Wyniki oceny rentowności rozważanej inwestycji są tak dokładne i wiarygodne, jak dokładne i wiarygodne są dane użyte do obliczania tej rentowności. Dalszym krokiem w kierunku dokonania oceny inwestycji jest zamiana informacji technicznych w odpowiadające im informacje ekonomiczne, zwane strumieniami finansowymi. Strumienie finansowe to pieniężny odpowiednik harmonogramu realizacji i eksploatacji inwestycji. Strumienie te stanowią swojego rodzaju model ekonomiczny inwestycji, opisujący wydatki na budowę i eksploatację inwestycji oraz wytwarzane przez nią przychody. Inwestycje w górnictwie naftowym i gazownictwie przynoszą efekty rzeczowe i finansowe na ogół dopiero po wielu latach. Skutki realizacji inwestycji są rozłożone w czasie, wydatki i wpływy środków pieniężnych pojawiają się w różnych momentach. Analiza rentowności złoża ropy naftowej lub gazu nie może polegać na prostym porównywaniu strumieni wydatków na odkrycie i zagospodarowanie złoża ze strumieniem przychodów, uzyskanym przez pomnożenie wydobywalnych zasobów złoża przez cenę ropy lub gazu.
4 Stąd istotne znaczenie ma fakt, iż pieniądz otrzymany w różnych momentach musi być, dla porównywalności, przeliczany na ten sam moment czasowy, czyli dyskontowany. Do ostatecznej oceny projektów wykorzystywane są specjalne miary rentowności. Do oceny inwestycji poszukiwawczych w warunkach zdeterminowanych w praktyce wykorzystuje się aż 12 różnych wskaźników: - wielkość złoża, czyli ilość zasobów węglowodorów zawartych w rozpatrywanym obiekcie geologicznym, - nakłady inwestycyjne niezdyskontowane i zdyskontowane, - okres zwrotu nakładów inwestycyjnych - najstarsza i najprostsza miara, która określa czas, z reguły w latach, pomiędzy momentem rozpoczęcia inwestycji a momentem odzyskania przez inwestora wszystkich poniesionych nakładów inwestycyjnych, -koszt pozyskania 1 tony paliwa umownego niezdyskontowany i zdyskontowany -jest to miara kapitałochłonności poszczególnych projektów, - zysk niezdyskontowany i zdyskontowany (NPV), - zysk jednostkowy, - stopa zysku niezdyskontowanego i zdyskontowanego - czyli ilość złotówek generowanych przez 1 złotówkę zainwestowaną w dany projekt, - graniczna stopa zwrotu (IRR). Za podstawowe mierniki w tej grupie uważa się zysk zdyskontowany NPV (od: Net Present Value) i graniczną stopę zwrotu IRR (od: Internal Rate of Return). Zysk zdyskontowany NPV określany inaczej jako aktualna (bieżąca, zaktualizowana) nadwyżka finansowa netto jest sumą zdyskontowanych przepływów gotówkowych w poszczególnych latach funkcjonowania inwestycji. Miary rentowności Do ekonomicznej oceny projektów górniczych stosowanych jest wiele dynamicznych lub prostych wskaźników: wielkość złoża, nakłady inwestycyjne, okres zwrotu nakładów inwestycyjnych, koszt pozyskania 1 tony kopaliny niezdyskontowany i zdyskontowany, NPV zysk jednostkowy (wartość zaktualizowana netto),
5 stopa zysku niezdyskontowanego. Ilość złotówek generowanych przez 1 złotówkę zainwestowaną w projekt, IRR - graniczna (wewnętrzna) stopa zwrotu. (NPV=0). NPV wartość zaktualizowana netto (zł). Suma zdyskontowanych oddzielnie dla każdego roku różnic między wpływami i wydatkami przy stałym poziomie stopy dyskontowej NCF i n r a ti różnica między wpływami i wydatkami w i-tym roku obliczeń (zł/rok) okres obliczeń, lata - współczynnik dyskontowy - stopa dyskontowa Zainwestowany kapitał powinien przynieść inwestorowi bezpieczną stopę zysku, równą co najmniej aktualnej stopie oprocentowania kredytów długoterminowych. Im większe ryzyko inwestycyjne (niski stopień rozpoznania zasobów, wysokie i zmienne stopy dyskontowe, rosnące koszty środków produkcji, niestabilne ceny metali) to tym wyższa musi być bezpieczna stopa zysku, aby projekt górniczy był finansowany. Uzyskanie wartości NPV większej od zera oznacza, że inwestycja zwróci poniesione nakłady, przyniesie od nich odsetki i da dodatkową wartość równą obliczonemu NPV Im wyższa wartość NPV tym projekt inwestycyjny bardziej atrakcyjny pod względem ekonomicznym. Miara ta ma szereg zalet: określa w łatwy i bezpośredni sposób atrakcyjność analizowanych inwestycji, umożliwia porównywanie i rangowanie kilku projektów, uwzględnia zmianę pieniądza w czasie, umożliwia sprawdzenie, czy rentowność inwestycji przekracza założone minimum, jest też miarą addytywną. Dlatego też jej powszechne stosowanie nie budzi wątpliwości. Stopa graniczna IRR to wartość stopy dyskontowej, przy której NPV=0.
6 Wartość IRR odpowiada najwyższemu poziomowi odsetek od włożonych w inwestycję środków finansowych. Powszechność stosowania wskaźnika IRR wynika m.in. z tego, że bezpośrednio odzwierciedla on zdolność danej inwestycji do zarabiania pieniędzy. Wiele firm naftowych uważa, że wartość tego wskaźnika powinna rozstrzygać definitywnie o tym, czy inwestycja zostanie skierowana do realizacji czy odrzucona jako mało atrakcyjna. Ocenę ekonomiczną odkrytego złoża przy różnych wariantach eksploatacji i finansowania inwestycji umożliwiają programy WEZYR i FIELD (Pakiet KALIF ). Ocena inwestycji poszukiwawczych w warunkach ryzyka i niepewności Miary wartości ekonomicznej inwestycji uwzględniające ryzyko poszukiwawcze to: prawdopodobieństwo odkrycia złoża, oczekiwana ilość zasobów węglowodorów w złożu, oczekiwany efekt finansowy EMV. Oczekiwany efekt finansowy EMV (od: Expected Monetary Value) wyznaczamy określając możliwe zyski (straty) z przedsięwzięcia i prawdopodobieństwa ich wystąpienia, a następnie stosując powszechnie znany wzór na wartość oczekiwaną. Najczęściej stosowana formuła ma postać: EMV = p. * NPV+(1-p) * K, gdzie: NPV -zysk zdyskontowany z inwestycji w przypadku odkrycia złoża, K -koszty badań i wierceń potrzebnych do stwierdzenia negatywności obiektu, p - prawdopodobieństwo odkrycia złoża. Podejmowanie decyzji poszukiwawczych odbywa się również w warunkach niepewności. Niepewność polega na tym, że decydent nie jest w stanie przewidzieć żadnej informacji o skutkach podjętej decyzji - ani jej efektu rzeczowego, ani efektu finansowego. Niepewność dotyczy zarówno wartości parametrów geologicznych jak i ekonomicznych złoża. Mimo przeprowadzonych badań geologicznych nie znane są do końca wartości takich cech jak porowatość, miąższość, powierzchnia; nie można przewidzieć dokładnie przyszłych kosztów wierceń czy cen węglowodorów.
7 Najczęściej stosowane metody uwzględniania niepewności to stosowanie rozkładów prawdopodobieństwa parametrów geologicznych i ekonomicznych, symulacja komputerowa i analiza wrażliwości. Miary opłacalności inwestycji mają w tym przypadku postać rozkładów prawdopodobieństwa. Nowe kierunki ekonomiki górnictwa naftowego Nowe kierunki w ekonomice górnictwa naftowego polegają głównie na pogłębianiu wiedzy i praktycznych osiągnięć w dotychczasowych obszarach, przy równoczesnym poszerzaniu zestawu narzędzi informatycznych i ekonomicznych używanych przy rozważaniach teoretycznych i zastosowaniach praktycznych. Nadal więc największą wagę przywiązuje się do oceny obiektów geologicznych - zarówno pod względem zasobności jak i wartości rynkowej - i do metod podejmowania decyzji w warunkach ryzyka różnego rodzaju. Jednakże studiując amerykańską literaturę naftową z lat napotyka się na świat pojęć i metod o wiele bogatszy niż podstawy ekonomiki górnictwa naftowego opracowane w latach 70. i 80. Na szczególną uwagę zasługują liczne próby powiązania dorobku teoretycznego różnych dziedzin nauki o zarządzaniu przedsiębiorstwem (gospodarka finansowa, giełda, rynek pieniężny, rachunek kosztów, podejmowanie decyzji, negocjacje handlowe itd.) z codzienną praktyką amerykańskiego rynku naftowego. Wykaz podnoszonych tematów przedstawia się następująco: - szacowanie zasobów węglowodorów, -ocena wartości rynkowej złoża węglowodorów, - szacowanie kosztów działalności firm naftowych, -ocena sytuacji finansowej firm naftowych, -ocena ryzyka w naftowej działalności gospodarczej. Szacowanie zasobów węglowodorów W tym kluczowym dla geologów-praktyków zagadnieniu nadal dominują podejścia uwzględniające niepewność. Nikt już nie pisze o zasobach złoża jako o stałej, zdeterminowanej liczbie. W dalszym ciągu przyjmuje się - tak jak ustalono wcześniej (Łucki, 1995) - że rozkład wielkości złóż w dowolnym basenie sedymentacyjnym jest rozkładem logarytmicznonormalnym.
8 Praktyczne zastosowanie tej teorii pokazał Roebuck (1990). Znając zasoby kilku złóż (odwiertów poszukiwawczych można oszacować rozkład zasobów dla całego basenu. Wskazane jest przy tym, aby potencjalne horyzonty produktywne miały podobną litologię, aby wydobycie odbywało się w tych samych warunkach energetycznych i aby udostępnianie złoża odbywało się tą samą techniką (np. bez równoczesnego używania otworów poziomych i pionowych). Beninger i Caldwell (1991) opisali z kolei jak oszacować metodami statystycznymi rozkład zasobów pozostałych do wydobycia w eksploatowanym złożu. Wprowadzony przez nich element niepewności to wykładnik funkcji spadku wydobycia, natomiast jako wartości stałe przyjmuje się: wydajność początkową, roczne tempo spadku wydobycia i wydajność końcową. Najnowszym wkładem matematyki w poszukiwania naftowe jest zastosowanie teorii zbiorów rozmytych do oceny basenów geologicznych (Fang i Chen, 1990; Li, Chen i Fang, 1992; Chen i Fang, 1993). Ta nowa metoda wprawdzie wychodzi - tak jak poprzednio opisane - z sytuacji pełnej niepewności, ale wykorzystuje całkiem inny rodzaj matematyki, nie mający nic wspólnego z rachunkiem prawdopodobieństwa. Od inżynierów-geologów, dysponujących -jak wiadomo - bardzo skąpymi i fragmentarycznymi danymi, nie żąda się ilościowych informacji (na przykład porowatość od 10 do 1%). Przy metodzie zbiorów rozmytych wystarczą informacje słowne, jakościowe: porowatość bardzo dobra, dobra lub kiepska. Metoda wykorzystuje teorię możliwości (nie mylić z teorią prawdopodobieństwa) oraz teorię wielokryterialnego podejmowania decyzji. Efektem zastosowania metody są wykresy użyteczności danego basenu, umożliwiające wydanie jego jakościowej oceny w skali od "bardzo złej" do "wyśmienitej". Zastosowanie sztucznej inteligencji w górnictwie naftowym Inżynier naftowy powinien zacząć studiowanie tych problemów od artykułu Mc Cormacka i Daya (1993) dotyczącego zastosowania systemów eksperckich i sztucznej inteligencji w przemyśle naftowym. Historia rozwoju sztucznej inteligencji obejmuje następujące techniki - od najbardziej rozwiniętych do dopiero "raczkujących": - systemy eksperckie, - sieci neuronowe, - zbiory rozmyte, - algorytmy genetyczne,
9 - analiza przeszłości (case-based reasoning), - analiza baz danych (data base mining). Tak więc system wyszukiwania informacji powinien odznaczać się pewną "inteligencją" i umieć pomagać użytkownikowi w formułowaniu nie jednoznacznie sformułowanych pytań. Przykładem takiej sytuacji jest prośba użytkownika skierowana do systemu: "znajdź mi inne rzeczy jak ta", co w języku naukowym nazywa się "szukaniem analogów" (np. złóż wzorcowych). Drugie źródło niepewności to same dane -jak wiadomo, w poszukiwaniach naftowych danym jest daleko od poprawności, gdyż są one wynikiem ocen opartych na ograniczonej liczbie obserwacji i na ogólnych założeniach. Wychodząc z takiej sytuacji, Chany i Inder opisują technikę posługiwania się zbiorami rozmytymi do opisu niepewnych danych geologicznych przy użyciu liczb i symboli. Fogelman-Soulie (1992) zajmuje się zastosowaniem sieci neuronowych w górnictwie naftowym. Wymienił on następujące ich zastosowania praktyczne: -analiza obrazów sejsmicznych (ograniczanie szumu, kompresja obrazów, wykorzystanie wzorów w obrazach), - analiza produktywności odwiertów (przewidywanie jakości odwiertów, analiza sygnałów uzyskiwanych w trakcie wiercenia, przewidywanie wydobycia na podstawie szeregów czasowych), -analiza własności skał (klasyfikacja i datowanie skał), -analiza obrazów satelitarnych (segmentacja obszarów, budowa map), -sterowanie (modelowanie instalacji, sterowanie procesami, analizy, badania nieniszczące). Teoria sieci neuronowych wprawdzie wiąże się z klasycznymi technikami matematycznymi (analiza dyskryminacyjna, bayesowska itd.), ale równocześnie stanowi ich rozszerzenie, gdyż wchodzi w obszary nieliniowości. Zastosowanie sieci neuronowych prawie podwoiło wartość współczynnika korelacji pomiędzy przepuszczalnością zmierzoną dla rdzeni wiertniczych a przepuszczalnością przewidywaną. Sieci te nie są programowane, lecz same uczą się na przykładach. Ustalanie godziwej wartości złoża ropy lub gazu Jeżeli chodzi o czysty, bezpośredni rachunek ekonomiczny, najwięcej artykułów w ostatnich latach poświęcone było ustalaniu godziwej wartości rynkowej (fair-market-value) obiektów geologicznych.
10 Metody te tworzą oddzielną subdyscyplinę naftową - inżynierię oceny obiektów geologicznych (evaluation engineering), a specjaliści z tej dziedziny - taksatorzy (evaluators) - muszą się odznaczać najwyższym stopniem profesjonalizmu. Zwykle są to doświadczeni inżynierowie złożowi o dostatecznej znajomości problemów fizycznej i ekonomicznej niepewności. Muszą oni umieć oceniać zasoby geologiczne, sytuację finansową przedsiębiorstw, ekonomikę i ryzyko. Klasyczna definicja godziwej wartości rynkowej złoża jest według Hickmana następująca: jest to wartość ustalona przez chętnego kupującego i chętnego sprzedającego w trakcie transakcji pomiędzy niezależnymi uczestnikami, gdy żadna ze stron nie jest zmuszona kupować bądź sprzedawać, a obie dysponują dobrą znajomością istotnych faktów". Obecnie określa się ją zwykle na podstawie prognozy zasobów i na podstawie szacunku NPV (zysku zdyskontowanego), skorygowanego o pewien poziom ryzyka zależnego od kategorii sprzedawanych zasobów. Dużą rolę odgrywają też inne wskaźniki omówione w pierwszej części tego wykładu (koszt jednostkowy, IRR i okres zwrotu). Metody ustalania wartości rynkowej złoża są podzielone na 4 kategorie: sprzedaże porównawcze, sztywne wzory (wskaźniki), prognozy dochodu, koszt ekwiwalentny. Wszystkie te metody mają na celu ustalenie takiej godziwej ceny za obiekt, która będzie chroniła nabywcę przed skutkami wszystkich rodzajów przewidywanego ryzyka i niepewności w interesach, mających charakter technologiczny, ekonomiczny lub polityczny. Obecnie najczęściej stosowane są prognozy dochodu (zysku zdyskontowanego), ale prawidłowe zachowanie się na rynku wymaga równoczesnego stosowania wszystkich metod, co powinno ograniczyć możliwość przeoczenia jakiegoś negatywnego aspektu projektowanego zakupu. Ocena wartości złoża jest więc zależna w bardzo dużym stopniu od rodzaju użytego "cash tlow" (czyli od sposobu liczenia zysku zdyskontowanego) i od przyjętego scenariusza wzrostu cen i kosztów w przyszłości. W USA wieloletnią średnią stopę dyskontową, używaną do oceny omawianych obiektów, przyjmuje się na poziomie 8,4%.
11 Koszty poszukiwań naftowych i eksploatacji złóż Chodzi tu o odwieczny spór między teoretykami i praktykami, czy uwzględniać już wydane pieniądze w analizie rentowności przedsięwzięć, którą mogą być realizowane w przyszłości. Najlepszym przykładem takiej - często patowej - sytuacji jest odkrycie złoża, które przyniosło rozczarowanie, gdyż spodziewaliśmy się czegoś znacznie większego. Złoże mimo to trzeba zagospodarować - jak więc liczyć rentowność zagospodarowania? Jeśli uwzględnimy koszt poszukiwań - inwestycja będzie nierentowna. Zwykle więc liczy się tylko samo zagospodarowanie wychodząc z założenia "że nie ma co płakać nad rozlanym mlekiem". Niby decyzja słuszna, ale firma przecież poniesie straty. Cały problem komplikuje się w przypadku, gdy projekt jest przekazywany - jak to ma miejsce w Polsce - z jednej części firmy do drugiej i gdy każda liczy rentowność tylko dla swojego zakresu prac. Jeszcze większe "zaciemnienie obrazu" powstaje w momencie sprzedaży projektu obcej firmie i pojawienia się ceny transferowej. Capen proponuje pozostawienie problemu bez rozstrzygnięcia i podejmowanie decyzji na podstawie obecnej rynkowej wartości projektu. Wychodzi z założenia, że wszystkie transakcje rynkowe nawet te dokonywane wewnątrz firmy - polegają na tym, że ktoś coś komuś sprzedaje co ma określoną wartość. Nie uwzględnianie tej wartości, która jest kosztem dla "kupującego" i przychodem dla "sprzedającego" oznacza złą politykę inwestycyjną. Problem pojawił się w związku z obserwowanym na świecie zjawiskiem, że taniej jest kupić zasoby węglowodorów niż ich szukać. Stało się więc konieczne pewne ujednolicenie metody rejestracji kosztów odkrycia. Stwierdzono, że istnieją 3 główne sposoby rejestracji tych kosztów: 1. S ame koszty poszukiwań, bez uwzględnienia rewizji zasobów, 2. S ame koszty poszukiwań, z uwzględnieniem rewizji zasobów, 3. K oszty poszukiwania i zagospodarowania, z uwzględnieniem rewizji zasobów i wtórnych metod eksploatacji. Doprowadzenie do jednolitego sposobu liczenia leży w interesie wszystkich zainteresowanych stron (przemysł, banki, rząd, firmy doradcze), gdyż bez tego jakiekolwiek porównania kosztów w skali krajowej i międzynarodowej nie mają sensu, co z kolei
12 utrudnia prowadzenie interesów na rynku. Ze szczególnych problemów warto zasygnalizować następujące: konieczność stosowania wieloletniej średniej ruchomej (cykl poszukiwawczy trwa kilka lat, licząc od rozpoczęcia poszukiwań i zakupu koncesji do zagospodarowania odkrytego złoża), przeliczenie ropy naftowej i gazu ziemnego na paliwo umowne z uwzględnieniem ich kaloryczności, uwzględnianie zanieczyszczeń w kopalinie. Spadek cen ropy na świecie spowodował, że wiele mało wydajnych i silnie zawodnionych niemieckich złóż (podobnie w Polsce) ropy stało się złożami nieopłacalnymi. Wobec braku perspektyw na gwałtowny wzrost cen ropy w najbliższych latach, przemysł musi podjąć określone przedsięwzięcia dla zachowania konkurencyjności. Złoża uznane za nieopłacalne trzeba zamknąć lub sprowadzić do poziomu opłacalności. Kluczowe elementy tej metody przedstawiają się następująco: - przeprowadzono dokładną analizę odwiertów, ich wydajności i kosztów w funkcji czasu, - zidentyfikowano odwierty za drogie i odwierty opłacalne przez zastosowanie rachunku kosztów marginalnych, -dokonano oceny rentowności różnych możliwych przedsięwzięć według wybranych scenariuszy, -wytypowano odwierty do likwidacji. Podkreślono, że w wielu przypadkach nie ma potrzeby likwidacji nierentownych odwiertów, gdyż istnieje możliwość zmniejszenia kosztów ich eksploatacji. Analiza ryzyka Tradycyjne pojęcie rynku poszukiwawczego (Łucki, 1995) już rzadziej pojawia się w publikacjach naftowych. Nic nowego poza koncepcją wartości oczekiwanej nie da się chyba już wymyślić. Ciągle natomiast trwają narzekania, że metody wartości oczekiwanej to w większości "dość wymyślne i skomplikowane obliczenia" (Downey, 1989). Większość prac zajmuje się obecnie ryzykiem w aspekcie rynkowym, finansowym, kapitałowym itp., przede wszystkim na skutek internacjonalizacji przemysłu naftowego. Są to problemy o wiele trudniejsze od prostego ryzyka poszukiwawczego, gdyż obejmują
13 zagadnienia w ogóle mało znane w naszym kraju, nie mówiąc już o możliwości ich percepcji przez inżynierów naftowych. Dla takich zagadnień główna rola przypada bankom finansującym - w taki czy inny sposób - działalność firm naftowych. W zagadnieniach tych podstawowym problemem jest zabezpieczenie transakcji (hedging). W słownikach istnieją dwa wyjaśnienia terminu "hedging": transakcja terminowa polegająca na równoczesnym zakupie i sprzedaży takiej samej partii towaru, aby zabezpieczyć się od spadku lub zwyżki cen na giełdzie towarowej, zabezpieczenie się przepisami na dwie strony. Taką formą zabezpieczenia są różnego rodzaju transakcje terminowe (na przykład typu "futures" i "swap"). "Oil futures" to prawie obowiązujące zobowiązanie dostarczenia lub przyjęcia ropy w określonej ilości i o określonej jakości, określonego dnia w przyszłości i w danej miejscowości. "Oil swaps" to zabezpieczenie dotyczące transakcji pomiędzy producentami (lub użytkownikami) ropy a instytucją finansową lub firmą handlową. W przeciwieństwie do rynku transakcji "futures", transakcje "swap" nie są prowadzone na giełdzie. "Oil swap" to transakcja, w której jedna strona (producent) zgadza się płacić miesięcznie lub kwartalnie drugiej stronie (instytucji finansowej) ekwiwalent wartości określonej ilości ropy po cenie rynkowej. Instytucja finansowa dokonuje odwrotnej opłaty, ale po stałej cenie. W efekcie producent ma stałą cenę a instytucja finansowa bierze na siebie ryzyko (lub ewentualnie zyski). Chociaż można takie transakcje uważać za element spekulacji, są one korzystne dla firm naftowych, gdyż zmniejszają ryzyko i ułatwiają podejmowanie decyzji inwestycyjnych. Kredytowanie firm naftowych Jest regułą, że kredyty udzielane przez banki komercyjne małym i średnim firmom naftowym są zabezpieczane zasobami złóż, czyli przyszłym wydobyciem. Istnieją różne rodzaje ryzyka, jakie musi uwzględniać kredytodawca przy finansowaniu zasobów ropy i gazu, oraz szereg produktów i technik finansowych służących do zmniejszenia ryzyka, któremu podlega zarówno kredytobiorca jak i kredytodawca. Tak więc przy finansowaniu
14 górnictwa naftowego można teraz korzystać z takich zabezpieczeń jak "oil futures" i "oil swaps". Literatura Łucki Z., 1995: Ocena inwestycji i podejmowanie decyzji w górnictwie naftowym i gazownictwie. Polska Fundacja Promocji Kadr, Kraków Hajdasiński M. Podstawy ekonomicznej oceny projektów górniczych. Techn. University Sudbury. W: Szkoła Gospodarki Surowcami Mineralnymi Cieślewicz W.J Przedsiębiorstwa eksploatacji surowców mineralnych, finansowanie, funkcjonowanie, rentowność i sprzedaż produktów Colorado School of Mines Golden. W: Szkoła Gospodarki Surowcami Mineralnymi
OCENA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH
OCENA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH Metody oceny projektów We współczesnej gospodarce rynkowej istnieje bardzo duża presja na właścicieli kapitałów. Są oni zmuszeni do ciągłego poszukiwania najefektywniejszych
Bardziej szczegółowoMetody niedyskontowe. Metody dyskontowe
Metody oceny projektów inwestycyjnych TEORIA DECYZJE DŁUGOOKRESOWE Budżetowanie kapitałów to proces, który ma za zadanie określenie potrzeb inwestycyjnych przedsiębiorstwa. Jest to proces identyfikacji
Bardziej szczegółowoRACHUNEK EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI METODY ZŁOŻONE DYNAMICZNE
RACHUNEK EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI METODY ZŁOŻONE DYNAMICZNE Projekt Nakłady inwestycyjne, pożyczka + WACC Prognoza przychodów i kosztów Prognoza rachunku wyników Prognoza przepływów finansowych Wskaźniki
Bardziej szczegółowoWSTĘP ZAŁOŻENIA DO PROJEKTU
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA Przykład analizy opłacalności przedsięwzięcia inwestycyjnego WSTĘP Teoria i praktyka wypracowały wiele metod oceny efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych.
Bardziej szczegółowoEkonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce
Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz W4 Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska Podstawy metodologiczne oceny efektywności inwestycji
Bardziej szczegółowoNauka o finansach. Prowadzący: Dr Jarosław Hermaszewski
Nauka o finansach Prowadzący: Dr Jarosław Hermaszewski WARTOŚĆ PIENIĄDZA W CZASIE Wykład 4 Prawda ekonomiczna Pieniądz, który mamy realnie w ręku, dziś jest wart więcej niż oczekiwana wartość tej samej
Bardziej szczegółowoMetody szacowania opłacalności projektów (metody statyczne, metody dynamiczne)
Metody szacowania opłacalności projektów (metody statyczne, metody dynamiczne) punkt 6 planu zajęć dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1 OCENA EFEKTYWNOŚCI PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH 2 Wartość pieniądza w czasie
Bardziej szczegółowoZARZĄDZANIE FINANSAMI W PROJEKTACH C.D. OCENA FINANSOWA PROJEKTU METODY OCENY EFEKTYWNOŚCI FINANSOWEJ PROJEKTU. Sabina Rokita
ZARZĄDZANIE FINANSAMI W PROJEKTACH C.D. OCENA FINANSOWA PROJEKTU METODY OCENY EFEKTYWNOŚCI FINANSOWEJ PROJEKTU Sabina Rokita Podział metod oceny efektywności finansowej projektów 1.Metody statyczne: Okres
Bardziej szczegółowoOCENA EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI. Jerzy T. Skrzypek
OCENA EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI Jerzy T. Skrzypek 1 2 3 4 5 6 7 8 Analiza płynności Analiza rentowności Analiza zadłużenia Analiza sprawności działania Analiza majątku i źródeł finansowania Ocena efektywności
Bardziej szczegółowodr Danuta Czekaj
dr Danuta Czekaj dj.czekaj@gmail.com POLITYKA INWESTYCYJNA W HOTELARSTWIE PIH TiR_II_ST3_ZwHiG WYKŁAD_ E_LEARNING 2 GODZINY TEMAT Dynamiczne metody badania opłacalności inwestycji w hotelarstwie 08. 12.
Bardziej szczegółowoPodstawy zarządzania projektem. dr inż. Agata Klaus-Rosińska
Podstawy zarządzania projektem dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1 Ocena efektywności projektów inwestycyjnych 2 Wartość pieniądza w czasie Wartość pieniądza w czasie ma decydujące znaczenie dla podejmowania
Bardziej szczegółowoASM 603 + ASM 604 + ASM 605: Finansowanie i wycena nieruchomości jako inwestycji cz. 1-3
ASM 603 + ASM 604 + ASM 605: Finansowanie i wycena nieruchomości jako inwestycji cz. 1-3 Szczegółowy program kursu ASM 603: Finansowanie i wycena nieruchomości jako inwestycji cz. 1 1. Zagadnienia ekonomiczne
Bardziej szczegółowoWskaźniki efektywności inwestycji
Wskaźniki efektywności inwestycji Efektywność inwestycji Realizacja przedsięwzięć usprawniających użytkowanie energii najczęściej wymaga poniesienia nakładów finansowych na zakup materiałów, urządzeń,
Bardziej szczegółowoEkonomika i Logistyka w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 09 MSTiL niestacjonarne (II stopień)
dr Adam Salomon Ekonomika i Logistyka w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 09 MSTiL niestacjonarne (II stopień) program wykładu 09. Dynamiczne metody szacowania opłacalności projektów inwestycyjnych
Bardziej szczegółowoPodstawowym celem szkolenia jest zaznajomienie uczestników z metodologią planowania finansowego przedsięwzięć inwestycyjnych.
Opis szkolenia Dane o szkoleniu Kod szkolenia: 892416 Temat: Planowanie finansowe przedsięwzięć inwestycyjnych. Warsztaty praktyczne. 28-29 Listopad Warszawa, Centrum miasta lub siedziba BDO, Kod szkolenia:
Bardziej szczegółowoOcena kondycji finansowej organizacji
Ocena kondycji finansowej organizacji 1 2 3 4 5 6 7 8 Analiza płynności Analiza rentowności Analiza zadłużenia Analiza sprawności działania Analiza majątku i źródeł finansowania Ocena efektywności projektów
Bardziej szczegółowoEkonomika Transportu Morskiego wykład 08ns
Ekonomika Transportu Morskiego wykład 08ns dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny, Akademia Morska w Gdyni Wykład 8ns : tematyka 1. Oprocentowanie, dyskontowanie, współczynnik
Bardziej szczegółowoDynamiczne metody oceny opłacalności inwestycji tonażowych
Dynamiczne metody oceny opłacalności inwestycji tonażowych Dynamiczne formuły oceny opłacalności inwestycji tonażowych są oparte na założeniu zmiennej (malejącej z upływem czasu) wartości pieniądza. Im
Bardziej szczegółowoEkonomika i Logistyka w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 10 MSTiL niestacjonarne (II stopień)
dr Adam Salomon Ekonomika i Logistyka w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 10 MSTiL niestacjonarne (II stopień) program wykładu 10. Dynamiczne metody szacowania opłacalności projektów inwestycyjnych
Bardziej szczegółowoEkonomika Transportu Morskiego wykład 08ns
Ekonomika Transportu Morskiego wykład 08ns dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny, Akademia Morska w Gdyni ETM 2 Wykład ostatni merytoryczny ETM: tematyka 1. Dynamiczne metody
Bardziej szczegółowoPodstawowym celem szkolenia jest zaznajomienie uczestników z metodologią planowania finansowego przedsięwzięć inwestycyjnych.
Opis szkolenia Dane o szkoleniu Kod szkolenia: 892316 Temat: Planowanie finansowe przedsięwzięć inwestycyjnych. Warsztaty praktyczne. 7-8 Listopad Kraków, Centrum miasta, Kod szkolenia: 892316 Koszt szkolenia:
Bardziej szczegółowoFinanse i rachunkowość. Alina Dyduch, Maria Sierpińska, Zofia Wilimowska
Finanse i rachunkowość. Alina Dyduch, Maria Sierpińska, Zofia Wilimowska Podręcznik obejmuje wykład finansów i rachunkowości dla inżynierów. Zostały w nim omówione m.in. rachunkowość jako system informacyjny
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Analiza finansowa projektu dr hab. Grzegorz Głód Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 22 maja 2017 r. Co to jest projekt? To działanie: - zorientowane na cel, - kompleksowe,
Bardziej szczegółowoEkonomika w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 10 MSTiL (II stopień)
dr Adam Salomon Ekonomika w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 10 MSTiL (II stopień) EwPTM program wykładu 10. Dynamiczne metody szacowania opłacalności projektów inwestycyjnych w transporcie
Bardziej szczegółowoDWUKROTNA SYMULACJA MONTE CARLO JAKO METODA ANALIZY RYZYKA NA PRZYKŁADZIE WYCENY OPCJI PRZEŁĄCZANIA FUNKCJI UŻYTKOWEJ NIERUCHOMOŚCI
DWUKROTNA SYMULACJA MONTE CARLO JAKO METODA ANALIZY RYZYKA NA PRZYKŁADZIE WYCENY OPCJI PRZEŁĄCZANIA FUNKCJI UŻYTKOWEJ NIERUCHOMOŚCI mgr Marcin Pawlak Katedra Inwestycji i Wyceny Przedsiębiorstw Plan wystąpienia
Bardziej szczegółowodr Adam Salomon Wykład 5 (z ): Statyczne metody oceny projektów gospodarczych rachunek stóp zwrotu i prosty okres zwrotu.
dr Adam Salomon METODY OCENY PROJEKTÓW GOSPODARCZYCH Wykład 5 (z 2008-11-19): Statyczne metody oceny projektów gospodarczych rachunek stóp zwrotu i prosty okres zwrotu. dla 5. roku BE, TiHM i PnRG (SSM)
Bardziej szczegółowoANALIZA WSKAŹNIKOWA. Prosta, szybka metoda oceny firmy.
ANALIZA WSKAŹNIKOWA Prosta, szybka metoda oceny firmy. WSKAŹNIKI: Wskaźniki płynności Wskaźniki zadłużenia Wskaźniki operacyjności Wskaźniki rentowności Wskaźniki rynkowe Wskaźniki rynkowe: Szybkie wskaźniki
Bardziej szczegółowoAnaliza Kosztów i Korzyści
Analiza Kosztów i Korzyści I. Wprowadzenie dr Anna Bartczak WNE UW CBA Teoria racjonalnego wyboru: Osoby fizyczne: Korzyści prywatne (TPB) > Koszty prywatne (TPC) Przedsiębiorstwa: Rentowność => korzyści
Bardziej szczegółowoPLANOWANIE I OCENA PRZEDSIĘWZIĘĆ INWESTYCYJNYCH
Mariusz Próchniak Katedra Ekonomii II, SGH PLANOWANIE I OCENA PRZEDSIĘWZIĘĆ INWESTYCYJNYCH Ekonomia menedżerska 1 2 Wartość przyszła (FV future value) r roczna stopa procentowa B kwota pieniędzy, którą
Bardziej szczegółowoInwestowanie w obligacje
Inwestowanie w obligacje Ile zapłacić za obligację aby uzyskać oczekiwaną stopę zwrotu? Jaką stopę zwrotu uzyskamy kupując obligację po danej cenie? Jak zmienią się ceny obligacji, kiedy Rada olityki ieniężnej
Bardziej szczegółowoSystem finansowy gospodarki. Zajęcia nr 7 Krzywa rentowności, zadania (mat. fin.), marża w handlu, NPV i IRR, obligacje
System finansowy gospodarki Zajęcia nr 7 Krzywa rentowności, zadania (mat. fin.), marża w handlu, NPV i IRR, obligacje Krzywa rentowności (dochodowości) Yield Curve Krzywa ta jest graficznym przedstawieniem
Bardziej szczegółowoAKADEMIA MŁODEGO EKONOMISTY
AKADEMIA MŁODEGO EKONOMISTY Analiza finansowa projektu czy projekt uczniowski różni się od biznesowego? Podstawowe zasady oceny finansowej projektu Dr Agnieszka Iga Bem Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Bardziej szczegółowoAnaliza finansowo-ekonomiczna projektów z odnawialnych źródeł energii. Daniela Kammer
Analiza finansowo-ekonomiczna projektów z odnawialnych źródeł energii Daniela Kammer Celem analizy finansowo-ekonomicznej jest pokazanie, na ile opłacalna jest realizacje danego projekt, przy uwzględnieniu
Bardziej szczegółowoForward Rate Agreement
Forward Rate Agreement Nowoczesne rynki finansowe oferują wiele instrumentów pochodnych. Należą do nich: opcje i warranty, kontrakty futures i forward, kontrakty FRA (Forward Rate Agreement) oraz swapy.
Bardziej szczegółowoWartość przyszła pieniądza
O koszcie kredytu nie można mówić jedynie na podstawie wysokości płaconych odsetek. Dla pożyczającego pieniądze najważniejszą kwestią jest kwota, jaką będzie musiał zapłacić za korzystanie z cudzych środków
Bardziej szczegółowoANALIZA FINANSOWA INWESTYCJI PV
ANALIZA FINANSOWA INWESTYCJI PV Inwestor: Imię i Nazwisko Obiekt: Dom jednorodzinny Lokalizacja: ul. Słoneczna 10 10-100 SŁONECZNO Data: 01.03.2015 Kontakt: Andrzej Nowak Firma instalatorska ul. Rzetelna
Bardziej szczegółowoAnaliza opłacalności inwestycji v.
Analiza opłacalności inwestycji v. 2.0 Michał Strzeszewski, 1997 1998 Spis treści 1. Cel artykułu...1 2. Wstęp...1 3. Prosty okres zwrotu...2 4. Inflacja...2 5. Wartość pieniądza w czasie...2 6. Dyskontowanie...3
Bardziej szczegółowoMetodyka wyliczenia maksymalnej wysokości dofinansowania ze środków UE oraz przykład liczbowy dla Poddziałania 1.3.1
Załącznik nr 10 do Regulaminu konkursu nr POIS.1.3.1/1/2015 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 Metodyka wyliczenia maksymalnej wysokości dofinansowania ze środków UE oraz przykład
Bardziej szczegółowoWykład. Ekonomika i organizacja produkcji. Materiały do zajęć z EiOP - L. Wicki Inwestycja. Inwestowanie. Inwestycja.
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw Ekonomika i organizacja produkcji Wykład Dr inż. Ludwik Wicki Inwestycja Inwestowanie Celowo wydatkowane środki firmy
Bardziej szczegółowoAnalizy finansowo - ekonomiczne w projektach PPP
Analizy finansowo - ekonomiczne w projektach PPP Uzasadnienie biznesowe Metodyka Prince II AXELOS Limited Zestaw informacji umożliwiający ocenę czy projekt jest i pozostaje zasadny Projekt bez uzasadnienia
Bardziej szczegółowoTesty na utratę wartości aktywów case study. 2. Testy na utratę wartości aktywów w ujęciu teoretycznym
Roksana Kołata Dariusz Stronka Testy na utratę wartości aktywów case study 1. Wprowadzenie Zgodnie z prawem bilansowym wycena aktywów w bilansie powinna być poddawana regularnej ocenie. W sytuacji, gdy
Bardziej szczegółowoAnaliza inwestycji i zarządzanie portfelem SPIS TREŚCI
Analiza inwestycji i zarządzanie portfelem Frank K. Reilly, Keith C. Brown SPIS TREŚCI TOM I Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa do wydania amerykańskiego O autorach Ramy książki CZĘŚĆ I. INWESTYCJE
Bardziej szczegółowoInwestycje finansowe. Wycena obligacji. Stopa zwrotu z akcji. Ryzyko.
Inwestycje finansowe Wycena obligacji. Stopa zwrotu z akcji. yzyko. Inwestycje finansowe Instrumenty rynku pieniężnego (np. bony skarbowe). Instrumenty rynku walutowego. Obligacje. Akcje. Instrumenty pochodne.
Bardziej szczegółowoEkonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce
Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz W8 Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska Wpływ stopy dyskonta na przepływ gotówki. Janusz Kotowicz
Bardziej szczegółowoNauka o finansach. Prowadzący: Dr Jarosław Hermaszewski
Nauka o finansach Prowadzący: Dr Jarosław Hermaszewski ANALIZA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH Wykład 6 Trzy elementy budżetowania kapitałowego Proces analizy decyzji inwestycyjnych nazywamy budżetowaniem kapitałowym.
Bardziej szczegółowoinwestycji w energetyce?
Dlaczego LCOE nie jest dobra miarą rentowności inwestycji w energetyce? Wydział Matematyki Stosowanej Akademia Górniczo-Hutnicza 1 lutego 2017 Seminarium Opcje rzeczowe - problemy naukowe i praktyczne
Bardziej szczegółowoDokonanie oceny efektywności projektu inwestycyjnego polega na przeprowadzeniu kalkulacji jego przepływów pieniężnych.
Firma rozważa realizację projektu, polegającego na uruchomieniu produkcji nowego wyrobu. W przygotowanej prognozie założono że nakłady inwestycyjne wniosą 70 000 zł i zostaną zamortyzowane metodą liniową
Bardziej szczegółowoZarządzanie projektem inwestycyjnym
Zarządzanie projektem inwestycyjnym Plan wykładu Jak oszacować opłacalność inwestycji? Jak oszacować zapotrzebowanie na finansowanie zewnętrzne? Etapy budżetowania inwestycji 1. Sformułowanie długofalowej
Bardziej szczegółowoRACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA I CONTROLLING. Autor: MIECZYSŁAW DOBIJA
RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA I CONTROLLING. Autor: MIECZYSŁAW DOBIJA Wstęp Rozdział I. Wartość ekonomiczna a rachunkowość 1. Wartość ekonomiczna 1.1. Wartość ekonomiczna w aspekcie pomiaru 1.2. Różne postacie
Bardziej szczegółowoSpecjalista do spraw tworzenia biznes planów. Ocena projektów inwestycyjnych oraz wycena projektów inwestycyjnych
Specjalista do spraw tworzenia biznes planów CEL GŁÓWNY: Ocena projektów inwestycyjnych oraz wycena projektów inwestycyjnych Zdobycie umiejętności w zakresie oceny projektów inwestycyjnych dla potrzeb
Bardziej szczegółowoGOSPODARKA ZŁÓŻ SUROWCÓW MINERALNYCH i ICH OCHRONA
GOSPODARKA ZŁÓŻ SUROWCÓW MINERALNYCH i ICH OCHRONA Prowadzący: Mgr inż. Bartosz Papiernik Konspekt opracowali w postaci prezentacji PowerPoint M.Hajto i B.Papiernik. Na podstawie materiałów opracowanych
Bardziej szczegółowoPrzedsiębiorczy na Rynku Finansowym Proces inwestycyjny
Proces inwestycyjny 1. Etapy procesu inwestycyjnego 1. Przygotowanie inwestycji obejmuje czas od zlecenia prac nad założeniami technicznoorganizacyjnymi do rozpoczęcia realizacji inwestycji. Ten etap opiera
Bardziej szczegółowoRYZYKO. Rodzaje ryzyka w działalności gospodarczej Włączanie ryzyka w projekcji strumieni finansowych
RYZYKO Rodzaje ryzyka w działalności gospodarczej Włączanie ryzyka w projekcji strumieni finansowych RYZYKO w PLANOWANIU BIZNESOWYM SYSTEMATYCZNE Oddziałuje na cały rynek Jest ryzykiem zewnętrznym Firma
Bardziej szczegółowoEkonomika i Logistyka w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 08 MSTiL stacjonarne (II stopień)
dr Adam Salomon Ekonomika i Logistyka w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 08 MSTiL stacjonarne (II stopień) program wykładu 08. 1. Wybrane metody oceny opłacalności projektów inwestycyjnych
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Robert Machała - Praktyczne zarządzanie finansami firmy
Księgarnia PWN: Robert Machała - Praktyczne zarządzanie finansami firmy Wstęp 1. do zarządzania finansami firmy 1.1. Zarządzanie firmą a budowanie jej wartości Obszary zarządzania przedsiębiorstwem Proces
Bardziej szczegółowoBIZNESPLAN w PROCESACH
BIZNESPLAN w PROCESACH INWESTYCJI RZECZOWYCH Budżet kapitałowy Analiza wykonalności inwestycji (feasibility study) Kryteria i miary oceny inwestycji 4 TWORZENIE BUDŻETU KAPITAŁOWEGO - SCHEMAT Efektywność
Bardziej szczegółowoANALIZA I OCENA OPŁACALNOŚCI I RYZYKA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH
ANALIZA I OCENA OPŁACALNOŚCI I RYZYKA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH Terminy 25 05 2015-26 05 2015 - Warszawa Zgłoś się Szkolenie może też być zorganizowane: - w dowolnym innym terminie - w miejscu najbliżej
Bardziej szczegółowoGłównym celem opracowania jest próba określenia znaczenia i wpływu struktury kapitału na działalność przedsiębiorstwa.
KAPITAŁ W PRZEDSIĘBIORSTWIE I JEGO STRUKTURA Autor: Jacek Grzywacz, Wstęp W opracowaniu przedstawiono kluczowe zagadnienia dotyczące możliwości pozyskiwania przez przedsiębiorstwo kapitału oraz zasad kształtowania
Bardziej szczegółowo17.2. Ocena zadłużenia całkowitego
17.2. Ocena zadłużenia całkowitego Dokonując oceny ryzyka finansowego oraz gospodarki finansowej nie sposób pominąć kwestii zadłużenia, w tym szczególnie poziomu, struktury oraz wydolności firmy w zakresie
Bardziej szczegółowoEkonomika i Logistyka w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 06 MSTiL niestacjonarne (II stopień)
dr Adam Salomon Ekonomika i Logistyka w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 06 MSTiL niestacjonarne (II stopień) program wykładu 06. Rola współczynnika procentowego i współczynnika dyskontowego
Bardziej szczegółowodr Danuta Czekaj
dr Danuta Czekaj dj.czekaj@gmail.com POLITYKA INWESTYCYJNA W HOTELARSTWIE PIH TiR_II_NST3_ZwHiG WYKŁAD E _ LEARNING 2 GODZINY TEMAT Statyczne metody analizy efektywności inwestycji w hotelarstwie 17.11.
Bardziej szczegółowoŚrednio ważony koszt kapitału
Średnio ważony koszt kapitału WACC Weighted Average Cost of Capital 1 Średnio ważony koszt kapitałuwacc Weighted Average Cost of Capital Plan wykładu: I. Koszt kapitału a metody dyskontowe II. Źródła finansowania
Bardziej szczegółowoElementy matematyki finansowej w programie Maxima
Maxima-03_windows.wxm 1 / 8 Elementy matematyki finansowej w programie Maxima 1 Wartość pieniądza w czasie Umiejętność przenoszenia kwot pieniędzy w czasie, a więc obliczanie ich wartości na dany moment,
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ ELEKTRYCZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI ZAKŁAD ELEKTROWNI I GOSPODARKI ELEKTROENERGETYCZNEJ
WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI ZAKŁAD ELEKTROWNI I GOSPODARKI ELEKTROENERGETYCZNEJ LABORATORIUM RACHUNEK EKONOMICZNY W ELEKTROENERGETYCE INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA
Bardziej szczegółowoSystem finansowy gospodarki. Zajęcia nr 5 Matematyka finansowa
System finansowy gospodarki Zajęcia nr 5 Matematyka finansowa Wartość pieniądza w czasie 1 złoty posiadany dzisiaj jest wart więcej niż 1 złoty posiadany w przyszłości, np. za rok. Powody: Suma posiadana
Bardziej szczegółowoInwestycje jako kategoria ekonomiczna i finansowa
Inwestycje jako kategoria ekonomiczna i finansowa - brak jednoznacznej interpretacji terminu inwestycja - termin ten podlegał ewolucji. Obecnie rozróżnia się inwestycje jako kategorię ekonomiczną i jako
Bardziej szczegółowoZarządzanie projektami. Zarządzanie ryzykiem projektu
Zarządzanie projektami Zarządzanie ryzykiem projektu Warunki podejmowania decyzji Pewność Niepewność Ryzyko 2 Jak można zdefiniować ryzyko? Autor S.T. Regan A.H. Willet Definicja Prawdopodobieństwo straty
Bardziej szczegółowoRACHUNEK EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI
RACHUNEK EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI METODY PROSTE STATYCZNE 4 maj 2015 r. Metody oceny efektywności projektu inwestycyjnego Wybór metody oceny Przygotowanie danych (prognozy) Wyliczenie wskaźników Wynik analizy
Bardziej szczegółowodr hab. Marcin Jędrzejczyk
dr hab. Marcin Jędrzejczyk Leasing operacyjny nie jest wliczany do wartości aktywów bilansowych, co wpływa na polepszenie wskaźnika ROA (return on assets - stosunek zysku do aktywów) - suma aktywów nie
Bardziej szczegółowoZarządzanie wartością przedsiębiorstwa
Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa 3.3 Metody dochodowe Do wyceny przedsiębiorstwa stosuje się, obok metod majątkowych - metody dochodowe, często określane mianem metod zdyskontowanego dochodu ekonomicznego.
Bardziej szczegółowoBudowanie strategii przed debiutem na rynku NewConnect
ekspert Klubu Przedsiębiorców i Ekspertów przy Polskim Towarzystwie Ekonomicznym ekspert CASE Doradcy Sp. z o.o. Budowanie strategii przed debiutem na rynku NewConnect P1 Plan prezentacji 1 Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoMETODYKA POSZUKIWAŃ ZLÓŻ ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO
METODYKA POSZUKIWAŃ ZLÓŻ ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO Prowadzący: Mgr inż. Bartosz Papiernik Konspekt opracowali w postaci prezentacji PowerPoint B.Papiernik i M. Hajto na podstawie materiałów opracowanych
Bardziej szczegółowoRachunkowość zalządcza
Mieczysław Dobija Rachunkowość zalządcza ~ Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1995 Spis treści Wstęp......................... 9 Rozdział I. Wartość ekonomiczna a rachunkowość. 13 1. Wartość ekonomiczna............
Bardziej szczegółowoSTATYSTYKA EKONOMICZNA
STATYSTYKA EKONOMICZNA Analiza statystyczna w ocenie działalności przedsiębiorstwa Opracowano na podstawie : E. Nowak, Metody statystyczne w analizie działalności przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa 2001 Dr
Bardziej szczegółowoPODSTAWOWE MIARY I OCENY PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH
PODSTAWOWE MIARY I OCENY PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH PODSTAWOWE MIARY OCENY OPŁACALNOŚCI INWESTYCJI Na rynku konkurencyjnym, jeśli dane przedsiębiorstwo nie chce pozostać w tyle w stosunku do swoich konkurentów,
Bardziej szczegółowoPodejście dochodowe w wycenie nieruchomości
Podejście dochodowe w wycenie nieruchomości Regulacje i literatura RozpWyc 6-14 Powszechne Krajowe Zasady Wyceny (PKZW) Nota Interpretacyjna nr 2 Zastosowanie podejścia dochodowego w wycenie nieruchomości
Bardziej szczegółowoStruktura terminowa rynku obligacji
Krzywa dochodowości pomaga w inwestowaniu w obligacje Struktura terminowa rynku obligacji Wskazuje, które obligacje są atrakcyjne a których unikać Obrazuje aktualną sytuację na rynku długu i zmiany w czasie
Bardziej szczegółowoZadania do wykładu Rachunek efektywności projektów inwestycyjnych
Zadania do wykładu Rachunek efektywności projektów inwestycyjnych Dorota Klim Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku E-mail address: klimdr@math.uni.ldz.pl
Bardziej szczegółowoEfektywność projektów inwestycyjnych
Podstawy praktycznych decyzji ekonomiczno- finansowych w przedsiębiorstwie Efektywność projektów inwestycyjnych mgr Kazimierz Linowski 1 Wstęp Celem wykładu jest przedstawienie podstawowych pojęć oraz
Bardziej szczegółowoOcena technologii w praktyce biznesowej przedsiębiorstwa usługowego. Dr inż. Aleksander Buczacki
Ocena technologii w praktyce biznesowej przedsiębiorstwa usługowego Dr inż. Aleksander Buczacki Znaczenie oceny technologii Metody oceny technologii wspomagają procesy: - Podejmowania decyzji o kontynuacji
Bardziej szczegółowomgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW Ćwiczenia 2
Ćwiczenia 2 Wartość pieniądza w czasie Zmienna wartość pieniądza w czasie jest pojęciem, które pozwala porównać wartość różnych sum pieniężnych otrzymanych w różnych okresach czasu. Czy 1000 PLN otrzymane
Bardziej szczegółowoRachunkowość zarządcza wykład 3
Rachunkowość zarządcza wykład 3 Czym będziemy się zajmować na dzisiejszych zajęciach? Analiza progu rentowności Ilościowy i wartościowy próg rentowości Marża brutto, strefa bezpieczeństwa, dźwignia operacyjna
Bardziej szczegółowoPSeAP - Podkarpacki System e-administracji Publicznej
Aneks nr 2 do PSeAP - Podkarpacki System e-administracji Publicznej Rzeszów, 10 grudzień 2010 Spis treści 11. Analiza ryzyka i wrażliwości... 3 11. Analiza ryzyka i wrażliwości Analiza wrażliwości pozwala
Bardziej szczegółowob) PLN/szt. Jednostkowa marża na pokrycie kosztów stałych wynosi 6PLN na każdą sprzedają sztukę.
Poniżej znajdują się przykłady rozwiązań tylko niektórych, spośród prezentowanych na zajęciach, zadań. Wszystkie pochodzą z podręcznika autorstwa Kotowskiej, Sitko i Uziębło. Kolokwium swoim zakresem obejmuje
Bardziej szczegółowoEfektywność Projektów Inwestycyjnych. 1. Mierniki opłacalności projektów inwestycyjnych Metoda Wartości Bieżącej Netto - NPV
Efektywność Projektów Inwestycyjnych Jednym z najczęściej modelowanych zjawisk przy użyciu arkusza kalkulacyjnego jest opłacalność przedsięwzięcia inwestycyjnego. Skuteczność arkusza kalkulacyjnego w omawianym
Bardziej szczegółowoFinanse behawioralne. Finanse 110630-1165
behawioralne Plan wykładu klasyczne a behawioralne Kiedy są przydatne narzędzia finansów behawioralnych? Przykłady modeli finansów behawioralnych klasyczne a behawioralne klasyczne opierają się dwóch założeniach:
Bardziej szczegółowoMIĘDZYNARODOWE FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW
MIĘDZYNARODOWE FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW Anna Chmielewska STRUKTURA FINANSOWA Mięzynarodowe Finansoweanie Przedsiębiorstw, Wykład 3 1 Czym jest struktura kapitałowa? AKTYWA DŁUG / ZOBOWIĄZANIA KAPITAŁY Co
Bardziej szczegółowoEkonomika w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 06 MSTiL (II stopień)
dr Adam Salomon Ekonomika w Przedsiębiorstwach Transportu Morskiego wykład 06 MSTiL (II stopień) program wykładu 06. Rola współczynnika procentowego i współczynnika dyskontowego w inwestycjach transportowych.
Bardziej szczegółowoSzkolenie: Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa na podstawie. dr hab. Grzegorz Michalski, tel. 503452860 tel. 791214963
Szkolenie: Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa na podstawie sprawozdań finansowych Program szkolenia: Blok I: Analiza sprawozdań finansowych Dzień 1: Część teoretyczna: SPRAWOZDANIE FINANSOWE
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Decyzje inwestycyjne na giełdzie dr Dominika Kordela Uniwersytet Szczeciński 29 listopad 2018 r. Plan wykładu Giełda Papierów Wartościowych Papiery wartościowe Inwestycje Dochód
Bardziej szczegółowoH. Sujka, Wroclaw University of Economics
H. Sujka, Wroclaw University of Economics Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie spółki z branży włókienniczej i tekstylnej Working paper Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem
Bardziej szczegółowoWycena klienta metodą dochodową a kosztową na przykładzie firmy usługowej
Roksana Kołata Dr Dariusz Stronka Wycena klienta metodą dochodową a kosztową na przykładzie firmy usługowej. Wstęp Ze względu na specyfikę działalności przedsiębiorstw usługowych ich wycena często nastręcza
Bardziej szczegółowoPodsumowanie raportu z wyceny wartości Hubstyle Sp. z o.o.
Podsumowanie raportu z wyceny wartości Hubstyle Sp. z o.o. Niniejszy dokument stanowi podsumowanie raportu z wyceny wartości Spółki Hubstyle Sp. z o.o. na 9 kwietnia 2014 roku. Podsumowanie przedstawia
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp...
Wstęp... XI Rozdział 1. Podstawy zarządzania ryzykiem... 1 1.1. Ryzyko rynkowe... 1 1.2. Charakterystyka instrumentów pochodnych... 12 1.2.1. Forward... 13 1.2.2. Futures... 14 1.2.3. Swap... 16 1.2.4.
Bardziej szczegółowoZasoby środowiska c.d. M. Dacko
Zasoby środowiska c.d. M. Dacko Eksploatacja zasobów nieodnawialnych Zasoby nieodnawialne powinny być eksploatowane ponieważ z nieeksploatowanego zasobu nie ma pożytku Można wprawdzie przytoczyć przykłady
Bardziej szczegółowoOcena i analiza opłacalności i ryzyka projektów inwestycyjnych
Tytuł szkolenia Ocena i analiza opłacalności i ryzyka projektów inwestycyjnych Termin 2013.04.08-2013.04.09 Warszawa Prowadzący dr Grzegorz Michalski specjalista z zakresu finansów przedsiębiorstw adiunkt
Bardziej szczegółowoV. Analiza strategiczna
V. Analiza strategiczna 5.1. Mocne i słabe strony nieruchomości Tabela V.1. Mocne i słabe strony nieruchomości 5.2. Określenie wariantów postępowania Na podstawie przeprowadzonej analizy nieruchomości
Bardziej szczegółowoSą to zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pienięŝnych na cele działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.
Finanse przedsiębiorstwa Są to zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pienięŝnych na cele działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Zarządzanie Polega na pozyskiwaniu źródeł
Bardziej szczegółowoJacek Skorupski pok. 251 tel konsultacje: poniedziałek , sobota zjazdowa
Jacek Skorupski pok. 251 tel. 234-7339 jsk@wt.pw.edu.pl http://skorupski.waw.pl/mmt prezentacje ogłoszenia konsultacje: poniedziałek 16 15-18, sobota zjazdowa 9 40-10 25 Udział w zajęciach Kontrola wyników
Bardziej szczegółowo5.1 Stopa Inflacji - Dyskonto odpowiadające sile nabywczej
5.1 Stopa Inflacji - Dyskonto odpowiadające sile nabywczej Stopa inflacji, i, mierzy jak szybko ceny się zmieniają jako zmianę procentową w skali rocznej. Oblicza się ją za pomocą średniej ważonej cząstkowych
Bardziej szczegółowo