nowe media materiały dydaktyczne dla nauczycieli YouTube w służbie kultury wysokiej i literatury autorka: Anna Równy Materiał do realizacji na lekcji języka polskiego. Projekt NOWE MEDIA powstał we współpracy z Narodowym Instytutem Audiowizualnym. www.nhef.pl
Informacje o temacie Uczniowie otrzymują tekst literacki / fragment tekstu (proza/poezja) z zadaniem wyszukania w serwisie YouTube fragmentu muzyczno-wizualnego, teledysku (raczej utwór instrumentalny), sceny z filmu, które według nich będą ilustracją muzyczną do zadanego utworu, a tym samym próbą jego interpretacji. Efektem będzie rodzaj twórczej pracy z tekstem, muzyką i obrazem. Scenariusz tej lekcji można realizować na lekcjach języka polskiego w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej. Scenariusz lekcji Temat: YouTube w służbie kultury wysokiej i literatury Cele: Uczeń: posługuje się serwisem YouTube w celu pogłębienia swojej wiedzy, poznania ambitnych tekstów kultury dawnej i współczesnej poznaje pojęcia: kultura wysoka, kultura niska, kultura masowa / kultura popularna poszerza swoją wiedzę na temat serwisów społecznościowych pogłębia umiejętność czytania ze zrozumieniem (tekst regulaminu) uznaje Internet za medium służące nie tylko do rozrywki (filmy, muzyka, gry sieciowe), lecz także do nauki, wyszukiwania informacji, tworzenia własnych form działalności twórczej Metody i formy pracy: wykład dyskusja burza mózgów praca w grupach wyszukiwanie informacji w Internecie praca z tekstem Środki dydaktyczne: dostęp do Internetu strona www.youtube.com przykładowe teksty do realizacji (duża dowolność): A. Słonimski Elegia miasteczek żydowskich J. W. Goethe Cierpienia młodego Wertera (fragment listu z dnia 16 lipca) Słownik pojęć i tekstów kultury pod red. A. Rysiewicza, WSiP, Warszawa 2002 komputery, rzutnik multimedialny do prezentowania efektów pracy uczniów Pojęcia kluczowe: kultura wysoka kultura niska kultura masowa / kultura popularna serwis społecznościowy 2
Czas trwania: 2 godziny lekcyjne Przebieg lekcji: 1. Burza mózgów nauczyciel prosi o zastanowienie się nad tym, jakie cechy posiada kultura wysoka, a jakie kultura niska? Oczekiwane odpowiedzi zostają zapisywane przez uczniów na tablicy w formie tabelki: KULTURA WYSOKA oparta na określonych regułach, wzorcach, np. klasycznych skierowana jest do ambitnego, wymagającego odbiorcy wymaga od odbiorcy znajomości kodów kultury, wiedzy samodzielna, autonomiczna elitarna, niszowa KULTURA NISKA wykorzystuje stare wzorce i reguły, tworząc nową jakość skierowana jest do odbiorcy masowego jest lekka, łatwa i przyjemna uproszczona komercyjna, dla wszystkich czyni odbiorcę czynnym uczestnikiem kultury czyni odbiorcę biernym uczestnikiem kultury 2. Wykład: nauczyciel przedstawia uczniom definicję kultury masowej i kultury popularnej, korzystając ze Słownika pojęć i tekstów kultury pod red. Adama Rysiewicza (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 2002): kultura masowa kultura przeznaczona dla masowego odbiorcy; obejmuje wzory zachowań, wytwory ludzkiej działalności mające szeroki zasięg, możliwy dzięki masowym środkom przekazu (prasie, radiu, telewizji, taniej książce) kultura popularna kultura ogólnodostępna, przeznaczona dla szerokiego kręgu odbiorców, nastawiona na zaspokajanie potrzeb przeciętnego uczestnika kultury Nauczyciel zauważa, że obecnie dochodzi do zatarcia różnic między oboma typami kultur, bowiem nastawienie na masowego odbiorcę nakazuje kulturę masową uczynić przystępną, zaś przystępność kultury popularnej czyni ją kulturą dla wszystkich. 3. Dyskusja: Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy serwis społecznościowy YouTube jest wytworem kultury masowej/ popularnej czy kultury wysokiej? Oczekiwaną odpowiedzią uczniów jest zakwalifikowanie tego serwisu do kultury masowej / kultury popularnej. Zakładamy też, że znajdzie się grupa młodzieży, która zwróci uwagę na fakt, że na YouTube można również znaleźć fragmenty ambitnych filmów, utwory muzyki poważnej, filmy edukacyjne, przyrodnicze, itp. 3
4. Praca z tekstem: Nauczyciel prosi uczniów, aby weszli na stronę internetową serwisu i zapoznali się z Warunkami korzystania z usługi. Wskazywani przez nauczyciela uczniowie prezentują najważniejsze punkty regulaminu. Nauczyciel zwraca uwagę na fakt, że większość materiałów została umieszczona na YouTube przez prywatne osoby, ale wiele firm (na przykład Columbia Broadcasting System, BBC, Universal Music Group, w Polsce Polska Agencja Prasowa, Grupa TVN, CD Projekt), różne instytucje i organizacje, prezentują część swoich materiałów w serwisie YouTube jako element programu partnerskiego. 5. Nauczyciel uświadamia uczniom, że serwis YouTube jest przykładem serwisu społecznościowego. Rozmowa z uczniami, jakie typy serwisów znają? Spodziewane odpowiedzi *: ogólne (np. Facebook); skierowane do konkretnych grup społecznych (na przykład byłych uczniów polskim przykładem takiego portalu jest nk.pl); oparte na dzieleniu się konkretnymi treściami (YouTube, Flickr); łączące grupy zamknięte, do których można dostać się poprzez otrzymanie zaproszenia od innego użytkownika (np. kiedyś Grono.net, obecnie G+); dające internautom możliwość prowadzenia własnych profili stron (np. myspace.com); dziennikarstwa obywatelskiego (np. wiadomości24.pl); przeznaczone do prezentowania opinii i recenzowania (np. Filmweb, biblionetka.pl); branżowe; tematyczne. * W przypadku problemów z ustaleniem typów serwisów, można poprosić uczniów, aby korzystając z wyszukiwarki internetowej, znaleźli potrzebne informacje i zaprezentowali w klasie. 6. Praca w grupach (zakładamy, że uczniowie znają zasady pracy w grupach, podział na funkcje role; jeśli klasa nie pracowała tą metodą, należy ich wcześniej do tego przygotować): Nauczyciel dzieli uczniów na grupy 5-, 6-osobowe. Rozdaje grupom kartki z wydrukowanym tekstem literackim i prosi, aby korzystając z możliwości serwisu YouTube dobrali do tekstu fragment muzyczno-wizualny, teledysk (raczej utwór instrumentalny), fragment filmu, który według nich będzie ilustracją muzyczną do zadanego utworu, a tym samym próbą interpretacji. I przykładowy wariant: Antoni Słonimski Elegia miasteczek żydowskich Nie masz już, nie masz w Polsce żydowskich miasteczek, W Hrubieszowie, Karczewie, Brodach, Falenicy Próżno byś szukał w oknach zapalonych świeczek, I śpiewu nasłuchiwał z drewnianej bóżnicy. Znikły resztki ostatnie, żydowskie łachmany, Krew piaskiem przysypano, ślady uprzątnięto I wapnem sinym czysto wybielono ściany Jak po zarazie jakiejś lub na wielkie święto. Błyszczy tu księżyc jeden, chłodny, blady, obcy, Już za miastem na szosie, gdy noc się rozpala, Krewni moi żydowscy, poetyczni chłopcy, Nie odnajdą dwu złotych księżyców Chagala. 4
Te księżyce nad inną już chodzą planetą, Odfrunęły spłoszone milczeniem ponurym. Już nie ma tych miasteczek, gdzie szewc był poetą, Zegarmistrz filozofem, fryzjer trubadurem. Nie ma już tych miasteczek, gdzie biblijne pieśni Wiatr łączył z polską piosnką i słowiańskim żalem, Gdzie starzy Żydzi w sadach pod cieniem czereśni Opłakiwali święte mury Jeruzalem. Nie ma już tych miasteczek, przeminęły cieniem, I cień ten kłaść się będzie między nasze słowa, Nim się zbliżą bratersko i złączą od nowa Dwa narody karmione stuleci cierpieniem. http://www.youtube.com/watch?v=viohy7_xrui&feature=fvst Przedstawione tu zestawienie prowadzi do wniosku, że serwis może być również źródłem wiedzy, zawiera bowiem w swoich zasobach zdjęcia archiwalne, gotowe prezentacje (tu: zdjęcia Żydów polskich z czasów przed II wojną światową). II przykładowy wariant: Johan Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera 16 LIPCA (fragment) Świętą mi jest. Wszelka żądza gaśnie przy niej. Nie wiem doprawdy, co się ze mną dzieje w jej obecności, zda się, zmienia się we mnie dusza i inaczej działają nerwy. Grając na fortepianie pewną melodię, posiada potęgę anioła, prostotę i uduchowienie niepojęte. Jest to jej pieśń umiłowana, a gdy posłyszę pierwszą nutę, wolnym się czuję od całej udręki, zmieszania i urojeń moich. W chwili, kiedy owłada mną owa prosta melodia, prawdopodobnym staje mi się wszystko, co powiadają o czarodziejskiej potędze muzyki w czasach zamierzchłych. A ona z przedziwnym odczuciem ima się tego środka w momencie, kiedy rad bym sobie wpakować kulę w głowę. Wówczas znika obłęd, pierzchają mroki z mej duszy i oddycham znowu swobodnie. http://www.youtube.com/watch?v=ynt9sjo8iqq Drugie zestawienie prowadzi do wniosku, że dzięki serwisowi klasykę literatury można łączyć z kulturą popularną (film Zmierzch reż. Catherine Hardwicke). 7. Grupy prezentują efekty pracy: wyznaczona osoba czyta na głos tekst literacki, a w tym czasie reszta grupy odtwarza na rzutniku multimedialnym wybrany fragment muzyczno-wizualny z YouTube. Po prezentacji lider grupy ma 2 minuty na uzasadnienie doboru materiału. Po zakończeniu prezentacji nauczyciel i uczniowie komentują efekty pracy poszczególnych grup na forum klasowym i wspólnie ustalają oceny. 5
8. Wnioski: Stwierdzenie, że serwis YouTube może służyć również do propagowania tekstów kultury wysokiej. Uznając, że jest on jednak przejawem kultury popularnej, nauczyciel razem z uczniami wyszukują argumenty za obroną kultury popularnej / kultury masowej. Wnioski zapisują na tablicy, reszta klasy przepisuje do zeszytu w formie notatki: Argumenty w obronie kultury popularnej: propaguje kulturę wysoką poprzez odnoszenie się do jej wzorców odbiorca kultury popularnej śledząc ją i analizując, odkrywa dzieła i osiągnięcia kultury wysokiej oswaja odbiorcę z kulturą wysoką wyraża bunt, łamie zasady, przeciwstawia się sztywnym regułom kultury wysokiej, czyli tworzy nową jakość Praca domowa: Korzystając z wniosków z odbytej lekcji, przygotuj zestawienie swojej ulubionej książki z muzyką znalezioną w serwisie YouTube. Efekt pracy prześlij na adres e-mail nauczyciela. Bibliografia: 1. Hopfinger Maryla, Literatura i media po 1989 roku, Warszawa, Oficyna Naukowa, 2010. 2. Kluszczyński Ryszard W., Film. Wideo. Multimedia. Sztuka ruchomego obrazu w erze elektronicznej, Warszawa, Rabid, 1999. 3. Kurz Iwona, I got you tube. Kino a serwis YouTube.com odmiany kinofilii, [w:] Pogranicza audiowizualności pod red. Andrzeja Gwoździa, Kraków, Universitas, 2010, s. 415 429. Powiązane artykuły na stronie www.nhef.pl: narzędzia do publikacji utworów audiowizualnych bezpieczeństwo w internecie - ogólne zasady 6