Budowa przedmiotu/modułu dla programu studiów (w oparciu o efekty kształcenia) Tomasz Saryusz Wolski Politechnika Łódzka Ekspert Boloński ń
Trzy możliwe podejścia do przygotowania programu studiów, modułów/przedmiotów Mtd Metoda top down Do zastosowania w przypadku opracowania nowego programu studiów Metoda bottom up niepolecana Ograniczone możliwości wprowadzania nowej jakości Metoda mieszana bottom up top down Szczególnie dogodna przy przebudowie istniejących już programów studiów (kształcenia) W istniejących programach nauczania efekty kształcenia w większości istnieją trzeba je tylko wykazać W większości ę przypadków trzeba dołożyć efektów kształcenia nie zawsze oznacza to dołożenie przedmiotów Należy sprawdzić równomierność obciążenia pracą studentów i ewentualnie e ewprowadzić ć zmiany w planie estudiów wprowadzić ć prawidłowo ECTS 2
Metoda top down Efekty kształcenia dla programu kształcenia Efekty kształcenia zatwierdzone przez SENAT Macierz Efektów Kształcenia dla programu studiów Efekty kształcenia przedmiotów Opis przedmiotu Efekty kształcenia Sposoby, metody oceny efektów kształcenia Treści programowe Formy prowadzenia zajęć Wyliczenie punktów ECTS 3
Metoda bottom up (niepolecana) Efekty kształcenia dla programu kształcenia Opis efektów kształcenia dla obszaru kształcenia Macierz efektów kształcenia dla programu studiów Efekty kształcenia dla przedmiotu Zgodności efektów kształcenia z wymaganiami dla obszarów kształcenia może nie być ć spełniona ł! Opis przedmiotu Cli Cel treści ś kształcenia ł dla przedmiotu 4
Top down bottom up Jeśli stary kierunek studiów jest kontynuowany jako program kształcenia Efekty kształcenia dla programu kształcenia zatwierdzane przez SENAT Uczelni OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA OBSZARÓW KSZTAŁCENIA i inne punkty odniesienia Macierz efektów kształcenia dla programu studiów Nowy opis przedmiotu w tym EFEKTY KSZTAŁCENIA nowy przedmiot Staryopis przedmiotu treści kształcenia Jeśli zmiany nie przekraczają 30% to nawet przy braku uprawnień hab. nie trzeba występować o zgodę ę PKA Na tym etapie musi nastąpić dopasowanie starych PRZEDMIOTÓW do wymagań nowego PROGRAMU STUDIÓW 5
Zawartość nowego opisu modułu kształcenia, przedmiotu Efekty kształcenia ł uzyskiwane przez studentów tó Sposób, metody sprawdzania osiągnięcia efektów kształcenia Formy prowadzenia zajęć pomocy studentom w osiąganiu efektów uczenia się (z odniesieniem do poszczególnych efektów) Liczba punktów kó ECTS wraz z ih ich wyliczeniem i Treści programowe, kształcenia Odniesienie efektów kształcenia modułu, przedmiotudodo efektów kształcenia zapisanych dla programu studiów, programu kształcenia Dodatkowe wyliczenia potrzebne do wyznaczenia wskaźników dla programu studiów 6
Co to są efekty kształcenia? Określają, co uczący się powinien wiedzieć, rozumieć i potrafić wykonać po zakończeniu procesu uczenia się ( w ramach przedmiotu, modułu, programu itp.) Efekty uczenia się zostały ujęte w trzech kategoriach: Wiedzy wiedza teoretyczna i faktograficzna zasób powiązanych ze sobą faktów, zasad, teorii i doświadczeń przyswojonych przez osobę uczącą się. Umiejętności ś i Kognitywne i psychomotoryczne zdolność wykorzystania wiedzy oraz wyćwiczonych sprawności do wykonywania y zadań oraz rozwiązywania ą problemów. Kompetencji społecznych zdolność do autonomicznego i odpowiedzialnego wykonywania powierzonych zadań; gotowość do uczenia się przez całe życie 7
Dlaczego zdefiniowanie efektów kształcenia jest tkonieczne? Powiedziałem, że Uczyłem Nie słyszę, go uczyłem mojego psa żeby umiał gwizdać a nie, że gwizdać gwizdać on umie gwizdać 2011 12 01 Tomasz Saryusz Wolsk 8
Cele i efekty kształcenia WEJŚCIE Cele kształcenia Działania proces kształcenia, prowadzenia przedmiotu WYJŚCIE Efekty kształcenia Cel kształcenia intencje nauczyciela, twórcy przedmiotu przedstawiają, jaki zakres informacji zostanie przedstawiony słuchaczom, czego nowego będą się mogli dowiedzieć i jakieumiejętności będą kształtowane Efekty kształcenia określają, co uczący wie, rozumie i potrafi wykonać po zakończeniu procesu uczenia się Cele dotyczą tego co się będzie działo w trakcie trwania procesu kształcenia, efekty kształcenia są wynikiemprocesu kształcenia, dotyczą tego co się zmieni u studenta po zakończeniu procesu kształcenia. 2011 12 01 Tomasz Saryusz Wolsk 9
Cele i efekty kształcenia Przykład Cel kształcenia : Zapoznanie studentów z zasadami pracy w grupie i wykształcenie podstawowych umiejętności pracy w zespole Efekty Kształcenia : Po zakończeniu modułu student potrafi: dzielić równo i wypełniać obowiązki w grupie, słuchać innych członków grupy, analizować tok rozumowania innych członków zespołu i oceniać jego jg słuszność, rozwijać koncepcje innych członków zespołu. wspomagać pracę ę i dzielić się ę osiągnięciami ę z pozostałymi członkami zespołu 10
Pierwsze pytania jakie powinien sobie zadać nauczyciel opracowujący swój przedmiot/moduł 1. Jakie efekty kształcenia osiągnie student? 2. Jak student zademonstruje osiągnięcie określonych efektów? 3. Jk Jak ocenię czy student osiągnął ł założone ł ż efekty fk kształcenia i w jakim stopniu? Związek Lo La Learning outcomes Learning assessment 11
Myślenie nauczyciela o przedmiocie (w kategoriach efektów fkó uczenia się) Jakie chcę mieć, mam mieć! rezultaty mojej pracy ze studentami efekty kształcenia studentów? Jak sprawdzę czy student osiągnął efekty uczenia się i w jakim stopniu? Jakich treści programowych użyję, aby studenci osiągnęli efekty uczenia się? Ile pracy musi włożyć student aby osiągnąć ą efekty uczenia się ę? ECTS W jaki sposób będę pomagał studentom osiągnąć założone efekty uczenia się? 12
Różne taksonomie ten sam cel Tk Taksonomia B. Blooma Taksonomia Marzano's Taksonomia Dave a Davea Taksonomia celów nauczania wg B. Niemierki. Jedna z konkluzji z konferencji Walidacja akademicka w kontekście Europejskich Ram Kwalifikacji Warszawa, 8 10 listopada 2011 r. Taksonomia Tk Blooma jest tdiś dziś szeroko używana ż. i w chwili obecnej nie ma lepszego narzędzia.. 13
Educational objectives a efekty kształcenia Educational objectives to cele wynikowe kształcenia Cele wynikowe kształcenia to efekty kształcenia 14
Bloom s Taxonomy of Educational Objectives KOMPETENCJE Domena Kognitywna Domena Afektywna Domena Psychomotoryczna -dotycząca wiedzy -uczucia i postawy -dotycząca umiejętności 15
DOMENA KOGNITYWNA (dotycząca wiedzy) 6.ocena 5.synteza 4.analiza 3.zastosowanie 2.zrozumienie 1.wiedza 16
DOMENA KOGNITYWNA (dotycząca wiedzy zmodyfikowana przez L. ANDERSONA) TWORZENIE zaawan nsowan nia Poziom OCENIANIE ANALIZOWANIE STOSOWANIE SOSO ROZUMIENIE ZAPAMIĘTYWANIE 17
Trzeci wymiar piramidy domeny kognitywnej taksonomii Blooma Andersona Tworzenie złożonych produktów lub form Tworzenie wiedzy ą Tworzenie prostych produktów lub form Poziom operowan nia wiedz 6 7 8 tworzenie ocenianie analizowanie stosowanie pojmowanie zapamiętywanie ę I II III 2011 12 01 Tomasz Saryusz Wolsk 18
Domena Afektywna (uczucia i postawy) 5. CHARAKTER YZOWANIE 4. ORGANIZOWANIE 3. WARTOŚCIOWANIE 2. ODPOWIADANIE 1. OTRZYMYWANIE 19
DOMENA PSYCHOMOTORYCZNA (dotycząca umiejętności korzystanie z metod, materiałów, narzędzi) ) zaawan nsowan nia Poziom Tworzenie nowych wzorców Działanie w sytuacjach nietypowych Działanie w sytuacjach typowych Wykonywanie Odtwarzanie Przygotowanie Postrzeganie 20
WIEDZA a UMIEJĘTNOŚCI W Europejskiej jkijramie Kwalifikacji dla Uczenia się przez Całe Życie i Polskiej Ramie Kwalifikacji wiedza id jest rozumiana jk jako Faktograficzna Teoretyczna Wyższe poziomy domeny kognitywnej Taksonomii Blooma Andersona (stosowanie, analizowanie, ocenianie, tworzenie) mieszczą się w kategorii UMIEJĘTNOŚCI Ś razem z umiejętnościami ij ś i i domeny psychomotorycznej 21
Europejskie Ramy Kwalifikacji poziomy 6 do 8 WIEDZA efekt przyswajania informacji poprzez uczenie się ERK Poziom 6 Poziom 7 ę Poziom 8 W kontekście europejskich Zaawansowana wiedza w danej Wysoce ram wyspecjalizowana kwalifikacji wiedza, wiedzę której opisuje część się jako teoretyczną dziedzinie pracy i nauki obejmująca stanowi najnowsza wiedza w danej dziedzinie lub faktograficzną Wiedz za Umiejęt tności krytyczne yy rozumienie jej jteorii i zasad. Zaawansowane umiejętności wykazywania się biegłością i innowacyjnością potrzebną do rozwiązywania złożonych i nieprzewidywalnych id problemów w specjalistycznej dziedzinie pracy lub nauki. pracy lub nauki, będąca ę ą podstawą ą oryginalnego g myślenia lub badań. Krytyczna świadomość zagadnień w zakresie wiedzy w danej dziedzinie oraz na styku różnych dziedzin Wiedza na najbardziej zaawansowanym poziomie w danej dziedzinie pracy lub nauki oraz na styku różnych dziedzin UMIEJĘTNOŚCI zdolność do stosowania wiedzy i korzystania z know how w celu Najbardziej wykonywania zaawansowane zadań i i rozwiązywania problemów. wyspecjalizowane umiejętności i techniki w tym synteza i ocena, umiejętności określa się jako kognitywne potrzebne do rozwiązywania (obejmujące myślenie logiczne, intuicyjne i i kreatywne) działalności innowacyjnej oraz do oraz praktyczne (obejmujące sprawność poszerzania i ponownego i korzystanie określania z metod, materiałów, narzędzi i instrumentów) istniejącej wiedzy lub praktyki Specjalistyczne umiejętności rozwiązywania problemów potrzebne do badań lub działalności innowacyjnej w celu tworzenia nowej wiedzy i procedur oraz integrowania wiedzy z różnych didi dziedzin krytycznych problemów bd badaniach hlub zawodowej (Inn ne) Kompe etencje Zarządzanie złożonymi technicznymi lub zawodowymi działaniami lub projektami, ponoszenie odpowiedzialności za podejmowane decyzje w nieprzewidywalnych kontekstach związanych z pracą lub nauką, ponoszenie odpowiedzialności za zarządzanie rozwojem zawodowym jednostek i grup. 2011 12 01 Zarządzanie i przekształcanie kontekstów związanych z pracą lub nauką, które są złożone, nieprzewidywalne i wymagają nowych podejść strategicznych. Ponoszenie odpowiedzialności za przyczynianie (INNE) się KOMPETENCJE do rozwoju wiedzy i praktyki zawodowej lub za dokonywanie przeglądów strategicznych wyników zespołów. udowodniona zdolność stosowania wiedzy, umiejętności i zdolności osobistych kompetencje określane są w kategoriach odpowiedzialności i autonomii Tomasz Saryusz Wolsk Wykazywanie się znaczącym autorytetem, innowacyjnością, autonomią, etyką naukową i zawodową oraz trwałym zaangażowaniem w rozwój nowych idei i procesów w najważniejszych kontekstach pracy zawodowej lub nauki, w tym badań. 22
Efekty kształcenia koncepcja SMART KAŻDY EFEKT KSZTAŁCENIA (zapisany dla modułu/przedmiotu) MUSI MIEĆ WSZYSTKIE PONIŻSZE CECHY: S specific szczegółowy, konkretny efekty kształcenia powinny być szczegółowo opisane, dotyczyć konkretnych oczekiwań co do tego jaką wiedzę i umiejętności student powinien osiągnąć po zakończeniu modułu/przedmiotu. M measurable mierzalny Do każdego zdefiniowanego efektu kształcenia muszą pojawić się sposoby weryfikacji i jasne kryteria oceny czy i w jakim stopniu został osiągnięty. A acceptable/accurate akceptowalny/trafny Każdy efekt powinien być porównany z efektami kształcenia zapisanymi dla programu, wytycznymi zewnętrznymi dla przedmiotu R realistic realistyczny możliwy do osiągnięcia poprzez realizację przedmiotu definiowane efekty kształcenia nie mogą się odnosić do działań ( treści, form dydaktycznych), których dany przedmiot nie obejmuje. T time scaled ld Efekty fk kształcenia ł dla danego przedmiotu powinny być ć osiągalne w zdefiniowanym przez program czasie. 23
Opis efektu kształcenia a zapis efektu kształcenia Student ma elementarną wiedzę id w zakresie. Student posiada umiejętności pozwalające na.. Jest to opis efektu kształcenia, dobrze służący do opisania efektów kształcenia na poziomie opisów obszarowych i efektów kształcenia dla programu kształcenia Opis jest zarysowaniem obszaru wiedzy i umiejętności w ramach których będą generowane efekty. Zapis jestzdefiniowaniem konkretnych, mierzalnych efektów musi być SMART 24
Dlaczego wiedzieć, rozumieć, doceniać nie nadają się do zapisu efektów kształcenia modułu, przedmiotu Nie są mierzalne Nie są konkretne Nie są szczegółowe 25
Zapis efektów kształcenia za pomocą czasowników opisujących działanie action verbs Efekty fk kształcenia ł dla przedmiotu, modułu ł powinny być zapisane za pomocą czasowników opisujących dił działanie i action verbs Zapis efektów za pomocą action verbs umożliwia spełnienie wymagania SMART mogą być szczegółowe i konkretne Powoduje że są one mierzalne może być spełniony związek Lo La W literaturze istnieje wiele przykładów czasowników opisujących działanie action verbs 26
Sprawdzenie prawidłowości budowy przedmiotu/modułu SPOSOBY WERYFIKACJI i OCENY EFEKTÓW OBCIĄŻENIE PRACĄ STUDENTA LICZBA PUNKTÓW ECTS EFEKTY KSZTAŁCENIA TREŚCI KSZTAŁCENIA Zgodność z efektami kształcenia zapisanymi dla programu studiów 2011 12 01 Tomasz Saryusz Wolsk 27
Sposoby, metody weryfikacji/oceny efektów kształcenia Jak student zademonstruje osiągnięcie i i określonych efektów? Różne efekty różny sposób ich pokazania Jak ocenić czy student osiągnął ą założone efekty kształcenia i w jakim stopniu? Czy osiągnięcie każdego efektu kształcenia jest w dostatecznym stopniu sprawdzane? LO LA 28
Treści kształcenia Czy wszystkie zaplanowane treści programowe mają swoje odzwierciedlenie w efektach kształcenia? Czy wszystkie zdefiniowane efekty kształcenia znalazły odzwierciedlenie w treściach programowych? 29
Formy prowadzenia zajęć Czy zaplanowane formy prowadzenia zajęć są odpowiednie dla osiągnięcia ę założonych efektów kształcenia? Czy użycie zaplanowanych form, metod i narzędzi nie przyniesie dodatkowych nie zapisanych jeszcze efektów fkó kształcenia ł? 30
Metody a kryteria oceny Metody weryfikacji osiągnięcia efektów kształcenia Jak student zademonstruje osiągnięcie określonych efektów? Kryteria oceny osiągnięcia efektów kształcenia Jak ocenię czy student osiągnął założone efekty kształcenia i w jakim stopniu? 31
Narzędzia ę weryfikacji/oceny y EFEKT KSZTAŁCENIA TEST EGZAMIN USTNY SPRAWOZDANIE Z LABORATORIUM EFKET 1 x EFEKT 2 x x EFEKT 3 PROJEKT x PREZENTACJA 32
Dwa typy oceny ewaluacj studenta i.. nauczyciela Ocena formująca Ocena formująca służy bezpośrednio procesowi kształcenia, jest również narzędziem które pomaga dobierać prowadzącemu przedmiot, odpowiednio dla specyfiki zespołu uczącego się, narzędzia i efektywnie poprowadzić proces kształcenia w ramach danego przedmiotu. PRZYKŁAD: krótki sprawdzian w którym studenci sami się oceniają na podstawie dyskusji z nauczycielem na temat prawidłowych i błędnych odpowiedzi/rozwiązań Ocena podsumowująca Ma miejsce zazwyczaj na końcu procesu kształcenia ( przedmiotu/modułu) i służy tylko ocenie tego jakie efekty kształcenia student osiągnął i w jakim stopniu. Ocena podsumowująca może nie sprawdzać wszystkich zdefiniowanych efektów kształcenia ale ich dowolną próbkę. 33
Obciążenie pracą studentaprzypisanie punktów ECTS Forma aktywności Godziny kontaktowe z nauczycielem Przygotowanie się do laboratorium Przygotowanie się do zajęć SUMA SUMARYCZNA LICZBA PUNKTÓW ECTS DLA PRZEDMIOTU Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności 34
Poziomy szczegółowości zapisu efektów fkó kształcenia ł POZIOM IV Efekty kształcenia dla programu studiów POZIOM OG GÓLNOŚCI POZIOM III Matryca efektów kształcenia dla programu POZIOM II Efekty kształcenia dla przedmiotu/modułu POZIOM I Efekty kształcenia dla poszczególnychform zajęć POZIOM 0 2011 12 01 Efekty kształcenia dla poszczególnych zajęćspotkań nauczyciela ze Tomasz Saryusz Wolsk studentami 35
Proces ciągłego doskonalenia modułu, przedmiotu 36
Uwagi Końcowe Przebudowa przedmiotu, odpowiednie d i zapisanie i efektów kształcenia i ich powiązanie z ocenianiem jestpodstawą podstawą, warunkiem koniecznym sukcesu wprowadzanych zmian Jest najtrudniejszym elementemprzemian wszyscy nauczyciele akademiccy musza być w to zaangażowani Wymaga zmiany sposobu myślenia nauczyciela o swojej roli w procesie kształcenia Jest podstawą dt przejścia na system zorientowany na studenta student centered system 37
Dziękuję bardzo za uwagę Tomasz Saryusz Wolski tsw@p.lodz.pl p 38