RICS o rynku nieruchomości komercyjnych Galerie Handlowe
Spis treści Galerie Handlowe - Maj 2013 Spis treści... str. 3 Przegląd...str. 4-19 echo? jeszcze myślą layout mamy Analizy Cushman & Wakefield o rynku centrów handlowych... str. 22-23 CBRE o warszawskim rynku powierzchni handlowej... str. 24-25 RICS o rynku nieruchomości komercyjnych... str. 26-27 REDAKCJA Redaktor naczelny - Andrzej Laskowski Dziennikarze Artur Suprewicz Barbara Karlow Opracowanie graficzne Bartek Kownacki redakcja@detalinfo.pl Nakład 45 tys. odbiorców - wysyłka w formie elektronicznej oraz na płytach cd Wydawca Nemex Media sp. z o.o. ul. Ciołka 17 lok. 308 01-445 Warszawa www.detalinfo.pl Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść materiałów reklamowych oraz nie zwraca materiałów niezamówionych. DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013 3
Kamień węgielny pod Galerią Sudecką Spółka Echo Investment zorganizowała uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę Galerii Sudeckiej - największego centrum handlowo-rozrywkowego w rejonie Jeleniej Góry. Mango w CH Łacina Galerie Handlowe Ponad 800 mkw. powierzchni zajmie marka Mango w poznańskim CH Łacina. Nowy sklep mody tej prestiżowej hiszpańskiej marki jest kolejnym, który dołączył do grona 300 sklepów, w tym 40 wielko i średnio-powierzchniowych, 220 butików oraz 40 restauracji i kawiarni. Łacina zlokalizowana w stolicy Wielkopolski, jest jednym z największych centrów handlowych w Polsce i jedynym o zasięgu regionalnym. Sklep Mango w CH Łacina będzie wyróżniał się ponad 800 mkw. powierzchnią, na której zaprezentowana zostanie bogata oferta najnowszych trendów mody. Sklep zostanie zlokalizowany na I piętrze, w Alei Mody, dzięki czemu będzie posiadał witryny wysokie aż na 8 metrów, zamiast standardowych 4 metrowych. Firma Mango podkreśla, iż przywiązuje szczególną wagę do odpowiedniej ekspozycji swojej kolekcji w celu stworzenia miłego otoczenia, w którym klienci mogą cieszyć się z zakupów. - Mango to kolejna ważna marka, która znalazła się w portfolio CH Łacina. Cieszę się, że firma zdecydowała się przeznaczyć tak dużą powierzchnię zakupową dla swoich klientów właśnie u nas. Dzięki temu wspólnie będziemy mogli zaoferować Poznaniakom wyjątkową jakość zakupów mówi Marek Błędowski, Dyrektor Handlowy i Członek Zarządu Apsys Polska. - Aktualnie intensywnie pracujemy nad dalszą komercjalizacją obiektu. Otwarcie Centrum Łacina planowane jest na jesień 2015 r. Znajdą się tam także takie marki jak: Carrefour, Leroy Merlin, Multikino z 9 salami, Van Graff, Pure Jatomi Fitness Platinium, RTV Euro AGD, Kids Play, Reserved, Mohito, Cropp Town, Rossmann, CCC, Sinsay, Tatuum, House, Armani Jeans, Hexeline, Nike, Addidas, Ecco, Clarks, Home & You, Almi Decor, Sony Center i wiele innych. Obiekt zlokalizowany przy Rondzie Rataje będzie dysponował powierzchnią najmu wynoszącą 99 000 m2. Będzie to plasować Łacinę w czołówce największych centrów handlowo-rozrywkowych w Polsce. Według szacunków inwestora w pierwszym roku działalności centrum odwiedzi 12 mln osób. Położenie obiektu przy ważnym węźle komunikacyjnym, blisko starego miasta, zagwarantuje dogodny dojazd środkami komunikacji miejskiej, jak i również samochodem. Do dyspozycji klientów będzie aż 3,3 tys. miejsc parkingowych. Uroczystość wmurowania kamienia węgielnego miało miejsce na terenie Centrum Handlowego Echo, które dzięki rozbudowie zyska 25 tys. mkw. powierzchni handlowej to kilkadziesiąt nowych sklepów i punktów usługowych oraz 7-salowe kino Helios. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele władz Jeleniej Góry, obecni i 4 przyszli najemcy, dziennikarze, i reprezentanci spółki Echo Investment. Goście mieli okazję obejrzeć najnowszym film prezentujący inwestycję, po czym przystąpiono do podpisania aktu erekcyjnego i wmurowania kamienia węgielnego. Wśród najemców Galerii Sudeckiej znajdą się między innymi sklepy z Grupy LPP (Reserved, House, Mohito, Cropp, Sinsay), dla których przeznaczono powierzchnię 3,5 tys. mkw., a także GoSport, który dysponował będzie sklepem o powierzchni 1 350 mkw. W marcu br. w CH Echo otwarto hipermarket Real. DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013
Intermarche w CH Jantar Trwają prace adaptacyjne pod uruchomienie sklepu Intermarche w Centrum Handlowym Jantar w Słupsku. Nowy market spożywczy będzie miał łączną powierzchnię 2500 mkw. POZNAŃ ŁACINA Wierzymy, że nowoczesność może być pełna emocji. A Ty? Umowę najmu CH Jantar podpisał z Grupą Muszkieterów jeszcze we wrześniu 2012 roku. Po przekazaniu powierzchni sieci Intermarche oraz wyborze franczyzobiorcy, mogły rozpocząć się prace adaptacyjne nowego marketu. Nowy market zajmie miejsce sieci Real, która opuściła CH Jantar pod koniec ubiegłego roku. CH Jantar jest największym centrum handlowym subregionu Pomorza Środkowego. Jantar ma powierzchnię 46 tys. mkw. Główni najemcy centrum to ostatnio otwarty Media Markt, a także: Multikino, MK Bowling, TK Maxx, ZARA, Stradivarius, Bershka, Pull&Bear, Diverse, Reporter, Tally Weijl, Ryłko, New Yorker, Ecco, Pretty Girl, Glitter, Sephora, Cubus, Jula, Centro, Mertes Sport, Cropp, Jeans Club, House, Digisport, Promod, Yves Rocher, WranglerLee, Textilmarket, a w części restauracyjnej: lokale grupy Amrest, Berlin Donner Kebap, Piramida, Czerwone Sombrero, Taste Station, Tonino Lamborghini Caffe, Cukiernia Sowa oraz Opalen. Mayland Real Estate sp. z o.o. jest deweloperem dużych powierzchni handlowych w Polsce. Spółka istnieje od 2006 roku. Oddała do użytku trzy nowoczesne centra handlowe: Karolinkę w Opolu, Pogorię w Dąbrowie oraz Jantar w Słupsku. Mayland obecnie realizuje budowę Centrum Wzgórze w Gdyni oraz jeszcze w tym roku rozpocznie prace nad projektem Seranada w Krakowie, a w najbliższych latach budowę kolejnych centrów handlowych. Łacina przedstawia nową erę komunikacji z konsumentem. Łacina to ultranowoczesna przestrzeń handlowa w samym sercu Poznania w wyjątkowy sposób łącząca sferę zakupową z rozrywkową. Innowacyjna architektura i jednoczesna przyjazność miejsca spełnią oczekiwania nawet najbardziej wymagających klientów międzynarodowego i wielokulturowego centrum Łacina. 95 000 m² powierzchni GLA 310 punktów handlowych i usługowych, w tym: 40 sklepów średniopowierzchniowych, 245 sklepów i 25 restauracji Otwarcie: druga połowa 2014 roku APSYS POLSKA SP. Z O. O., ATRIUM CENTRUM, AL. JANA PAWŁA II 27, 00-867 WARSZAWA, TEL.: 22 701 92 00, FAX: 22 701 92 01, OFFICE@APSYSGROUP.PL, WWW.APSYS.PL MAREK BŁĘDOWSKI, MBLEDOWSKI@APSYSGROUP.PL, TEL.: 22 701 92 57 6 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013
Rewitalizacja Klif Gdynia Nowocześniejsze, bardziej komfortowe, nawiązujące do morskiego motywu perły Centrum Handlowe Klif Gdynia zmienia się dla swoich Klientów. Obecnie w Klifie trwają zaplanowane na ten rok prace. Rewitalizacja obejmie pasaże pierwszej części obiektu. Godziny otwarcia centrum pozostaną bez zmian. Centrum Handlowe Klif Gdynia funkcjonuje na trójmiejskim rynku obiektów handlowych od prawie siedemnastu lat. Jest jednym z pierwszych miejsc tego typu w Polsce. Klif cechuje indywidualne podejście do Klienta, wyjątkowa atmosfera oraz kameralne wnętrza. Postrzegany jako centrum stylu, bezustannie podąża za oczekiwaniami swoich Klientów. Po rozbudowie obiektu, która miała miejsce cztery lata temu, nadszedł czas na kolejne zmiany. W tym roku odświeżone zostaną przestrzenie publiczne pierwszej części centrum. Przygotowana przez architektów Bose International koncepcja projektowa Centrum Handlowego Klif Gdynia nawiązuje do morskiego motywu perły. Jasna, oryginalna i nowoczesna przestrzeń publiczna stanowić będzie odpowiednią oprawę dla prestiżowych najemców. Duży nacisk położono na odpowiednią tematycznie gamę kolorystyczną, najwyższej jakości materiały i profesjonalnie zaprojektowane oświetlenie nowej aranżacji przestrzennej. W zrewitalizowanym Klifie Klienci odnajdą liczne odwołania zarówno do formy oraz kolorystyki perły, jak i do miękkich kształtów muszli. Szczególnie widoczne będzie to w głównym holu pierwszej części centrum, gdzie powstanie efektownie podświetlona rzeźba fontanna. Prace podzielone zostały na trzy etapy. Najpierw modernizacją objęty zostanie główny hol oraz zaplecze socjalne i toalety publiczne na I piętrze pierwszej części centrum, następnie pasaże na obydwu poziomach oraz zaplecze socjalne i toalety publiczne na parterze pierwszej części centrum. W trosce o komfort Klientów CH Klif, prace remontowe odbywać się będą tylko w nocy. Generalnym wykonawcą jest firma Mega S.A. Ukończenie modernizacji Centrum Handlowego Klif Gdynia planowane jest na drugą połowę bieżącego roku. Godziny funkcjonowania centrum podczas prac remontowych pozostają bez zmian. 8 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013
Centra Handlowe - Raport 2010 Milion klientów Galerii Olimpia Galerię Olimpia, zrealizowaną przez Echo Investment w Bełchatowie, w ciągu pięciu miesięcy od otwarcia odwiedziło już ponad milion klientów. Otwarcie Galerii Olimpia miało miejsce 30 listopada 2012 roku. Od tego czasu centrum handlowo-rozrywkowe klienci odwiedzili aż 1 155 000 razy. Galeria Olimpia zlokalizowana jest przy ul. Kolejowej 6. Wraz z sąsiadującym CH Echo tworzy funkcjonalnie powiązany kompleks handlowo-usługowy o łącznej powierzchni najmu 32 900 mkw. Znajdują się w nim dwa hipermarkety spożywcze: Tesco i Carrefour oraz market budowlany Nomi. Generalnym wykonawcą obiektu była firma Polimex-Mostostal SA. Projekt powstał w pracowni MOFO Architekci. Oferta Galerii Olimpia to 85 sklepów takich marek jak m.in. H&M, Reserved, House, Mohito, Cropp, New Yorker, Orsay, Martes Sport, RTV Euro AGD, CCC, Deichmann, Centro, Kari, Ryłko, Wojas, Apart, Reporter, 4F, Adidas, Nike, Diverse, Matras, Douglas, ApiPharm, Loox, Rossmann. Ofertę rozrywkową zapewnia wielosalowe kino Helios. Kierowcy mają do dyspozycji łącznie 1 050 miejsc postojowych. Advertise 10 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013 DETALINFO - Galerie Handlowe - Raport Roczny 2010 11
Aerium wybrało Apsys Firma Apsys Polska została wybrana przez Aerium na zarządcę czterech centrów handlowych zlokalizowanych w Warszawie, Krakowie, Łodzi i Toruniu. Obecnie Apsys zarządza już osiemnastoma centrami handlowymi w Polsce. Apsys Polska powiększa grono zarządzanych obiektów o 4 nowe centra: Galeria Bemowo w Warszawie, Czyżyny w Krakowie, Guliwer w Łodzi i Bielawy w Toruniu. Firma przejmie zarządzanie tymi obiektami w drugiej połowie 2013 roku. W ramach powierzonych Apsys zadań znajdzie się cały zakres usług zarządczych włączając w to zarządzanie nieruchomością i najem oraz wynajem powierzchni handlowych. Powierzchnia 4 nowych mandatów zarządczych to łącznie 103 000 mkw. - Fakt, że wiodąca grupa inwestycyjna Aerium powierzyła Apsys zarządzanie swoimi nieruchomościami potwierdza nasze doświadczenie, wiedzę i know-how. Ale przede wszystkim jest rezultatem doskonałych wyników jakie osiąga Apsys w zakresie zarządzania centrami handlowymi - powiedział Fabrice Bansay, Prezes Apsys Polska. - Jesteśmy zadowoleni z możliwości rozpoczęcia nowej, obiecującej współpracy z Apsys w zakresie zarządzania naszym portfolio handlowym. Apsys dowiódł, że jest najlepszym partnerem dla Aerium, który pomoże nam zwiększyć wartość naszych nieruchomości - dodał Franck Ruimy, Dyrektor Zarządzający Aerium. 12 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013
My Box Oława skomercjalizowany w 75 proc. Mieszkańcy Oławy zrobią pierwsze zakupy w nowo budowanym PH My Box w Oławie pod tego koniec roku. Do końca września zakończą się prace budowlane. Aktualnie zakończono prace związane z konstrukcją obiektu. Stopień komercjalizacji centrum wynosi 75%. Nowoczesny obiekt o powierzchni najmu 2 tys. mkw. powstaje w najprężniej rozwijającej się części Oławy, przy ulicy Ks. Kutrowskiego, w bezpośrednim sąsiedztwie marketu spożywczego Biedronka. W nowym PH My Box swoją działalność rozpoczną najemcy z branży elektronicznej, drogeryjnej, odzieżowej, obuwniczej i sportowej. Wśród nich znajdą się również sklepy takich marek jak Deichmann, RTV Euro AGD czy KiK. - Przygotowując projekt w Oławie analizowaliśmy miasto pod względem liczby mieszkańców i ich siły nabywczej. Ważnym elementem analizy były kierunki rozwoju miasta. Nasz wybór padł na tę lokalizację, ponieważ powstaje tutaj wiele mieszkaniowych projektów, co w połączeniu z dogodną komunikacją zdecydowało o naszym wyborze wyjaśnia Jarosław Dębowiak, dyrektor zarządzający firmy Retailcenter Management GmbH Sp. z o.o., zajmującej się realizacją inwestycji w Oławie. Jego zdaniem atutem oferty My Box w Oławie będą marki sklepów, które obecnie są niedostępne na lokalnym rynku. - Dokładamy starań, aby zapewnić ciekawą ofertę i zrównoważony dobór najemców z ofertą dla całej rodziny. Nasza firma komercjalizuje wszystkie projekty we własnym zakresie i w ścisłej współpracy z najemcami, polskimi i międzynarodowymi sieciami handlowymi, starając się wyjść naprzeciw ich strategii ekspansji w Polsce podkreśla Jarosław Dębowiak. Powierzchnia najmu większości PH My Box będzie wynosić średnio od 4 do 10 tys. mkw. Lokalizacja kolejnych projektów jest już zatwierdzona i firma zaczyna je realizować. Obiekt w Malborku o powierzchni około 5,5 tys. mkw. posiada już prawomocną decyzję o pozwoleniu na budowę. Jego realizacja rozpocznie się jeszcze w tym roku. Kolejne obiekty są w różnych fazach realizacji i terminy ich otwarcia zależą od postępu komercjalizacji. Advertise 14 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013
Nowe sklepy Greenpoint Marka Greenpoint, kierująca swą ofertę do kobiet, już wkrótce otworzy swój 52. salon. Tym razem nowy sklep pojawi się w Świdnicy. W tym roku sieć poszerzyła się już o salon franczyzowy w Kozienicach. Aktualnie sieć Greenpoint liczy 51 sklepów własnych oraz 20 franczyzowych. Pod koniec czerwca klientki będą mogły zapoznać się z najnowszą kolekcją marki Greenpoint również w Galerii Świdnickiej. Lokal zajmie 99 mkw. powierzchni. Z kolei na początku czerwca firma wprowadzi zmiany w punkcie sprzedaży w Galerii Wileńskiej w Warszawie. Salon Greenpoint zmieni swoją lokalizację i zyska nową powierzchnię handlową, która liczyć będzie 98 mkw. W 2013 roku firma planuje kolejne otwarcie w Galerii Bem w Zambrowie wraz z uruchomieniem obiektu handlowego. Prawdopodobnie nastąpi to jeszcze w II kwartale, jednak dokładna data nie jest aktualnie znana. 16 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013
Rank Progress planuje kontynuację inwestycji Długa oraz śnieżna zima zahamowała prace budowlane i spowodowała, że Rank Progress nie wykazał zysku netto w I kwartale 2013. Zarząd spółki zapowiada jednak, że opóźnienia zostaną nadrobione w kolejnych miesiącach. Zysk na działalności operacyjnej Rank Progress wyniósł w I kwartale 2013 roku 10,3 mln zł wobec 44,7 mln zł straty po trzech pierwszych miesiącach roku 2012. Wyjątkowo długa i śnieżna zima, która spowolniła procesy budowlane na kluczowych inwestycjach prowadzonych przez Rank Progress była głównym czynnikiem, który spowodował, że legnicki deweloper zanotował w pierwszym kwartale 0,2 mln zł skonsolidowanej straty netto. Podobnie jak inni deweloperzy komercyjni stosujący międzynarodowe standardy rachunkowości Rank Progress przeszacowuje wartość nieruchomości inwestycyjnych w budowie do wartości rynkowej wraz z postępem prac. Przeszacowania te są na bieżąco rozpoznawane w zysku. - Tegoroczna zima była nadzwyczaj długa. Towarzyszyły jej również duże opady śniegu. W związku z tym generalni wykonawcy na naszych budowach mają opóźnienia względem pierwotnego harmonogramu. To z kolei bezpośrednio odbija się na naszych zyskach - tłumaczy Jan Mroczka, prezes Rank Progress. - Jesteśmy przekonani, że w kolejnych miesiącach opóźnienia te zostaną nadrobione, co oczywiście pozytywnie wpłynie na wykazywane przez nas wyniki - zapewnia Jan Mroczka. Kolejnym czynnikiem, który ma duży wpływ na wypracowywane przez spółkę wyniki, są różnice kursowe. Osłabienie złotego względem euro w I kw. 2013 r. skutkowało wyższą wyceną nieruchomości oraz wyższymi przychodami z czynszów, które są denominowane w euro. Z drugiej jednak strony silniejsze euro podniosło znacznie wartość kredytów inwestycyjnych i zwiększyło koszty ich obsługi. W efekcie całkowite koszty finansowe generowane przez spółkę zwiększyły się w porównaniu z I kw. 2012 roku o 78 proc. do 9,8 mln zł. Warto zauważyć jednak, ze jednocześnie Zarządowi udało się zredukować koszty działalności operacyjnej o niemal 20 proc., z 16,5 mln zł do 13,3 mln zł, co zrekompensowało w części wzrost kosztów całkowitych w grupie. W I kwartale Rank Progress prowadził działania związane z ofertą obligacji serii D. Oferta zakończyła się z już w obecnym kwartale. - Zebraliśmy zapisy na obligacje warte 131,7 mln zł, co uważamy za sukces na trudnym obecnie dla deweloperów rynku długu - mówi Mariusz Kaczmarek, członek zarządu i dyrektor finansowy Rank Progress. - Jest to wyraźny dowód na to, że cieszymy się dużym zaufaniem inwestorów - dodaje. Wskaźniki zadłużenia Rank Progress na tle branży są wyjątkowo korzystne. Stopa ogólnego zadłużenia spółki wyniosła na koniec I kwartału 48,7 proc., a wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych 0,95. Celem strategicznym spółki jest utrzymanie tych parametrów na obecnych poziomach. W 2013 roku Rank Progress planuje kontynuację inwestycji w Chojnicach, Pile i Grudziądzu oraz rozpoczęcie budów w Krośnie, Mielcu i Oleśnicy. Najprawdopodobniej ruszy również duża regionalna inwestycja w Kielcach. Realizacja tych obiektów pozytywnie wpłynie na wyceny do wartości godziwej, które bezpośrednio wpływają na zyski spółki. Advertise 18 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013
Nowy format Jupi Park Sieć Jupi Park to obecnie sześć sal zabaw w pięciu miastach (dwa punkty w Silesia City Center). Parki, w których dzieci mogą świetnie się bawić zlokalizowane są przede wszystki w dużych galeriach tj. Galerii Malta, Silesia City Center lub kompleksach rozrywkowych Silver Screen Łódź. Od końca 2012 roku także mieszkańcy mniejszych miejscowości (do 65 tys. mieszkańców) mogą skorzystać z zabawy w dżunglowych salach w świdnickiej Galerii oraz Galerii Odrzańskie Ogrody. Wszystkie sale zabaw są własnością spółki Wonder World. Na razie, ze względu na dbałość o jakość usług oraz prestiż marki nie oferujemy franczyzy. W przypadku lokali usługowych niestety istnieje ryzyko, że franczyza mogłaby spowodować spadek jakości obsługi oraz prowadzonych zajęć ruchowych, czy edukacyjnych mówi Tina Tulińska, marketing & brand manager Jupi Park. Lokale w mniejszych miejscowościach mają pow. Od 100 do 150 mkw. Sale w większych miastach są wielkości od 300 do 500 mkw. W roku ubiegłym uruchomiono dwie nowe lokalizacje w Galerii Świdnickiej (ok. 100 mkw.) oraz w centrum handlowym znajdującym się w Kędzierzynie Koźlu (ok. 200 mkw.). Do połowy roku 2013 planujemy otwarcia kolejnych sal zabaw w Warszawie Centrum Factory Outlet Annopol, Kłodzku Galeria Twierdza II, Przemyśl Galeria Sanova, Poznań/Swadzim Centrum Auchan informuje Tina Tulińska. Do końca roku 2013 zostanie także uruchomiona sala w Galerii Atrium. Starannie wybieramy kolejne lokalizacje, decydując się na obecność w centrach prorodzinnych, którym zależy na stworzeniu wyjątkowego miejsca dla dzieci i ich rodziców dodaje Tina Tulińska. Tworząc kolejne punkty Jupi Park koncentruje się na zachowaniu standardów konceptu bajkowych sal zabaw. Dlatego skupia się na wysokiej jakości wyposażenia oraz świadczonych usług w każdym nowym parku rozrywki, a nie na ilości punktów należących do sieci. Bez znaczenia pozostaje, czy centrum handlowe już istnieje, czy też dopiero znajduje się w budowie. Istotne jest natomiast, czy galeria wpisuje się w koncept centrum rodzinnego i zależy jej na stworzeniu wyjątkowego miejsca dla dzieci. Klienci doceniają to, iż w Jupi Parku dzieci są bezpieczne oraz mogą skorzystać z dodatkowych zajęć tj. warsztaty plastyczne czy gimnastyka korekcyjna. Ponadto ze względu na duże zainteresowanie dżunglowym projektem rozważana jest także możliwość wdrożenia Jupi Parków w formule Express byłyby to kąciki/ wyspy aranżujące powierzchnie wspólne bądź niewykorzystane przestrzenie w centrach handlowych. 20 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013
Galerie Handlowe Cushman & Wakefield o rynku centrów handlowych Według najnowszego raportu opublikowanego przez międzynarodową firmę doradczą Cushman & Wakefield Rosja wkrótce zostanie drugim największym rynkiem centrów handlowych w Europie, wyprzedzając pod tym względem Wielką Brytanię. Podaż nowej powierzchni w centrach handlowych w Europie w 2013 r. może wynieść 7 mln mkw. najwięcej od 2009 r., gdy na rynek trafiło 7,8 mln mkw. W bieżącym roku 70% nowej podaży powierzchni (4,9 mln mkw.) przypadnie na centra handlowe w Europie Środkowo-Wschodniej. W latach 2013-2014 powstanie w Rosji 2,4 mln mkw. nowej powierzchni, co stanowi 22% łącznej podaży w przygotowaniu w Europie. Do końca 2014 r. zasoby powierzchni w centrach handlowych w Turcji mogą wzrosnąć o 1,55 mln mkw., czyli o 23%. Z raportu firmy Cushman & Wakefield dotyczącego rozwoju centrów handlowych w Europie European Shopping Centre Development 2013 wynika, że największymi rynkami pod względem zasobów powierzchni w centrach handlowych są Francja i Wielka Brytania, na które przypada odpowiednio 16,95 mln mkw. i 16,48 mln mkw. Jednak trzecia w rankingu Rosja z zasobami wynoszącymi 16,47 mln mkw. wkrótce wyprzedzi Wielką Brytanię ze względu na planowane inwestycje na poziomie 2,4 mln mkw. w latach 2013-2014, co stanowi prawie jedną czwartą (22%) łącznej podaży w przygotowaniu w Europie w tym okresie. Na drugiej pozycji rankingu rynków, na których przygotowywana jest największa ilość nowej powierzchni handlowej w latach 2013-2014, znalazła się Turcja z ponad 1,5 mln mkw. GLA, z czego ponad 50% powstanie w Stambule. Jeżeli wszystkie projekty zostaną ukończone w terminie, Turcja może odnotować wzrost podaży powierzchni w centrach handlowych do końca 2014 r. o 23%. Neal Best, Associate Director z europejskiego działu badań firmy Cushman & Wakefield, powiedział: Oprócz Rosji i Turcji dwucyfrowy wzrost podaży do końca 2014 r. możliwy jest także w Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Bułgarii i na Ukrainie, co świadczy o rosnącym udziale Europy Środkowo-Wschodniej w nowych zasobach powierzchni w centrach handlowych w Europie. W 2012 r. łączna podaż nowej powierzchni w centrach handlowych Europy wyniosła 5,7 mln mkw., z czego prawie 65% przypadło na Europę Środkowo-Wschodnią. Według autorów raportu tegoroczna podaż nowej powierzchni w Europie może wynieść 7 mln mkw. i być najwyższa od 2009 r., gdy oddano do użytku 7,8 mln mkw. Wynika to głównie z faktu, że realizacja kilku inwestycji na niektórych rynkach została opóźniona w ubiegłym roku z powodu trudności z uzyskaniem finansowania i termin ich ukończenia przesunięto z drugiej połowy 2012 r. na bieżący rok. W 2013 r. powstanie 215 nowych centrów handlowych w Europie, w tym 147 w Europie Środkowo-Wschodniej. Ponadto na bieżący rok planowana jest rozbudowa kolejnych 109 obiektów, z czego 77 w Europie Zachodniej. Natomiast w 2014 r. nowa podaż powierzchni w centrach handlowych może wynieść 3,7 mln mkw., czyli tylko nieznacznie przekroczy połowę tegorocznej prognozowanej podaży. Katarzyna Michnikowska, Starszy konsultant z Działu Wycen i Doradztwa polskiego oddziału Cushman & Wakefield, powiedziała: Obecnie w Polsce powsta- je kilka znaczących pod względem wielkości i lokalizacji centrów handlowych, głównie w największych aglomeracjach. Polska zajmuje wysokie piąte miejsce w rankingu rynków oczekujących największego wzrostu nowej podaży w latach 2013-2014. Przybędzie w tym okresie ok. 1 milion mkw. nowej powierzchni w centrach handlowych. W drugiej połowie bieżącego roku planowane jest otwarcie między innymi dwóch ważnych obiektów handlowych stanowiących element głównych węzłów komunikacyjnych w centrach miast Galerii Katowickiej oraz Poznań City Centre. W Polsce, podobnie jak w całej Europie, obserwujemy jednak również opóźnienia w oddaniu obiektów do użytku z uwagi na przedłużające się procesy komercjalizacji. Przesuwają się również daty rozpoczęcia nowych dużych inwestycji handlowych. Wszystko to sprawia, że oczekiwana kumulacja podaży w Polsce w 2013 r. może rozłożyć się na kilka kolejnych lat, z korzyścią dla stabilności rynku. W drugiej połowie 2012 r. zasoby powierzchni w centrach handlowych w Europie wzrosły o 3,4 mln mkw., przy czym na Rosję przypadło 33% nowej podaży, czyli 1,1 mln mkw. W tym czasie otwarto łącznie 100 nowych centrów handlowych: 66 w Europie Środkowo-Wschodniej i 34 w Europie Zachodniej. Największym nowym obiektem ukończonym w tym okresie było centrum handlowe Marmara Park w Stambule o powierzchni 100 000 mkw. Ponadto ukończono rozbudowę 59 obiektów handlowych (12 w Europie Środkowo-Wschodniej i 47 w Europie Zachodniej). Jednak obiektem, w którym oddano do użytku najwięcej nowej powierzchni w ramach pojedynczej zrealizowanej inwestycji, był drugi etap Puerta Venecia w hiszpańskiej Saragossie, gdzie istniejący park handlowy rozbudowano o 123 475 mkw. W marcu 2013 r. otwarto dwa kolejne duże centra handlowe: Trinity Leeds o powierzchni 75 900 mkw. w Wielkiej Brytanii oraz Paradise Center o powierzchni 80 000 mkw. w stolicy Bułgarii Sofii. Justin Taylor, dyrektor ds. powierzchni handlowych w firmie Cushman & Wakefield w Wielkiej Brytanii, powiedział: Prognozowany wzrost aktywności deweloperskiej na rynku centrów handlowych w Europie w 2013 r. jest obiecujący. Oddanie do użytku wielu dużych projektów przewidzianych na ubiegły rok odsunięto w czasie z datą ukończenia w 2013 r. Na uwagę zasługuje fakt, że w bieżącym roku 70% nowej powierzchni w centrach handlowych powstanie w Europie Środkowo-Wschodniej. Natomiast na dojrzałych rynkach Europy Zachodniej aktywność deweloperska coraz częściej koncentruje się raczej wokół rozbudowy i modernizacji istniejących obiektów niż budowy nowych centrów handlowych. W drugiej połowie 2012 r. wartość transakcji inwestycyjnych na rynku nieruchomości handlowych w Europie przekroczyła 21 mld euro, co stanowi wzrost o 9 mld euro w porównaniu z poprzednimi sześcioma miesiącami. Dla porównania wolumen transakcji w drugim półroczu 2011 r. wyniósł 19,4 mld euro. Udział rynku nieruchomości handlowych w łącznej wartości transakcji inwestycyjnych w drugiej połowie 2012 r., który wyniósł 28%, był zbliżony do odnotowanego w tym samym okresie w 2011 r. i wzrósł o 7% w porównaniu z pierwszym półroczem 2012. Największy wolumen transakcji inwestycyjnych na rynku nieruchomości handlowych odnotowano w Wielkiej Brytanii i Niemczech, na które łącznie przypadła ponad połowa obrotów w Europie. Mike Rodda, dyrektor działu ds. inwestycji w nieruchomości handlowe w krajach EMEA w firmie Cushman & Wakefield, powiedział: W pierwszym kwartale 2013 r. wolumen obrotów na rynku inwestycji w nieruchomości handlowe wyniósł tylko 8,4 mld euro, czyli o 5,4 mld euro mniej niż w czwartym kwartale 2012 r. Pomimo silnego popytu na najlepsze aktywa prognozy na pozostałe miesiące 2013 r. są nadal ostrożne. Dostęp do kapitału jest nadal dla wielu utrudniony, a niewystarczająca podaż atrakcyjnych obiektów w połączeniu z selektywnym popytem najemców może dodatkowo spowolnić aktywność inwestycyjną. 22 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013 23
CBRE o warszawskim rynku powierzchni handlowej Warszawa, w której jest 1,37 mln mkw. nowoczesnej powierzchni handlowej, jest jednym z najmniej nasyconych rynków wśród polskich aglomeracji. Najemców nie ma jedynie 2,6 proc. istniejącej powierzchni, głównie w mniej atrakcyjnych obiektach - wynika z raportu CBRE. Galerie Handlowe Trzy nowe projekty, które w tym roku powiększyły lub powiększą zasoby powierzchni handlowej w Warszawie, to Factory Annopol, Galeria Miejska Plac Unii oraz Galeria Podkowa w Podkowie Leśnej. W realizacji są także dwie rozbudowy - druga faza Auchan Łomianki (otwarcie 10. maja) i kolejny etap rozbudowy Galerii Mokotów. Jest także kilka obiektów na etapie planowania. Największe z nich to centra handlowe w dzielnicach Wilanów i Białołęka, które zamierza wybudować GTC, a także Galeria Nowa w Piasecznie oraz Galeria Kabaty. Oprócz tego aktywni są również mniejsi deweloperzy, którzy inwestują w niewielkie centra i galerie handlowe o znaczeniu osiedlowym. W Warszawie wyraźnie rozwijają się ulice handlowe. Główna strefa, w której najchętniej lokują się sklepy, to już nie tylko Trakt Królewski i Marszałkowska, ale także równoległy korytarz Brackiej i Mokotowskiej do Placu Zbawiciela, a po otwarciu Galerii Miejskiej aż do Placu Unii. - Nie spodziewamy się zmniejszenia popytu na powierzchnie handlowe, bo w zeszłym roku weszło na rynek ponad 30 nowych sklepów, a w samym tylko pierwszym kwartale 2013 roku wejście do Polski zapowiedziało kolejnych 10 marek. W Warszawie zostały już otwarte sklepy Hollister, Boomerang i Charley s - mówi Agata Czarnecka, starszy konsultant w dziale doradztwa i badań rynku w CBRE. Według danych CBRE, średnie stawki czynszu za powierzchnie handlowe utrzymują się w Warszawie na stabilnym poziomie i wynoszą 30-45 euro/ mkw./miesiąc, natomiast czynsz za najlepsze lokale w wiodących centrach handlowych osiąga 75-90 euro/mkw./ miesiąc. 24 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013 25
Galerie Handlowe RICS o rynku nieruchomości komercyjnych Pomimo pozytywnych nastroju na globalnym rynku nieruchomości komercyjnych region Europy Środkowo-Wschodniej czekają trudne czasy - wynika z badania RICS Global Commercial Property Survey. W najbliższym czasie spodziewany jest spadek aktywności najemców oraz zmniejszenie się wartości nieruchomości. Ankietowani przewidują dalsze spadki w zakresie czynszów i wartości kapitału w krajach strefy euro i CEE. Choć popyt inwestycyjny wzrósł w ostatnim kwartale, na rynkach takich jak Francja czy Polska, oczekiwany jest spadek wartości nieruchomości w nadchodzących miesiącach. Dodatkowo, podaż zagrożonych aktywów (z ang. distressed assets) sektora nieruchomości w Europie będzie prawdopodobnie najbardziej widoczna właśnie w tym regionie. - W Polsce, przy względnie stabilnych stopach kapitalizacji notowanych od kilku kwartałów, zainteresowanie inwestorów koncentrowało się tylko w sektorze najlepszych nieruchomości komercyjnych. Popyt na powierzchnię biurową jest umiarkowany, a duża planowana podaż oraz zaostrzona konkurencja pomiędzy właścicielami istniejącego i planowanego zasobu powierzchni wpływa na spadek cen czynszu. Niższy oczekiwany dochód z nieruchomości oraz niewielkie zainteresowanie inwestycjami z rynków drugorzędnych powodują, że rynek spodziewa się obniżenia wartość kapitałowych w najbliższych miesiącach - co znalazło wyraz w odpowiedziach ankietowanych - mówi Łukasz Maciak MRICS - Chartered Valuation Survayor. Jeśli chodzi o inne kraje Europy, zainteresowanie inwestorów nieruchomościami komercyjnymi najszybciej rośnie w Hiszpanii, co zaczyna mieć widoczny wpływ na oczekiwane wartości kapitałowe nieruchomości. Dotyczy to również rynków w Czechach, Irlandii i Belgii, gdzie zainteresowanie inwestycjami i oczekiwania dotyczące wartości kapitałowych były w tym kwartale pozytywne. Badanie RICS sugeruje, że kupujący szukają dobrych ofert wszędzie tam, gdzie rośnie popyt na zagrożone aktywa sektora nieruchomości. Rosja i Niemcy, czyli kraje zajmujące w badaniu dwie czołowe lokaty, notują w dalszym ciągu wzrost popytu najemców na nowe po- wierzchnie oraz wzrost oczekiwań, co do stawek czynszów. Kraje te zanotowały także bardzo pozytywne wyniki po stronie inwestycji. W perspektywie globalnej, respondenci badania RICS wykazali się szczególnym optymizmem w odniesieniu do perspektyw dla Azji i Ameryki Północnej oraz do pozytywnych oznak zmian rynku w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Wyniki sugerują, że rynek inwestycyjny nadal wyprzedza rynek najmu. Dzieje się tak, mimo, że w niektórych regionach świata, istnieją ciągłe problemy związane z brakiem zapewnienia finansowania bankowego w celu kupna nieruchomości komercyjnych. Po stronie najemcy, oczekiwania dotyczące czynszów są szczególnie pozytywne w Kanadzie, Rosji i Japonii. Silne i pozytywne dane notuje się również w Chinach, Hong Kongu, USA i Niemczech. Warto zwrócić uwagę na coraz lepsze nastroje w Japonii. Rynek nieruchomości w tym kraju wydaje się wyprzedzać nieco dane makroekonomiczne, ale i jednocześnie odzwierciedla częściowo także dramatyczne zmiany w polityce rządu, zachodzące w ostatnich kilku miesiącach. Wskaźniki dotyczące Zjednoczonych Emiratów Arabskich natomiast zdają się cięgle poprawiać, napełniając nadzieją, że nadchodzi trwałe i zrównoważone ożywienie. Rynek nieruchomości w Brazylii w czwartym kwartale znów zanotował słabsze wyniki dotyczące najemców. Jest to rezultatem niezwykle silnego okresu wzrostów czynszów oraz wartości kapitałowych nieruchomości i obecnie odzwierciedla gwałtowne spowolnienie gospodarki. Nastroje na rynku inwestycji w Hongkongu również wydają się ulegać pogorszeniu w obliczu ostatnio ogłaszanych rządowych zapowiedzi zmian w opłacie skarbowej. 26 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013 DETALINFO - Galerie Handlowe - maj 2013 27