ISSN 1733-5256 MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW LIPIEC/SIERPIEŃ 2008 Sposoby na płaski brzuch NOWE technologie Podpis elektroniczny jak pieczęć Transakcje internetowe pod nadzorem PAWEŁ DELĄG WAKACYJNA ZDRADA I co dalej? Bezpieczny URLOP Jak przygotować auto do drogi Co jeść w tropikach Kto powinien unikać słońca Podróż dookoła świata od złotej rybki
FARMACJA I JA MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW NR 7/8 (LIPIEC/SIERPIEŃ) 2008 R. Spis treści FAKTY LIFESTYLE 34 Rozmowa Paweł Deląg: Zachowałem dziecięcą ciekawość świata 4 Przegląd prasy 4 Pięć spraw, o których warto pamiętać w lipcu i sierpniu 5 Złoty Otis pięciolecia 5 W lipcu i sierpniu w tv Fot. SUPER-PHARM, Forum, Shutterstock Drodzy Czytelnicy! Upragniony czas urlopów, na który czekamy cały rok, nareszcie nadszedł. W aptece jest trochę mniej pacjentów, możemy zatem nieco zwolnić tempo pracy, nadrobić zaległości, pomyśleć może o zmianie wystroju wnętrza naszej placówki czy wprowadzeniu kilku udogodnień. A później, kiedy już uporamy się z letnimi zadaniami, nadejdzie ta wspaniała chwila wakacje. Kilka tygodni leniuchowania, kiedy nareszcie nic nie musimy. Choć dla niektórych brzmi to jak bajka, naprawdę, postarajmy się podczas urlopu nie myśleć o pracy i obowiązkach. Niech to będzie szczególny czas przeznaczony tylko dla nas i dla naszych bliskich. Numer Farmacji i ja, który trzymają Państwo w rękach, poświęciliśmy właśnie wakacyjnemu wypoczynkowi radości, jaką można czerpać z wyjazdów, ale także niebezpieczeństw, które możemy podczas podróży napotkać. Prawdą jest bowiem to, że podczas urlopu rozluźnienie sprawia, iż stajemy się mniej ostrożni, wydaje nam się, że przecież nic złego nie może się stać. Otóż niestety może. Możemy nabawić się infekcji, dostać żołądkowych sensacji albo złamać nogę. Ale pułapki czyhają na nas nie tylko w sferze fizycznej o czym przeczytają Państwo w tekście psychologicznym. Oczywiście nie zachęcam, aby gryźć się cały urlop, myśląc, co może nam się przydarzyć. Zachęcam po prostu do zachowania zdrowego rozsądku. I oczywiście życzę wspaniałych wakacji! MENEDŻER APTEKI 6 Prawo i farmacja Prawo do urlopu 8 Marketing Czas na zmianę barw! 10 Nowe technologie Bezpieczny e-podpis 12 Finanse w praktyce Nie daj się złowić! 14 Nowe technologie Z kompaktem w kieszeni 16 Akademia Farmaceuty Grupa chodzi jak po sznurku 18 Apteki świata: Izrael Koszerna apteka MEDYCYNA 22 Profilaktyka Ciemna strona słońca 26 Odkrycia Sekundy na wagę życia 27 Odkrycia Tragiczne skutki wypadków 28 Obserwatorium gastrologiczne Leczenie biegunki podróżnych 30 Suplementacja diety Jesteś moją kofeiną... 31 Znane rośliny, nieznane możliwości Dziurawiec dla atopików Zdjęcie na okładce: ZOOM 35 Motoryzacja Bezpieczna podróż 36 Psychologia Zdradziłam. I co teraz? 40 Dieta Wakacje bez sensacji (żołądkowych) 44 Dieta...aaaby wrzucić na ruszt 46 Fitness Płaski brzuch w 3 tygodnie, 3 dni, 3 godziny 48 Uroda Słoneczny patrol PO GODZINACH 52 Od alchemii do farmacji Sportowcy na koksie 54 Powieść Apteka z ogrodem 56 Szkoła języka English in a pill 57 Krzyżówka 58 Humor Lipiec/Sierpień 2008 Farmacja i ja 3
FAKTY Przegląd PRASY Kwasy omega-3 kontra AMD Archives of Ophthalmology : Spożywanie jedzenia bogatego w kwasy tłuszczowe omega-3 obniża ryzyko związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej (AMD) informują naukowcy z University of Melbourne w Australii. Kwasy omega-3, a zwłaszcza kwas dokozaheksaenowy, wchodzą w skład wewnętrznej części siatkówki, budują warstwę komórek nerwowych siatkówki tłumaczą autorzy badań. Zewnętrzne komórki siatkówki oka są stale tracone i odbudowywane, stąd niedobór kwasów tłuszczowych omega-3 może prowadzić do zwyrodnienia. Dieta bogata w kwasy omega-3 i ryby może zapobiegać rozwojowi AMD dodają naukowcy. Astma a miażdżyca American Journal of Cardiology : Astma zaczynająca się w wieku dorosłym zwiększa ryzyko choroby serca i udaru mózgu u kobiet, ale nie u mężczyzn do takich wniosków doszli naukowcy z amerykańskiego Ministerstwa Rolnictwa. Po przeanalizowaniu wyników badania na temat miażdżycy naczyń okazało się, że kobiety, u których w wieku dorosłym rozwinęła się astma, ponad dwukrotnie częściej chorowały na serce w porównaniu z tymi, które nie miały astmy. Były też ponad dwukrotnie bardziej narażone na udar mózgu. Nie odnotowano podobnych zależności u mężczyzn. Astma wieku dorosłego i inne choroby o podłożu zapalnym, dotyka częściej kobiety niż mężczyzn. Niepotrzebne cesarki Clinics in Perinatology : Za zwiększającą się liczbę przedterminowych porodów (między 34. a 36. tygodniem ciąży) odpowiedzialne są cesarskie cięcia stwierdzają naukowcy analizujący dane statystyczne z ostatnich 9 lat w USA. Urodzone w tym okresie ciąży dzieci mają podwyższone ryzyko problemów oddechowych, trudności w rozpoczęciu naturalnego pobierania pokarmu, hypotermii, żółtaczki, opóźnień w rozwoju mózgu i śmierci, niż dzieci urodzone w terminie pomiędzy 38. a 40. tygodniem ciąży. Porody przedwczesne to poważny i kosztowny problem, główna przyczyna śmierci noworodków w pierwszym miesiącu życia. W samych Stanach Zjednoczonych ponad 520 tys. dzieci rocznie rodzi się zbyt wcześnie to aż jedno na ośmioro dzieci. 2 3 5 SPRAW, O KTÓRYCH WARTO PAMIĘTAĆ w lipcu i sierpniu LIPIEC-SIERPIEŃ 1 REKLAMY W TELEWIZJI Farmaceuto, w związku z emisją reklam w telewizji, przygotuj się na zwiększone zainteresowanie tymi produktami: APAP APAP Extra Gripex Herbitussin Ibuprom Ibuprom Max Receptury Natury Stoperan Verdin Xenna Extra. 9-11 LIPCA KOBIETA SZEF DOSKONAŁY Szkolenie Leadership i przywództwo kobiet zostało zaprojektowane specjalnie dla kobiet pełniących wysokie funkcje kierownicze. Podczas kursu będzie można dowiedzieć się, w jaki sposób radzić sobie z presją i stresem, jak porażki skutecznie przekuwać w sukcesy. Więcej informacji: tel. 0 22 696 80 20. 10 LIPCA LOGISTYKA DLA ZAAWANSOWANYCH W drugi czwartek lipca w Katowicach odbędzie się szkolenie pt. Metody redukcji kosztów zaopatrzenia. Celem szkolenia jest m.in. pogłębienie wiedzy w zakresie funkcjonowania sfery logistyki w organizacjach, identyfikacja kosztów powstających w łańcuchu dostaw, przedstawienie technik oceny i kwalifikacji dostawców, analiza metod redukcji kosztów funkcjonowania łańcuchów dostaw. Więcej informacji: tel. 0 32 281 28 52. 4 5 26 LIPCA-17 SIERPNIA ZABAWA ZE ŚW. DOMINIKIEM Jarmark Dominikański ma bogatą tradycję i jest jedną z najbardziej interesujących imprez sezonu wakacyjnego. Warto wybrać się do Gdańska nie tylko aby zakosztować wspaniałej atmosfery jarmarku, ale przede wszystkim powałęsać się po uroczych uliczkach i nacieszyć klimatem tego przepięknego miasta. Więcej informacji: http://www.trojmiasto.pl/jarmark/. 29-31 SIERPNIA POMYSŁ NA OGRÓD Nie tylko podczas urlopu warto zapomnieć o pracy. Doskonałą odskocznią od codzienności może być także odwiedzenie targów Zieleń to życie, odbywających się w centrum wystawienniczym EXPO XXI w Warszawie w ostatni weekend sierpnia. Wystawa nie jest typową imprezą targową. Dzięki urodzie, różnorodności roślin i pomysłowości wystawców hale EXPO zmieniają się w piękny ogród, pełen różnorodnych form, barw i zapachów. Więcej informacji: tel. 0 22 256 71 21. Fot. Shutterstock, US Pharmacia 4 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2008
REKLAMA Złoty Otis pięciolecia dla marki Na uroczystej gali w hotelu Bristol w Warszawie marka APAP została uhonorowana statuetką Złoty Otis Nagroda Zaufania. Otrzymane wyróżnienie to kolejne potwierdzenie, że marka APAP jest w Polsce synonimem leku przeciwbólowego. Jest to też marka obdarzona największym zaufaniem, co potwierdzają badania i wiele przyznawanych nagród. SUKCES WIELU Złoty Otis pięciolecia to docenienie pracy wielu osób w US Pharmacia. Pasja, wizja i zaangażowanie wielu zespołów pracujących przez lata na rzecz marki APAP leżą u podstaw sukcesu. Jestem dumny, że przypadł mi zaszczyt odebrania nagrody zaufania przyznanej marce APAP powiedział Maciek Derda, Group Brand Manager (na zdjęciu). CZYM JEST ZŁOTY OTIS? Złoty OTIS to nagroda konsumencka przyznawana producentom na rynku farmaceutycznym, którzy zdaniem pacjentów oferują najbardziej godne zaufania preparaty lecznicze oraz profesjonalny sprzęt medyczny. Wybór najlepszych preparatów odbył się, jak co roku, drogą głosowania. Głosy przyznawane przez pacjentów zbierał wortal Nazdrowie. pl oraz magazyn apteczny Na zdrowie. Dostępne bez recepty. JEDEN Z TRZECH Statuetka pięciolecia została przyznana jedynie trzem markom z branży farmaceutycznej. APAP to najbardziej uhonorowana marka wśród leków przeciwbólowych US Pharmacia. Lek od 8 lat otrzymuje Złotą Statuetkę Marki Godnej Zaufania w badaniu organizowanym przez Reader s Digest. Kilkakrotnie zdobywał także wyróżnienie Złoty Otis, w tym nagrodę specjalną. W 2005 r. otrzymał srebrne godło Laur Konsumenta w rankingu organizowanym przez Przegląd Gospodarczy i Gazetę Prawną, a także tytuł Superbrands Polska jako jedna z najsilniejszych marek w Polsce. Natomiast nagrodę Super Produkt otrzymał lek APAP dla Dzieci.
MENEDŻER APTEKI prawo i farmacja Prawo do urlopu Nadchodzi lato. Coraz bliżej do rozpoczęcia sezonu urlopowego. Warto poznać przepisy prawne, które regulują zasady udzielania urlopów wypoczynkowych. Małgorzata Puchalska Jest radcą prawnym w US Pharmacia. NIE MNIEJ NIŻ 14 DNI Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym uzyskał on do niego prawo. Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. Jednak przynajmniej jedna część powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. Prawo do corocznego, nieprzerwanego i płatnego urlopu wypoczynkowego jest niezbywalnym prawem każdego pracownika. Osoba, która po raz pierwszy w życiu podejmuje pracę, nabywa prawo do urlopu po przepracowaniu pierwszego miesiąca. Wymiar takiego urlopu wynosi 1/12 urlopu, jaki przysługuje po przepracowaniu jednego roku. PROPORCJONALNIE DO STAŻU I CZASU PRACY Co do zasady, wymiar urlopu wynosi 20 dni jeśli staż pracy jest krótszy niż 10 lat, oraz 26 dni w przypadku stażu pracy wynoszącego co najmniej 10 lat. Do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia bez względu na przerwy oraz bez względu na to, w jaki sposób stosunek pracy został rozwiązany. Wlicza się również okres pobierania nauki, począwszy od zasadniczej szkoły zawodowej (3 lata), przez średnią szkołę ogólnokształcącą (4 lata), aż po szkołę wyższą (8 lat). Okresy nauki nie podlegają sumowaniu. I tak np. jeśli pracownik ukończył najpierw szkołę zawodową, następnie liceum ogólnokształcące, a w końcu studia wyższe, to do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza mu się tylko okres 8 lat, a nie 15. Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego na tzw. część etatu ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę pełny wymiar urlopu, czyli 20 lub 26 dni. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. Jeśli więc pracownik jest zatrudniony na 2/3 etatu oraz ma 10-letni staż pracy, to urlop, jaki mu przysługuje, wynosi 18 dni (26 x 2/3). Przerwany wypoczynek Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu, ale tylko wtedy, gdy jego obecności w pracy wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu (np. awaria w przedsiębiorstwie). Pracodawca jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu. Do tych kosztów wlicza się również koszty powrotu do domu rodziny pracownika, która przebywała razem z nim na urlopie. Zarówno pracodawca, jak i pracownik mają prawo do przesunięcia terminu zaplanowanego urlopu. Wniosek pracownika powinien być umotywowany ważnymi przyczynami (np. odwołanie wyjazdu przez organizatora, stan zdrowia). Przesunięcie terminu urlopu przez pracodawcę jest dopuszczalne z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy (np. nagła choroba osoby, która jako jedyna mogła zastępować pracownika udającego się na urlop). BEZ ZGODY PRACOWNIKA Urlop jest prawem pracownika, a nie jego obowiązkiem. Nie można więc wysłać pracownika przymusowo na urlop. Od tej zasady są jednak wyjątki. W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu. Jeśli pracownik nie wykorzystał urlopu w danym roku, za który on przysługuje, należy go udzielić pracownikowi najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. Zasada ta nie dotyczy tzw. urlopu na żądanie (do 4 dni w roku kalendarzowym). Jak wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 stycznia 2006 r. (I PK 124/ 05), pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody. Tak więc obecnie pracodawca nie może już zasłaniać się przed organami inspekcji pracy argumentem, że pracownik nie chciał iść na urlop i dlatego ma tak dużo zaległego urlopu. Fot. Shutterstock 6 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2008
Stała towarzyszka podróży Twoich pacjentów! Zmiana otoczenia to jedna z przyczyn powstawania zaparć. A właśnie nadszedł czas wiosenno-letnich wyjazdów urlopowych. Przypomnij swoim pacjentom, aby koniecznie zabrali ze sobą Xennę Extra!!! XennaExtra to lek pochodzenia roślinnego, który skutecznie, ale niegwałtownie pomaga usunąć nawet trudniejsze zaparcia. Xenna Extra niezbędna w Twojej aptece! XENNA EXTRA (Sennae fructus pulveratus + Sól wapniowa sennozydów 20%) (240,0 mg + 49,0 mg), tabletki, Dawka 17 mg antranoidów. Skład: 1 tabletka zawiera substancje czynne: Sennae fructus pulveratus 240,0 mg, Sól wapniowa sennozydów 20% 49,0 mg oraz substancje pomocnicze. Opis działania i wskazania: Xenna Extra jest lekiem do stosowania w doraźnym leczeniu zaparć. Zawiera ziołowy składnik przeczyszczający tj. sproszkowane strąki senesu a także sól wapniową sennozydów. Sposób stosowania i droga podania: Stosować doustnie. Dorośli i dzieci powyżej 12 r. ż.: jednorazowo 1 tabletkę najlepiej przed snem; w razie potrzeby dawkę można powtórzyć lub zwiększyć do 2 tabletek podanych 1 raz dziennie. Zaleca się przyjmowanie najniższej dawki powodującej uzyskanie efektu miękkiego stolca. Nie należy przekraczać łącznej dawki 2 tabletek leku Xenna Extra, w ciągu doby. Działanie leku następuje po 6-12 godzinach i dlatego powtórna dawka leku może zostać podana dopiero po upływie tego czasu. Nie zaleca się stosowania dłużej niż 7-10 dni. Nie należy stosować leku Xenna Extra, jeśli występuje: Niedrożność jelit. Ostre stany zapalne w jamie brzusznej (np. zapalenie wyrostka robaczkowego) choroba Crohna, ostre zapalenie okrężnicy. Nadwrażliwość na sennozydy lub inny składnik preparatu. Niezdiagnozowane bóle w jamie brzusznej. Stany odwodnienia z towarzyszącą utratą elektrolitów. Miesiączka. Ciąża: Nie zaleca się stosowania leku w okresie ciąży. Okres karmienia piersią: Aktywne metabolity przechodzą w niewielkiej ilości do mleka matki, dlatego nie zaleca się stosowania leku u kobiet karmiących piersią. Prowadzenie pojazdów i obsługa maszyn: Nie stwierdzono, aby Xenna Extra upośledzała zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych. Stosowanie leku u dzieci: Nie zaleca się stosowania u dzieci poniżej 12 roku życia. W przypadku zażycia większej dawki leku Xenna Extra niż zalecana mogą wystąpić: bóle brzucha, biegunka. W takich przypadkach należy skontaktować się z lekarzem. W razie przyjęcia większej niż zalecana dawki leku, należy niezwłocznie zwrócić się do lekarza lub farmaceuty. W przypadku pominięcia dawki leku Xenna Extra: Nie stosować dawki podwójnej w celu uzupełnienia pominiętej dawki. Na rynku dostępny jest również preparat Xenna. Xenna Extra zawiera dwukrotnie większą dawkę antranoidów niż Xenna. Możliwe działania niepożądane: Jak każdy lek Xenna Extra może powodować działania niepożądane. Niekiedy mogą wystąpić: bóle brzucha, biegunka i zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, a szczególnie niedobór potasu (hipokalemia), nudności. Przewlekłe, niezgodne z zaleceniami, stosowanie może powodować przebarwienie błony śluzowej okrężnicy (Pseudomelanosis coli), białkomocz i krwiomocz oraz upośledzenie czynności motorycznej jelita grubego. Sennozydy mogą zmieniać barwę moczu. W przypadku wystąpienia innych objawów niepożądanych, nie wymienionych w tej ulotce, należy poinformować o nich lekarza. Podmiot odpowiedzialny: US Pharmacia Sp. z o.o. ul. Ziębicka 40, 50 507 Wrocław Pozwolenie nr: 8631. Produkt dostępny bez recepty.
MENEDŻER APTEKI marketing Czas na zmianę Latem do aptek przychodzi mniej osób niż w innych porach roku, dlatego czas ten warto wykorzystać na wprowadzenie dodatkowych ulepszeń i modyfikację wystroju wnętrza, tak aby nasza placówka wydawała się jeszcze bardziej przyjazna. Tomasz Barałkiewicz Group Account Director w agencji reklamowej Tequila Polska. Jest ekspertem w dziedzinie marketingu farmaceutycznego. Wakacje to okres urlopów, mniejszego ruchu w aptece, ale przy okazji bardzo dobra okazja, by przeanalizować wystrój naszej placówki. To również doskonała pora na mniejsze lub większe modyfikacje, które pozwolą nam lepiej rozpocząć nowy sezon sprzedaży. Chciałbym zaproponować Państwu wprowadzenie nowej aranżacji wnętrz, aby pacjenci poczuli się Was jeszcze lepiej i z większą przyjemnością Was odwiedzali. MALOWANIE SPOSÓB NA ZMIANĘ Najtańszym i jednym z najbardziej skutecznych sposobów na zmianę wnętrza jest malowanie. Zmiana kolorystyki dużych powierzchni ścian, sufitów czy mebli pozwala zdecydowanie odświeżyć wizerunek placówki. Pamiętajmy, że wiele doświadczeń właścicieli obiektów handlowych na całym świecie wskazuje, że klienci oczekują modyfikacji i że powinna się ona odbywać nie rzadziej niż co dwa, trzy lata. Koszt inwestycji, jaką jest Fot. Shutterstock 8 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2008
MENEDŻER APTEKI marketing malowanie, z pewnością będzie znikomy w stosunku do efektów, jakie uzyskacie. W celu przeprowadzenia tych zmian w sposób przemyślany i efektowny warto po pierwsze zastanowić się nad kolorystyką. Każdy kolor ma inne znaczenie i buduje odmienną atmosferę. NIEBIESKI SPOKÓJ Niebieski koi i uspokaja, jest kolorem świeżości i czystości. Firmy farmaceutyczne stosują go często na opakowaniach leków OTC, w szczególności preparatów przeciwbólowych lub uspokajających. Zastosowanie odcieni niebieskiego wprowadza relaks do wnętrza. Należy on jednak do grupy kolorów zimnych i pamiętajmy, że nie buduje wizerunku przyjaznej placówki, więc warto go połączyć ze zdecydowanymi akcentami pomarańczowymi lub żółtymi. wień. Kolory pomarańczowe i żółte w różnych odcieniach są bardzo wskazane w aptekach w centrach handlowych. W tych lokalizacjach pobudzają nabywców do zakupów i skutecznie poprawiają im samopoczucie. SZLACHETNOŚĆ DREWNA Jednym ze sposobów ocieplenia wnętrza jest zastosowanie drewna. Architekci coraz częściej wprowadzają naturalne, drewniane okładziny ścian. W aptece są to wyjątkowo ważne elementy. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że największe znaczenie ma rodzaj drewna, jakiego użyjemy do ozdobienia wnętrza. Ciemny mahoń jest elegancki i sprawia wrażenie luksusu, ale kreuje dystans. Natomiast grusza, dąb czy niektóre drzewa egzotyczne o ciepłym zabarwieniu są przyjazne i tworzą bardzo dobry klimat. Warto zastanowić się, czy w ramach WITALNA CZERWIEŃ Najbardziej radosnymi i kojarzonymi z witalności kolorami są różne odcienie czerwieni i pomarańczu. Warto wykorzystywać je w aptekach, ale z pewną ostrożnością. Symbolika tych kolorów jest różna, a ich odbiór zależy od nastawienia pacjenta, jego charakteru i wielu innych czynników. Część osób może uznawać te barwy za witalne, radosne, ale jednocześnie obawiać się ich i czuć się przy nich niepewnie. Ludzie starsi czują się źle w otoczeniu tego typu kolorów (szczególnie silnej czerwieni kojarzy się z agresją). Wybierając kolorystykę placówki, należy myśleć o mieszkańcach rejonu oddziaływania apteki i znajdujących się wokół obiektach. Starajmy się pamiętać, aby dobrać bardziej stonowane, mniej jaskrawe odcienie, szczególnie jeżeli chodzi o czerjest również zmiana kolorystyki elewacji, drzwi wewnętrznych czy też części frontów mebli. Oczywiście jeżeli mamy możliwość skorzystania z porady architekta lub doradcy, który posiada umiejętność dobierania barw, to wynik pracy będzie lepszy, ale jestem przekonany, że większość z Państwa poradzi sobie również z tym zadaniem bez czyjejkolwiek pomocy. Zachęcam jednak do zdecydowanych wyborów i w ramach jednego remontu dokonania maksymalnej liczby zmian, ponieważ już za chwilę, po wakacjach, na kolejne nie będzie czasu. Ostatnią rzeczą, na którą warto zwrócić uwagę, są odcienie farb. Często decydując się na określony kolor, wybieramy ten delikatniejszy, mniej zdecydowany. Wynika to z naszej wewnętrznej obawy przed zmianami. Przezwyciężenie jej ZIELONA NADZIEJA Zieleń ma podobne oddziaływanie do niebieskiego, ale jest bardziej utożsamiana z naturą. Warto ją stosować w aptekach, ponieważ dobrze działa na pacjentów i sprawia, że czują się lepiej i pozytywnie nastawiają się do nas i do życia. Rozważymy wprowadzenie tej barwy szczególnie w przypadku, kiedy naszą aptekę odwiedzają pacjenci starsi oraz w placówkach aptecznych znajdujących się w szpitalach, gdzie nastrój odwiedzających bywa nie najlepszy. Przed rozpoczęciem pracy zastanówmy się, jakie elementy chcielibyśmy zmodyfikować. Możemy skupić się wyłącznie na ścianach, ale dobrym pomysłem jest również zmiana kolorystyki elewacji, drzwi wewnętrznych czy też części frontów mebli. remontu nie dołożyć kilka akcentów z odpowiedniego gatunku drewna. NEUTRALNA BIEL Biel jest neutralna, może więc być stosowana powszechnie. Powinna być używana jako wypełnienie, w miejscach niezagospodarowanych. Bardzo ważną zaletą koloru białego jest jego jasność znakomicie rozprasza światło, nadaje się na sufity i górne partie ścian. Wielokrotnie pisaliśmy na łamach naszego magazynu, że jednym z ważniejszych elementów wnętrza jest jego silne rozświetlenie. W jasnym wnętrzu pacjent czuje się bezpieczniej i pewniej. Jeżeli mamy zbyt ponurą i ciemną placówkę, może się okazać, że najlepszym rozwiązaniem będzie po prostu przemalowanie jej całej właśnie na ten kolor. MALOWANIE CZAS ZACZĄĆ Przed rozpoczęciem pracy zastanówmy się, jakie elementy chcielibyśmy zmodyfikować. Możemy skupić się wyłącznie na ścianach, ale dobrym pomysłem pozwoli wykorzystać kolory mocne, o silnej tonacji, czego efektem będzie nie tylko zauważenie zmian przez pacjentów, ale również silniejsze oddziaływanie tych kolorów. Jeżeli wybierzemy kolor, którego tonacja jest delikatna i niewiele różniąca się od bieli, to może się okazać, że zmiana nie odniesie spodziewanego efektu w postaci nowej, lepszej atmosfery. ZADOWOLENI PACJENCI Jestem przekonany, że po wprowadzeniu zdecydowanych zmian zostaną one nie tylko odnotowane przez wszystkich odwiedzających placówkę, ale będą również przedmiotem licznych rozmów i dyskusji pacjentów, personelu i okolicznych mieszkańców. W efekcie, dzięki kolorystyce, polepszy się samopoczucie nabywców i ich zadowolenie. Sama zmiana spowoduje, że na nowo apteka zagości w ich umysłach, a przez to będą mniej chętnie wchodzili do innych placówek w dalszej lub bliższej okolicy. Lipiec/Sierpień 2008 Farmacja i ja 9
MENEDŻER APTEKI nowe technologie Magdalena Adamska Autorka tekstów ekonomicznych, publikowała m.in. w Rzeczpospolitej, Pulsie Biznesu, Życiu Warszawy, Home&Market, Gazecie MSP, Nowym Rynku. Bezpieczny e-podpis Podpis elektroniczny to gwarancja autentyczności i poufności w korespondencji handlowej i urzędowej. To niebawem także obowiązek nałożony na firmy rozliczające się z ZUS drogą internetową. I w końcu dowód na to, że nie trzeba tkwić w długim ogonku interesantów pod drzwiami urzędnika przyjmującego papierowe kopie dokumentów. Obowiązek rozliczania się z ZUS drogą internetową obciąża wszystkie firmy zatrudniające więcej niż 5 osób. Do tej pory korespondencja taka mogła być sygnowana zwykłym podpisem elektronicznym udostępnianym nieodpłatnie przez ZUS swoim klientom na okres roku. Jednak począwszy od 21 lipca ZUS nie będzie wystawiał i przedłużał rocznych sygnatur elektronicznych, zaś przedsiębiorcy pozbawieni w kontaktach z ZUS zwykłych podpisów elektronicznych będą musieli zaopatrywać się w nowe, bardziej zaawansowane technologicznie narzędzia, tzw. bezpieczne podpisy elektroniczne. IDZIE NOWE Z punktu widzenia sporej grupy przedsiębiorców to bardziej optymistyczny scenariusz. Wbrew wcześniejszym zapowiedziom z dniem 21 lipca przedsiębiorca posługujący się wystawianym przez ZUS podpisem nadal może korzystać z niego do czasu jego wygaśnięcia. Dopiero wówczas (a nie, jak zapowiadano, równo z datą 21 lipca) płatnik musi nabyć nowy, bardziej zaawansowany technologicznie, czyli bezpieczny podpis elektroniczny. W momencie zamykania niniejszego numeru Farmacji i ja losy nowelizacji, która miałaby odroczyć obowiązek zaopatrzenia się w nowy rodzaj podpisu, nie są jeszcze przesądzone. Niezależnie od tego, czy rzutem na taśmę uda się zrealizować obietnicę wprowadzenia nowego przepisu, przedsiębiorcy mogą być pewni: idzie nowe. Najdalej za rok każda firma zatrudniająca więcej niż 5 pracowników będzie musiała sygnować swoją korespondencję z ZUS kwalifikowanymi (bezpiecznymi) e-podpisami. ZWYKŁY I BEZPIECZNY Bezpieczny podpis przyda się nie tylko w kontaktach z ZUS, ale także w korespondencji z urzędami: od 1 maja tego roku wszystkie organy administracji publicznej zostały bowiem zobowiązane do przyjmowania korespondencji drogą internetową. Sygnując pismo lub podanie bezpiecznym e-podpisem, możemy uniknąć kolejek, stresu i straty czasu wiążącej się z wizytami w rozlicznych urzędach. Niemożliwe? Rzeczywiście, brzmi mało prawdopodobnie... Na czym zatem polega siła nowej technologii, która zmusza skostniałe struktury administracji publicznej do wprowadzania zmian w obsłudze petenta? Bezpieczny podpis elektroniczny to Fot. Shutterstock 10 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2008
MENEDŻER APTEKI nowe technologie bardziej zaawansowana forma podpisu elektronicznego, która może być traktowana jako elektroniczny odpowiednik nie tyle pieczątki firmy, co odręcznego podpisu konkretnej osoby. Bezpieczny e-podpis jednoznacznie określa bowiem tożsamość osoby sygnującej dany dokument. Zarządzający firmą powinien więc rozważyć zakup więcej niż jednego certyfikatu. Jeśli bowiem pracownik odpowiedzialny za kontakty z ZUS jest nieobecny, nikt inny nie będzie mógł go w tym zadaniu wyręczyć. INTEGRALNIE I POUFNIE Skoro już niebawem posiadanie kwalifikowanego podpisu elektronicznego stanie się powszechnym obowiązkiem przedsiębiorców, warto wykorzystać w pełni możliwości, jakie daje to rozwiązanie. Można posłużyć się nim do podpisywania umów cywilnoprawnych, prywatnych dokumentów albo przy dokonywaniu zakupów. Jest on bowiem uznawany w ogólnokrajowym obiegu dokumentów elektronicznych i pociąga za sobą takie same skutki prawne jak podpis własnoręczny. Nad podpisem własnoręcznym stosowanym w obiegu tradycyjnym papierowych dokumentów a także nad zwykłym podpisem elektronicznym bezpieczna e-sygnatura ma jeszcze jedną przewagę. Daje ona nie tylko gwarancję, że przesłany dokument rzeczywiście pochodzi od nadawcy, ale również pewność, że w dokumencie już podpisanym nic nie zostało zmienione. Gdyby bowiem w dokumencie sygnowanym bezpiecznym e-podpisem podczas transmisji danych nastąpiły jakiekolwiek zmiany (wprowadzone celowo przez osoby trzecie lub w wyniku błędu transferu), zostaną one wyraźnie zasygnalizowane adresatowi korespondencji. Bezpieczny podpis elektroniczny jest bowiem powiązany w taki sposób z przesyłanymi danymi, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna. Ale i to nie wszystko. Treść korespondencji sygnowanej bezpiecznym podpisem jest poufna, treść informacji zostaje bowiem zaszyfrowana i staje się nieczytelna dla osób trzecich. Co daje e-podpis? Zastosowanie bezpiecznego e-podpisu daje gwarancję, że: autorem otrzymanej korespondencji jest konkretna osoba; nadawca nie może wyprzeć się autorstwa przesyłki; treść korespondencji nie może być zniekształcona w trakcie przesyłania, a data powstania dokumentu zmieniona; osoby trzecie nie poznają treści korespondencji. UNIKNĄĆ BŁĘDU BEZCENNE Zalety podpisu elektronicznego tworzą imponujący katalog: gwarancja poufności korespondencji oraz jej integralności, pewność, że mamy do czynienia z właściwym nadawcą (jednocześnie nie może się on wyprzeć wysłania danej wiadomości), a nade wszystko fakt, że dokumenty sygnowane kwalifikowanym e-podpisem mają wiążącą moc prawną... Jedyną wadą tego rozwiązania jest chyba tylko fakt, że za korzystanie z niego trzeba płacić. Ceny zależą między innymi od okresu ważności certyfikatu i zaczynają się od około 300 zł za certyfikat roczny. Od 1 maja wszystkie urzędy administracji publicznej uznają dokumenty opatrzone e-podpisem, zaś w korespondencji z ZUS już niebawem bezpieczny podpis elektroniczny będzie bezwzględnie wymagany. Bezpieczeństwo podpisu jest gwarantowane przez tzw. certyfikat kwalifikowany, czyli zaszyfrowane dane dotyczące właściciela danego podpisu. Certyfikaty wystawiane są przez jedno z trzech kwalifikowanych centrów certyfikacji, działających w strukturach trzech niezależnych firm: Sigillum Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, Certum Unizeto oraz Krajową Izbę Rozliczeniową. W każdym z nich można nabyć Przykładowe zastosowania e-podpisu składanie deklaracji do ZUS; składanie deklaracji podatkowych; podpisywanie umów (z bankiem, ubezpieczycielem, kontrahentem etc.); składanie podań do organów administracji publicznej; podpisywanie faktur elektronicznych. sprzęt i oprogramowanie do generowania bezpiecznego podpisu. KARTA, CZYTNIK, PROGRAM Aby korzystać z dobrodziejstw podpisu elektronicznego opatrywać swoją korespondencję elektroniczną sygnaturą oraz weryfikować elektroniczne podpisy w korespondencji napływającej niezbędna jest pewna infrastruktura. W skład zestawu wchodzi: Karta z certyfikatem kwalifikowanym. To karta kryptograficzna z chipem, na którym umieszczone są zaszyfrowane dane dotyczące właściciela karty. Certyfikat będzie potrzebny do podpisywania dokumentów. Na jednej karcie może być umieszczonych również kilka certyfikatów dla jednej osoby reprezentującej kilka firm. Czytnik do kart. Należy umieścić w nim kartę z certyfikatem podczas podpisywania przesyłek. Czytnik nie jest przypisany do konkretnej karty, więc teoretycznie może korzystać z niego wielu pracowników zaopatrzonych w karty. Urządzenie (w cenie kilkudziesięciu złotych) można kupić także poza centrum certyfikacji; również niektóre komputery mają już wbudowane czytniki kart kryptograficznych. Oprogramowania do składania i weryfikacji podpisu z centrum certyfikacji. Oprogramowania do czytnika i karty do zarządzania certyfikatami zapisanymi na karcie (np. zmiany kodów PIN). Lipiec/Sierpień 2008 Farmacja i ja 11
MENEDŻER APTEKI finanse w praktyce Nie daj się złowić! Artur A. Adamski Redaktor i prowadzący działy inwestycyjne m.in. w PAP, Życiu Warszawy, Pulsie Biznesu, Home&Market, Gazecie MSP, Twoim Biznesie. Z zagrożeniami czyhającymi na nieuważnych internautów korzystających z e-finansów jest podobnie jak z przebiegającymi przy czerwonym świetle. Łamią przepisy, licząc że uda im się uniknąć konsekwencji. Udaje się wielokrotnie, lecz czasami sytuacja bierze inny niż planowany obrót. Stare porzekadło kowali mówi: o sile łańcucha świadczy jego najsłabsze ogniwo. Maksyma ta doskonale pasuje do relacji między instytucją finansową (najczęściej bankiem), internetem i klientem. W tym trio najłatwiejszy do pokonania jest klient, zaś najwięcej pracy wymaga złamanie zabezpieczeń stosowanych obecnie przez banki. W czym zatem tkwi problem? Przede wszystkim w braku znajomości podstawowych zasad bezpieczeństwa wielu osób korzystających z internetowej bankowości i robiących zakupy w sieci. STRZEŻ SIĘ WĘDKARZA Początek naszego stulecia to czas rozwoju nowej formy kradzieży: phishingu. Samo pojęcie phishing zostało ukute w połowie lat 90. przez amerykańskich hakerów próbujących wykradać hasła do kont serwisu AOL. Pomysł był banalnie prosty: należy się podszyć pod pracownika AOL, wysyłając maila z prośbą o podanie hasła w celu rzekomej weryfikacji konta. Osoba, która otrzymywała maila z prośbą, odpowiadała na niego, ujawniając hasło. Działanie to nazywano password harvesting fishing, czyli łowienie haseł. ZALEDWIE HASŁO I LOGIN Na czym zatem polega phishing? Phisher, czyli osoba parająca się phishingiem, podszywając się pod pracownika banku wysyła w postaci spamu tysiące maili, w których prosi o weryfikację danych osobowych. Jednocześnie przekierowuje na spreparowaną stronę internetową identyczną jak banku na której należy uzupełnić dane osobowe po zalogowaniu przy użyciu prawdziwego loginu i hasła. W ten sposób phisher uzyskuje dostęp do konta bankowego lub karty kredytowej. W formularzu jest także prośba o podanie hasła jednorazowego lub PIN-u. I to wystarczy, aby opróżnić konto z gotówki. Obecny phishing jest nastawiony na konkretnego klienta: najpierw instalowane jest zdalnie oprogramowanie szpiegowskie. Program taki wysyła następnie do phishera dane o banku, z którego korzysta atakowany. Po zidentyfikowaniu banku phisher wysyła zaproszenie do weryfikacji danych z idealnie skopiowanej strony internetowej odpowiadającej wyglądem stronie banku klienta. Phishing idzie z duchem czasu, dlatego pojawiła się jego odmiana: phishing AP (Access Point). Hakerzy czyhają na ofiarę korzystającą z bezprzewodowych punktów dostępu do internetu (hot spoty np. w centrach handlowych, na lotniskach) podstawiając użytkownikowi stronę udającą stronę obsługującego hot spot. Dalej procedura wykradania jest taka jak przy zwykłym phishingu. ANTY-PHISHER Najprostszą, a jednocześnie najskuteczniejszą metodą wyeliminowania zagro- Fot. Shutterstock 12 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2008
MENEDŻER APTEKI finanse w praktyce żenia utraty danych jest ignorowanie wszystkich maili od instytucji finansowych, sklepów i aukcji internetowych oraz firm, proszących o podanie danych osobowych, szczególnie tych poufnych. Należy pamiętać, że żadna taka instytucja nie prosi o weryfikację danych przez internet. Zresztą nie tylko tego typu korespondencję należy kasować. Wszelkie maile od nieznanych osób czy instytucji powinny budzić nieufność. Obecnie hakerzy są w stanie instalować kody, dopisując je do powszechnie uznawanych za bezpieczne popularnych plików. Nie trzeba tłumaczyć, że karygodnie bezmyślne jest instalowanie nieznanego oprogramowania pochodzącego z niewiadomego źródła. KOMPUTER OSOBISTY? Oprócz phishingu, opartego na założeniu, iż ludzka naiwność nie zna granic, kolejną bardzo skuteczną metodą okradania z danych jest instalowanie oprogramowania szpiegującego. I tu docieramy do Z dala od kawiarni internetowych nader istotnej kwestii, jaką jest ochrona samego komputera. Najprostszym sposobem ochrony jest instalowanie legalnego oprogramowania antywirusowego i tzw. ścian ogniowych (firewalli). Obecnie dostępne systemy oferują kilka mechanizmów ochrony w jednym pakiecie. Większość ma także wmontowane monitory ruchu internetowego połączeń wchodzących i wychodzących. Jeśli więc np. nie pracujemy w internecie, a nagle zaczyna się połączenie z nieznanym programem lub serwerem, monitor ruchu internetowego zasygnalizuje nam, czy na naszym komputerze nie jest instalowany intruz, który właśnie informuje hakera o naszych danych. Najprostszą metodą ochrony danych jest ignorowanie wszystkich maili od instytucji finansowych, sklepów i aukcji internetowych oraz firm proszących o podanie danych osobowych, szczególnie tych poufnych. Posiadając oprogramowanie, ważne jest, by odpowiednio je ustawić najważniejsze jest automatyczne aktualizowanie sygnatur, bowiem codziennie w sieci pojawia się kilka nowych wirusów. Warto też zwrócić uwagę na poziom bezpieczeństwa, skaner poczty, dodatkowe narzędzia badawcze najlepiej ustawić zalecany poziom i niczego nie wyłączać. Zasada zabezpieczania komputera jest prosta: Zbliżają się wakacje, więc czas wyjazdów oraz wzmożonych zakupów. Wtedy właśnie zachodzi często konieczność sprawdzenia konta bądź stanu karty kredytowej. I tu pojawia się niesłychane zagrożenie: pokusa skorzystania z internetowej kawiarenki czy biblioteki publicznej. Większość komputerów w miejscach ogólnie dostępnych jest zainfekowana logując się, musimy więc być przygotowani, że nasze dane stają się transparentne. Dlatego też wszyscy specjaliści od bezpieczeństwa IT polecają logowanie tylko poprzez jeden, najlepiej domowy komputer. o odporności nie decydują pojedyncze, nawet najlepsze mechanizmy, lecz suma wszystkich zabezpieczeń. CZYSTA PRZEGLĄDARKA Bezpieczeństwo komputera można zwiększyć jeszcze kilkoma metodami. Należy odpowiednio skonfigurować przeglądarkę internetową, gdyż w swojej domyślnej zapamiętuje hasła i loginy. Wprawdzie w połączeniu szyfrowanym a takie musi być w przypadku transakcji przeglądarka nie podpowiada automatycznie haseł, jednak w jej pamięci zachowane są informacje dotyczące loginu i banku. Warto więc poświęcić kilka minut i wejść w narzędzia, potem w opcje i wybrać prywatność/bezpieczeństwo. Tam należy odznaczyć zapamiętywanie haseł, ciasteczek i włączyć funkcję czyszczenia wszelkich danych po wyjściu z programu. Warto także pamiętać o okresowej zmianie haseł: najlepsze są kombinacje liter, cyfr i na przykład znaków przestankowych. Im dziwniejsze hasło, tym lepsze. MYSZ ZAMIAST KLAWIATURY Prostym i skutecznym zabezpieczeniem przed kradzieżą haseł jest używanie tzw. wirtualnej klawiatury. To nic innego jak klawiatura komputera wyświetlana na ekranie monitora. Zamiast więc uderzać w klawiaturę, klika się myszką, wpisując odpowiednie znaki. Metoda ta ma jedyną wadę: jest czasochłonna i niewygodna. Poza tym same zalety: jest właściwie ogólnodostępna, bo znaleźć ją można w opcjach Windows, a ponadto zabezpiecza przed działaniem wirusa czytającego uderzenia na klawiaturze. W trakcie każdego logowania należy sprawdzać, czy przed adresem strony pojawia się oznaczenie bezpiecznego połączenia https://, (zwykle jest to http://), pasek adresu zmienił kolor na żółty zaś w dolnym pasku ukazał się symbol zamkniętej kłódki. Nie zaszkodzi także systematycznie sprawdzać dokładnie transakcje na koncie czy nie pojawiała się transakcja, której nie możemy sobie przypomnieć. Na koniec najważniejsze: zawsze trzeba pamiętać, że cyberzłodzieje czyhają na każdy nieuważny ruch, a elektronicznych pieniędzy pilnować tak jak się pilnuje torebki, idąc ciemną ulicą w nieznanym mieście. Lipiec/Sierpień 2008 Farmacja i ja 13
MENEDŻER APTEKI nowe technologie Kompaktem jest już właściwie wszystko, co ma zwartą budowę, jest funkcjonalne i ergonomiczne samochody, elektronika, sprzęt AGD, a nawet... muszle klozetowe. Nie inaczej rzecz się ma z aparatami fotograficznymi. Chcąc kupić aparat, warto pamiętać o kilku zasadach, które powinny wpłynąć na późniejszą radość z oglądania pamiątkowych fotek. Podstawową jest ta, że aparat sam nie robi zdjęć. Jeśli więc nasze umiejętności są amatorskie, nie warto inwestować kilku tysięcy złotych w lustrzankę, lecz wybrać mały i efektywny kompakt do 1 tys. zł. Nawet on potrafi zdziałać cuda. MAGICZNY MEGAPIKSEL Reklamy aparatów kompaktowych mówią o ilości oferowanych megapikseli. W rzeczywiśtości matryca 5-6 Mpx ogólnie dostępna w większości popularnych modeli w zupełności wystarcza (można zrobić świetnej jakości odbitkę formatu A4). Liczba megapikseli decyduje wyłącznie o rozmiarach zdjęcia. Im jest ich więcej, tym większą odbitkę można zrobić, a co się z tym wiąże zdjęcie można kadrować. Unikać natomiast należy tzw. megapikseli interpolowanych to nic innego jak cyfrowe powiększenie obrazu, które w skrajnych przypadkach może pogarszać jakość zdjęcia! ZOOM GRZECHU WART Inaczej niż z megapikselami rzecz się ma z zoomem optycznym. Tu wielkość ma ogromne znaczenie. Obecnie oferowany zoom 3-krotny, ale to absolutne minimum. Dzięki niemu możemy robić zbliżenia i zdjęcia portretowe. Ważne przy tym jest, aby aparat miał stabilizator obrazu jest to bardzo istotna funkcja niwelująca drgania ręki. Najlepiej, jeśli stabilizacja obrazu jest mechaniczna nie programowa czy cyfrowa. W aparatach reklamowany jest również zoom cyfrowy (czyli elektroniczne powiększanie zdjęcia już skadrowanego przez zoom optyczny). Uznać go należy za zwykły chwyt marketingowy. Jeśli zależy nam na naprawdę dobrych zdjęciach, tej Jaka karta? Dane z aparatu (czyli zdjęcia lub filmiki w mizernej jakości) zapisywane są na karcie pamięci. Obecnie coraz powszechniej stosuje się format SD wprawdzie kilka firm, m.in. Sony, forsuje swoje formaty kart lepiej wybrać właśnie ten rodzaj nośnika, gdyż jest on akceptowany we wszystkich gniazdach pamięci komputerów, a także z tego względu, że za pojemność np. 2 GB zapłacimy najmniej w stosunku do tych samych pojemności innego formatu. funkcji w ogóle nie warto włączać. ZASILANIE Obecnie stosowane są dwa typy zasilania: akumulatorki dołączane do aparatu oraz zasilanie na baterie typu AA (tzw. paluszki). Każde z rozwiązań ma swoje wady i zalety. Plusem akumulatorków jest oszczędność na zakupie zwykłych baterii lub akumulatorów-paluszków wraz z ładowarką (jest to wydatek ok. 100 zł). W przypadku akumulatorów wbudowanych warto wybierać takie, na których można zrobić co najmniej 300 zdjęć. Minusem tego rozwiązania jest konieczność kontroli stanu naładowania. IM SZYBSZY, TYM LEPSZY Ostatnim elementem, który warto wypróbować przez zakupem, jest szybkość, z jaką aparat jest gotów do zrobienia kolejnego zdjęcia. Na stan ten składa się prędkość ustawienia autofocusa, opóźnienia migawki oraz zapis na nośnik pamięci. Najprostszym testem jest zrobienie kilku zdjęć po sobie, w trybie automatycznym, obiektom przemieszczającym się. Jeśli aparat nastawia się długo, a wymuszenie przyspieszenia skutkuje marnymi fotografiami, wiemy, że umknie nam wiele ciekawych ujęć. Andrzej Osypowicz Fot. Materiały prasowe 14 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2008
MENEDŻER APTEKI akademia farmaceuty Grupa chodzi jak po sznurku Izabela Zdolińska Negocjator i mediator, współzałożycielka Stowarzyszenia Instytut Rozwiązywania Konfliktów. Nikt nie jest samotną wyspą. Obecność innych ludzi modyfikuje nasze zachowanie. Czasem na plus, czasem na minus. Wrozumieniu psychologii społecznej zbiór kilku osób co najmniej dwóch jeszcze nie jest grupą. Staje się nią wtedy, gdy zaczynają one nawzajem wywierać wpływ na swoje potrzeby i cele. Oznacza to, że pacjenci oczekujący w kolejce jeszcze nie tworzą grupy. Jeśli jednak w obsłudze klientów nastąpi jakaś komplikacja i oczekujący wejdą w interakcję, niekoniecznie werbalną (interakcją może być np. wspólne głośne wzdychanie, mlaskanie z niezadowoleniem i wywracanie oczami), natychmiast zawiąże się grupa, której członkowie zaczną ulegać procesom grupowym. Co więcej, grupa ta będzie oddziaływać na pracę farmaceuty. DEINDYWIDUALIZACJA, CZYLI ZAGUBIENIE W TŁUMIE Czy kiedykolwiek zdarzyło ci się, że z powodu problemów z obsługą jednego pacjenta kolejka oczekujących wydłużyła się niemiłosiernie? Jeśli tak, to prawdopodobnie wiesz już, jak szybko narasta niezadowolenie osób oczekujących i jak niewiele trzeba, by usłyszeć nieprzyjemne komentarze. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że do apteki przychodzą osoby rozdrażnione z powodu złego samopoczucia, ani też nie tylko z powodu większego prawdopodobieństwa trafienia się marudy w większej grupie osób. Grupa osób zgromadzonych w jednym miejscu nie jest już sumą jednostek zaczyna ulegać pewnym procesom społecznym, m.in. deindywidualizacji. Zjawisko to powoduje rozluźnienie normalnych zahamowań pod wpływem tłumu, co prowadzi do nasilenia się zachowań impulsywnych, a nawet agresywnych i patologicznych. Oczywiście, w aptece najczęstszą formą ujawnienia się agresji jest agresja słowna. Ale deindywidualizacja jest odpowiedzialna także za wiele aktów przemocy, których jednostki same nigdy by się nie dopuściły. Sposobem na przezwyciężenie deindywidualizacji, np. opanowanie głośno wyrażanego niezadowolenia osób oczekujących w kolejce, jest przełamanie anonimowości w grupie, np. poprzez nawiązanie kontaktu wzrokowego z każdym z osobna albo a jeśli to możliwe zwrócenie się bezpośrednio do poszczególnych osób. FACYLITACJA SPOŁECZNA I PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE W jaki sposób narastająca kolejka wpływa na pracę farmaceuty? Przyspiesza ją bo wzrasta presja na szybką obsługę, czy spowalnia bo zdenerwowanie oczekujących udziela się farmaceucie i rozprasza go? Odpowiedź na to pytanie pomagają udzielić wyniki badań nad... karaluchami. W 1965 r. Robert Zajonc przeprowadził eksperyment, w którym obserwował, jak szybko karaluchy umieszczone w labiryncie i oświetlane silnym światłem (którego nie lubią) znajdą drogę do wyjścia w ciemność. Doświadczenie przeprowadzono w dwóch wariantach: w jednym labirynt był prostą, długą rurą z jednym wyjściem, w drugim posiadał trzy rozwidlenia, z których tylko jedno prowadziło do wyjścia. W obu wariantach biegowi karalucha przypatrywały się inne karaluchy, zamknięte w szklanych boksach. Okazało się, że w obecności innych przedstawicieli swojego gatunku karaluchy szybciej znajdowały drogę w labiryncie prostym i wolniej w skomplikowanym niż wtedy, gdy wyjścia szukały w samotności. Dowodzi to, że bycie obserwowanym przyspiesza wykonywanie zadań łatwych i spowalnia wykonywanie zadań trudnych. Późniejsze eksperymenty wykazały, że zależność ta jest obserwowana także u ludzi. Zjawisko to, nazywane facylitacją społeczną, jest spowodowane trzema czynnikami: większą czujnością i ostrożnością w obecności innych, lękiem przed oceną oraz rozproszeniem obecnością osób trzecich. Istnieje jednak także zjawisko przeciwne: kiedy obecność innych pozwala nam się odprężyć, co sprawia, że gorzej wykonujemy czynności łatwe, a lepiej czynności trudne. Zachodzi ono wówczas, gdy pracujemy w zespole, a efektów pracy poszczególnych osób nie da się zweryfikować (np. podczas śpiewania w tłumie, klaskania, ciągnięcia liny). Zjawisko to nazywamy próżniactwem społecznym. Facylitacja społeczna i próżniactwo społeczne są ważne z punktu widzenia kierowania zespołem. Jeżeli przełożony oczekuje od podwładnych pracy nad prostym zadaniem, to odrobina lęku przed oceną rezultatów może zwiększyć wydajność pracy. Jeśli nie ma możliwości obserwowania pracy po- 16 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2008
MENEDŻER APTEKI akademia farmaceuty szczególnych osób, należy unikać tworzenia zespołów, ponieważ zwiększa to ryzyko próżniactwa społecznego (uzyskiwania gorszych wyników w łatwych zadaniach). Jeżeli natomiast podwładni mają wykonać zadanie trudne, nowe, to warto utworzyć nawet małe, choćby dwuosobowe zespoły, w których nie da się zweryfikować efektów pracy każdego z osobna: obniżenie lęku przed oceną przyczyni się do uzyskania lepszych rezultatów. DECYZJE GRUPOWE Kiedy stoimy przed koniecznością podjęcia ważnej decyzji, często staramy się zasięgnąć opinii innych osób. Badania psychologiczne dowodzą jednak, że czasami lepiej, aby te dwie głowy myślały oddzielnie. Podejmując decyzję w zespole, jesteśmy narażeni na jedną z pułapek procesów grupowych, zwaną myśleniem grupowym. Charakteryzuje się ono dążeniem do uwspólniania stanowiska, nawet za cenę lekceważenia pewnych informacji (jest to tzw. strata ponoszona w toku procesu). Dzieje się tak nie tylko dlatego, że grupa potrafi zawierzyć osobie, która będąc najbardziej przekonująca, wcale nie jest najbardziej kompetentna. Grupa osób wspólnie myślących nad jednym zadaniem ma skłonność do skupiania się na informacjach znanych wszystkim uczestnikom dyskusji i pomijania informacji znanych tylko niektórym. Myśleniu grupowemu najłatwiej ulec wtedy, gdy: grupa jest ceniona i atrakcyjna (jednostka boi się wykluczenia z powodu od- miennych poglądów) oraz izolowana (nie ma dostępu do odmiennych sądów i opinii), ma autorytatywnego przywódcę, który kieruje przebiegiem dyskusji, członkowie dostrzegają zagrożenie dla grupy, procedury podejmowania decyzji są niewłaściwe (brak metod rozważania alternatywnych opinii). Myślenie grupowe stwarza złudne poczucie siły grupa czuje się nieomylna i niepokonana. Jej członkowie wierzą w moralną słuszność podjętej decyzji Podejmując decyzję w zespole, jesteśmy narażeni na jedną z pułapek procesów grupowych, zwaną myśleniem grupowym. Charakteryzuje się ono dążeniem do uwspólniania stanowiska. i stereotypowo postrzegają przeciwne grupy zewnętrzne. Członkowie grupy o poglądach przeciwnych do przyjętych stosują autocenzurę (postanawiają nie zgłaszać sprzeciwu). Jawni opozycjoniści są bezpośrednio nakłaniani przez grupę do posłuszeństwa, a osób, o których wiadomo, że mają opinię niezgodną z opinią grupy, nie pyta się o zdanie. Prawomyślni członkowie grupy zatajają przed przywódcą istnienie opinii przeciwnych. Wszystko to prowadzi do niepełnej analizy rozwiązań alternatywnych, niesprawdzenia ryzyka wiążącego się z podjętą decyzją i braku planów awaryjnych, a w rezultacie do podejmowania katastrofalnych w skutkach decyzji. Aby uniknąć pułapek myślenia grupowego szef grupy powinien zatem: być bezstronny (najlepiej, aby nie uczestniczył w naradach, by nic nie sugerować podwładnym), zbierać opinie zewnętrzne prosić o opinie ludzi, którzy nie są członkami grupy i którym nie zależy na utrzymaniu jej spójności, prowadzić naradę w podgrupach, a dopiero podsumowanie w całości; umożliwić anonimowość wypowiedzi (np. na piśmie). Podejmując decyzje w grupie, należy mieć świadomość istnienia innych zjawisk. Po pierwsze, skłonność do podjęcia ryzyka podczas narady w grupie jest większa niż podczas podejmowania indywidualnej decyzji (jest to tzw. przesunięcie grupowe). Po drugie, grupa wykazuje tendencje do podejmowania decyzji bardziej skrajnych niż sugestie jej członków (tzw. polaryzacja grupowa). Uwzględnienie tych procesów pozwala zminimalizować pułapki związane z myśleniem grupowym i wykorzystać szanse wynikające z przeprowadzenia burzy mózgów. Rys. SIRFRANKIE Lipiec/Sierpień 2008 Farmacja i ja 17
MENEDŻER APTEKI apteki świata IZRAEL Tam, gdzie rosną najlepsze pomarańcze, nie kupisz leków w piątkowy wieczór ani sobotni poranek. Jeśli naprawdę ich potrzebujesz, musisz szukać apteki przyszpitalnej lub pojechać na tereny arabskie. Koszerna apteka WHajfie, największym mieście północnego Izraela, panują upały, które morska bryza łagodzi tylko nieznacznie. Od portu nad zatoką wieje wietrzyk, ale i tak wszyscy nowo przyjezdni starają się kryć w cieniu. Jest ponad 30 o C. Nasza przewodniczka, Natalia, uprzedza, żeby podczas zwiedzania miasta niczemu się nie dziwić. Zanim zaczniecie myśleć, że coś się nie mieści w głowie, rozważcie, że każda rzecz z czegoś wynika. Żyjemy w miejscu, którego statusu nie akceptuje jedna czwarta świata, a nasza kultura rożni się od waszej tłumaczy. Izrael faktycznie zdumiewa niemal na każdym kroku. Hotelowa winda zatrzymuje się na każdym piętrze, by podczas szabatu nie wykonywać pracy, naciskając przyciski. Z tego samego powodu toalety nie mają przycisków spłuczek, tylko elektroniczne czujniki, które uruchamiają strumień wody w odpowiednim momencie. W Izraelu nie należy się niczemu dziwić. Szybkim i głośnym poleceniom Fot. SUPER-PHARM, East News 18 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2008
MENEDŻER APTEKI apteki świata wydawanym przez żołnierzy na ulicach. Konieczności pojawienia się na lotnisku na trzy godziny przed planowanym odlotem. Poddawaniu się szczegółowej kontroli. W Ziemi Świętej nie trzeba się dziwić również temu, że w części aptek nikt nie myśli o promocji i marketingu. Większości Europejczyków Izrael kojarzy się z biblijnymi opowieściami. Rzadko kto zdaje sobie sprawę, że to nowoczesny, bogaty kraj. KONKURENCJA? JAKA KONKURENCJA? Przeciętny mieszkaniec Izraela wydaje w ciągu roku więcej pieniędzy na prywatne wizyty u psychoterapeuty niż na lekarstwa. Tak przynajmniej mówią oficjalne dane za rok 2006 opublikowane przez Izraelskie Centrum Danych Statystycznych. W ośmiomilionowym państwie działa blisko 1,4 tys. aptek. Zasady rządzące rynkiem sprawiają, że część z nich nie musi się martwić o wyniki sprzedaży. Dalia Tschomsky, młoda farmaceutka z Hajfy, na pytanie, jaka jest jej recepta na zachęcenie pacjentów do odwiedzania apteki, okazuje zdziwienie. Reklamować aptekę? pyta. Po co? To przecież tak, jakby promować usługi poczty. Pacjenci i tak trafią do którejś z naszych placówek, co za różnica, do której? Gdyby wszyscy z jakiegoś powodu zdecydowali jednego dnia odwiedzić mnie, nie dalibyśmy z kolegami rady z ich obsłużyć. Część podatków każdego obywatela Izraela jest przeznaczana na narodowy Hajfa to przemysłowe miasto, w którym wciąż brakuje rąk do pracy. Także w aptekach. system ochrony zdrowia. Każdy może wybrać jednego z czterech ubezpieczycieli, którzy w pakiecie usług oferują również korzystanie ze swoich aptek. Oczywiście można wybrać aptekę inną niż te znajdujące się na liście ubezpieczyciela, jednak wtedy opłata za lekarstwa okaże się znacznie wyższa, zatem prawie każdy kupuje medykamenty w najbliższej polecanej aptece. Nie oznacza to jednak, że konkurencja w izraelskich aptekach w ogóle nie istnieje. Dwie największe sieci, czyli Super-Pharm i New Pharm walczą o klientów. W Super-Pharm wierzymy, że kluczem do sukcesu w tym biznesie jest profesjonalna obsługa mówi wicedyrektor departamentu międzynarodowego Super-Pharm, Zeev Rochman. Każdego roku otwieramy około 15 nowych aptek w różnych częściach kraju i chcemy, żeby pracowały do późnych godzin. W aptece bardzo ważny jest zróżnicowany asortyment i profesjonalizm pracowników. Farmaceuta nie może przestać się uczyć i praktykować, dlatego zachęcamy do udziału w licznych kursach i szkoleniach organizowanych przez uniwersytety i firmy farmaceutyczne. Każdy współczesny pracownik apteki musi wiedzieć, że jego zadaniem jest promocja zdrowego stylu życia wśród pacjentów. Nie wystarczy już doradzić, który krem do opalania będzie dobry dla danego typu skóry. Dobry farmaceuta sam zapyta pacjenta, czy zabezpiecza siebie i rodzinę, idąc na plażę, i wyjaśni, jakie ryzyko niesie zbyt długie opalanie bez ochrony. Wiele aptek Super-Pharm znajduje się na listach izraelskich ubezpieczycieli i mimo to dba o podnoszenie jakości usług i rozwój sieci. Nie wolno stanąć w miejscu i spocząć na laurach, choćby dlatego że farmacja jest jedną z szybciej rozwijających się dziedzin medycznych. ODWIECZNE ZASADY Religijni żydzi żyją w zgodzie z odwiecznymi zasadami i tradycjami, co widać Lipiec/Sierpień 2008 Farmacja i ja 19
MENEDŻER APTEKI apteki świata W szabat pracują tylko nieliczne apteki. Pełnią one dyżury, aby w razie konieczności pomóc tym, dla których natychmiastowe otrzymanie leku to kwestia życia lub śmierci. Ortodoksyjni wyznawcy judaizmu to licząca się grupa w społeczeństwie izraelskim. w każdym aspekcie życia codziennego. Również w aptekach. W czasie szabatu zdecydowana większość aptek jest zamknięta. Działają tylko nieliczne placówki przyszpitalne oraz te, które otrzymały specjalną licencję na pracę w szabat. Ktoś musi pełnić dyżury, bo w sytuacjach, kiedy należy ratować życie, prawa nakazują nam podjąć działania mimo święta mówi Dalia. Państwo dba o to, by licencję dostali tylko ci, których praca jest naprawdę niezbędna, bo nikt nie życzy sobie, aby nieuczciwi ludzie zbijali kapitał na możliwości pracy w soboty. Kto jednak nie przestrzega zasad, zawsze może wsiąść w samochód i pojechać po zakupy na arabską stronę. Oczywiście to absolutnie nie jest rozwiązanie dla osób religijnych. Farmaceuci i farmacja w Izraelu liczby Ortodoksyjni żydzi dbają, by potrzebne leki mieć zawsze w domu i nie być zmuszonym szukać ich właśnie w czasie szabatu. Oczywiście, koszerne leki. Bo lekarstwa, podobnie jak pożywienie, muszą być przygotowane pod kontrolą rabina w odpowiedni sposób i z odpowiednich 57% farmaceutów pracujących w Izraelu to kobiety. Z 6594 wszystkich farmaceutów, tylko niewiele ponad połowa zdobyła wykształcenie wyższe w Izraelu. 20% z nich to imigranci. Największa grupa pochodzi z Europy Wschodniej. 20% farmaceutów ma więcej niż 65 lat. Ponad jedna piąta leków sprzedawanych w izraelskich aptekach sieciowych to artykuły tak zwanej farmacji alternatywnej preparaty homeopatyczne, ziołowe, aromatyczne olejki itp. Coraz więcej farmaceutów podejmuje naukę na drugim kierunku. W zależności od ich pozycji i zadań do wykonania w aptece, studiują marketing, prawo lub zarządzanie. produktów. Co robi ortodoksyjny żyd, jeśli z jakiegoś powodu nie może się zaopatrzyć w koszerne leki? Zdaniem Zeeva Rochmana problem z koszernymi lekami jest czysto teoretyczny. Wszystkie preparaty produkowane w Izraelu są koszerne, podobnie jak część importowanych. Z badań ankietowych wynika, że większość wierzących Izraelczyków, nie mając innego wyjścia (na przykład będąc w szpitalu poza granicami kraju), przyjęłaby niekoszerny lek. Lekarstwo nie jest pokarmem, który spożywa się dla przyjemności, a koniecznością mającą na celu ratowanie zdrowia tłumaczą żydzi. Poza tym problem koszerności pojawia się tylko wtedy, gdy lek podawany jest doustnie. Nawet najbardziej ortodoksyjny wyznawca judaizmu może przyjąć zastrzyk czy kroplówkę z niekoszernym lekiem. MAŁO NAS, MAŁO NAS Izrael potrzebuje więcej farmaceutów. Farmację można studiować tylko na dwóch uczelniach w kraju. Każdego roku naukę rozpoczyna 200 studentów, mniej więcej tyle samo wyjeżdża za granicę, by tam zdobywać wiedzę. Młodzi Izraelczycy jeżdżą uczyć się sztuki aptekarskiej na Fot. SUPER-PHARM, Corbis, Shutterstock 20 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2008